1
00:00:17,852 --> 00:00:21,118
Jest 17 marca 73 roku.

2
00:00:21,118 --> 00:00:24,026
W starożytnym Rzymie
odbywają się liberalia,

3
00:00:24,026 --> 00:00:25,748
coroczny festiwal

4
00:00:25,748 --> 00:00:29,540
obchodzony z by uczcić
wolność obywateli Rzymu.

5
00:00:30,420 --> 00:00:36,244
Przyjrzymy się 17-latkowi
o imieniu Lucjusz Popidius Secundus.

6
00:00:36,244 --> 00:00:37,977
Nie pochodzi z biednej rodziny,

7
00:00:37,977 --> 00:00:40,910
ale mieszka w części miasta zwanej Subura,

8
00:00:40,910 --> 00:00:43,054
uboższej dzielnicy Rzymu,

9
00:00:43,054 --> 00:00:46,078
znajdującej się jednak blisko centrum.

10
00:00:47,848 --> 00:00:51,452
Mieszkania wypełnione są lokatorami,

11
00:00:51,452 --> 00:00:53,971
co stanowi poważne ryzyko.

12
00:00:54,851 --> 00:01:00,575
Po częstych pożarach
pozostaje popiół i dym.

13
00:01:01,635 --> 00:01:06,410
Lucius od świtu wypełnia swoje obowiązki.

14
00:01:08,440 --> 00:01:12,302
Jego 15-letni brat staje się pełnoletni.

15
00:01:12,302 --> 00:01:16,836
Połowa dzieci w Rzymie umiera,
zanim osiągnie pełnoletność,

16
00:01:16,836 --> 00:01:20,702
jest to więc szczególnie ważne wydarzenie.

17
00:01:20,702 --> 00:01:23,833
Brat Lucjusza stoi w nowej todze

18
00:01:23,833 --> 00:01:27,544
przed kapliczką
kryjącą bóstwa opiekuńcze ich domu

19
00:01:27,544 --> 00:01:32,472
i kładzie w niej bullę, ochronny amulet,

20
00:01:32,472 --> 00:01:35,260
wraz z dziękczynną modlitwą.

21
00:01:35,260 --> 00:01:39,118
Bulla zadziałała i ochroniła go.

22
00:01:39,118 --> 00:01:44,180
W przeciwieństwie do wielu innych
dożył wieku dorosłego.

23
00:01:44,180 --> 00:01:49,802
Mając 17 lat,
Lucjusz prawie ukończył edukację.

24
00:01:49,802 --> 00:01:53,318
Nauczono go jak się wysławiać,
przemawiać publicznie

25
00:01:53,318 --> 00:01:57,218
oraz czytać i pisać po łacinie i grecku.

26
00:01:57,218 --> 00:01:59,959
Ojciec natomiast nauczył go wielu rzeczy,

27
00:01:59,959 --> 00:02:02,340
których nie da się opanować
w szkolnej ławie:

28
00:02:02,340 --> 00:02:05,272
biegania, pływania

29
00:02:05,932 --> 00:02:07,834
i walki.

30
00:02:08,324 --> 00:02:13,418
Lucjusz mógł w wieku lat 17
zostać wojskowym trybunem

31
00:02:13,418 --> 00:02:16,938
i dowodzić żołnierzami
na granicach Imperium.

32
00:02:18,048 --> 00:02:21,955
Mimo wszystko Lucius jest wciąż dzieckiem.

33
00:02:21,955 --> 00:02:25,235
Nie może samodzielnie
dokonywać transakcji handlowych.

34
00:02:25,235 --> 00:02:30,091
Będzie się tym zajmował jego ojciec,
aż Lucjusz skończy 25 lat.

35
00:02:30,091 --> 00:02:36,205
Zaaranżuje także jego małżeństwo
z 10 lat młodszą dziewczynką.

36
00:02:36,205 --> 00:02:40,845
Jego ojciec ma oko
na rodzinę z 7-letnią córką.

37
00:02:41,485 --> 00:02:42,983
Wracając do liberaliów...

38
00:02:42,983 --> 00:02:45,443
Gdy Lucjusz wychodzi wraz z rodziną,

39
00:02:45,443 --> 00:02:49,613
sklepy są otwarte,
a życie toczy się jak zwykle.

40
00:02:50,513 --> 00:02:54,285
Ulice pełne są wędrownych handlarzy ozdób

41
00:02:54,285 --> 00:02:57,918
i ludzi uwijających się tam i z powrotem.

42
00:02:57,918 --> 00:03:02,784
Duże wozy nie mogą wjeżdżać do miasta
przed godziną dziewiątą,

43
00:03:02,784 --> 00:03:05,383
ale i tak ulice są zatłoczone.

44
00:03:06,113 --> 00:03:10,352
Ojcowie i wujkowie
zabierają dzieci na Forum Augusta,

45
00:03:10,352 --> 00:03:13,975
żeby obejrzeć posągi
sławnych rzymskich wojowników,

46
00:03:14,000 --> 00:03:15,000
takich jak Eneasz,

47
00:03:15,000 --> 00:03:17,582
który poprowadził do Włoch
przodków Rzymian, Trojan.

