0:00:07.445,0:00:09.421
Od niepamiętnych czasów

0:00:09.421,0:00:10.938
ludzie zastanawiali się

0:00:10.938,0:00:12.192
"Skąd pochodzimy?

0:00:12.192,0:00:14.165
Jakie jest nasze miejsce na świecie?

0:00:14.165,0:00:16.505
Co dzieje się z nami po śmierci?".

0:00:16.505,0:00:18.498
Religie to systemy wierzeń,

0:00:18.498,0:00:20.634
które rozwijały się na przestrzeni lat

0:00:20.634,0:00:21.803
w odpowiedzi na te

0:00:21.803,0:00:23.464
i inne odwieczne pytania.

0:00:23.464,0:00:25.920
Napędzało je przekonanie,[br]że niektóre z niewiadomych

0:00:25.920,0:00:27.744
może wyjaśnić tylko wiara.

0:00:27.744,0:00:29.254
Opierały się też na przeczuciu,

0:00:29.254,0:00:31.385
że istnieje coś potężniejszego od nas,

0:00:31.385,0:00:33.584
czemu musimy być posłuszni,

0:00:33.584,0:00:35.927
lub źródło, z którego wszyscy pochodzimy

0:00:35.927,0:00:38.342
i do którego musimy powrócić.

0:00:39.342,0:00:41.565
Hinduizm oznacza religie Indii.

0:00:41.565,0:00:42.910
Nie jest to jedna religia,

0:00:42.910,0:00:44.933
ale wiele powiązanych ze sobą wierzeń

0:00:44.933,0:00:46.858
i praktyk duchowych.

0:00:46.858,0:00:48.907
Jego początki sięgają 5000 lat wstecz

0:00:48.907,0:00:50.373
do czasów Kryszny,

0:00:50.373,0:00:51.850
człowieka tak cnotliwego,

0:00:51.850,0:00:54.441
że stał się znany jako wcielenie Wisznu,

0:00:54.441,0:00:57.282
inkarnację boga w człowieku.

0:00:57.282,0:00:59.517
Nauczał, że życie podlega karmie,

0:00:59.517,0:01:01.257
prawu przyczyny i skutku,

0:01:01.257,0:01:04.491
a do nas należy wykonywanie[br]swoich obowiązków, czyli dharmy,

0:01:04.491,0:01:06.523
odpowiednich dla pozycji społecznej,

0:01:06.523,0:01:09.048
nie martwiąc się o przebieg wydarzeń.

0:01:09.048,0:01:12.190
Gdy umieramy, wcielamy się w nowe ciało.

0:01:12.190,0:01:13.655
Jeśli wypełniliśmy dharmę

0:01:13.655,0:01:15.814
i nasze zobowiązania w poprzednim życiu,

0:01:15.814,0:01:17.185
otrzymujemy dobrą karmę,

0:01:17.185,0:01:20.352
która wprowadza naszą duszę [br]na wyższy szczebel drabiny społecznej.

0:01:20.352,0:01:21.934
Reinkarnacja w kolejne życie

0:01:21.934,0:01:24.888
zależy więc od dotychczasowego.

0:01:24.888,0:01:28.253
Koło odrodzeń to sansara.

0:01:28.253,0:01:30.199
Bardzo święta osoba,

0:01:30.199,0:01:32.611
która przeżyła życie [br]z wystarczająco dobrą karmą,

0:01:32.611,0:01:34.409
może opuścić koło.

0:01:34.409,0:01:36.869
Ta ucieczka nazywana jest mokszą.

0:01:36.869,0:01:39.817
Hinduizm naucza, że wszystko to jedność.

0:01:39.817,0:01:40.805
Cały wszechświat

0:01:40.805,0:01:43.856
to nadzmysłowa rzeczywistość - Brahman.

0:01:43.856,0:01:45.717
Jest tylko jeden Brahman,

0:01:45.717,0:01:47.260
ale w nim wielu bogów,

0:01:47.260,0:01:50.179
których role, wygląd i formy są różne

0:01:50.179,0:01:52.470
w różnych tradycjach.

