1
00:00:07,107 --> 00:00:10,170
လူသားတွေဟာ အပ်ထိုးမိလို့နာကျင်တာ

2
00:00:10,170 --> 00:00:12,539
ခလုတ်တိုက်မိလို့ခြေထောက်နာသွားတာ

3
00:00:12,539 --> 00:00:14,969
သွားတစစ်စစ်ကိုက်တာတွေကို သိကြပါတယ်။

4
00:00:14,969 --> 00:00:19,600
ကျွနု်ပ်တို့ဟာနာကျင်မှုပေါင်းများစွာကို
သိနိုင်ပြီး သက်သာမယ့်နည်းတွေလည်းရှိကြတယ်။

5
00:00:19,600 --> 00:00:21,850
ဒါဆို အခြားသောသတ္တဝါတွေကကော?

6
00:00:21,850 --> 00:00:26,070
ကျွနု်ပ်တို့ပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့တိရိစ္ဆာန်
တွေကနာကျင်မှုကိုဘယ်လိုခံစားကြရပါလဲ။

7
00:00:26,070 --> 00:00:28,230
ဒါဟာကျွန်တော်တို့အခုလေ့လာကြမယ့်
အဓိကအချက်ပေါ့။

8
00:00:28,230 --> 00:00:29,851
သူတို့ဟာပတ်ဝန်းကျင်အကျိုးပြုလို့

9
00:00:29,851 --> 00:00:31,460
တိရိစ္ဆာန်တွေကိုအိမ်မှာမွေးကြတယ်

10
00:00:31,460 --> 00:00:33,631
အချို့မျိုးစိတ်ကိုတော့အစားအစားအတွက်
မွေးကြတယ်။

11
00:00:33,631 --> 00:00:37,781
နောက်ခေတ်မီသိပ္ပံစမ်းသပ်မှုတွေနဲ့ လူသား
ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း သူတို့ကိုသုံးပါတယ်။

12
00:00:37,781 --> 00:00:39,830
တိရိစ္ဆာန်တွေဟာကျုပ်တို့အတွက်
အရေးပါပါတယ်။

13
00:00:39,830 --> 00:00:44,462
ဒါကြောင့် သူတို့လေးတွေ အလကားနေရင်း
မနာကျင်စေဖို့ကလည်းအရေးကြီးပါတယ်။

14
00:00:44,462 --> 00:00:47,111
လူသားနဲ့တူတဲ့ နို့တိုက်သတ္တဝါလိုအကောင်တွေ
အတွက်

15
00:00:47,111 --> 00:00:50,281
ထိခိုက်မိလို့နာကျင်ရတာဟာမြင်သာပါတယ်။

16
00:00:50,281 --> 00:00:52,521
သို့သော်မမြင်သာတဲ့နာကျင်မှုတွေလည်း
ရှိပါသေးတယ်။

17
00:00:52,521 --> 00:00:56,201
လူသားတွေကို နာကျင်မှုသက်သာစေတဲ့အရာတွေက
သူတို့ကိုလည်းအထောက်အကူပြုပါတယ်။

18
00:00:56,201 --> 00:00:58,121
တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့သဘာ၀ဟာ
လူသားတွေနဲ့မတူလေလေ၊

19
00:00:58,121 --> 00:01:01,195
သူတို့ရဲ့နာကျင်မှုကိုနားလည်ဖို့
ပိုခက်လေလေပဲဖြစ်ပါတယ်။

20
00:01:01,195 --> 00:01:03,802
ပုဇွန်တစ်ကောင်နာနေမနေကို
သင်ဘယ်လိုပြောနိုင်မလဲ

21
00:01:03,802 --> 00:01:05,131
မြွေဆိုရင်ကော?

22
00:01:05,131 --> 00:01:06,691
ခရုတစ်ကောင်ကော?

