0:00:17.852,0:00:21.118
Jest 17 marca 73 roku.

0:00:21.118,0:00:24.026
W starożytnym Rzymie[br]odbywają się liberalia,

0:00:24.026,0:00:25.748
coroczny festiwal

0:00:25.748,0:00:29.540
obchodzony, by uczcić[br]wolność obywateli Rzymu.

0:00:30.420,0:00:36.244
Przyjrzymy się 17-latkowi[br]o imieniu Lucjusz Popidius Secundus.

0:00:36.244,0:00:37.977
Nie pochodzi z biednej rodziny,

0:00:37.977,0:00:40.910
ale mieszka w części miasta zwanej Subura,

0:00:40.910,0:00:43.054
uboższej dzielnicy Rzymu,

0:00:43.054,0:00:46.078
znajdującej się jednak blisko centrum.

0:00:47.848,0:00:51.452
Mieszkania wypełnione są lokatorami,

0:00:51.452,0:00:53.971
co stanowi poważne ryzyko.

0:00:54.851,0:01:00.575
Po częstych pożarach[br]pozostaje popiół i dym.

0:01:01.635,0:01:06.410
Lucius od świtu wypełnia swoje obowiązki.

0:01:08.440,0:01:12.302
Jego 15-letni brat staje się pełnoletni.

0:01:12.302,0:01:16.836
Połowa dzieci w Rzymie umiera,[br]zanim osiągnie pełnoletność,

0:01:16.836,0:01:20.702
jest to więc szczególnie ważne wydarzenie.

0:01:20.702,0:01:23.833
Brat Lucjusza stoi w nowej todze

0:01:23.833,0:01:27.544
przed kapliczką[br]kryjącą bóstwa opiekuńcze ich domu

0:01:27.544,0:01:32.472
i kładzie w niej bullę, ochronny amulet,

0:01:32.472,0:01:35.260
wraz z dziękczynną modlitwą.

0:01:35.260,0:01:39.118
Bulla zadziałała i ochroniła go.

0:01:39.118,0:01:44.180
W przeciwieństwie do wielu innych[br]dożył wieku dorosłego.

0:01:44.180,0:01:49.802
Mając 17 lat,[br]Lucjusz prawie ukończył edukację.

0:01:49.802,0:01:53.318
Nauczono go jak się wysławiać,[br]przemawiać publicznie

0:01:53.318,0:01:57.218
oraz czytać i pisać po łacinie i grecku.

0:01:57.218,0:01:59.959
Ojciec natomiast nauczył go wielu rzeczy,

0:01:59.959,0:02:02.340
których nie da się opanować[br]w szkolnej ławie:

0:02:02.340,0:02:05.272
biegania, pływania

0:02:05.932,0:02:07.834
i walki.

0:02:08.324,0:02:13.418
Lucjusz mógł w wieku lat 17[br]zostać wojskowym trybunem

0:02:13.418,0:02:16.938
i dowodzić żołnierzami[br]na granicach Imperium.

0:02:18.048,0:02:21.955
Mimo wszystko Lucius jest wciąż dzieckiem.

0:02:21.955,0:02:25.235
Nie może samodzielnie[br]dokonywać transakcji handlowych.

0:02:25.235,0:02:30.091
Będzie się tym zajmował jego ojciec,[br]aż Lucjusz skończy 25 lat.

0:02:30.091,0:02:36.205
Zaaranżuje także jego małżeństwo[br]z 10 lat młodszą dziewczynką.

0:02:36.205,0:02:40.845
Jego ojciec ma oko[br]na rodzinę z 7-letnią córką.

0:02:41.485,0:02:42.983
Wracając do liberaliów...

0:02:42.983,0:02:45.443
Gdy Lucjusz wychodzi wraz z rodziną,

0:02:45.443,0:02:49.613
sklepy są otwarte,[br]a życie toczy się jak zwykle.

0:02:50.513,0:02:54.285
Ulice pełne są wędrownych handlarzy ozdób

0:02:54.285,0:02:57.918
i ludzi uwijających się tam i z powrotem.

0:02:57.918,0:03:02.784
Duże wozy nie mogą wjeżdżać do miasta[br]przed godziną dziewiątą,

0:03:02.784,0:03:05.383
ale i tak ulice są zatłoczone.

0:03:06.113,0:03:10.352
Ojcowie i wujkowie[br]zabierają dzieci na Forum Augusta,

0:03:10.352,0:03:13.975
żeby obejrzeć posągi[br]sławnych rzymskich wojowników,

0:03:14.000,0:03:15.000
takich jak Eneasz,

0:03:15.000,0:03:17.582
który poprowadził do Włoch[br]przodków Rzymian, Trojan.

