WEBVTT

00:00:17.852 --> 00:00:21.118
Jest 17 marca 73 roku.

00:00:21.118 --> 00:00:24.026
W starożytnym Rzymie
odbywają się liberalia,

00:00:24.026 --> 00:00:25.748
coroczny festiwal

00:00:25.748 --> 00:00:29.540
obchodzony, by uczcić
wolność obywateli Rzymu.

00:00:30.420 --> 00:00:36.244
Przyjrzymy się 17-latkowi
o imieniu Lucjusz Popidius Secundus.

00:00:36.244 --> 00:00:37.977
Nie pochodzi z biednej rodziny,

00:00:37.977 --> 00:00:40.910
ale mieszka w części miasta zwanej Subura,

00:00:40.910 --> 00:00:43.054
uboższej dzielnicy Rzymu,

00:00:43.054 --> 00:00:46.078
znajdującej się jednak blisko centrum.

00:00:47.848 --> 00:00:51.452
Mieszkania wypełnione są lokatorami,

00:00:51.452 --> 00:00:53.971
co stanowi poważne ryzyko.

00:00:54.851 --> 00:01:00.575
Po częstych pożarach
pozostaje popiół i dym.

00:01:01.635 --> 00:01:06.410
Lucius od świtu wypełnia swoje obowiązki.

00:01:08.440 --> 00:01:12.302
Jego 15-letni brat staje się pełnoletni.

00:01:12.302 --> 00:01:16.836
Połowa dzieci w Rzymie umiera,
zanim osiągnie pełnoletność,

00:01:16.836 --> 00:01:20.702
jest to więc szczególnie ważne wydarzenie.

00:01:20.702 --> 00:01:23.833
Brat Lucjusza stoi w nowej todze

00:01:23.833 --> 00:01:27.544
przed kapliczką
kryjącą bóstwa opiekuńcze ich domu

00:01:27.544 --> 00:01:32.472
i kładzie w niej bullę, ochronny amulet,

00:01:32.472 --> 00:01:35.260
wraz z dziękczynną modlitwą.

00:01:35.260 --> 00:01:39.118
Bulla zadziałała i ochroniła go.

00:01:39.118 --> 00:01:44.180
W przeciwieństwie do wielu innych
dożył wieku dorosłego.

00:01:44.180 --> 00:01:49.802
Mając 17 lat,
Lucjusz prawie ukończył edukację.

00:01:49.802 --> 00:01:53.318
Nauczono go jak się wysławiać,
przemawiać publicznie

00:01:53.318 --> 00:01:57.218
oraz czytać i pisać po łacinie i grecku.

00:01:57.218 --> 00:01:59.959
Ojciec natomiast nauczył go wielu rzeczy,

00:01:59.959 --> 00:02:02.340
których nie da się opanować
w szkolnej ławie:

00:02:02.340 --> 00:02:05.272
biegania, pływania

00:02:05.932 --> 00:02:07.834
i walki.

00:02:08.324 --> 00:02:13.418
Lucjusz mógł w wieku lat 17
zostać wojskowym trybunem

00:02:13.418 --> 00:02:16.938
i dowodzić żołnierzami
na granicach Imperium.

00:02:18.048 --> 00:02:21.955
Mimo wszystko Lucius jest wciąż dzieckiem.

00:02:21.955 --> 00:02:25.235
Nie może samodzielnie
dokonywać transakcji handlowych.

00:02:25.235 --> 00:02:30.091
Będzie się tym zajmował jego ojciec,
aż Lucjusz skończy 25 lat.

00:02:30.091 --> 00:02:36.205
Zaaranżuje także jego małżeństwo
z 10 lat młodszą dziewczynką.

00:02:36.205 --> 00:02:40.845
Jego ojciec ma oko
na rodzinę z 7-letnią córką.

00:02:41.485 --> 00:02:42.983
Wracając do liberaliów...

00:02:42.983 --> 00:02:45.443
Gdy Lucjusz wychodzi wraz z rodziną,

00:02:45.443 --> 00:02:49.613
sklepy są otwarte,
a życie toczy się jak zwykle.

00:02:50.513 --> 00:02:54.285
Ulice pełne są wędrownych handlarzy ozdób

00:02:54.285 --> 00:02:57.918
i ludzi uwijających się tam i z powrotem.

00:02:57.918 --> 00:03:02.784
Duże wozy nie mogą wjeżdżać do miasta
przed godziną dziewiątą,

00:03:02.784 --> 00:03:05.383
ale i tak ulice są zatłoczone.

00:03:06.113 --> 00:03:10.352
Ojcowie i wujkowie
zabierają dzieci na Forum Augusta,

00:03:10.352 --> 00:03:13.975
żeby obejrzeć posągi
sławnych rzymskich wojowników,

00:03:14.000 --> 00:03:15.000
takich jak Eneasz,

00:03:15.000 --> 00:03:17.582
który poprowadził do Włoch
przodków Rzymian, Trojan.