0:01:52.470,0:01:54.387
Brahma jest stwórcą,

0:01:54.387,0:01:56.089
Wisznu obrońcą,

0:01:56.089,0:01:58.624
który czasem przyjmuje ludzką formę,

0:01:58.624,0:02:00.910
a Śiwa potrafi przeistaczać

0:02:00.910,0:02:02.572
lub jest Panem Tańca.

0:02:02.572,0:02:06.069
Durga to zaciekła obrończyni, boska matka.

0:02:06.069,0:02:07.939
Ganeśa, o głowie słonia,

0:02:07.939,0:02:11.486
jest mądrym patronem sukcesu.

0:02:11.486,0:02:14.717
Hinduizm jest trzecią [br]z największych religii świata.

0:02:14.717,0:02:17.075
I choć większość Hindusów żyje w Indiach,

0:02:17.075,0:02:19.123
można ich znaleźć na każdym kontynencie,

0:02:19.123,0:02:21.288
w sumie miliard ludzi.

0:02:22.010,0:02:23.366
Przenieśmy się na zachód,

0:02:23.366,0:02:24.978
przez pustynie i góry,

0:02:24.978,0:02:28.253
aż do żyznego półksiężyca sprzed 4000 lat.

0:02:28.253,0:02:30.040
Judaizm narodził się, gdy Bóg wezwał

0:02:30.040,0:02:32.842
Abrahama i Sarę do opuszczenia Mezopotamii

0:02:32.842,0:02:35.486
i udania się do ziemi Kanaan.

0:02:35.486,0:02:38.481
W nagrodę za wiarę w jedynego Boga,

0:02:38.481,0:02:39.885
dość rewolucyjny pogląd

0:02:39.885,0:02:42.436
w ówczesnym, politeistycznym świecie,

0:02:42.436,0:02:45.652
mieli otrzymać ziemię i liczne potomstwo.

0:02:45.652,0:02:47.736
Z tej obietnicy pochodzą ziemie Izraela

0:02:47.736,0:02:49.356
i naród wybrany.

0:02:49.356,0:02:50.734
Jednak życie na tej ziemi

0:02:50.734,0:02:52.236
i utrzymanie wspólnoty

0:02:52.236,0:02:54.356
miały okazać się bardzo trudne.

0:02:54.356,0:02:56.947
Izraelici byli niewolnikami w Egipcie,

0:02:56.947,0:02:58.897
ale Bóg ich wyzwolił

0:02:58.897,0:03:00.456
z pomocą proroka Mojżesza,

0:03:00.456,0:03:02.112
który otrzymał Dziesięć Przykazań.

0:03:02.112,0:03:04.532
Potem ich liczba wielokrotnie wzrosła.

0:03:04.532,0:03:06.296
Izraelici podbili Ziemię Obiecaną,

0:03:06.296,0:03:09.376
lecz ich panowanie trwało [br]tylko kilkaset lat.

0:03:09.376,0:03:11.232
Izrael leży na rozdrożu,

0:03:11.232,0:03:12.811
przez które na przestrzeni wieków

0:03:12.811,0:03:14.309
przemaszerowało wiele armii.

0:03:14.309,0:03:15.509
W roku 70.

0:03:15.509,0:03:16.952
Rzymianie zniszczyli świątynię

0:03:16.952,0:03:19.147
znajdującą się w Jerozolimie.

0:03:19.147,0:03:21.154
Tak oto religia ta przeobraziła się

0:03:21.154,0:03:22.487
z religii świątynnej,

0:03:22.487,0:03:24.247
ze składaniem ofiar i kapłanami,

0:03:24.247,0:03:25.970
w religię księgi.

0:03:25.970,0:03:28.263
Dlatego też Judaizm jest wiarą

0:03:28.263,0:03:31.270
pełną symboli, czci i głębokich znaczeń

0:03:31.270,0:03:33.491
powiązanych z historią.

0:03:33.491,0:03:35.366
Wiele świętych tekstów składa się

0:03:35.366,0:03:37.358
na hebrajską biblię, czyli Tanach,

0:03:37.358,0:03:39.572
a setki dyskusji i spisanych interpretacji

0:03:39.572,0:03:42.048
składają się na obszerne kompendium

0:03:42.048,0:03:43.458
głębszych znaczeń,

0:03:43.458,0:03:44.721
zwane Talmudem.

