WEBVTT

00:00:07.107 --> 00:00:10.170
လူသားတွေဟာ အပ်ထိုးမိလို့နာကျင်တာ

00:00:10.170 --> 00:00:12.539
ခလုတ်တိုက်မိလို့ခြေထောက်နာသွားတာ

00:00:12.539 --> 00:00:14.969
သွားတစစ်စစ်ကိုက်တာတွေကို သိကြပါတယ်။

00:00:14.969 --> 00:00:19.600
ကျွနု်ပ်တို့ဟာနာကျင်မှုပေါင်းများစွာကို
သိနိုင်ပြီး သက်သာမယ့်နည်းတွေလည်းရှိကြတယ်။

00:00:19.600 --> 00:00:21.850
ဒါဆို အခြားသောသတ္တဝါတွေကကော?

00:00:21.850 --> 00:00:26.070
ကျွနု်ပ်တို့ပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့တိရိစ္ဆာန်
တွေကနာကျင်မှုကိုဘယ်လိုခံစားကြရပါလဲ။

00:00:26.070 --> 00:00:28.230
ဒါဟာကျွန်တော်တို့အခုလေ့လာကြမယ့်
အဓိကအချက်ပေါ့။

00:00:28.230 --> 00:00:29.851
သူတို့ဟာပတ်ဝန်းကျင်အကျိုးပြုလို့

00:00:29.851 --> 00:00:31.460
တိရိစ္ဆာန်တွေကိုအိမ်မှာမွေးကြတယ်

00:00:31.460 --> 00:00:33.631
အချို့မျိုးစိတ်ကိုတော့အစားအစားအတွက်
မွေးကြတယ်။

00:00:33.631 --> 00:00:37.781
နောက်ခေတ်မီသိပ္ပံစမ်းသပ်မှုတွေနဲ့ လူသား
ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း သူတို့ကိုသုံးပါတယ်။

00:00:37.781 --> 00:00:39.830
တိရိစ္ဆာန်တွေဟာကျုပ်တို့အတွက်
အရေးပါပါတယ်။

00:00:39.830 --> 00:00:44.462
ဒါကြောင့် သူတို့လေးတွေ အလကားနေရင်း
မနာကျင်စေဖို့ကလည်းအရေးကြီးပါတယ်။

00:00:44.462 --> 00:00:47.111
လူသားနဲ့တူတဲ့ နို့တိုက်သတ္တဝါလိုအကောင်တွေ
အတွက်

00:00:47.111 --> 00:00:50.281
ထိခိုက်မိလို့နာကျင်ရတာဟာမြင်သာပါတယ်။

00:00:50.281 --> 00:00:52.521
သို့သော်မမြင်သာတဲ့နာကျင်မှုတွေလည်း
ရှိပါသေးတယ်။

00:00:52.521 --> 00:00:56.201
လူသားတွေကို နာကျင်မှုသက်သာစေတဲ့အရာတွေက
သူတို့ကိုလည်းအထောက်အကူပြုပါတယ်။

00:00:56.201 --> 00:00:58.121
တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့သဘာ၀ဟာ
လူသားတွေနဲ့မတူလေလေ၊

00:00:58.121 --> 00:01:01.195
သူတို့ရဲ့နာကျင်မှုကိုနားလည်ဖို့
ပိုခက်လေလေပဲဖြစ်ပါတယ်။

00:01:01.195 --> 00:01:03.802
ပုဇွန်တစ်ကောင်နာနေမနေကို
သင်ဘယ်လိုပြောနိုင်မလဲ

00:01:03.802 --> 00:01:05.131
မြွေဆိုရင်ကော?

00:01:05.131 --> 00:01:06.691
ခရုတစ်ကောင်ကော?

