0:00:00.694,0:00:02.611
Benim adım Stuart Duncan.

0:00:02.635,0:00:07.025
İnternette daha popüler şekilde[br]"OtizmBabası" olarak biliniyorum.

0:00:07.709,0:00:09.126
Bu benim internetteki hâlim.

0:00:09.661,0:00:11.541
Biliyorum benzerlik olağanüstü.

0:00:11.565,0:00:12.687
(Kahkahalar)

0:00:13.114,0:00:15.805
Bugün sizlerle biraz Minecraft[br]hakkında konuşacağım.

0:00:15.829,0:00:17.356
Bu benim Minecraft karakterim.

0:00:17.380,0:00:20.651
Ama eğer ki oyunu çok iyi bilmiyorsanız,[br]çok da dert etmeyin.

0:00:20.675,0:00:24.205
Bu sadece bir ihtiyacı doldurmak[br]için kullandığım araç.

0:00:24.229,0:00:27.825
Ve konuşacağım şey neredeyse her[br]durum için geçerli.

0:00:27.849,0:00:31.482
Dört yıl kadar önce, bir[br]Minecraft sunucusu başlattım.

0:00:31.506,0:00:33.940
Otizmli çocuklar ve onların[br]aileleri için.

0:00:33.964,0:00:35.710
Adını da "Autcraft" koydum.

0:00:35.734,0:00:38.674
Ve o günden bugüne, dünya[br]genelinde televizyon,

0:00:38.698,0:00:40.825
radyo ve dergilere konu olduk.

0:00:41.212,0:00:44.336
Buzfeed bizim için "İnternetteki en iyi[br]yerlerden birisi" dedi.

0:00:45.124,0:00:48.822
Aynı zamanda ödül kazanan bir araştırma[br]makalesinin konusuyduk.

0:00:48.846,0:00:52.693
"Otizmli Gençler için Minecraft'ı[br]Destekleyici Teknoloji olarak Kullanmak"

0:00:52.717,0:00:53.968
Söylemesi biraz zor.

0:00:54.507,0:00:56.462
Ama konuyu anladığınızı düşünüyorum.

0:00:56.689,0:00:59.388
Bu araştırma makalesi hakkında,

0:00:59.412,0:01:00.715
neyden bahsettiği hakkında,

0:01:00.739,0:01:03.233
konuşmak istiyorum ama size önce[br]sunucunun nasıl

0:01:03.257,0:01:04.687
oluştuğunu anlatayım.

0:01:04.711,0:01:08.401
2013'te herkes Minecraft oynuyordu.

0:01:08.425,0:01:10.693
Çocuklar ve yetişkinler,

0:01:10.717,0:01:12.905
otizmliler ve otizmsizler, tabii ki de.

0:01:12.929,0:01:14.351
Oldukça büyük bir şeydi.

0:01:14.375,0:01:17.422
Sosyal medyada ailelerin diğer[br]ailelere otistik çocuklarının

0:01:17.446,0:01:20.231
beraber oynaması için[br]sorduğunu gördüm.

0:01:20.255,0:01:23.357
Bunun nedeni de, açık sunucularda[br]

0:01:23.381,0:01:25.666
sürekli zorba ve troller ile [br]karşılaşmalarıydı.

0:01:25.690,0:01:28.820
Otizme sahipseniz bazen[br]biraz, bazen ise oldukça

0:01:28.844,0:01:30.548
farklı davranabilirsiniz.

0:01:30.572,0:01:33.694
Ama hepimiz biliyoruz ki,[br]zorbanın hedefi olmanız için

0:01:33.718,0:01:36.079
küçücük bir fark olması yetiyor.

0:01:36.103,0:01:38.154
Bu internetteki iğrenç, rezalet insanlar

0:01:38.959,0:01:41.645
otizmli çocukların yaptığı[br]her şeyi yok ediyor,

0:01:41.669,0:01:43.287
sahip olduklarını çalıyor ve

0:01:43.311,0:01:45.429
onları defalarca ve defalarca[br]öldürerek

0:01:45.453,0:01:47.236
oyunu oynanmaz hâle getiriyordu.

0:01:47.260,0:01:49.943
Ve belki de en kötüsü,[br]en acıtan kısmı,

0:01:49.967,0:01:52.379
bu zorbaların o çocuklara[br]dedikleriydi.

