WEBVTT
00:00:00.000 --> 00:00:03.409
♪ (Dynamische muziek) ♪
00:00:03.409 --> 00:00:05.014
De originele sluitsteen
00:00:05.014 --> 00:00:08.460
verwijst naar een wigvormige plaat
op de top van een stenen boog.
00:00:08.460 --> 00:00:12.030
Als je de keystone verwijdert, riskeer je dat het hele ding naar beneden tuimelt.
00:00:12.030 --> 00:00:14.750
En sommige ecosystemen werken op dezelfde manier,
00:00:14.750 --> 00:00:17.080
afhankelijk van één sleutelsoort.
00:00:17.080 --> 00:00:18.906
In de biologie hebben hoeksteensoorten
00:00:18.906 --> 00:00:22.127
een onevenredig grote
impact op hun leefgebied
00:00:22.127 --> 00:00:23.700
gezien hun grootte of aantallen.
00:00:23.700 --> 00:00:26.840
Hun dagelijkse activiteiten beïnvloeden
allerlei andere soorten,
00:00:26.840 --> 00:00:28.430
direct of indirect.
00:00:28.430 --> 00:00:32.155
En een verandering in hun aantal
kan een trofische cascade veroorzaken,
00:00:32.155 --> 00:00:34.407
waar effecten door het ecosysteem rimpelen,
00:00:34.407 --> 00:00:35.790
vaak op verrassende manieren.
00:00:35.790 --> 00:00:38.650
Neem de grijze wolven van Yellowstone
Nationaal park in Wyoming.
00:00:38.650 --> 00:00:41.605
Hun aantal daalde tot nul
rond de vroege jaren 1930,
00:00:41.605 --> 00:00:42.860
voornamelijk vanwege de jacht.
00:00:42.860 --> 00:00:46.580
Maar in 1995 waren wolven
opnieuw geïntroduceerd in het park,
00:00:46.580 --> 00:00:49.138
en de impact van de wolven
wordt sindsdien gemonitord.
00:00:49.138 --> 00:00:52.140
Het blijkt dat die
impact erg belangrijk is.
00:00:52.140 --> 00:00:54.510
De afwezigheid en
herintroductie van de wolven
00:00:54.510 --> 00:00:58.130
veranderde Yellowstone veel
en vaak op verrassende manieren:
00:00:58.130 --> 00:01:00.160
tot aan hoe de rivieren stromen.
00:01:00.160 --> 00:01:03.309
Om te beginnen jagen wolven
op elanden, en de elanden weten het.
00:01:03.309 --> 00:01:06.050
Hun gedrag verandert dus
als er wolven in de buurt zijn.
00:01:06.050 --> 00:01:07.880
Elanden zijn over het algemeen nomadisch
00:01:07.880 --> 00:01:09.880
en blijven in beweging terwijl
ze op planten kauwen.
00:01:09.880 --> 00:01:13.825
Maar zonder wolven in de buurt
werden de elanden veel minder voorzichtig,
00:01:13.825 --> 00:01:16.860
en geven er de voorkeur aan zich te settelen
en veel te eten op één plek tegelijk.
00:01:16.860 --> 00:01:19.270
De eland at zelfs helemaal
tot aan de rivieroever,
00:01:19.270 --> 00:01:22.280
ergens waar ze niet zouden durven blijven
hangen als er wolven in de buurt waren.
00:01:22.280 --> 00:01:25.290
In plaats van een beetje te eten
van heel veel verschillende planten,
00:01:25.290 --> 00:01:29.085
aten ze zoveel tegelijk dat
espen en populieren achteruitgingen,
00:01:29.085 --> 00:01:30.900
En dat gold ook voor de
wilgen langs de rivier waar
00:01:30.900 --> 00:01:32.837
bevers en sommige zangvogels van afhankelijk zijn.
00:01:32.837 --> 00:01:34.993
En bevers zijn ook sleutelsoorten
00:01:34.993 --> 00:01:37.090
vanwege hun speciale
technische talenten.
00:01:37.090 --> 00:01:40.300
Hun dammen vertragen de stroom van
rivieren. Het voorkomt overstromingen
00:01:40.300 --> 00:01:43.840
en biedt een breed scala aan
habitats voor allerlei soorten.