00:01:06.691 --> 00:01:09.272
လူသားတွေအပါအဝင်ဖြစ်တဲ့
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေမှာ

00:01:09.272 --> 00:01:12.482
နာကျင်မှုကို အဓိကအားဖြင့် အပိုင်းကြီး
၂ပိုင်းခွဲနိုင်ပါတယ်။

00:01:12.482 --> 00:01:16.560
ပထမတစ်ခုကတော့ အာရုံကြောနဲ့အရေပြားဟာ
နာကျင်မှုတွေကို အာရုံခံတယ်၊

00:01:16.560 --> 00:01:19.195
နောက် အဲ့ဒီသတင်းတွေကို
ပင်မအာရုံကြောမကြီးဆီပို့လိုက်တယ်။

00:01:19.195 --> 00:01:21.784
အဲ့မှာရှိတဲ့motor neurons
တွေကလှုပ်ရှားမှုကိုဖြစ်စေပြီး

00:01:21.784 --> 00:01:24.682
အန္တရာယ်မှရုတ်တရက်ပြန်လည်
ရုပ်သိမ်းလိုက်တယ်။

00:01:24.682 --> 00:01:28.322
ဒါဟာnociceptionလို့ခေါ်တဲ့ကိုယ်ခန္ဓာ
အပြင်ပိုင်းထိခိုက်မှုကိုသိခြင်းဖြစ်တယ်၊

00:01:28.322 --> 00:01:29.578
တိရစ္ဆာန်အားလုံးနီးပါးကော၊

00:01:29.578 --> 00:01:32.297
အချို့ရိုးရှင်းတဲ့အာရုံကြောစနစ်ပဲ
ရှိတဲ့အကောင်တွေတောင်မှ၊

00:01:32.297 --> 00:01:33.765
ဒီနာကျင်မှုကိုခံစားရပါတယ်။

00:01:33.765 --> 00:01:36.752
ဒီအစွမ်းအစလေးမှမရှိရင်
အန္တရာယ်တွေကိုရှောင်ဖယ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘဲ

00:01:36.752 --> 00:01:39.736
နောက်ပြီးရှင်သန်ဖို့အတွက်လည်း
ခက်ခဲသွားပါလိမ့်မယ်။

00:01:39.736 --> 00:01:43.455
ဒုတိယတစ်ခုကတော့ အန္တရာယ်ကို
စိတ်မှသိနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

00:01:43.455 --> 00:01:46.593
လူတွေရဲ့အရေပြားမှာရှိတဲ့အာရုံခံဆဲလ်လေးတွေက
ပင်မအာရုံကြောမကြီးကတဆင့်

00:01:46.593 --> 00:01:51.395
ဦးနှောက်ဆီသို့ဒုတိယအကြိမ်သတင်းပို့ပါတယ်။

00:01:51.395 --> 00:01:57.022
ခန္ဒာကို်ယ်အနှံ့ အာရုံခံဆဲလ်သန်းပေါင်း
များစွာက နာကျင်မှုကိုခံစားသိနိုင်ပါတယ်။

00:01:57.022 --> 00:02:01.002
လူသားတွေမှာ ဒီဖြစ်စဉ်က ရှုပ်ထွေးပြီး
ကြောက်ရွံမှု နာကျင်မှု၊

00:02:01.002 --> 00:02:02.082
ဖိစီးမှုတွေလိုမျိုး၊

00:02:02.082 --> 00:02:03.212
စိတ်ခံစားချက်တွေနဲ့၊

00:02:03.212 --> 00:02:05.734
ဆက်စပ်နေပါတယ်။

00:02:05.734 --> 00:02:08.483
ဒီဒုတိယဖြစ်စဉ်ကို တိရစ္ဆာန်တွေဘယ်လို
တုံ့ပြန်ကြလည်းဆိုတာ

00:02:08.483 --> 00:02:10.592
တိတိကျကျသိဖို့အတော်လေးခက်ပါတယ်၊

00:02:10.592 --> 00:02:13.892
ဘာလို့လဲဆို သူတို့ဘယ်လိုခံစားနေရတယ်ဆိုတာ
မပြောပြနိုင်လို့ပါ၊

00:02:13.892 --> 00:02:18.543
သို့သော် တိရစ္ဆာန်တွေဘယ်လိုပြုမူတယ်ဆိုတာ
ကြည့်ပြီး လေ့လာနိုင်ပါတယ်။

00:02:18.543 --> 00:02:22.493
တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေကဒဏ်ရာတွေကို
သူတို့ကိုယ်သူတို့ပြုစုကြတယ်။