0:01:52.762,0:01:54.278
Onlara, "kusurlular",

0:01:54.758,0:01:55.920
"problemliler" ve

0:01:56.602,0:01:57.782
"özürlüler" diyorlardı.

0:01:58.288,0:02:01.622
Ve o bazıları 6 yaşında[br]olan çocuklara,

0:02:01.646,0:02:03.277
toplumun onları istemediklerini,

0:02:03.301,0:02:05.689
ailelerinin asla bozuk çocuk [br]istemediklerini ve

0:02:05.713,0:02:08.223
kendilerini öldürmeleri [br]gerektiğini söylüyorlardı.

0:02:08.579,0:02:10.838
Ve bu çocuklar anlayacağınız gibi

0:02:10.862,0:02:13.876
sinirlenerek ve incinmiş şekilde[br]sunuculardan çıkıyorlardı.

0:02:13.876,0:02:16.905
Klavyelerini kırıyorlar ve[br]gerçekten kendilerinden nefret

0:02:16.929,0:02:19.362
ediyorlardı. Aileleri bir şey[br]yapamıyordu.

0:02:19.386,0:02:21.646
Denemeliydim ve yardım etmeye[br]karar verdim.

0:02:22.328,0:02:23.567
Ben otizmliyim.

0:02:24.049,0:02:25.693
En büyük oğlum otizmli.

0:02:26.423,0:02:28.431
Ve çocuklarım ve ben Minecraft'ı[br]seviyoruz,

0:02:28.455,0:02:30.439
bir şey yapmalıydık.

0:02:31.389,0:02:35.296
Bir Minecraft sunucusu aldım.

0:02:35.320,0:02:38.348
Biraz zaman geçirdim, yolları olan[br]küçük bir köy inşa ettim

0:02:38.372,0:02:41.824
ve büyük bir "Hoş geldiniz" tabelası[br]dağın tepesine bir kır evi yaptım.

0:02:41.824,0:02:43.539
Davetkâr bir hâle getirmeye[br]çalıştım.

0:02:43.563,0:02:44.937
Düşüncem gayet basitti.

0:02:44.961,0:02:48.368
Bir beyaz listem vardı ve[br]sadece onayladığım kişiler

0:02:48.392,0:02:51.190
katılabiliyordu ve mümkün olduğunca[br]sunucuyu denetliyordum,

0:02:51.190,0:02:53.797
bir şeylerin yanlış gitmediğinden [br]emin olmak için.

0:02:53.797,0:02:56.742
Ve bu kadar, tüm hedefimiz buydu: [br]Çocukları güvende tutmak

0:02:56.742,0:02:58.247
ve oyun oynamalarını sağlamak.

0:02:58.247,0:02:59.716
Bittiğinde Facebook'u açtım ve

0:02:59.716,0:03:02.635
herkese değil, arkadaş listeme [br]gayet basit bir mesaj attım.

0:03:02.635,0:03:05.422
Buna bir ilginin ve böyle bir şeyin [br]gerçekten faydalı olup

0:03:05.422,0:03:06.827
olmayacağını görmek istedim.

0:03:06.827,0:03:09.537
Görünüşe göre buna karşı ilgiyi[br]gerçekten azımsamıştım.

0:03:09.561,0:03:12.447
Çünkü 48 saat içinde 750 e-posta aldım.

0:03:13.402,0:03:15.485
O kadar Facebook arkadaşım dâhi yok.

0:03:15.509,0:03:17.434
(Kahkahalar.)

0:03:17.458,0:03:21.071
8 gün içinde sunucu paketini[br]en temel paketten, o zamanki en

0:03:21.095,0:03:24.076
pahalı pakete doğru 8 defa[br]yükselttim.

0:03:24.100,0:03:25.709
Ve şimdi, neredeyse 4 yıl sonra,

0:03:25.733,0:03:28.885
Dünya geneli 8 bin kişi beyaz [br]listemde.

0:03:28.909,0:03:31.144
Ancak burada sizinle konuşmamın[br]nedeni,

0:03:31.168,0:03:33.935
sadece çocuklara oynayacak güvenli[br]bir yer sunmam değil.

0:03:33.935,0:03:35.523
Oynarken ne olduğu.