0:03:17.680,0:03:21.732
Jest też Romulus, założyciel Rzymu,

0:03:21.732,0:03:23.884
a także wszyscy[br]wielcy generałowie Republiki

0:03:23.884,0:03:26.156
sprzed ponad stu lat.

0:03:27.276,0:03:33.468
Możemy sobie wyobrazić ojców[br]i opiekunów z dorosłymi dziećmi

0:03:33.468,0:03:36.902
rozpamiętujących historie[br]pełne rzymskiej chwały,

0:03:36.902,0:03:41.532
opowiadających o czynach[br]i przemyśleniach wielkich mężów:

0:03:41.532,0:03:44.237
ich radach na temat przykładnego życia

0:03:44.237,0:03:47.492
i przezwyciężania kaprysów młodości.

0:03:47.492,0:03:50.253
Czuć w tym miejscu ducha historii,

0:03:50.253,0:03:52.584
który wciąż unosi się[br]w ich teraźniejszości.

0:03:53.354,0:03:58.795
Rzymianie stworzyli imperium[br]niekończące się w czasie i przestrzeni.

0:03:58.795,0:04:02.659
Dzięki działaniom wojennym,[br]Rzym miał być wieczny.

0:04:02.659,0:04:06.903
Wojny były nieodłącznym elementem życia[br]nawet w roku 73.

0:04:06.903,0:04:10.438
Prowadzono kampanie[br]w północnej Anglii i Szkocji,

0:04:10.438,0:04:13.702
na północ od Dunaju w Rumunii

0:04:13.702,0:04:18.834
oraz na granicy Syrii[br]i Iraku na wschodzie.

0:04:18.834,0:04:22.618
Jest ósma godzina, czas na kąpiel.

0:04:22.618,0:04:26.803
Lucjusz i jego rodziną[br]przechodzą przez Via Lata, ulicę szeroką,

0:04:26.803,0:04:31.684
na Pole Marsowe[br]i do ogromnych term Agryppy.

0:04:31.684,0:04:35.537
Członkowie rodziny pozostawiają klientów[br]i wyzwoleńców na zewnątrz

0:04:35.537,0:04:38.958
i wchodzą do środka[br]z osobami równymi rangą.

0:04:38.958,0:04:42.101
Łaźnie zostały przekształcone[br]z ciemnych i parnych

0:04:42.101,0:04:44.184
na pełne światła.

0:04:44.184,0:04:47.768
Rzymianie udoskonalili szklane okna.

0:04:47.768,0:04:51.235
Bywalcy przechodzą z pomieszczenia zimnego

0:04:51.235,0:04:52.941
do letniego,

0:04:53.841,0:04:56.108
a następnie do gorącego.

0:04:57.218,0:05:01.872
Godzinę później[br]kąpiący się wychodzą wymasowani,

0:05:01.872,0:05:03.470
naoliwieni

0:05:03.960,0:05:08.558
i obskrobani z pozostałego brudu.

0:05:10.148,0:05:14.268
O godzinie dziewiątej,[br]siedem godzin po wyjściu z domu,

0:05:14.268,0:05:17.362
mężczyźni wracają na uroczysty obiad.

0:05:17.922,0:05:20.268
To spotkanie w małym gronie,

0:05:20.268,0:05:24.834
gdzie dziewięć osób układa się[br]w pozycji półleżącej wokół niskiego stołu.

0:05:24.834,0:05:27.372
Niewolnicy[br]spełniają wszelkie ich zachcianki,

0:05:27.372,0:05:32.790
gdy tylko biesiadnicy[br]gestem zażądają więcej jedzenia lub wina.

0:05:33.650,0:05:38.290
Pod koniec dnia słychać turkot wozów.

0:05:38.290,0:05:43.820
Klienci i wyzwoleńcy po solidnym,[br]choć gorszym posiłku,

0:05:43.820,0:05:49.453
wybiorą się do letnich teraz łaźni,[br]nim wrócą do domów.

0:05:49.453,0:05:54.588
W domu Lucjusza uczta trwa do nocy.

0:05:54.588,0:05:57.532
Lucjusz i jego przyrodni brat[br]nie wyglądają zbyt dobrze.

0:05:57.532,0:05:59.318
Niewolnik stoi w pogotowiu,

0:05:59.318,0:06:02.584
na wypadek gdyby któryś z nich[br]miał wymiotować.

0:06:04.734,0:06:08.022
Z perspektywy czasu[br]znamy przyszłość Lucjusza.

0:06:08.022,0:06:11.452
Za 20 lat najmłodszy syn[br]cesarza Wespazjana,

0:06:11.452,0:06:15.483
Domicjan, jako cesarz,[br]zaprowadzi rządy terroru.

0:06:15.495,0:06:18.365
Czy Lucjusz przetrwa?