00:01:43.840 --> 00:01:47.140
Al sinds er wolven opnieuw
geïntroduceerd werden in Yellowstone,
00:01:47.140 --> 00:01:48.846
zijn wilgen beter gaan groeien,
00:01:48.846 --> 00:01:51.767
beverkolonies zijn toegenomen
van slechts één tot negen,
00:01:51.767 --> 00:01:53.490
en zangvogels bloeien ook op.
00:01:53.490 --> 00:01:56.930
Het aantal elanden nam aanvankelijk af,
maar lijkt nu te zijn gestabiliseerd.
00:01:56.930 --> 00:01:58.415
En het aantal bizons is gestegen,
00:01:58.415 --> 00:02:01.200
waarschijnlijk door een daling
in concurrentie met de eland.
00:02:01.200 --> 00:02:02.787
Onderzoek is aan de
gang om te beoordelen
00:02:02.787 --> 00:02:04.670
wat de impact van de
wolven is op lange termijn,
00:02:04.670 --> 00:02:07.065
gezien de vele subtiele onderlinge verbanden
00:02:07.065 --> 00:02:08.749
in dit complexe ecosysteem.
00:02:08.749 --> 00:02:10.464
Maar als toproofdieren,
00:02:10.464 --> 00:02:12.618
is het duidelijk dat de
aanwezigheid, afwezigheid,
00:02:12.618 --> 00:02:14.290
en vervolgens de herintroductie van wolven
00:02:14.290 --> 00:02:16.331
weerklank heeft gevonden in heel Yellowstone.
00:02:16.331 --> 00:02:19.490
En onderzoek naar andere leefgebieden
van wolven zal helpen ontdekken
00:02:19.490 --> 00:02:22.820
wat uniek is aan Yellowstone
en wat elders kan worden toegepast.
00:02:22.820 --> 00:02:25.610
*Olifanten doen ook veel
om hun omgeving te beheren,
00:02:25.610 --> 00:02:28.880
van wat er in hun mond gebeurt,
naar wat er aan de andere kant uitkomt.
00:02:28.880 --> 00:02:32.290
Ze zijn soms bekend als de
"mega-tuiniers van het bos".
00:02:32.290 --> 00:02:35.145
Bijvoorbeeld,
zonder Afrikaanse bosolifanten,
00:02:35.145 --> 00:02:39.230
een enkele soort acaciaboom heeft de
neiging om Afrikaanse bossen te domineren.
00:02:39.230 --> 00:02:41.870
Het groeit snel en ontneemt
het licht van andere planten,
00:02:41.870 --> 00:02:43.710
en de olifanten helpen dat tegen te gaan.
00:02:43.710 --> 00:02:46.515
Ze slaan soms acacia neer
in hun zoektocht naar voedsel,
00:02:46.515 --> 00:02:48.965
zo maken ze ruimte vrij wat
kritiek licht door laat.
00:02:48.965 --> 00:02:53.080
Andere plantensoorten grijpen hun kans, wat
bijdraagt aan de biodiversiteit van het bos.
00:02:53.080 --> 00:02:57.029
De kleinere takken die ze omver werpen
bieden schuilplaatsen voor hagedissen,
00:02:57.029 --> 00:02:59.402
die diverser zijn op plekken
waar olifanten rondlopen.
00:02:59.402 --> 00:03:03.000
Bij het reiken naar bladeren of fruit,
zullen ze er vaak nog een heleboel afslaan.
00:03:03.000 --> 00:03:04.855
En deze meevallers worden opgepikt door
00:03:04.855 --> 00:03:07.115
kleinere grondbewoners zoals wrattenzwijnen,
00:03:07.115 --> 00:03:09.480
evenals de kudu,
wat een soort antilope is.
00:03:09.480 --> 00:03:14.530
Al dit eten resulteert in veel mest,
ongeveer een ton per week.
00:03:14.530 --> 00:03:18.095
En al die poep wordt
een mini-ecosysteem op zich,
00:03:18.095 --> 00:03:20.975
omdat het rijk is aan voedingsstoffen
die de olifanten niet konden verwerken.
00:03:20.975 --> 00:03:24.979
Er leven schimmels in, net als insecten
zoals keverlarven, krekels en spinnen.
