0:00:03.744,0:00:06.374
Havet er fantastisk.

0:00:06.374,0:00:10.794
Som ei heilt anna verd[br]like under overflata.

0:00:11.982,0:00:13.262
Og det er enormt.

0:00:13.262,0:00:17.952
Havet dekkjer 70 prosent av[br]overflata på jorda vår.

0:00:19.023,0:00:23.863
På det djupaste er det fleire[br]tusen meter ned til havbotnen.

0:00:23.863,0:00:28.763
Og tenk, 95 prosent av havet[br]er enno ikkje utforska!

0:00:28.763,0:00:33.923
Så mange fiskar, planter og dyr[br]som vi enno ikkje kjenner til!

0:00:34.411,0:00:39.371
Men det vi veit er at[br]det finst liv overalt i havet.

0:00:39.371,0:00:40.591
Alt frå insekt, -

0:00:40.591,0:00:41.741
- og maneter -

0:00:41.741,0:00:44.101
- til blekksprutar og havslangar, -

0:00:44.101,0:00:45.321
- fisk, -

0:00:45.321,0:00:46.086
- sel, -

0:00:46.086,0:00:48.116
- og kval.

0:00:48.611,0:00:51.861
Nokre dyr liker seg best i fjøra, -

0:00:51.861,0:00:56.101
- medan andre helst beveger seg[br]på det djupaste djup.

0:00:57.651,0:01:02.051
Like over havoverflata,[br]finst sjøfuglane.

0:01:02.051,0:01:07.321
Dei pustar og over lever over vatn,[br]men dei har havet som sitt matfat.

0:01:07.321,0:01:09.103
Dei et krepsdyr, -

0:01:09.103,0:01:09.971
- blautdyr, -

0:01:09.971,0:01:10.951
- og fisk.

0:01:12.111,0:01:17.271
Og visste du at det finst[br]over 30 000 fiskeartar i verda?

0:01:17.271,0:01:19.019
Du har sikkert høyrt om torsk?

0:01:19.019,0:01:19.779
Og laks?

0:01:19.779,0:01:21.334
Og sild?

0:01:21.634,0:01:24.874
Det er nokre av dei[br]vanlegaste fiskeartane i Noreg.

0:01:24.874,0:01:27.944
Men har du høyrt om flygeknurr?

0:01:27.944,0:01:29.084
Leppefisk?

0:01:29.084,0:01:30.804
Og blåkjeft?

0:01:32.355,0:01:38.435
I dei iskalde hava i Antarktis og Arktis[br]finst det mange selartar.

0:01:38.435,0:01:43.055
Men sel finst også langs[br]kysten i alle store hav.

0:01:43.055,0:01:45.335
Også her i Noreg.

0:01:45.335,0:01:49.935
Steinkobben er eit kjent og kjært[br]medlem av selfamilien, -

0:01:49.935,0:01:53.095
- og han finst langs heile norskekysten.

0:01:53.392,0:01:57.812
Visste du at steinkobben[br]er veldig god til å symje og dykke?

0:01:57.812,0:02:01.702
Størsteparten av livet[br]oppheld han seg i vatnet, -

0:02:01.702,0:02:04.362
- og det er her steinkobben finn maten sin.

0:02:04.362,0:02:07.962
Krepsdyr, blautdyr og fisk.

0:02:08.085,0:02:12.765
Steinkobben treng luft for[br]å puste, men han søv i vatn.

0:02:12.765,0:02:18.215
Utan å vakne glir han opp[br]til overflata for å få luft.

0:02:19.118,0:02:24.648
Eit anna dyr som må opp av havet[br]for å trekke pusten er kvalen.

0:02:24.648,0:02:29.308
Kvalen lever i alle hav,[br]både varme og kalde.

0:02:29.308,0:02:32.358
I dag finst det 80 ulike artar av kval.

0:02:32.358,0:02:36.238
Frå små delfinar[br]til verdas største dyr.

0:02:36.238,0:02:39.098
Nemleg blåkvalen.

0:02:39.098,0:02:43.018
Han kan vege over 170 tonn!

0:02:43.018,0:02:47.798
Berre tunga til blåkvalen kan vege[br]like mykje som ein elefant.

0:02:47.798,0:02:51.711
Og hjartet er like stort som ein hest.

0:02:51.711,0:02:55.434
Det er ganske rart å tenkje på[br]at eit så stort dyr -

0:02:55.434,0:03:00.864
- et noko så lite som[br]bitte små krillar, for å bli mett.

0:03:02.477,0:03:06.697
Og langt der ute til havs,[br]finn vi skjelpaddene.

0:03:06.697,0:03:11.517
Den største og eldste av dei alle[br]heiter havlêrskjelpadda.

0:03:11.517,0:03:14.537
Han veg 700 kilo.

0:03:14.537,0:03:19.867
Og visste du arten oppstod [br]for over 110 millionar år sidan?

0:03:19.867,0:03:23.337
Den levde på same tid som dinosaurane!

0:03:23.337,0:03:27.747
Havlêrskjelpadda lever heile livet[br]langt ute til havs, -

0:03:27.747,0:03:32.346
- men når det er tid for å leggje egg[br]søker han til land.

0:03:33.626,0:03:38.546
Dette er berre ein liten del av alt[br]det fantastiske som finst i havet.

0:03:38.546,0:03:41.716
For medan vi menneske[br]går her oppe på land, -

0:03:41.716,0:03:46.146
- yrer det av liv under havoverflata.

0:03:46.518,0:03:51.318
Liv som i dag er truga av[br]forsøpling frå oss menneske.

0:03:51.318,0:03:54.328
Ikkje minst av plast.

0:03:55.440,0:03:58.610
Alt liv er avhengig av havet.

0:03:58.610,0:04:02.620
Vi treng det for å puste[br]og leve og utvikle oss.

0:04:02.620,0:04:06.670
Nettopp derfor er det så viktig[br]at vi tar vare på havet.

0:04:06.670,0:04:10.190
Og på alle dyr og planter som lever der.

0:04:10.190,0:04:13.480
Vi må ta vare på alle[br]moglegheitene havet gir oss.

0:04:13.480,0:04:17.150
På alt det utrulege vi veit at finst der.

0:04:17.150,0:04:21.150
Og på alt det vi enno ikkje veit noko om.

0:04:23.731,0:04:27.731
ET HAV AV MULIGHETER.

0:04:30.084,0:04:34.084
SALABY