0:00:00.000,0:00:03.409
(nhạc)

0:00:03.409,0:00:05.014
Yếu tố ban đầu

0:00:05.014,0:00:08.460
đề cập đến một phiến đá hình nên trên đỉnh một hòn đá

0:00:08.460,0:00:12.030
"Nếu bạn di dời viên gạch, toàn bộ mọi thứ sẽ sụp đổ"

0:00:12.030,0:00:17.081
Và một số hệ sinh thái cũng hoạt động theo cách tương tự, dựa vào một loài then chốt.

0:00:17.080,0:00:18.906
Trong sinh học, các loài vật chủ chốt

0:00:18.906,0:00:22.127
có tác động lớn không tương xứng đến môi trường sống của chúng,

0:00:22.127,0:00:23.700
dựa trên kích thước hoặc số lượng của chúng.

0:00:23.700,0:00:26.840
Hoạt động thường ngày của chúng ảnh hưởng lên toàn loài vật khác

0:00:26.840,0:00:28.430
một cách trực tiếp hay gián tiếp

0:00:28.430,0:00:32.155
Và một sự thay đổi về số lượng của chúng[br]có thể gây ra một "tầng dinh dưỡng",

0:00:32.155,0:00:34.407
nơi các hiệu ứng lan truyền qua hệ sinh thái,

0:00:34.407,0:00:35.790
thông thường theo cách bất ngờ.

0:00:35.790,0:00:38.650
"Lấy những con sói xám của công viên quốc gia Yellowstone tại Wyoming.

0:00:38.650,0:00:41.605
Số lượng của chúng giảm còn 0 trong những năm đầu 1930,

0:00:41.605,0:00:42.860
đa số là do bị săn bắn.

0:00:42.860,0:00:46.580
Nhưng năm 1995, những con sói đã được giới thiệu lại tại công viên,

0:00:46.580,0:00:49.138
và tác động của những con sói đã được theo dõi kể từ đó"

0:00:49.138,0:00:52.140
Hóa ra ảnh hưởng đó cực kỳ quan trọng

0:00:52.140,0:00:54.510
Sự vắng mặt và giới thiệu lại của những con sói

0:00:54.510,0:00:58.130
đã thay đổi lớn Yellowstone và thường sẽ theo nhiều cách đáng kinh ngạc:

0:00:58.130,0:01:00.160
ngay dưới cách các con sông chảy.

0:01:00.160,0:01:03.309
Có điều, sói săn nai sừng tấm, và nai sừng tấm biết điều đó.

0:01:03.309,0:01:06.220
Cho nên hành vi của chúng thay đổi ngay khi đàn sói hiện diện trong khu vực

0:01:06.220,0:01:09.880
"Nai sừng tấm nói chung luôn di chuyển ngay cả khi chúng đang gặm cỏ.

0:01:09.880,0:01:13.825
Nhưng nếu không có bất kỳ con sói nào xung quanh, chúng sẽ trở nên thiếu cảnh giác hơn,

0:01:13.825,0:01:16.860
chúng thích ổn định một chỗ và ăn nhiều tại một thời điểm

0:01:16.860,0:01:19.270
Con nai sừng tấm thậm chí còn ăn ở đoạn đường xuống bờ sông,

0:01:19.270,0:01:22.280
nhưng đâu đó chúng sẽ không dám dừng chân nếu xung quanh có đàn sói".

0:01:22.280,0:01:25.290
Thay vì ăn ở mỗi cây một ít,

0:01:25.290,0:01:29.085
thì chúng lại ăn nhiều tại một thời điểm

0:01:29.085,0:01:32.837
đến nỗi cây dương và cây bông bị không còn gì nữa,

0:01:32.837,0:01:34.993
Và hải ly cũng là loài then chốt

0:01:34.993,0:01:37.310
bởi vì tài năng kỹ thuật của chúng rất đặc biệt.

0:01:37.310,0:01:40.300
Các con đập của chúng làm chậm dòng chảy của các con sông, ngăn lũ lụt

0:01:40.300,0:01:43.840
và cung cấp một loạt các môi trường sống cho tất cả các loài.

