دڤی دهمی دا تو تو دشیای ل ههر جههکی بای ههر کارهکی بکهی ل شوینا تو یێ روینشتی بی بتنێ ل پێش شاشهیهکێ. ڤێجا ئهو چیه مه دراوهستینیت ژئهنجام دانا وی تشتی یێ کو مه دڤێت، ل وی جهی یێ مه دڤێت لێ بین. ههر رۆژ ئهم ژ خهو رادبین د ههمان ژورێ دا و ل دویڤ ههمان رێکێ دچین داکو ههمان رۆژ بژین وهک دوهی. بهلـێ پا د دهمهکی دا ههر رۆژهک سهربورهک (موغامهرهک)ا نوی بی. ب درێژییا رێکێ تشتهک دهاته گوهارتن. بهری چهندهکێ رۆژ دبێ دهم بین نوکه رۆژێن مه د بهرنامهکرینه. ئهرێ ئهڤه رامانا وێ چهندێ دکهت داکو مهزن ببین؟ داکو ئازاد ببین؟ بهلـێ براستیژی ئهم دئازادین؟ خوارن. ئاڤ. ئاخ (ئهرد). ئهو توخمێن سهرهکی یێن ئهم پێتڤینه داکو بژین یێن د دهستێ گهندهلییان دا خوارن بومه نینه ب داران ڤه، ئاڤا پاقژ نینه د روویباران دا ئاخ (ئهرد) نینه کو مالهکێ ل سهر ئاڤا بکهن. ئهگهر تو پێکولـێ بکهی و وهرگری کا ئهرد چ پهیدا دکهت تو دێ هێیه زیندان کرن. ژبهر ڤێ چهندێ ئهم پێگرییێ ب یاسایێن وان دکهین. ئهم جیهانێ دیار دکهین ب رێکا پهرتوکهکێ. بو چهند سالان ئهم د رویننه خوارێ و ئهوا هاتییه گوتن بومه جارهکا دی دجوینه ڤه. وهک بابهتان د تاقیگهههکێ دا یێن هاتیینه تاقیکرن و ئهنجام یێن ل سهر هاتینه دان. هوسا یێن هاتینه مهزن کرن داکو گوهورینهکێ دروست نهکهین د ڤێ جیهانێ دا. هاتینه مهزن کرن داکو جودا (جیواز) نهبین. تێرا وێ چهندێ د زیرهک بین کو کارێن خوه بکهین بهلـێ پرسیار نهکهین کا بوچی دکهین. ژبهر ڤێ چهندێ ئهم کار دکهین و کارد دکهین بێی چ دهمهک بو مه بمینیت دا کو وێ ژیانێ بژین یاکو ئهم کار بو دکهین. ههتا رۆژهک دهێت دهمێ ئهم گهلهک ب ناڤ سال ڤه چوین و کو کارێ خوه بکهین ئهها ل ڤێره ئهم دهێنه پشت گوهـ هاڤێشتن داکو بمرین زاروکێن مه جهێ مه دگرن د یاریێ دا. بو مه رێکا مه یا ئێکانهیه (وهکی وێ نینه) یا جودایه ژ ههمی رێکێن دی بهلـێ پا پێکڤه ئهم چ نینن ژبلی سوتهمهنی یێ. ئهو سوتهمهنییا هێزێ ددهته چینا ژێگرتی ئهو چینا ژێگرتی یا کو خوه ل پشت هێمایێن گهندهلییێ ڤهدشێریت ئهڤه جیهانا وانا یه. و بهاترین داهاتێ وان نه د ئهردی رایه بهاترین داهاتێ وان ههر ئهمین. ئهم باژێرێن وان ئاڤا دکهین. ئهم ئامیرێن وان کار ل سهر دکهین. ئهم شهری بوو وان دکهین. و ل دوماهییێ، پاره نه ئهوه یێ کو وان ب رێڤه دبهت. ئهو هێزه. پاره بشێوهیهکێ ساده ئامرازهکه ئهو بکاردئینن داکو کۆترۆلا مهبکهن. پارچێن بێ بها یێن کاغهزی یێن کو ئهم پشتا خوه پێ گهرم دکهین داکو مه تێربکهن، مه ب لڤینن، مه کهیف خوهش بکهن. ئهوانا پاره دانه مه، و لپێش ڤه مه جیهان پێشکێشی وان کر. ئهو جهێ دهمهکی دار