0:03:44.721,0:03:47.817
Żydzi odnajdują bogate, [br]symboliczne znaczenia w codziennym życiu.

0:03:47.817,0:03:49.150
Podczas wieczerzy sederowej

0:03:49.150,0:03:50.946
każde danie symbolizuje

0:03:50.946,0:03:53.696
aspekt wyjścia z niewoli.

0:03:53.696,0:03:55.736
Wagę dorastania podkreśla się,

0:03:55.736,0:03:56.867
kiedy młodzi ludzie

0:03:56.867,0:03:59.171
osiągają wiek bat i bar micwy -

0:03:59.171,0:04:01.443
ceremonii przejęcia odpowiedzialności

0:04:01.443,0:04:02.380
za swoje czyny

0:04:02.380,0:04:03.644
i uroczystego

0:04:03.644,0:04:04.692
wejścia w dorosłość

0:04:04.692,0:04:06.678
w duchu wiary, historii i tekstów

0:04:06.678,0:04:08.357
narodu żydowskiego.

0:04:08.357,0:04:11.266
Na świecie jest 14 milionów Żydów.

0:04:11.266,0:04:12.738
6 mln w Izraelu,

0:04:12.738,0:04:14.119
który uzyskał niepodległość

0:04:14.119,0:04:17.233
po tragedii Holocaustu[br]podczas II Wojny Światowej,

0:04:17.233,0:04:19.824
oraz 5 mln w USA.

0:04:20.408,0:04:23.566
Wróćmy teraz do Indii sprzed 2500 lat,

0:04:23.566,0:04:25.116
gdzie narodził się buddyzm

0:04:25.116,0:04:27.263
dzięki młodemu księciu Siddharcie.

0:04:27.263,0:04:29.167
Mówi się, że w nocy, gdy został poczęty,

0:04:29.167,0:04:30.766
jego matkę, królową Mayę,

0:04:30.766,0:04:32.476
odwiedził we śnie biały słoń,

0:04:32.476,0:04:35.049
który się zbliżył do jej boku.

0:04:35.049,0:04:37.806
10 miesięcy później[br]przyszedł na świat książę Siddhartha

0:04:37.806,0:04:39.558
i wiódł życie pełne luksusu.

0:04:39.558,0:04:41.974
Porzucił wygody po tym,

0:04:41.974,0:04:43.088
gdy jako młodzieniec

0:04:43.088,0:04:44.426
zobaczył ludzkie cierpienie,

0:04:44.426,0:04:45.926
które dotąd przed nim skrywano,

0:04:45.926,0:04:49.310
i od razu postanowił szukać jego źródeł.

0:04:49.310,0:04:51.502
Dlaczego ludzie muszą cierpieć?

0:04:51.502,0:04:54.235
Czy musimy wcielać się w setki żyć?

0:04:54.235,0:04:56.019
Na początku myślał, że problem tkwi

0:04:56.019,0:04:58.055
w przywiązaniu do rzeczy materialnych.

0:04:58.055,0:04:59.943
Porzucił więc wszystkie dobra

0:04:59.943,0:05:01.669
i został włóczęgą,

0:05:01.669,0:05:04.994
ale to z pewnością go nie uszczęśliwiło.

0:05:04.994,0:05:07.693
Wtedy usłyszał słowa nauczyciela muzyki:

0:05:07.693,0:05:09.947
"Nie naprężaj zbyt struny, bo pęknie,

0:05:09.947,0:05:11.657
ale nie pozwól by była zbyt luźna,

0:05:11.657,0:05:13.584
bo nie wyda dźwięku".

0:05:13.584,0:05:14.752
Nagle zrozumiał,

0:05:14.752,0:05:16.916
że popadanie ze skrajności w skrajność

0:05:16.916,0:05:18.343
było błędem.

0:05:18.343,0:05:20.847
Wypośrodkowanie między bogactwem a biedą

0:05:20.847,0:05:22.163
wydawało się najmądrzejsze.