00:03:17.680 --> 00:03:21.732
Jest też Romulus, założyciel Rzymu,

00:03:21.732 --> 00:03:23.884
a także wszyscy
wielcy generałowie Republiki

00:03:23.884 --> 00:03:26.156
sprzed ponad stu lat.

00:03:27.276 --> 00:03:33.468
Możemy sobie wyobrazić ojców
i opiekunów z dorosłymi dziećmi

00:03:33.468 --> 00:03:36.902
rozpamiętujących historie
pełne rzymskiej chwały,

00:03:36.902 --> 00:03:41.532
opowiadających o czynach
i przemyśleniach wielkich mężów:

00:03:41.532 --> 00:03:44.237
ich radach na temat przykładnego życia

00:03:44.237 --> 00:03:47.492
i przezwyciężania kaprysów młodości.

00:03:47.492 --> 00:03:50.253
Czuć w tym miejscu ducha historii,

00:03:50.253 --> 00:03:52.584
który wciąż unosi się
w ich teraźniejszości.

00:03:53.354 --> 00:03:58.795
Rzymianie stworzyli imperium
niekończące się w czasie i przestrzeni.

00:03:58.795 --> 00:04:02.659
Dzięki działaniom wojennym,
Rzym miał być wieczny.

00:04:02.659 --> 00:04:06.903
Wojny były nieodłącznym elementem życia
nawet w roku 73.

00:04:06.903 --> 00:04:10.438
Prowadzono kampanie
w północnej Anglii i Szkocji,

00:04:10.438 --> 00:04:13.702
na północ od Dunaju w Rumunii

00:04:13.702 --> 00:04:18.834
oraz na granicy Syrii
i Iraku na wschodzie.

00:04:18.834 --> 00:04:22.618
Jest ósma godzina, czas na kąpiel.

00:04:22.618 --> 00:04:26.803
Lucjusz i jego rodziną
przechodzą przez Via Lata, ulicę szeroką,

00:04:26.803 --> 00:04:31.684
na Pole Marsowe
i do ogromnych term Agryppy.

00:04:31.684 --> 00:04:35.537
Członkowie rodziny pozostawiają klientów
i wyzwoleńców na zewnątrz

00:04:35.537 --> 00:04:38.958
i wchodzą do środka
z osobami równymi rangą.

00:04:38.958 --> 00:04:42.101
Łaźnie zostały przekształcone
z ciemnych i parnych

00:04:42.101 --> 00:04:44.184
na pełne światła.

00:04:44.184 --> 00:04:47.768
Rzymianie udoskonalili szklane okna.

00:04:47.768 --> 00:04:51.235
Bywalcy przechodzą z pomieszczenia zimnego

00:04:51.235 --> 00:04:52.941
do letniego,

00:04:53.841 --> 00:04:56.108
a następnie do gorącego.

00:04:57.218 --> 00:05:01.872
Godzinę później
kąpiący się wychodzą wymasowani,

00:05:01.872 --> 00:05:03.470
naoliwieni

00:05:03.960 --> 00:05:08.558
i obskrobani z pozostałego brudu.

00:05:10.148 --> 00:05:14.268
O godzinie dziewiątej,
siedem godzin po wyjściu z domu,

00:05:14.268 --> 00:05:17.362
mężczyźni wracają na uroczysty obiad.

00:05:17.922 --> 00:05:20.268
To spotkanie w małym gronie,

00:05:20.268 --> 00:05:24.834
gdzie dziewięć osób układa się
w pozycji półleżącej wokół niskiego stołu.

00:05:24.834 --> 00:05:27.372
Niewolnicy
spełniają wszelkie ich zachcianki,

00:05:27.372 --> 00:05:32.790
gdy tylko biesiadnicy
gestem zażądają więcej jedzenia lub wina.

00:05:33.650 --> 00:05:38.290
Pod koniec dnia słychać turkot wozów.

00:05:38.290 --> 00:05:43.820
Klienci i wyzwoleńcy po solidnym,
choć gorszym posiłku,

00:05:43.820 --> 00:05:49.453
wybiorą się do letnich teraz łaźni,
nim wrócą do domów.

00:05:49.453 --> 00:05:54.588
W domu Lucjusza uczta trwa do nocy.

00:05:54.588 --> 00:05:57.532
Lucjusz i jego przyrodni brat
nie wyglądają zbyt dobrze.

00:05:57.532 --> 00:05:59.318
Niewolnik stoi w pogotowiu,

00:05:59.318 --> 00:06:02.584
na wypadek gdyby któryś z nich
miał wymiotować.

00:06:04.734 --> 00:06:08.022
Z perspektywy czasu
znamy przyszłość Lucjusza.

00:06:08.022 --> 00:06:11.452
Za 20 lat najmłodszy syn
cesarza Wespazjana,

00:06:11.452 --> 00:06:15.483
Domicjan, jako cesarz,
zaprowadzi rządy terroru.

00:06:15.495 --> 00:06:18.365
Czy Lucjusz przetrwa?