00:02:22.493 --> 00:02:24.674
နာကျင်မှုကို အသံကျယ်ကျယ် မြည်ဟိန်းပြပြီး၊

00:02:24.674 --> 00:02:27.033
အကောင်တွေနဲ့ဝေးရာကိုသွားလိုက်ပါတယ်၊

00:02:27.033 --> 00:02:31.154
စမ်းသပ်ခန်းထဲက ကြက်တို့ကြွက်တို့ စတဲ့
တိရစ္ဆာန်တွေက နာကျင်ခဲ့ရင် ကိုယ့်ဘာသာ

00:02:31.154 --> 00:02:35.633
နာတာသက်သာအောင်လုပ်ကြတာကို
သုတေသီတွေကရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

00:02:35.633 --> 00:02:39.184
တိရစ္ဆာန်တွေဟာ သူတို့နာကျင်မှုခံစားခဲ့ရတဲ့
အခြေအနေတွေလို ထပ်ကြုံတွေ့လာရင်၊

00:02:39.184 --> 00:02:42.383
အန္တရာယ်ရှိတာကိုသိပြီးအဲ့လိုနေရာတွေက
ရှောင်ဖယ်သွားကြပါတယ်၊

00:02:42.383 --> 00:02:45.204
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတွေက ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေက
နာကျင်မှုကို

00:02:45.204 --> 00:02:47.354
ခံစားနိုင်ကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်
ဒါကြောင့်

00:02:47.354 --> 00:02:51.634
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေကိုရည်ရွယ်ချက်မရှိ
နာကျင်စေတာကနိုင်ငံအများပြားမှာတရားမဝင်ဘူး။

00:02:51.634 --> 00:02:56.054
သို့သော် ကျောရိုးမရှိတဲ့သတ္တဝါတွေလို အခြား
တိရစ္ဆာန်တွေကြတော့ကော။

00:02:56.054 --> 00:02:58.313
သူတို့အတွက်ဥပဒေအရကာကွယ်ပေးထားတာ
မရှိပါဘူး၊

00:02:58.313 --> 00:03:02.234
ဘာလို့လဲဆိုတော့သူတို့ရဲ့ပြုမူလုပ်ရှားပုံ
တွေက နားလည်ဖို့ခက်ခဲလို့ပါ။

00:03:02.234 --> 00:03:04.436
သူတို့ထဲကမှအချို့အကောင်တွေဖြစ်တဲ့
ရေဘဝဲ၊

00:03:04.436 --> 00:03:05.274
တီကောင်၊ ရေခူ

00:03:05.274 --> 00:03:06.104
လိုအကောင်တွေတော့၊

00:03:06.104 --> 00:03:07.324
ခန့်မှန်းလို့ရပါတယ်။

00:03:07.324 --> 00:03:09.885
ဒါဟာရိုးရှင်းပြီး ဦးနှောက်မပါတဲ့အကောင်တွေ
အတွက်

00:03:09.885 --> 00:03:12.225
သာဓကတွေပါပဲ။

00:03:12.225 --> 00:03:16.126
ရေဘဝဲဟာသူ့ကိုသံပရာသီးနဲ့ညှစ်လိုက်ရင်
တွန့်သွားပါတယ် ဒါဟာသူရဲ့

00:03:16.126 --> 00:03:18.815
ထိတွေ့မှုအာရုံခံနိုင်စွမ်းကြောင့်ဖြစ်တယ်။

00:03:18.815 --> 00:03:20.725
သို့သော်ရိုးရှင်းလှတဲ့အာရုံကြောစနစ်ဟာ

00:03:20.725 --> 00:03:24.525
နာကျင်မှုကို စိတ်ကထိန်းချုပ်ထားနိုင်တဲ့
ပုံစံမျိုးမဟုတ်ပါဘူး။

00:03:24.525 --> 00:03:27.475
ရေဘဝဲရဲ့ဦးနှောက်ကဆန်းပြားရှုပ်ထွေးသော်လည်း

00:03:27.475 --> 00:03:28.805
အခြားသောကျောရိုးမဲ့။

00:03:28.805 --> 00:03:30.305
သတ္တဝါကနားလည်ဖို့ခက်ပါတယ်၊

00:03:30.305 --> 00:03:34.235
နောက်ပြီးရေဘဝဲတွေဟာဉာဏ်အကောင်းဆုံး
ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါတွေထဲက တကောင်ဖြစ်တယ်။