23
00:01:06,691 --> 00:01:09,272
လူသားတွေအပါအဝင်ဖြစ်တဲ့
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေမှာ

24
00:01:09,272 --> 00:01:12,482
နာကျင်မှုကို အဓိကအားဖြင့် အပိုင်းကြီး
၂ပိုင်းခွဲနိုင်ပါတယ်။

25
00:01:12,482 --> 00:01:16,560
ပထမတစ်ခုကတော့ အာရုံကြောနဲ့အရေပြားဟာ
နာကျင်မှုတွေကို အာရုံခံတယ်၊

26
00:01:16,560 --> 00:01:19,195
နောက် အဲ့ဒီသတင်းတွေကို
ပင်မအာရုံကြောမကြီးဆီပို့လိုက်တယ်။

27
00:01:19,195 --> 00:01:21,784
အဲ့မှာရှိတဲ့motor neurons
တွေကလှုပ်ရှားမှုကိုဖြစ်စေပြီး

28
00:01:21,784 --> 00:01:24,682
အန္တရာယ်မှရုတ်တရက်ပြန်လည်
ရုပ်သိမ်းလိုက်တယ်။

29
00:01:24,682 --> 00:01:28,322
ဒါဟာnociceptionလို့ခေါ်တဲ့ကိုယ်ခန္ဓာ
အပြင်ပိုင်းထိခိုက်မှုကိုသိခြင်းဖြစ်တယ်၊

30
00:01:28,322 --> 00:01:29,578
တိရစ္ဆာန်အားလုံးနီးပါးကော၊

31
00:01:29,578 --> 00:01:32,297
အချို့ရိုးရှင်းတဲ့အာရုံကြောစနစ်ပဲ
ရှိတဲ့အကောင်တွေတောင်မှ၊

32
00:01:32,297 --> 00:01:33,765
ဒီနာကျင်မှုကိုခံစားရပါတယ်။

33
00:01:33,765 --> 00:01:36,752
ဒီအစွမ်းအစလေးမှမရှိရင်
အန္တရာယ်တွေကိုရှောင်ဖယ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘဲ

34
00:01:36,752 --> 00:01:39,736
နောက်ပြီးရှင်သန်ဖို့အတွက်လည်း
ခက်ခဲသွားပါလိမ့်မယ်။

35
00:01:39,736 --> 00:01:43,455
ဒုတိယတစ်ခုကတော့ အန္တရာယ်ကို
စိတ်မှသိနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

36
00:01:43,455 --> 00:01:46,593
လူတွေရဲ့အရေပြားမှာရှိတဲ့အာရုံခံဆဲလ်လေးတွေက
ပင်မအာရုံကြောမကြီးကတဆင့်

37
00:01:46,593 --> 00:01:51,395
ဦးနှောက်ဆီသို့ဒုတိယအကြိမ်သတင်းပို့ပါတယ်။

38
00:01:51,395 --> 00:01:57,022
ခန္ဒာကို်ယ်အနှံ့ အာရုံခံဆဲလ်သန်းပေါင်း
များစွာက နာကျင်မှုကိုခံစားသိနိုင်ပါတယ်။

39
00:01:57,022 --> 00:02:01,002
လူသားတွေမှာ ဒီဖြစ်စဉ်က ရှုပ်ထွေးပြီး
ကြောက်ရွံမှု နာကျင်မှု၊

40
00:02:01,002 --> 00:02:02,082
ဖိစီးမှုတွေလိုမျိုး၊

41
00:02:02,082 --> 00:02:03,212
စိတ်ခံစားချက်တွေနဲ့၊

42
00:02:03,212 --> 00:02:05,734
ဆက်စပ်နေပါတယ်။

43
00:02:05,734 --> 00:02:08,483
ဒီဒုတိယဖြစ်စဉ်ကို တိရစ္ဆာန်တွေဘယ်လို
တုံ့ပြန်ကြလည်းဆိုတာ

44
00:02:08,483 --> 00:02:10,592
တိတိကျကျသိဖို့အတော်လေးခက်ပါတယ်၊

45
00:02:10,592 --> 00:02:13,892
ဘာလို့လဲဆို သူတို့ဘယ်လိုခံစားနေရတယ်ဆိုတာ
မပြောပြနိုင်လို့ပါ၊

46
00:02:13,892 --> 00:02:18,543
သို့သော် တိရစ္ဆာန်တွေဘယ်လိုပြုမူတယ်ဆိုတာ
ကြည့်ပြီး လေ့လာနိုင်ပါတယ်။

47
00:02:18,543 --> 00:02:22,493
တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေကဒဏ်ရာတွေကို
သူတို့ကိုယ်သူတို့ပြုစုကြတယ်။