0:03:35.547,0:03:36.982
Ailelerden, çocuklarının

0:03:37.006,0:03:39.634
sunucuda oynarken okumayı ve[br]yazmayı öğrendiğini

0:03:39.658,0:03:40.868
duymaya başladım.

0:03:40.892,0:03:43.607
İlk başlarda birçok çocuk gibi[br]bir şeyler hecelediler.

0:03:43.631,0:03:45.911
Ancak daha sonra bir topluluğun[br]parçası olarak,

0:03:45.911,0:03:48.687
diğer kişilerin doğru şekilde[br]nasıl söylediklerini duydular

0:03:48.687,0:03:50.182
ve hemen doğrusunu kaptılar.

0:03:50.182,0:03:53.092
Ailelerden, konuşmayan çocuklarının[br]konuşmaya başladıklarını

0:03:53.092,0:03:53.962
duymaya başladım.

0:03:53.986,0:03:57.048
Sadece Minecraft konuşuyorlardı ama olsun[br]sonuçta konuşuyorlardı.

0:03:57.048,0:03:58.006
(Kahkahalar)

0:03:58.030,0:04:00.717
Bazı çocuklar okulda ilk kez[br]arkadaş yapmaya başladılar.

0:04:00.741,0:04:03.887
Bazıları paylaşmaya ve diğer insanlara[br]bir şeyler vermeye başladı.

0:04:03.887,0:04:04.999
İnanılmazdı.

0:04:04.999,0:04:07.957
Ve bana gelen her aile, bunun[br]Autcraft sayesinde, yaptıklarım

0:04:07.981,0:04:09.684
sayesinde olduğunu söylüyordu.

0:04:09.684,0:04:10.559
Ama neden?

0:04:10.583,0:04:13.446
Bunun hepsi nasıl sadece bir[br]oyun sunucusu sayesinde oldu?

0:04:14.074,0:04:17.263
Bu, bahsettiğim makaleye ile[br]alakalı.

0:04:17.287,0:04:20.996
Makalede, sunucuyu kurarken[br]oluşturduğum prensipleri

0:04:21.020,0:04:24.520
ele alıyor, yardımcı olabileceğini[br]düşündüğüm prensipler.

0:04:24.544,0:04:25.740
Umduğum.

0:04:25.764,0:04:27.060
Örneğin, iletişim.

0:04:27.084,0:04:29.187
Bu otizmli çocuklar için[br]çok zor olabiliyor.

0:04:29.187,0:04:31.395
Otizmsiz yetişkinler için de[br]zor olabiliyor.

0:04:32.114,0:04:34.216
Ama bence çocuklar[br]cezalandırılmamalı,

0:04:34.240,0:04:35.686
onlara konuşulmalı.

0:04:35.710,0:04:38.746
Neredeyse her zaman, bir çocuk[br]sunucuda yaramazlık yaptığında

0:04:38.746,0:04:41.866
o gün içinde okulda veya evde[br]olan bir şeyden ötürüydü.

0:04:41.890,0:04:43.412
Belki bir evcil hayvanı ölmüştü.

0:04:43.412,0:04:45.704
Bazen sadece iki çocuk arasında[br]iletişimsizlikti.

0:04:45.728,0:04:47.851
Birisi ne yapmak üzere olduğunu[br]söylemez.

0:04:47.875,0:04:49.623
Ve biz karşılıksız yardım ediyoruz.

0:04:49.623,0:04:52.624
Sunucudaki çocuklara her zaman[br]sinirlenmediğimizi ve başlarının

0:04:52.624,0:04:54.022
belada olmadığını söylüyoruz,

0:04:54.022,0:04:55.467
sadece yardım etmek istiyoruz.

0:04:55.467,0:04:57.225
Ve bu sadece önemsediğimizi değil,

0:04:57.225,0:05:00.286
onların perspektifini dinleyecek[br]saygıyı duyduğumuzu gösteriyor.

0:05:00.286,0:05:01.460
Saygı iki yönlüdür.

0:05:01.484,0:05:04.097
Ayrıca, bu onlara gelecekte [br]kendilerinin bu problemleri

0:05:04.121,0:05:07.093
çözmek için her şeye [br]sahip olduklarını gösteriyor.

0:05:07.117,0:05:10.178
Belki de iletişimden ötürü[br]bu problemden kaçmalarını.