0:01:43.840,0:01:47.140
Kể từ khi những con sói được quay trở lại Yellowstone,

0:01:47.140,0:01:48.846
những cây liễu đã phát triển tốt hơn,

0:01:48.846,0:01:51.497
địa bàn của loài hải ly cũng đã tăng lên từ con số 1 đến 9

0:01:51.497,0:01:53.490
và các loài chim biết hót cũng đang phát triển mạnh mẽ.

0:01:53.490,0:01:56.930
"Lượng nai sừng suy giảm ban đầu nay đã dần ổn định lại

0:01:56.930,0:01:58.415
Và số lượng bò rừng đã tăng lên,

0:01:58.415,0:02:01.200
có lẽ là do sự giảm cạnh tranh từ nai sừng tấm".

0:02:01.200,0:02:04.670
Nghiên cứu đang được tiến hành để đánh giá tác động lâu dài của những con sói,

0:02:04.670,0:02:07.065
xem xét nhiều mối liên kết với nhau

0:02:07.065,0:02:08.799
trong hệ đa sinh thái

0:02:08.799,0:02:10.464
Nhưng với tư cách là những kẻ săn mồi hàng đầu,

0:02:10.464,0:02:14.290
rõ ràng rằng sự hiện diện, sự vắng mặt, và sau đó sự tái xuất của loài sói

0:02:14.290,0:02:16.331
đã gây được tiếng vang khắp Yellowstone.

0:02:16.331,0:02:19.490
Và nghiên cứu các môi trường sống khác của loài sói sẽ giúp tìm ra

0:02:19.490,0:02:22.820
điều gì là độc nhất ở Yellowstone và những gì có thể được áp dụng ở những nơi khác.

0:02:22.820,0:02:25.610
"Voi cũng làm rất nhiều để quản lý môi trường của chúng,

0:02:25.610,0:02:28.880
từ những gì diễn ra trong miệng của chúng đến những gì đi ra ở đầu bên kia".

0:02:28.880,0:02:32.290
Đôi khi chúng được biết đến với tư cách là “những người làm vườn vĩ đại của khu rừng”.

0:02:32.290,0:02:35.145
Ví dụ, không có voi rừng châu Phi,

0:02:35.145,0:02:39.230
một loài cây keo có xu hướng thống trị các khu rừng châu Phi.

0:02:39.230,0:02:41.870
Nó phát triển nhanh và che khuất nguồn ánh sáng khỏi các cây khác,

0:02:41.870,0:02:43.710
và những con voi giúp chống lại điều đó.

0:02:43.710,0:02:46.515
Đôi khi chúng đánh sập cây keo trong quá trình tìm kiếm thức ăn,

0:02:46.515,0:02:49.020
mở ra không gian và một trục quan trọng cho ánh sáng.

0:02:49.020,0:02:53.080
Các loài thực vật khác nắm bắt cơ hội của mình, thêm vào sự đa dạng sinh học của rừng.

0:02:53.080,0:02:56.665
Những cành cây nhỏ mà chúng đánh sập cung cấp những cái lỗ ẩn náu cho thằn lằn,

0:02:56.665,0:02:59.402
thứ mà đa dạng hóa ở những nơi đàn voi đi qua

0:02:59.402,0:03:03.000
Khi lấy lá hoặc quả, chúng sẽ thường làm hỏng nhiều cành cây hơn.

0:03:03.000,0:03:07.115
Và những thứ này sẽ được các loài vật nhỏ hơn lụm nhặt như những con lợn bướu,

0:03:07.115,0:03:09.480
hay như kudu, một loài linh dương.

0:03:09.480,0:03:14.530
Tất cả việc ăn uống này dẫn đến việc có nhiều chất thải, khoảng một tấn mỗi tuần.

0:03:14.530,0:03:18.095
Và chính loại chất thải ấy trở thành hệ sinh thái nhỏ bởi chính nó,

0:03:18.095,0:03:21.150
vì nó chứa nhiều chất dinh dưỡng mà loài voi không thể xử lý.

0:03:21.150,0:03:25.090
Nấm sống trong đó, cũng như côn trùng như ấu trùng bọ cánh cứng, dế và nhện.

0:03:25.090,0:03:29.700
"Năm 2009, ba loài ếch được tìm thấy đang sống rất vui vẻ trong phân voi châu Á".

0:03:29.700,0:03:32.170
Và tất nhiên, nó là loại phân bón tuyệt vời.