0:05:22.163,0:05:24.419
Medytując pod drzewkiem bodhi,

0:05:24.419,0:05:26.588
doczekał się reszty odpowiedzi.

0:05:26.588,0:05:29.344
Życie jest pełne cierpienia.

0:05:29.344,0:05:31.209
Jego źródłem jest pragnienie

0:05:31.209,0:05:34.386
zaspokajania własnych potrzeb[br]kosztem innych ludzi.

0:05:34.386,0:05:36.058
Realizacja ośmiostopniowego planu,

0:05:36.058,0:05:38.224
może nauczyć ograniczania tej potrzeby,

0:05:38.224,0:05:40.641
a tym samym zmniejszyć cierpienie.

0:05:40.641,0:05:43.799
Tego dnia Siddhartha stał się Buddą,

0:05:43.799,0:05:45.307
czyli oświeconym.

0:05:45.307,0:05:47.681
Nie jedynym, ale pierwszym.

0:05:47.681,0:05:49.122
Plan buddyzmu nazywany jest

0:05:49.122,0:05:50.414
Ośmioraką Ścieżką

0:05:50.414,0:05:51.916
i choć nie łatwo nią podążać,

0:05:51.916,0:05:52.991
jest drogowskazem

0:05:52.991,0:05:55.060
do oświecenia dla milionów ludzi.

0:05:55.060,0:05:57.144
To właśnie oznacza Buddyzm.

0:05:57.144,0:05:58.285
Stan miłosierdzia,

0:05:58.285,0:05:59.160
wnikliwość,

0:05:59.160,0:06:00.034
spokój

0:06:00.034,0:06:01.807
i niezłomność.

0:06:01.807,0:06:03.989
Odkąd powstał z medytacji,

0:06:03.989,0:06:06.097
aż do śmierci w starczym wieku,

0:06:06.097,0:06:08.251
Budda nauczał ludzi,[br]jak doznać oświecenia.

0:06:08.251,0:06:09.048
Właściwa mowa,

0:06:09.048,0:06:09.805
cele,

0:06:09.805,0:06:11.939
umysł skupiony na prawdzie

0:06:11.939,0:06:14.688
i serce skupione na miłości do bliźniego.

0:06:14.688,0:06:17.181
Wielu buddystów wierzy w Boga lub bogów,

0:06:17.181,0:06:20.269
ale czyny są ważniejsze od wierzeń.

0:06:20.269,0:06:21.588
Obecnie na świecie

0:06:21.588,0:06:23.117
jest koło miliarda buddystów,

0:06:23.117,0:06:27.057
głównie na wschodzie, [br]południowym wschodzie i południu Azji.

0:06:27.948,0:06:31.221
2000 lat temu w żydowskiej Ziemi Obiecanej

0:06:31.221,0:06:33.237
narodziło się chrześcijaństwo.

0:06:33.237,0:06:36.439
Tak jak hinduiści nazywają Krysznę[br]"bogiem w ludzkiej postaci”,

0:06:36.439,0:06:38.609
tak samo chrześcijanie nazywają Jezusa.

0:06:38.609,0:06:40.361
Chrześcijaństwo wyrosło z judaizmu,

0:06:40.361,0:06:43.463
tak jak buddyzm wyrósł z hinduizmu.

0:06:43.463,0:06:45.946
Anioła Gabriel został[br]zesłany przez Boga Abrahama,

0:06:45.946,0:06:47.860
by prosić młodą kobietę, Maryję,

0:06:47.860,0:06:50.195
aby ta została matką Syna Bożego.

0:06:50.195,0:06:51.694
Był nim Jezus.

0:06:51.694,0:06:53.214
Wychowany na stolarza

0:06:53.214,0:06:55.136
przez Maryję i jej męża Józefa.

0:06:55.136,0:06:56.859
W wieku 30 lat

0:06:56.859,0:06:58.644
zaczął publicznie głosić

0:06:58.644,0:07:00.688
żywe słowo Boże.