0:05:11.559,0:05:14.604
Birçok sunucuda, oyunlarda,

0:05:14.628,0:05:17.418
çocuklar, yani oyuncular, [br]ödüllendirilir.

0:05:17.442,0:05:19.602
Bir müsabakada böyle olur,[br]değil mi?

0:05:19.626,0:05:21.999
Ne kadar iyi yaparsan,[br]o kadar iyi ödül alırsın.

0:05:21.999,0:05:25.266
Bunlar otomatiktir. Tüm ödülü[br]sunucu yapar. Kod bellidir.

0:05:25.290,0:05:26.766
Autcraft'ta böyle yapmayız.

0:05:26.790,0:05:29.240
"Haftanın Oyuncusu" ve "HOY" [br]gibi şeylerimiz var.

0:05:29.264,0:05:31.614
HOY'un açılımı, [br]"Harika Olmakla Yakalandı"

0:05:31.614,0:05:32.508
(Kahkahalar)

0:05:32.532,0:05:37.179
Oyunculara sunucumuzda [br]yaptıklarıyla rütbe veririz.

0:05:37.203,0:05:40.480
Örneğin herkese arkadaş canlısı[br]olana "ahbap",

0:05:40.504,0:05:43.488
herkese yardımsever olana[br]"küçük yardımcı" gibi.

0:05:43.512,0:05:45.980
Yetişkinlere "büyük yardımcı"[br]diyoruz.

0:05:47.324,0:05:49.501
Onlar zaten belli oluyor, değil mi?

0:05:49.525,0:05:52.934
İnsanlar rütbelerden ne bekleyeceğini[br]ve nasıl kazanacaklarını

0:05:52.958,0:05:54.468
isimlerinden biliyorlar.

0:05:54.492,0:05:56.883
Birisi sunucuya girer girmez,

0:05:56.907,0:05:59.805
ne yapacaklarından değil, [br]kim olduklarından dolayı ödül

0:05:59.829,0:06:01.177
alacaklarını bilirler.

0:06:02.130,0:06:03.980
En büyük ödülümüz, OtizmBaba Kılıcı,

0:06:04.004,0:06:06.745
ben kurucu olduğumdan benim[br]adım ardından verilen ödül

0:06:06.769,0:06:10.062
çok güçlü bir kılıç ve onu almanız[br]için tek yol,

0:06:10.086,0:06:13.704
topluluğu kendinizden yukarı[br]koyduğunuzu ve merhamet

0:06:13.728,0:06:16.709
ve iyiliğin sizin kişiliğinizin temeli[br]olduğunu göstermek.

0:06:16.733,0:06:19.313
Aslında bu ödülü birçok [br]kişiye verdik.

0:06:19.337,0:06:22.868
Ve bence sunucuyu kötü şeyler olmasın[br]diye nasıl izliyorsak,

0:06:22.892,0:06:26.695
iyi şeyler için de izlemeli ve bunlar[br]olduğunda ödüllendirmeliyiz.

0:06:26.719,0:06:28.780
Oyunculara her zaman ben[br]dâhil herkesin

0:06:28.804,0:06:31.188
eşit sayıldığını göstermeye[br]çalışıyoruz.

0:06:31.212,0:06:33.920
Ama herkese eşit şekilde[br]davranamayacağımızı biliyoruz.

0:06:33.944,0:06:36.431
Bazı oyuncular hemen sinirleniyor.

0:06:36.455,0:06:39.130
Bazıları otizmle birlikte OCD ve[br]Tourette's gibi

0:06:39.154,0:06:40.917
ayrıca bazı zorlukları var.

0:06:41.856,0:06:45.573
Her oyuncuyu hatırlama gibi[br]bir becerim var.

0:06:45.597,0:06:48.243
Hepsinin ilk gününü, konuşmalarımızı[br]ne konuştuğumuzu

0:06:48.267,0:06:50.522
neler inşa ettiklerini hatırlıyorum.

0:06:50.546,0:06:52.609
Bu yüzden birisi bana bir problemle[br]gelirse,

0:06:52.633,0:06:56.010
bir başka oyuncuya göre ona çok[br]daha farklı yaklaşıyorum.

0:06:56.034,0:06:57.673
Çünkü onları tanıyorum.

0:06:57.697,0:07:00.784
Yöneticiler ve yardımcılar için[br]her şeyi kaydediyoruz.