0:03:32.170,0:03:36.460
Nhiefu loài thực vật phát triển tốt hơn nhờ phân voi hơn là phân từ các loài động vật khác.

0:03:36.460,0:03:38.880
Chúng lang thang khắp nơi và vô cùng đa dạng

0:03:38.880,0:03:41.720
khiến chúng hữu ích hơn trong việc gieo rắc hạt giống đến những nơi mới.

0:03:41.720,0:03:44.015
Thế nhưng bạn không cần phải to lớn như voi

0:03:44.015,0:03:46.849
có tác động khổng lồ đến hệ sinh thái của bạn.

0:03:46.849,0:03:50.370
"Cá vẹt được đặt tên vì sự cứng rắn của chúng,[br]cái miệng gần giống cái mỏ".

0:03:50.370,0:03:53.999
Cái miệng cứng này thích nghi tốt việc nhổ tảo khỏi san hô,

0:03:53.999,0:03:56.520
nguồn thực phẩm chính của chúng trong môi trường rạn san hô ấm áp".

0:03:56.520,0:03:57.980
Nó có thể không hào nhoáng,

0:03:57.980,0:04:01.010
nhưng hóa ra nó là thứ quan trọng để giữ cho rạn san hô tươi tốt.

0:04:01.010,0:04:02.149
Không có cá vẹt,

0:04:02.149,0:04:05.528
tảo biển có thể làm chết san hô đến mức giết chết nó.

0:04:05.528,0:04:08.706
Và không có san hô nghĩa là không có đá ngầm, đó sẽ là một rắc rối lớn

0:04:08.706,0:04:10.800
cho những loài vật lấy rạn san hô làm nơi nương tựa

0:04:10.800,0:04:14.420
Một báo cáo chính bao gồm bốn thập kỷ nghiên cứu ở Ca-ri-bê

0:04:14.420,0:04:17.487
đã xác định cá vẹt là một nhóm được theo dõi đặc biệt.

0:04:17.487,0:04:21.568
"Các rạn san hô nói chung đang có một thời gian khó khăn, với sự thay đổi khí hậu,

0:04:21.568,0:04:25.030
axit hóa đại dương và ô nhiễm làm suy thoái dần hệ sinh thái".

0:04:25.030,0:04:28.263
Công việc duy trì của cá vẹt giúp giữ cho rạn san hô đàn hồi,

0:04:28.263,0:04:31.550
để chúng có thể hồi phục sau những thổi khí nóng đột ngột hoặc một cơn bão.

0:04:31.550,0:04:35.310
"Rạn san hô Caribe nơi cá vẹt bị đánh bắt nhiều đang bị thiệt hại nhiều nhất,

0:04:35.310,0:04:39.340
vì vậy báo cáo đề xuất nhiều quốc gia áp dụng các chính sách để cứu cá vẹt,

0:04:39.340,0:04:41.530
và hy vọng cứu vớt những hòn đá ngầm cùng với nó".

0:04:41.530,0:04:43.546
Cho nên, cũng như các loài vật chủ chốt,

0:04:43.546,0:04:45.690
chúng thật sự kết nối các hệ sinh thái của chúng lại với nhau.

0:04:45.690,0:04:47.793
Cám ơn vì đã theo dõi chuyên mục của SciShow,

0:04:47.793,0:04:50.250
kênh được phát sóng đến bạn nhờ nhà tài trợ của chúng tôi từ Patreon.

0:04:50.250,0:04:53.810
Nếu bạn muốn góp phần hỗ trợ cho chương trình này, hãy truy cập trang patreon.com/scishow

0:04:53.810,0:04:56.010
và đừng quên truy cập trang youtube.com/scishow

0:04:56.010,0:04:57.790
và nhấn nút đăng kí kênh.

0:04:57.790,0:04:59.660
Và một số loài vi khuẩn, ví dụ như

0:04:59.660,0:05:02.220
sử dụng năng lượng từ mặt trời để sản xuất lương thực cho chính chúng bản thân chúng.

0:05:02.220,0:05:04.350
Sau đó, chúng được ăn bởi những loài tiêu thụ nhỏ,

0:05:04.350,0:05:07.050
loài mà sau đó bị ăn thịt bởi những kẻ săn mồi lớn hơn.[br]Mỗi người trong số này--