48
00:02:22,493 --> 00:02:24,674
နာကျင်မှုကို အသံကျယ်ကျယ် မြည်ဟိန်းပြပြီး၊

49
00:02:24,674 --> 00:02:27,033
အကောင်တွေနဲ့ဝေးရာကိုသွားလိုက်ပါတယ်၊

50
00:02:27,033 --> 00:02:31,154
စမ်းသပ်ခန်းထဲက ကြက်တို့ကြွက်တို့ စတဲ့
တိရစ္ဆာန်တွေက နာကျင်ခဲ့ရင် ကိုယ့်ဘာသာ

51
00:02:31,154 --> 00:02:35,633
နာတာသက်သာအောင်လုပ်ကြတာကို
သုတေသီတွေကရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

52
00:02:35,633 --> 00:02:39,184
တိရစ္ဆာန်တွေဟာ သူတို့နာကျင်မှုခံစားခဲ့ရတဲ့
အခြေအနေတွေလို ထပ်ကြုံတွေ့လာရင်၊

53
00:02:39,184 --> 00:02:42,383
အန္တရာယ်ရှိတာကိုသိပြီးအဲ့လိုနေရာတွေက
ရှောင်ဖယ်သွားကြပါတယ်၊

54
00:02:42,383 --> 00:02:45,204
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတွေက ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေက
နာကျင်မှုကို

55
00:02:45,204 --> 00:02:47,354
ခံစားနိုင်ကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်
ဒါကြောင့်

56
00:02:47,354 --> 00:02:51,634
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါတွေကိုရည်ရွယ်ချက်မရှိ
နာကျင်စေတာကနိုင်ငံအများပြားမှာတရားမဝင်ဘူး။

57
00:02:51,634 --> 00:02:56,054
သို့သော် ကျောရိုးမရှိတဲ့သတ္တဝါတွေလို အခြား
တိရစ္ဆာန်တွေကြတော့ကော။

58
00:02:56,054 --> 00:02:58,313
သူတို့အတွက်ဥပဒေအရကာကွယ်ပေးထားတာ
မရှိပါဘူး၊

59
00:02:58,313 --> 00:03:02,234
ဘာလို့လဲဆိုတော့သူတို့ရဲ့ပြုမူလုပ်ရှားပုံ
တွေက နားလည်ဖို့ခက်ခဲလို့ပါ။

60
00:03:02,234 --> 00:03:04,436
သူတို့ထဲကမှအချို့အကောင်တွေဖြစ်တဲ့
ရေဘဝဲ၊

61
00:03:04,436 --> 00:03:05,274
တီကောင်၊ ရေခူ

62
00:03:05,274 --> 00:03:06,104
လိုအကောင်တွေတော့၊

63
00:03:06,104 --> 00:03:07,324
ခန့်မှန်းလို့ရပါတယ်။

64
00:03:07,324 --> 00:03:09,885
ဒါဟာရိုးရှင်းပြီး ဦးနှောက်မပါတဲ့အကောင်တွေ
အတွက်

65
00:03:09,885 --> 00:03:12,225
သာဓကတွေပါပဲ။

66
00:03:12,225 --> 00:03:16,126
ရေဘဝဲဟာသူ့ကိုသံပရာသီးနဲ့ညှစ်လိုက်ရင်
တွန့်သွားပါတယ် ဒါဟာသူရဲ့

67
00:03:16,126 --> 00:03:18,815
ထိတွေ့မှုအာရုံခံနိုင်စွမ်းကြောင့်ဖြစ်တယ်။

68
00:03:18,815 --> 00:03:20,725
သို့သော်ရိုးရှင်းလှတဲ့အာရုံကြောစနစ်ဟာ

69
00:03:20,725 --> 00:03:24,525
နာကျင်မှုကို စိတ်ကထိန်းချုပ်ထားနိုင်တဲ့
ပုံစံမျိုးမဟုတ်ပါဘူး။

70
00:03:24,525 --> 00:03:27,475
ရေဘဝဲရဲ့ဦးနှောက်ကဆန်းပြားရှုပ်ထွေးသော်လည်း

71
00:03:27,475 --> 00:03:28,805
အခြားသောကျောရိုးမဲ့။

72
00:03:28,805 --> 00:03:30,305
သတ္တဝါကနားလည်ဖို့ခက်ပါတယ်၊

73
00:03:30,305 --> 00:03:34,235
နောက်ပြီးရေဘဝဲတွေဟာဉာဏ်အကောင်းဆုံး
ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါတွေထဲက တကောင်ဖြစ်တယ်။