48
00:03:17,680 --> 00:03:21,732
Jest też Romulus, założyciel Rzymu,

49
00:03:21,732 --> 00:03:23,884
a także wszyscy
wielcy generałowie Republiki

50
00:03:23,884 --> 00:03:26,156
sprzed ponad stu lat.

51
00:03:27,276 --> 00:03:33,468
Możemy sobie wyobrazić ojców
i opiekunów z dorosłymi dziećmi

52
00:03:33,468 --> 00:03:36,902
rozpamiętujących historie
pełne rzymskiej chwały,

53
00:03:36,902 --> 00:03:41,532
opowiadających o czynach
i przemyśleniach wielkich mężów:

54
00:03:41,532 --> 00:03:44,237
ich radach na temat przykładnego życia

55
00:03:44,237 --> 00:03:47,492
i przezwyciężania kaprysów młodości.

56
00:03:47,492 --> 00:03:50,253
Czuć w tym miejscu ducha historii,

57
00:03:50,253 --> 00:03:52,584
który wciąż unosi się
w ich teraźniejszości.

58
00:03:53,354 --> 00:03:58,795
Rzymianie stworzyli imperium
niekończące się w czasie i przestrzeni.

59
00:03:58,795 --> 00:04:02,659
Dzięki działaniom wojennym,
Rzym miał być wieczny.

60
00:04:02,659 --> 00:04:06,903
Wojny były nieodłącznym elementem życia
nawet w roku 73.

61
00:04:06,903 --> 00:04:10,438
Prowadzono kampanie
w północnej Anglii i Szkocji,

62
00:04:10,438 --> 00:04:13,702
na północ od Dunaju w Rumunii

63
00:04:13,702 --> 00:04:18,834
oraz na granicy Syrii
i Iraku na wschodzie.

64
00:04:18,834 --> 00:04:22,618
Jest ósma godzina, czas na kąpiel.

65
00:04:22,618 --> 00:04:26,803
Lucjusz i jego rodziną
przechodzą przez Via Lata, ulicę szeroką,

66
00:04:26,803 --> 00:04:31,684
na Pole Marsowe
i do ogromnych term Agryppy.

67
00:04:31,684 --> 00:04:35,537
Członkowie rodziny pozostawiają klientów
i wyzwoleńców na zewnątrz

68
00:04:35,537 --> 00:04:38,958
i wchodzą do środka
z osobami równymi rangą.

69
00:04:38,958 --> 00:04:42,101
Łaźnie zostały przekształcone
z ciemnych i parnych

70
00:04:42,101 --> 00:04:44,184
na pełne światła.

71
00:04:44,184 --> 00:04:47,768
Rzymianie udoskonalili szklane okna.

72
00:04:47,768 --> 00:04:51,235
Bywalcy przechodzą z pomieszczenia zimnego

73
00:04:51,235 --> 00:04:52,941
do letniego,

74
00:04:53,841 --> 00:04:56,108
a następnie do gorącego.

75
00:04:57,218 --> 00:05:01,872
Godzinę później
kąpiący się wychodzą wymasowani,

76
00:05:01,872 --> 00:05:03,470
naoliwieni

77
00:05:03,960 --> 00:05:08,558
i obskrobani z pozostałego brudu.

78
00:05:10,148 --> 00:05:14,268
O godzinie dziewiątej,
siedem godzin po wyjściu z domu,

79
00:05:14,268 --> 00:05:17,362
mężczyźni wracają na uroczysty obiad.

80
00:05:17,922 --> 00:05:20,268
To spotkanie w małym gronie,

81
00:05:20,268 --> 00:05:24,834
gdzie dziewięć osób układa się
w pozycji półleżącej wokół niskiego stołu.

82
00:05:24,834 --> 00:05:27,372
Niewolnicy
spełniają wszelkie ich zachcianki,

83
00:05:27,372 --> 00:05:32,790
gdy tylko biesiadnicy
gestem zażądają więcej jedzenia lub wina.

84
00:05:33,650 --> 00:05:38,290
Pod koniec dnia słychać turkot wozów.

85
00:05:38,290 --> 00:05:43,820
Klienci i wyzwoleńcy po solidnym,
choć gorszym posiłku,

86
00:05:43,820 --> 00:05:49,453
wybiorą się do letnich teraz łaźni,
nim wrócą do domów.

87
00:05:49,453 --> 00:05:54,588
W domu Lucjusza uczta trwa do nocy.

88
00:05:54,588 --> 00:05:57,532
Lucjusz i jego przyrodni brat
nie wyglądają zbyt dobrze.

89
00:05:57,532 --> 00:05:59,318
Niewolnik stoi w pogotowiu,

90
00:05:59,318 --> 00:06:02,584
na wypadek gdyby któryś z nich
miał wymiotować.

91
00:06:04,734 --> 00:06:08,022
Z perspektywy czasu
znamy przyszłość Lucjusza.

92
00:06:08,022 --> 00:06:11,452
Za 20 lat najmłodszy syn
cesarza Wespazjana,

93
00:06:11,452 --> 00:06:15,483
Domicjan, jako cesarz,
zaprowadzi rządy terroru.

94
00:06:15,495 --> 00:06:18,365
Czy Lucjusz przetrwa?