WEBVTT 00:00:17.852 --> 00:00:21.118 Jest 17 marca 73 roku. 00:00:21.118 --> 00:00:24.026 W starożytnym Rzymie odbywają się liberalia, 00:00:24.026 --> 00:00:25.748 coroczny festiwal 00:00:25.748 --> 00:00:29.540 obchodzony, by uczcić wolność obywateli Rzymu. 00:00:30.420 --> 00:00:36.244 Przyjrzymy się 17-latkowi o imieniu Lucjusz Popidius Secundus. 00:00:36.244 --> 00:00:37.977 Nie pochodzi z biednej rodziny, 00:00:37.977 --> 00:00:40.910 ale mieszka w części miasta zwanej Subura, 00:00:40.910 --> 00:00:43.054 uboższej dzielnicy Rzymu, 00:00:43.054 --> 00:00:46.078 znajdującej się jednak blisko centrum. 00:00:47.848 --> 00:00:51.452 Mieszkania wypełnione są lokatorami, 00:00:51.452 --> 00:00:53.971 co stanowi poważne ryzyko. 00:00:54.851 --> 00:01:00.575 Po częstych pożarach pozostaje popiół i dym. 00:01:01.635 --> 00:01:06.410 Lucius od świtu wypełnia swoje obowiązki. 00:01:08.440 --> 00:01:12.302 Jego 15-letni brat staje się pełnoletni. 00:01:12.302 --> 00:01:16.836 Połowa dzieci w Rzymie umiera, zanim osiągnie pełnoletność, 00:01:16.836 --> 00:01:20.702 jest to więc szczególnie ważne wydarzenie. 00:01:20.702 --> 00:01:23.833 Brat Lucjusza stoi w nowej todze 00:01:23.833 --> 00:01:27.544 przed kapliczką kryjącą bóstwa opiekuńcze ich domu 00:01:27.544 --> 00:01:32.472 i kładzie w niej bullę, ochronny amulet, 00:01:32.472 --> 00:01:35.260 wraz z dziękczynną modlitwą. 00:01:35.260 --> 00:01:39.118 Bulla zadziałała i ochroniła go. 00:01:39.118 --> 00:01:44.180 W przeciwieństwie do wielu innych dożył wieku dorosłego. 00:01:44.180 --> 00:01:49.802 Mając 17 lat, Lucjusz prawie ukończył edukację. 00:01:49.802 --> 00:01:53.318 Nauczono go jak się wysławiać, przemawiać publicznie 00:01:53.318 --> 00:01:57.218 oraz czytać i pisać po łacinie i grecku. 00:01:57.218 --> 00:01:59.959 Ojciec natomiast nauczył go wielu rzeczy, 00:01:59.959 --> 00:02:02.340 których nie da się opanować w szkolnej ławie: 00:02:02.340 --> 00:02:05.272 biegania, pływania 00:02:05.932 --> 00:02:07.834 i walki. 00:02:08.324 --> 00:02:13.418 Lucjusz mógł w wieku lat 17 zostać wojskowym trybunem 00:02:13.418 --> 00:02:16.938 i dowodzić żołnierzami na granicach Imperium. 00:02:18.048 --> 00:02:21.955 Mimo wszystko Lucius jest wciąż dzieckiem. 00:02:21.955 --> 00:02:25.235 Nie może samodzielnie dokonywać transakcji handlowych. 00:02:25.235 --> 00:02:30.091 Będzie się tym zajmował jego ojciec, aż Lucjusz skończy 25 lat. 00:02:30.091 --> 00:02:36.205 Zaaranżuje także jego małżeństwo z 10 lat młodszą dziewczynką. 00:02:36.205 --> 00:02:40.845 Jego ojciec ma oko na rodzinę z 7-letnią córką. 00:02:41.485 --> 00:02:42.983 Wracając do liberaliów... 00:02:42.983 --> 00:02:45.443 Gdy Lucjusz wychodzi wraz z rodziną, 00:02:45.443 --> 00:02:49.613 sklepy są otwarte, a życie toczy się jak zwykle. 00:02:50.513 --> 00:02:54.285 Ulice pełne są wędrownych handlarzy ozdób 00:02:54.285 --> 00:02:57.918 i ludzi uwijających się tam i z powrotem. 00:02:57.918 --> 00:03:02.784 Duże wozy nie mogą wjeżdżać do miasta przed godziną dziewiątą, 00:03:02.784 --> 00:03:05.383 ale i tak ulice są zatłoczone. 00:03:06.113 --> 00:03:10.352 Ojcowie i wujkowie zabierają dzieci na Forum Augusta, 00:03:10.352 --> 00:03:13.975 żeby obejrzeć posągi sławnych rzymskich wojowników, 00:03:14.000 --> 00:03:15.000 takich jak Eneasz, 00:03:15.000 --> 00:03:17.582 który poprowadził do Włoch przodków Rzymian, Trojan. 