1
00:00:00,000 --> 00:00:03,409
♪ (Dynamische muziek) ♪
2
00:00:03,409 --> 00:00:05,014
De originele sluitsteen
3
00:00:05,014 --> 00:00:08,460
verwijst naar een wigvormige plaat
op de top van een stenen boog.
4
00:00:08,460 --> 00:00:12,030
Als je de keystone verwijdert, riskeer je dat het hele ding naar beneden tuimelt.
5
00:00:12,030 --> 00:00:14,750
En sommige ecosystemen werken op dezelfde manier,
6
00:00:14,750 --> 00:00:17,080
afhankelijk van één sleutelsoort.
7
00:00:17,080 --> 00:00:18,906
In de biologie hebben hoeksteensoorten
8
00:00:18,906 --> 00:00:22,127
een onevenredig grote
impact op hun leefgebied
9
00:00:22,127 --> 00:00:23,700
gezien hun grootte of aantallen.
10
00:00:23,700 --> 00:00:26,840
Hun dagelijkse activiteiten beïnvloeden
allerlei andere soorten,
11
00:00:26,840 --> 00:00:28,430
direct of indirect.
12
00:00:28,430 --> 00:00:32,155
En een verandering in hun aantal
kan een trofische cascade veroorzaken,
13
00:00:32,155 --> 00:00:34,407
waar effecten door het ecosysteem rimpelen,
14
00:00:34,407 --> 00:00:35,790
vaak op verrassende manieren.
15
00:00:35,790 --> 00:00:38,650
Neem de grijze wolven van Yellowstone
Nationaal park in Wyoming.
16
00:00:38,650 --> 00:00:41,605
Hun aantal daalde tot nul
rond de vroege jaren 1930,
17
00:00:41,605 --> 00:00:42,860
voornamelijk vanwege de jacht.
18
00:00:42,860 --> 00:00:46,580
Maar in 1995 waren wolven
opnieuw geïntroduceerd in het park,
19
00:00:46,580 --> 00:00:49,138
en de impact van de wolven
wordt sindsdien gemonitord.
20
00:00:49,138 --> 00:00:52,140
Het blijkt dat die
impact erg belangrijk is.
21
00:00:52,140 --> 00:00:54,510
De afwezigheid en
herintroductie van de wolven
22
00:00:54,510 --> 00:00:58,130
veranderde Yellowstone veel
en vaak op verrassende manieren:
23
00:00:58,130 --> 00:01:00,160
tot aan hoe de rivieren stromen.
24
00:01:00,160 --> 00:01:03,309
Om te beginnen jagen wolven
op elanden, en de elanden weten het.
25
00:01:03,309 --> 00:01:06,050
Hun gedrag verandert dus
als er wolven in de buurt zijn.
26
00:01:06,050 --> 00:01:07,880
Elanden zijn over het algemeen nomadisch
27
00:01:07,880 --> 00:01:09,880
en blijven in beweging terwijl
ze op planten kauwen.
28
00:01:09,880 --> 00:01:13,825
Maar zonder wolven in de buurt
werden de elanden veel minder voorzichtig,
29
00:01:13,825 --> 00:01:16,860
en geven er de voorkeur aan zich te settelen
en veel te eten op één plek tegelijk.
30
00:01:16,860 --> 00:01:19,270
De eland at zelfs helemaal
tot aan de rivieroever,
31
00:01:19,270 --> 00:01:22,280
ergens waar ze niet zouden durven blijven
hangen als er wolven in de buurt waren.
32
00:01:22,280 --> 00:01:25,290
In plaats van een beetje te eten
van heel veel verschillende planten,
33
00:01:25,290 --> 00:01:29,085
aten ze zoveel tegelijk dat
espen en populieren achteruitgingen,
34
00:01:29,085 --> 00:01:30,900
En dat gold ook voor de
wilgen langs de rivier waar
35
00:01:30,900 --> 00:01:32,837
bevers en sommige zangvogels van afhankelijk zijn.
36
00:01:32,837 --> 00:01:34,993
En bevers zijn ook sleutelsoorten
37
00:01:34,993 --> 00:01:37,090
vanwege hun speciale
technische talenten.
38
00:01:37,090 --> 00:01:40,300
Hun dammen vertragen de stroom van
rivieren. Het voorkomt overstromingen
39
00:01:40,300 --> 00:01:43,840
en biedt een breed scala aan
habitats voor allerlei soorten.