00:03:34.235 --> 00:03:39.686
နိုင်ငံတော်တော်များများကလူတွေကရေဘဝဲကို
အရှင်လတ်လတ်စားကြတဲ့ဓလေ့ကရှိနေတုန်းဖြစ်တယ်။

00:03:39.686 --> 00:03:43.905
ပုဇွန်တွေ ကျောက်ပုဇွန်တွေ ဂဏန်းတွေကို
နာတတ်မတတ်သေချာမသိကြပေမယ့်

00:03:43.905 --> 00:03:47.125
အရှင်လတ်လတ်ပြုတ်စားကြပါသေးတယ်။

00:03:47.125 --> 00:03:48.997
ဒါဟာ ဥပဒေကြောင်းအရဆိုင်တဲ့ပြဿနာ
တစ်ခုပါ၊

00:03:48.997 --> 00:03:52.905
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီကောင်တွေကို
မလိုအပ်ဘဲနာကျင်မှုကိုခံစားစေရလို့ဖြစ်တယ်။

00:03:52.905 --> 00:03:57.036
သိပ္ပံနည်းကျရှာဖွေမှုတစ်ခုဟာ အငြင်းပွားစရာ
ဖြစ်နေသော်လည်း သဲလွန်စလေးတွေရခဲ့ပါတယ်။

00:03:57.036 --> 00:04:01.178
ဝင်ကစွပ်တွေကိုစမ်းသပ်မှုမှာ သူတို့ဟာ
လျှပ်စစ်နဲ့မေ့မျောအောင်လုပ်လိုက်ရင်

00:04:01.198 --> 00:04:03.497
အခွံကနေဖို့မသင့်တော်ဘူးဆိုကာ
ထွက်သွားလိမ့်မယ်၊

00:04:03.497 --> 00:04:05.806
သို့သော် ကောင်းတဲ့အခွံလွတ်ထဲနေကြတယ်။

00:04:05.806 --> 00:04:09.257
နာနေတဲ့လက်ချောင်းကို
ကာကွယ်ဖို့ကွေးထားတတ်တဲ့ရေဘဝဲတွေဟာ

00:04:09.257 --> 00:04:12.307
အဲဒီလက်ချောင်းကိုသုံးပြီးအစာဖမ်းနိုင်တယ်။

00:04:12.307 --> 00:04:16.826
ဒါဟာဒီတိရိစ္ဆာန်တွေဟာအန္တ့ရာယ်တွေကို
တုံ့ပြန်နိုင်ရုံတင်မကဘဲ ထိတွေ့အာရုံကိုလည်း

00:04:16.826 --> 00:04:20.296
ကောင်းကောင်းအသုံးချတတ်တာကို
ပြသနေပါတယ်။

00:04:20.296 --> 00:04:23.897
ဂဏန်းတွေဟာ ဓာတ်လိုက်ခံလိုက်ရရင်
အဲ့ထိမိတဲ့နေရာကို

00:04:23.897 --> 00:04:26.687
ထပ်ခါထပ်ခါပွတ်နေပါတော့တယ်။

00:04:26.687 --> 00:04:28.567
ပင်လယ်ပက်ကျိတွေတောင်မှ
အန္တရာယ်

00:04:28.567 --> 00:04:31.896
ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့လှုံဆော်မှုကိုရရင်
တန်းပြေးတော့တာပဲ။

00:04:31.896 --> 00:04:35.979
ဒါတွေဟာရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာခံစားမှုတချို့ကို
မှတ်ထားနိုင်တဲ့မှတ်ဉာဏ်အနည်းငယ်ရှိနေတယ်

00:04:35.979 --> 00:04:38.368
လို့ဆိုလိုတာပါ
လူတွေဟာတိရစ္ဆာန်တွေရဲ့နာကျင်ခြင်းကို

00:04:38.368 --> 00:04:40.757
ဆက်ရှာဖွေလေ့လာနေပါတယ်၊
လူတွေအသိတိုးတက်လာနေလို့

00:04:40.757 --> 00:04:45.127
တစ်နေ့မှာ တိရစ္ဆာန်တွေကိုရည်ရွှယ်ချက်မရှိ
နာကျင်ခြင်းမဲ့တဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုဖြစ်လာလောက်တယ်