00:03:17.680 --> 00:03:21.732 Jest też Romulus, założyciel Rzymu, 00:03:21.732 --> 00:03:23.884 a także wszyscy wielcy generałowie Republiki 00:03:23.884 --> 00:03:26.156 sprzed ponad stu lat. 00:03:27.276 --> 00:03:33.468 Możemy sobie wyobrazić ojców i opiekunów z dorosłymi dziećmi 00:03:33.468 --> 00:03:36.902 rozpamiętujących historie pełne rzymskiej chwały, 00:03:36.902 --> 00:03:41.532 opowiadających o czynach i przemyśleniach wielkich mężów: 00:03:41.532 --> 00:03:44.237 ich radach na temat przykładnego życia 00:03:44.237 --> 00:03:47.492 i przezwyciężania kaprysów młodości. 00:03:47.492 --> 00:03:50.253 Czuć w tym miejscu ducha historii, 00:03:50.253 --> 00:03:52.584 który wciąż unosi się w ich teraźniejszości. 00:03:53.354 --> 00:03:58.795 Rzymianie stworzyli imperium niekończące się w czasie i przestrzeni. 00:03:58.795 --> 00:04:02.659 Dzięki działaniom wojennym, Rzym miał być wieczny. 00:04:02.659 --> 00:04:06.903 Wojny były nieodłącznym elementem życia nawet w roku 73. 00:04:06.903 --> 00:04:10.438 Prowadzono kampanie w północnej Anglii i Szkocji, 00:04:10.438 --> 00:04:13.702 na północ od Dunaju w Rumunii 00:04:13.702 --> 00:04:18.834 oraz na granicy Syrii i Iraku na wschodzie. 00:04:18.834 --> 00:04:22.618 Jest ósma godzina, czas na kąpiel. 00:04:22.618 --> 00:04:26.803 Lucjusz i jego rodziną przechodzą przez Via Lata, ulicę szeroką, 00:04:26.803 --> 00:04:31.684 na Pole Marsowe i do ogromnych term Agryppy. 00:04:31.684 --> 00:04:35.537 Członkowie rodziny pozostawiają klientów i wyzwoleńców na zewnątrz 00:04:35.537 --> 00:04:38.958 i wchodzą do środka z osobami równymi rangą. 00:04:38.958 --> 00:04:42.101 Łaźnie zostały przekształcone z ciemnych i parnych 00:04:42.101 --> 00:04:44.184 na pełne światła. 00:04:44.184 --> 00:04:47.768 Rzymianie udoskonalili szklane okna. 00:04:47.768 --> 00:04:51.235 Bywalcy przechodzą z pomieszczenia zimnego 00:04:51.235 --> 00:04:52.941 do letniego, 00:04:53.841 --> 00:04:56.108 a następnie do gorącego. 00:04:57.218 --> 00:05:01.872 Godzinę później kąpiący się wychodzą wymasowani, 00:05:01.872 --> 00:05:03.470 naoliwieni 00:05:03.960 --> 00:05:08.558 i obskrobani z pozostałego brudu. 00:05:10.148 --> 00:05:14.268 O godzinie dziewiątej, siedem godzin po wyjściu z domu, 00:05:14.268 --> 00:05:17.362 mężczyźni wracają na uroczysty obiad. 00:05:17.922 --> 00:05:20.268 To spotkanie w małym gronie, 00:05:20.268 --> 00:05:24.834 gdzie dziewięć osób układa się w pozycji półleżącej wokół niskiego stołu. 00:05:24.834 --> 00:05:27.372 Niewolnicy spełniają wszelkie ich zachcianki, 00:05:27.372 --> 00:05:32.790 gdy tylko biesiadnicy gestem zażądają więcej jedzenia lub wina. 00:05:33.650 --> 00:05:38.290 Pod koniec dnia słychać turkot wozów. 00:05:38.290 --> 00:05:43.820 Klienci i wyzwoleńcy po solidnym, choć gorszym posiłku, 00:05:43.820 --> 00:05:49.453 wybiorą się do letnich teraz łaźni, nim wrócą do domów. 00:05:49.453 --> 00:05:54.588 W domu Lucjusza uczta trwa do nocy. 00:05:54.588 --> 00:05:57.532 Lucjusz i jego przyrodni brat nie wyglądają zbyt dobrze. 00:05:57.532 --> 00:05:59.318 Niewolnik stoi w pogotowiu, 00:05:59.318 --> 00:06:02.584 na wypadek gdyby któryś z nich miał wymiotować. 00:06:04.734 --> 00:06:08.022 Z perspektywy czasu znamy przyszłość Lucjusza. 00:06:08.022 --> 00:06:11.452 Za 20 lat najmłodszy syn cesarza Wespazjana, 00:06:11.452 --> 00:06:15.483 Domicjan, jako cesarz, zaprowadzi rządy terroru. 00:06:15.495 --> 00:06:18.365 Czy Lucjusz przetrwa?