0:07:00.688,0:07:02.766
Mniej zainteresowany religijnością

0:07:02.766,0:07:04.190
niż sprawiedliwością i łaską,

0:07:04.190,0:07:06.612
Jezus uleczał chorych, by porwać tłumy

0:07:06.612,0:07:09.608
i nauczać ich o swym niebieskim ojcu,

0:07:09.608,0:07:12.524
czułym, przebaczającym i uważnym.

0:07:12.524,0:07:14.737
Zapraszał wszystkich do wspólnego stołu

0:07:14.737,0:07:17.489
by pokazać, na czym polega Boże Królestwo,

0:07:17.489,0:07:21.506
wspólnota wyrzutków,[br]grzeszników i świętych.

0:07:21.506,0:07:22.612
Minęły zaledwie 3 lata,

0:07:22.612,0:07:24.381
zanim jego niekonwencjonalna mądrość

0:07:24.381,0:07:25.659
wpędziła go w kłopoty.

0:07:25.659,0:07:26.860
Został aresztowany

0:07:26.860,0:07:28.635
i stracony przez Rzym

0:07:28.635,0:07:30.940
w sposób typowy dla awanturników,

0:07:30.940,0:07:33.551
przez śmierć na krzyżu.

0:07:34.114,0:07:36.197
Krótko po pogrzebie

0:07:36.197,0:07:38.194
kobiety odkryły, że grób jest pusty

0:07:38.194,0:07:39.520
i szybko rozniosły wieści,

0:07:39.520,0:07:42.553
przekonane, że powstał z martwych.

0:07:42.553,0:07:44.180
Pierwsi chrześcijanie opisywali

0:07:44.180,0:07:46.023
spotkania ze zmartwychwstałym Jezusem,

0:07:46.023,0:07:49.798
budząc zaufanie do jego przesłania:

0:07:49.798,0:07:53.307
"Miłujcie się, jak ja was umiłowałem".

0:07:53.307,0:07:55.350
Chrześcijanie świętują narodziny Jezusa

0:07:55.350,0:07:57.443
w grudniu, w Boże Narodzenie,

0:07:57.443,0:07:59.706
a Jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie

0:07:59.706,0:08:01.915
podczas Wielkiego Tygodnia na wiosnę.

0:08:01.915,0:08:03.246
W sakramencie chrztu

0:08:03.246,0:08:04.686
zmycie grzechu

0:08:04.686,0:08:06.961
i przyjęcie do wspólnoty chrześcijan

0:08:06.961,0:08:08.787
jest wspomnieniem chrztu Jezusa,

0:08:08.787,0:08:10.958
kiedy to porzucił życie stolarza.

0:08:10.958,0:08:12.430
W sakramencie komunii

0:08:12.430,0:08:14.461
chrześcijanie jedzą chleb i piją wino

0:08:14.461,0:08:17.127
konsekrowane jako ciało i krew Jezusa,

0:08:17.127,0:08:19.593
wspominając ostatnią wieczerzę.

0:08:19.593,0:08:22.017
Na świecie są dwa miliardy chrześcijan,

0:08:22.017,0:08:25.821
co stanowi prawie 1/3 światowej populacji.

0:08:27.081,0:08:29.568
Islam rozpoczął się 1400 lat temu,

0:08:29.568,0:08:31.359
gdy mężczyzna wielkiej cnoty

0:08:31.359,0:08:33.028
medytował w jaskini

0:08:33.028,0:08:34.743
na arabskiej pustyni.

0:08:34.743,0:08:36.997
Mężczyzną tym był Mahomet.

0:08:36.997,0:08:39.249
Nawiedził go boski posłaniec,

0:08:39.249,0:08:41.162
ponownie - anioł Gabriel,

0:08:41.162,0:08:43.335
po arabsku Dżibril,

0:08:43.335,0:08:46.002
przynosząc słowa Allaha,

0:08:46.002,0:08:47.988
jedynego Boga Abrahama.

0:08:47.988,0:08:49.182
W następnych latach

0:08:49.182,0:08:50.869
Mahomet otrzymywał kolejnej wieści,

0:08:50.869,0:08:53.108
które zapamiętywał i których nauczał.