00:03:24.979 --> 00:03:27.651
In 2009 werden drie soorten kikkers gevonden,
00:03:27.651 --> 00:03:29.700
gelukkig levend in Aziatische olifantenpoep.
00:03:29.700 --> 00:03:32.100
En het is natuurlijk een uitstekende meststof.
00:03:32.100 --> 00:03:36.460
Veel plantensoorten groeien beter in olifant
mest dan in de poep van enig ander dier.
00:03:36.460 --> 00:03:38.770
Hun wijde omzwervingen
en variatie in beweging
00:03:38.770 --> 00:03:41.650
maak ze bijzonder goed bij het
verspreiden van zaden naar nieuwe plaatsen.
00:03:41.650 --> 00:03:44.015
Maar je hoeft niet zo
groot te zijn als een olifant
00:03:44.015 --> 00:03:46.849
om een jumbo-formaat effect
te hebben op het ecosysteem.
00:03:46.849 --> 00:03:50.370
Papegaaivissen zijn genoemd naar hun taaie,
bijna snavelachtige monddelen.
00:03:50.370 --> 00:03:53.999
Deze verharde lippen zijn goed aangepast
voor het plukken van algen van koraal,
00:03:53.999 --> 00:03:56.520
hun belangrijkste voedselbron
in hun warme rifomgeving.
00:03:56.520 --> 00:03:57.980
Het is misschien niet glamoureus,
00:03:57.980 --> 00:04:00.830
maar het blijkt van levensbelang
om het rif gezond te houden.
00:04:00.830 --> 00:04:02.149
Zonder papegaaivis kunnen
00:04:02.149 --> 00:04:05.528
macroalgen het koraal verstikken
tot het punt het te doden.
00:04:05.528 --> 00:04:08.706
En geen koraal betekent geen rif,
wat een groot probleem zou zijn
00:04:08.706 --> 00:04:10.800
voor deze soorten die koraalriffen als thuisbasis hebben.
00:04:10.800 --> 00:04:14.420
Een belangrijk rapport over vier decennia
van onderzoek in het Caribisch gebied
00:04:14.420 --> 00:04:17.487
identificeerde papegaaivissen als een groep
om speciaal in de gaten te houden.
00:04:17.487 --> 00:04:21.568
Koraalriffen hebben over het algemeen
een moeilijke tijd, met klimaatverandering,
00:04:21.568 --> 00:04:25.030
verzuring en vervuiling van de oceaan
die het ecosysteem gestaag aantasten.
00:04:25.030 --> 00:04:28.263
Het onderhoudswerk van de papegaaivis
helpt riffen veerkrachtig te houden,
00:04:28.263 --> 00:04:31.550
zodat ze kunnen herstellen van klappen
zoals plotselinge opwarming of een orkaan.
00:04:31.550 --> 00:04:35.210
Caribische riffen waar de papegaaivissen
zwaar worden bevist, lijden het meest,
00:04:35.210 --> 00:04:38.023
Het rapport beveelt aan dat meer landen
beleid aannemen
00:04:38.023 --> 00:04:39.340
om de papegaaivis te redden,
00:04:39.340 --> 00:04:41.530
en hopelijk de riffen er mee te redden.
00:04:41.530 --> 00:04:43.546
Dus, zoals alle keystone-soorten,
00:04:43.546 --> 00:04:45.690
ze houden echt hun ecosystemen samen.
00:04:45.690 --> 00:04:47.673
Bedankt voor het kijken naar deze aflevering van SciShow,
00:04:47.673 --> 00:04:50.250
die u werd gebracht door
onze klanten op Patreon.
00:04:50.250 --> 00:04:53.810
Als je deze show wilt steunen,
ga naar patreon.com/scishow
00:04:53.810 --> 00:04:56.010
en vergeet niet naar youtube.com/scishow te gaan
00:04:56.010 --> 00:04:57.790
en je te abonneren.
00:04:57.790 --> 00:04:59.660
En sommige microben bijvoorbeeld,
00:04:59.660 --> 00:05:02.220
gebruiken energie van de zon
om hun eigen voedsel te produceren.
00:05:02.220 --> 00:05:04.350
Vervolgens worden ze opgegeten
door kleine consumenten,
00:05:04.350 --> 00:05:07.050
die vervolgens worden opgegeten door grotere roofdieren. Elk van deze--