40
00:01:43,840 --> 00:01:47,140
Al sinds er wolven opnieuw
geïntroduceerd werden in Yellowstone,
41
00:01:47,140 --> 00:01:48,846
zijn wilgen beter gaan groeien,
42
00:01:48,846 --> 00:01:51,767
beverkolonies zijn toegenomen
van slechts één tot negen,
43
00:01:51,767 --> 00:01:53,490
en zangvogels bloeien ook op.
44
00:01:53,490 --> 00:01:56,930
Het aantal elanden nam aanvankelijk af,
maar lijkt nu te zijn gestabiliseerd.
45
00:01:56,930 --> 00:01:58,415
En het aantal bizons is gestegen,
46
00:01:58,415 --> 00:02:01,200
waarschijnlijk door een daling
in concurrentie met de eland.
47
00:02:01,200 --> 00:02:02,787
Onderzoek is aan de
gang om te beoordelen
48
00:02:02,787 --> 00:02:04,670
wat de impact van de
wolven is op lange termijn,
49
00:02:04,670 --> 00:02:07,065
gezien de vele subtiele onderlinge verbanden
50
00:02:07,065 --> 00:02:08,749
in dit complexe ecosysteem.
51
00:02:08,749 --> 00:02:10,464
Maar als toproofdieren,
52
00:02:10,464 --> 00:02:12,618
is het duidelijk dat de
aanwezigheid, afwezigheid,
53
00:02:12,618 --> 00:02:14,290
en vervolgens de herintroductie van wolven
54
00:02:14,290 --> 00:02:16,331
weerklank heeft gevonden in heel Yellowstone.
55
00:02:16,331 --> 00:02:19,490
En onderzoek naar andere leefgebieden
van wolven zal helpen ontdekken
56
00:02:19,490 --> 00:02:22,820
wat uniek is aan Yellowstone
en wat elders kan worden toegepast.
57
00:02:22,820 --> 00:02:25,610
*Olifanten doen ook veel
om hun omgeving te beheren,
58
00:02:25,610 --> 00:02:28,880
van wat er in hun mond gebeurt,
naar wat er aan de andere kant uitkomt.
59
00:02:28,880 --> 00:02:32,290
Ze zijn soms bekend als de
"mega-tuiniers van het bos".
60
00:02:32,290 --> 00:02:35,145
Bijvoorbeeld,
zonder Afrikaanse bosolifanten,
61
00:02:35,145 --> 00:02:39,230
een enkele soort acaciaboom heeft de
neiging om Afrikaanse bossen te domineren.
62
00:02:39,230 --> 00:02:41,870
Het groeit snel en ontneemt
het licht van andere planten,
63
00:02:41,870 --> 00:02:43,710
en de olifanten helpen dat tegen te gaan.
64
00:02:43,710 --> 00:02:46,515
Ze slaan soms acacia neer
in hun zoektocht naar voedsel,
65
00:02:46,515 --> 00:02:48,965
zo maken ze ruimte vrij wat
kritiek licht door laat.
66
00:02:48,965 --> 00:02:53,080
Andere plantensoorten grijpen hun kans, wat
bijdraagt aan de biodiversiteit van het bos.
67
00:02:53,080 --> 00:02:57,029
De kleinere takken die ze omver werpen
bieden schuilplaatsen voor hagedissen,
68
00:02:57,029 --> 00:02:59,402
die diverser zijn op plekken
waar olifanten rondlopen.
69
00:02:59,402 --> 00:03:03,000
Bij het reiken naar bladeren of fruit,
zullen ze er vaak nog een heleboel afslaan.
70
00:03:03,000 --> 00:03:04,855
En deze meevallers worden opgepikt door
71
00:03:04,855 --> 00:03:07,115
kleinere grondbewoners zoals wrattenzwijnen,
72
00:03:07,115 --> 00:03:09,480
evenals de kudu,
wat een soort antilope is.
73
00:03:09,480 --> 00:03:14,530
Al dit eten resulteert in veel mest,
ongeveer een ton per week.
74
00:03:14,530 --> 00:03:18,095
En al die poep wordt
een mini-ecosysteem op zich,
75
00:03:18,095 --> 00:03:20,975
omdat het rijk is aan voedingsstoffen
die de olifanten niet konden verwerken.
76
00:03:20,975 --> 00:03:24,979
Er leven schimmels in, net als insecten
zoals keverlarven, krekels en spinnen.