0:08:53.108,0:08:55.814
Recytował wersy pełne mądrości,

0:08:55.814,0:08:56.916
pięknych rymów

0:08:56.916,0:08:58.981
i tajemniczych metafor.

0:08:58.981,0:09:01.764
Jednak Mahomet był kupcem, nie poetą.

0:09:01.764,0:09:03.321
Wielu uznało, że wersy

0:09:03.321,0:09:05.135
rzeczywiście musiały być słowami Boga,

0:09:05.135,0:09:08.011
i ci stali się pierwszymi muzułmanami.

0:09:08.011,0:09:11.016
Słowo muzułmanin oznacza tego,

0:09:11.016,0:09:14.334
który poddaje się woli Boga.

0:09:14.334,0:09:16.368
Pięć obowiązków muzułmanina,

0:09:16.368,0:09:18.516
zwanych Pięcioma Filarami, to:

0:09:18.516,0:09:21.626
szahada: publiczne zapewnienie,

0:09:21.626,0:09:24.681
że nie ma Boga prócz Allaha,

0:09:24.681,0:09:27.502
a Mahomet jest jego prorokiem,

0:09:27.502,0:09:31.436
salat: modlitwa odmawiana 5 razy dziennie [br]z twarzą zwróconą w stronę Mekki,

0:09:31.436,0:09:34.050
zakat - obowiązek oddania biednym

0:09:34.050,0:09:37.712
2 lub 3% swoich dochodów,

0:09:37.712,0:09:41.033
saum – post od wschodu do zachodu słońca

0:09:41.033,0:09:43.001
podczas księżycowego miesiąca Ramadan,

0:09:43.001,0:09:44.551
aby wzmocnić siłę woli

0:09:44.551,0:09:46.318
i zaufanie Bogu

0:09:46.318,0:09:48.590
oraz hadżdż – raz w życiu

0:09:48.590,0:09:51.635
każdy muzułmanin, którego na to stać, [br]powinien odbyć pielgrzymkę

0:09:51.635,0:09:53.379
do świętego miasta – Mekki,

0:09:53.379,0:09:54.440
jako próbę czasu,

0:09:54.440,0:09:55.941
w którym stanie przed Bogiem

0:09:55.941,0:09:58.061
decydującym czy jest godny

0:09:58.061,0:10:00.388
dostąpić życia wiecznego u Jego boku.

0:10:00.388,0:10:01.522
Słowa Boga

0:10:01.522,0:10:04.340
wyjawiane prorokowi przez 23 lata

0:10:04.340,0:10:06.161
są zebrane w Koranie,

0:10:06.161,0:10:09.995
co dosłownie oznacza "recytację”.

0:10:09.995,0:10:12.355
Muzułmanie uważają Koran[br]za jedyną świętą księgę

0:10:12.355,0:10:14.244
nieskalaną przez człowieka.

0:10:14.244,0:10:15.745
Wielu uważa ją również

0:10:15.745,0:10:17.157
za najwybitniejsze dzieło

0:10:17.157,0:10:19.235
literatury arabskiej.

0:10:19.235,0:10:21.882
Islam jest drugą pod względem[br]wielkości religią świata,

0:10:21.882,0:10:25.714
wyznawaną przez ponad 1,5 miliarda [br]muzułmanów na całym świecie.

0:10:26.820,0:10:29.013
Religia była i jest jednym[br]z aspektów kultury

0:10:29.013,0:10:30.803
odkąd tylko powstała,

0:10:30.803,0:10:33.997
a sposoby jej praktykowania[br]są niezliczone.

0:10:33.997,0:10:35.572
Wspólną cechą wszystkich religii

0:10:35.572,0:10:37.600
jest szukanie sensu

0:10:37.600,0:10:38.971
ponad pustymi zachciankami

0:10:38.971,0:10:41.634
i szarą rzeczywistością,

0:10:41.634,0:10:42.732
ponad grzechem,

0:10:42.732,0:10:43.564
cierpieniem

0:10:43.564,0:10:45.665
i śmiercią.

0:10:45.665,0:10:47.248
Ponad strachem

0:10:47.248,0:10:49.376
i ponad nami.