0:07:00.808,0:07:04.120
İsterse iyi veya kötü olsun[br]ya da problemli bir konuşma,

0:07:04.144,0:07:05.928
her şey orada, herkes farkında.

0:07:06.562,0:07:08.971
Size bir oyuncunun örneğini[br]vermek istiyorum.

0:07:08.995,0:07:11.146
Bir süredir bizimleydi,

0:07:11.170,0:07:14.295
ama sonradan sohbette[br]sürekli uzun çizgiler yollamaya başladı

0:07:14.319,0:07:17.265
Ekranın tümü boyunca [br]uzun bir çizgi.

0:07:17.289,0:07:19.209
Bir süre sonra tekrar yapardı.

0:07:19.233,0:07:22.410
Diğer oyuncular yapmamasını[br]istedi ve o da "Tamam" dedi.

0:07:22.434,0:07:23.785
Yine de yaptı.

0:07:23.809,0:07:26.064
Bu diğer oyuncuları[br]sinirlendirmeye başlamıştı.

0:07:26.064,0:07:28.959
Kuralları bozduğu için onu[br]susturmamı istediler

0:07:28.983,0:07:31.696
ama bunun arkasında başka[br]bir şey olabileceğini düşündüm.

0:07:31.696,0:07:34.257
Onunla tek iletişimim olan[br]teyzesine gittim.

0:07:34.281,0:07:36.489
Bana onun bir gözünün[br]kör olduğunu ve

0:07:36.513,0:07:38.735
diğer gözünün de görmemeye[br]başladığını anlattı.

0:07:38.735,0:07:40.964
Sohbette yaptığı ise yazıları[br]daha kolay okumak

0:07:40.964,0:07:42.474
için bloklara ayırmaktı.

0:07:42.498,0:07:43.966
Oldukça akıllıcaydı.

0:07:43.990,0:07:47.252
Aynı gece programcı arkadaşımla[br]konuştum ve

0:07:47.276,0:07:49.624
sunucu için yepyeni bir eklenti[br]yaptık.

0:07:49.648,0:07:51.854
Böylece sunucudaki herhangi[br]bir oyuncu

0:07:51.878,0:07:53.314
o da dâhil olmak üzere,

0:07:53.338,0:07:56.378
bir komut girerek her satırı[br]hemen çizgilerle

0:07:56.402,0:07:57.556
ayırabilecekti.

0:07:58.452,0:08:01.005
Ayrıca sadece çizgilerle değil,[br]yıldız ve boşluklarla,

0:08:01.005,0:08:03.311
istedikleriyle ayırabileceklerdi.

0:08:03.335,0:08:06.772
Birazcık daha bir şeyler ekledik.[br]Birisi sizden bahsettiğinde

0:08:06.796,0:08:09.626
adınızı vurgular hâle getirdik ki[br]görmek daha kolay olsun.

0:08:09.626,0:08:12.485
Küçük ekstra bir eklentinin,

0:08:12.509,0:08:13.942
küçük bir modifikasyonun,

0:08:13.966,0:08:16.009
o oyuncu için biraz daha uğraş[br]göstersek de

0:08:16.033,0:08:18.872
herkesin eşit olmasına nasıl[br]yardım ettiğinin örneği.

0:08:19.221,0:08:22.462
Önemli olan şey korkmamak.

0:08:22.486,0:08:24.870
Sunucumdaki çocuklar korkmuyor.

0:08:24.894,0:08:27.077
Kendileri olmakta özgürler,

0:08:27.101,0:08:31.826
çünkü birbirimizi destekliyor,[br]güçlendiriyor ve kutluyoruz.

0:08:31.850,0:08:34.558
Hepimiz bir dışlanmış olmanın[br]ne demek olduğunu ve

0:08:34.558,0:08:36.432
var olduğumuz için nefret edildiğimizi

0:08:36.432,0:08:39.466
biliyoruz. Bu yüzden de beraberken[br]artık korkmuyoruz.

0:08:39.835,0:08:42.093
Sunucudaki ilk 2.5 yıl kadar,

0:08:42.117,0:08:45.987
intihara meyilli haftada en az[br]iki çocukla konuştum.

0:08:46.746,0:08:49.795
Benim yanıma geldiler çünkü[br]benimle güvende hissettiler.