77
00:03:24,979 --> 00:03:27,651
In 2009 werden drie soorten kikkers gevonden,
78
00:03:27,651 --> 00:03:29,700
gelukkig levend in Aziatische olifantenpoep.
79
00:03:29,700 --> 00:03:32,100
En het is natuurlijk een uitstekende meststof.
80
00:03:32,100 --> 00:03:36,460
Veel plantensoorten groeien beter in olifant
mest dan in de poep van enig ander dier.
81
00:03:36,460 --> 00:03:38,770
Hun wijde omzwervingen
en variatie in beweging
82
00:03:38,770 --> 00:03:41,650
maak ze bijzonder goed bij het
verspreiden van zaden naar nieuwe plaatsen.
83
00:03:41,650 --> 00:03:44,015
Maar je hoeft niet zo
groot te zijn als een olifant
84
00:03:44,015 --> 00:03:46,849
om een jumbo-formaat effect
te hebben op het ecosysteem.
85
00:03:46,849 --> 00:03:50,370
Papegaaivissen zijn genoemd naar hun taaie,
bijna snavelachtige monddelen.
86
00:03:50,370 --> 00:03:53,999
Deze verharde lippen zijn goed aangepast
voor het plukken van algen van koraal,
87
00:03:53,999 --> 00:03:56,520
hun belangrijkste voedselbron
in hun warme rifomgeving.
88
00:03:56,520 --> 00:03:57,980
Het is misschien niet glamoureus,
89
00:03:57,980 --> 00:04:00,830
maar het blijkt van levensbelang
om het rif gezond te houden.
90
00:04:00,830 --> 00:04:02,149
Zonder papegaaivis kunnen
91
00:04:02,149 --> 00:04:05,528
macroalgen het koraal verstikken
tot het punt het te doden.
92
00:04:05,528 --> 00:04:08,706
En geen koraal betekent geen rif,
wat een groot probleem zou zijn
93
00:04:08,706 --> 00:04:10,800
voor deze soorten die koraalriffen als thuisbasis hebben.
94
00:04:10,800 --> 00:04:14,420
Een belangrijk rapport over vier decennia
van onderzoek in het Caribisch gebied
95
00:04:14,420 --> 00:04:17,487
identificeerde papegaaivissen als een groep
om speciaal in de gaten te houden.
96
00:04:17,487 --> 00:04:21,568
Koraalriffen hebben over het algemeen
een moeilijke tijd, met klimaatverandering,
97
00:04:21,568 --> 00:04:25,030
verzuring en vervuiling van de oceaan
die het ecosysteem gestaag aantasten.
98
00:04:25,030 --> 00:04:28,263
Het onderhoudswerk van de papegaaivis
helpt riffen veerkrachtig te houden,
99
00:04:28,263 --> 00:04:31,550
zodat ze kunnen herstellen van klappen
zoals plotselinge opwarming of een orkaan.
100
00:04:31,550 --> 00:04:35,210
Caribische riffen waar de papegaaivissen
zwaar worden bevist, lijden het meest,
101
00:04:35,210 --> 00:04:38,023
Het rapport beveelt aan dat meer landen
beleid aannemen
102
00:04:38,023 --> 00:04:39,340
om de papegaaivis te redden,
103
00:04:39,340 --> 00:04:41,530
en hopelijk de riffen er mee te redden.
104
00:04:41,530 --> 00:04:43,546
Dus, zoals alle keystone-soorten,
105
00:04:43,546 --> 00:04:45,690
ze houden echt hun ecosystemen samen.
106
00:04:45,690 --> 00:04:47,673
Bedankt voor het kijken naar deze aflevering van SciShow,
107
00:04:47,673 --> 00:04:50,250
die u werd gebracht door
onze klanten op Patreon.
108
00:04:50,250 --> 00:04:53,810
Als je deze show wilt steunen,
ga naar patreon.com/scishow
109
00:04:53,810 --> 00:04:56,010
en vergeet niet naar youtube.com/scishow te gaan
110
00:04:56,010 --> 00:04:57,790
en je te abonneren.
111
00:04:57,790 --> 00:04:59,660
En sommige microben bijvoorbeeld,
112
00:04:59,660 --> 00:05:02,220
gebruiken energie van de zon
om hun eigen voedsel te produceren.
113
00:05:02,220 --> 00:05:04,350
Vervolgens worden ze opgegeten
door kleine consumenten,
114
00:05:04,350 --> 00:05:07,050
die vervolgens worden opgegeten door grotere roofdieren. Elk van deze--