74
00:03:34,235 --> 00:03:39,686
နိုင်ငံတော်တော်များများကလူတွေကရေဘဝဲကို
အရှင်လတ်လတ်စားကြတဲ့ဓလေ့ကရှိနေတုန်းဖြစ်တယ်။

75
00:03:39,686 --> 00:03:43,905
ပုဇွန်တွေ ကျောက်ပုဇွန်တွေ ဂဏန်းတွေကို
နာတတ်မတတ်သေချာမသိကြပေမယ့်

76
00:03:43,905 --> 00:03:47,125
အရှင်လတ်လတ်ပြုတ်စားကြပါသေးတယ်။

77
00:03:47,125 --> 00:03:48,997
ဒါဟာ ဥပဒေကြောင်းအရဆိုင်တဲ့ပြဿနာ
တစ်ခုပါ၊

78
00:03:48,997 --> 00:03:52,905
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီကောင်တွေကို
မလိုအပ်ဘဲနာကျင်မှုကိုခံစားစေရလို့ဖြစ်တယ်။

79
00:03:52,905 --> 00:03:57,036
သိပ္ပံနည်းကျရှာဖွေမှုတစ်ခုဟာ အငြင်းပွားစရာ
ဖြစ်နေသော်လည်း သဲလွန်စလေးတွေရခဲ့ပါတယ်။

80
00:03:57,036 --> 00:04:01,178
ဝင်ကစွပ်တွေကိုစမ်းသပ်မှုမှာ သူတို့ဟာ
လျှပ်စစ်နဲ့မေ့မျောအောင်လုပ်လိုက်ရင်

81
00:04:01,198 --> 00:04:03,497
အခွံကနေဖို့မသင့်တော်ဘူးဆိုကာ
ထွက်သွားလိမ့်မယ်၊

82
00:04:03,497 --> 00:04:05,806
သို့သော် ကောင်းတဲ့အခွံလွတ်ထဲနေကြတယ်။

83
00:04:05,806 --> 00:04:09,257
နာနေတဲ့လက်ချောင်းကို
ကာကွယ်ဖို့ကွေးထားတတ်တဲ့ရေဘဝဲတွေဟာ

84
00:04:09,257 --> 00:04:12,307
အဲဒီလက်ချောင်းကိုသုံးပြီးအစာဖမ်းနိုင်တယ်။

85
00:04:12,307 --> 00:04:16,826
ဒါဟာဒီတိရိစ္ဆာန်တွေဟာအန္တ့ရာယ်တွေကို
တုံ့ပြန်နိုင်ရုံတင်မကဘဲ ထိတွေ့အာရုံကိုလည်း

86
00:04:16,826 --> 00:04:20,296
ကောင်းကောင်းအသုံးချတတ်တာကို
ပြသနေပါတယ်။

87
00:04:20,296 --> 00:04:23,897
ဂဏန်းတွေဟာ ဓာတ်လိုက်ခံလိုက်ရရင်
အဲ့ထိမိတဲ့နေရာကို

88
00:04:23,897 --> 00:04:26,687
ထပ်ခါထပ်ခါပွတ်နေပါတော့တယ်။

89
00:04:26,687 --> 00:04:28,567
ပင်လယ်ပက်ကျိတွေတောင်မှ
အန္တရာယ်

90
00:04:28,567 --> 00:04:31,896
ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့လှုံဆော်မှုကိုရရင်
တန်းပြေးတော့တာပဲ။

91
00:04:31,896 --> 00:04:35,979
ဒါတွေဟာရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာခံစားမှုတချို့ကို
မှတ်ထားနိုင်တဲ့မှတ်ဉာဏ်အနည်းငယ်ရှိနေတယ်

92
00:04:35,979 --> 00:04:38,368
လို့ဆိုလိုတာပါ
လူတွေဟာတိရစ္ဆာန်တွေရဲ့နာကျင်ခြင်းကို

93
00:04:38,368 --> 00:04:40,757
ဆက်ရှာဖွေလေ့လာနေပါတယ်၊
လူတွေအသိတိုးတက်လာနေလို့

94
00:04:40,757 --> 00:04:45,127
တစ်နေ့မှာ တိရစ္ဆာန်တွေကိုရည်ရွှယ်ချက်မရှိ
နာကျင်ခြင်းမဲ့တဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုဖြစ်လာလောက်တယ်