0:08:49.819,0:08:53.182
Dünyada konuşabilecekleri tek kişi[br]benmişim gibi hissettiler.

0:08:53.776,0:08:55.372
Benim mesajım şu ki:

0:08:55.396,0:08:58.573
isterseniz bir hayır kuruluşunuz[br]ya da bir organizasyonunuz olsun,

0:08:58.573,0:09:00.230
öğretmen olun ya da bir terapist

0:09:00.230,0:09:02.789
ya da elinden gelen en iyisini yapan[br]bir ebeveyn olun,

0:09:02.789,0:09:04.541
ya da benim gibi bir otistik olun,

0:09:04.541,0:09:05.628
kim olursanız olun,

0:09:05.652,0:09:10.076
bu çocukları korkularından[br]arındırılmalarına yardım etmelisiniz

0:09:10.100,0:09:11.716
her şeyden önce.

0:09:11.716,0:09:14.453
Çünkü korktukları sürece

0:09:14.453,0:09:16.124
diğer her şey zorlama gibi olacak.

0:09:16.124,0:09:18.023
Bu yüzden pozitif destek [br]her zaman

0:09:18.047,0:09:19.805
cezalandırmadan daha iyidir.

0:09:19.829,0:09:22.188
Güvende ve mutlu olduklarında[br]öğrenmek istiyorlar.

0:09:22.212,0:09:24.875
Doğal olarak gerçekleşiyor.[br]Öğrenmeye çabalamıyorlar bile.

0:09:24.899,0:09:28.208
Bu sözler sunucuyu tanımlayan [br]çocukların kelimeleri.

0:09:28.232,0:09:30.642
Bu konuşmadan almanızı umduğum[br]bir şey

0:09:30.666,0:09:34.420
bir başkası hayatında neler [br]yaşıyorsa şu an,

0:09:34.444,0:09:37.722
evde veya okulda zorbalığa uğruyorsa,

0:09:37.746,0:09:40.586
ya da otizm topluluğunda[br]sıkça olan

0:09:40.610,0:09:43.655
eğer kendi cinselliklerini hatta[br]cinsiyetlerini sorguluyorlarsa,

0:09:43.655,0:09:45.814
yalnız ve hatta intihara meyilliler ise

0:09:46.395,0:09:49.600
hayatınızı öyle yaşamalısınız ki

0:09:50.332,0:09:53.096
o kişi sizin yanınıza gelip[br]konuşabilmeli.

0:09:53.120,0:09:56.083
Yanınızda tamamen güvende [br]hissetmeli.

0:09:56.107,0:09:59.310
Toplumun yanlış şekilde antisosyal[br]ve empati yoksunu olarak

0:09:59.389,0:10:02.378
düşündüğü çocukların nasıl bir[br]araya gelip görebileceğiniz

0:10:02.402,0:10:03.954
en merhametli, arkadaş canlısı

0:10:03.978,0:10:07.291
ve cömert topluluğu oluşturabileceğini

0:10:07.315,0:10:09.992
görmek isterseniz onu yapacaklar.

0:10:10.016,0:10:12.298
İnsanların internetin en iyi yerlerinden[br]birisi

0:10:12.322,0:10:14.509
olarak görülen bir topluluk

0:10:14.533,0:10:15.684
oluşturacaklar.

0:10:15.708,0:10:16.859
Ben bunu gördüm.

0:10:16.883,0:10:18.235
Her gün oradayım.

0:10:18.853,0:10:22.719
Elbette üstesinden gelmeleri gereken[br]devasa engeller var

0:10:22.743,0:10:25.759
ama orada onlara tek korkmaları[br]gereken şeyin aslında kendinden

0:10:25.759,0:10:28.876
şüphe duymak olduğunu söyleyecek[br]insanlara sahip olmak gerçekten

0:10:28.900,0:10:30.053
yardımcı olur.

0:10:30.077,0:10:32.954
Sizden onlar için o kişi olmanızı[br]istiyorum.

0:10:32.978,0:10:34.282
Çünkü onlar için,

0:10:36.446,0:10:37.597
o çocuklar için,

0:10:37.621,0:10:39.137
bu her şey anlamına geliyor.

0:10:39.501,0:10:40.675
Çok teşekkür ederim.

0:10:40.699,0:10:43.071
(Alkışlar)