لێ ههبین یێن کو ههواییێ مه پاک دکر، نوکه کارگههن کو ههوای پیس (ژههرین) دکهن. ئهو جهێ دهمهکی ئاڤ لێ ههبین کو ڤهخوین، نوکه ژههرن یاکو بێهنهکه گهنی و پیس ژێ دهێت. ئهو جهێ گیانهوهر ب ئازادی دناڤ دا دگهریان نوکه کارگههێن گیانهوهران ئهو جهێ گیانهوهر ژدایک دبن و دهێنه کوشتن بێی دوماهیک بو رازی بینا مه. پتر ژ ملیارهکا مروڤان دبرسینه دسهر وێ چهندێ را مه خوارن تێرا ههمی کهسان یا ههی. ئهرێ ئهڤه ههمی کیڤه دچیت؟ ژ 70% ژ ئهو گهنم و جههێ ئهم د چینین دهێته دان بو وان گیانهوهرێن کو تو دخوهی بو شیڤێ دێ بوچ هاریکارییا کهسێن برسی کهی؟ تو نهشێی مفای ژ وان وهرگری. ئهم وهک بهلا (تاعون) هکێینه ئهردی رادمالین. ژناڤ برنا ئهو ژینگهها کو رێکێ ددهته مه کو تێدا بژین ئهم ههمی تشتان دبینن وهک تشتهک کو بهێته فروتن. وهک کهلو پهلهک کو ببیته یێ مه. بهلـێ پا دێ چ چێبیت دهمێ مه دوماهیک روویبار پیس کر؟ دوماهیک ههناسا ههوای ژههر و پیس کر؟ سوتهمهنی نهما بو ترومبێلێن کو خوارنا مه بوو مه د ئینن؟ کهنگی ئهم دێ زانین کو پاره نهشێن بهێنه خوارن، کو ئهوی چ بها نینه؟ ئهم ههسارێ تێک نادهین. ئهم یێ ههمی ژیانا ل سهر تێک ددهین. ههر سال ب هزارههان جورێن زیندهوهران بنبر (دهێنه دابران) دبن. و دهم یێ ژمه دچیت بهری هینگی ئهمن. ئهگهر تو ل ئهمریکا بژی برێژا 41% دێ توشی پهنجه شێرێ بی. ئێشێن دلی ههر ژسێیان ئێکی ژ ئهمریکییان دکوژن. ئهم دهرمانان دخوهین داکو رهفتارێ دگهل ڤان ئاریشان بکهین. بهلـێ پا چاڤدێرییا پزیشکی ئهگهرێ سێیهمینه یێ مرنێ ل پشت پهنجهشێرێ و ئێشا دلی. بومه یا هاتییه گوتن کو ههمی تشت دشێن بهێنه چارهسهرکرن ب هاڤێتنا پاران بو زانایان داکو ئهو بشێن (حهبکهکێ) ئاشکهرا بکهن داکو ئاریشێن مه ژمه دویر بێخن. بهلـێ پا کومپانییێن دهرمانان و جڤاکێن پهنجهشێرێ پشتا خوه گهرم دکهن ب نالینا (ئازارا) مه داکو ئهو مفایهکی بدهست خوهڤه بینن. ئهم هزر دکهین کو ئهم یێ کار دکهین بو (رادهێلینه) چارهسهرییهکێ بهلـێ د راستییێ دا ئهم یێ درهڤین ژ ئهگهری. لهشێ مه بهرههمێ وی تشتی یه ئهوێ ئهم دخوهین. و ئهو خوارنا ئهم دخوهین ب شێوهیکهێ تهمام یێ هاتییه دروست کرن بو مفا ژێ بینینا وان. ئهم نهفسا خوه تژی دکهین ب ماددێن کیمیای یێن ژههرین. لهشێ گیانهوهران یێ هاتییه بێزار کرن ب دهرمان و ئێشان. بهلـێ پا ئهم ڤێ چهندێ نابینین. گروپهکێ بچیک یێ کومپانییان یێن کو میدیا (راگههاندن) د دهستی دا نهڤێت کو ئهم ببینین. دورپێچ کرنا مه ب خهیالهکا کو هاتییه گوتن بومه کو راستییه. یا ب کهنییه کو هزر بکهی جارهکێ ژجاران مروڤان هزر دکر کو ئهرد ناڤهندا گهردوونی بی بهلـێ پاشی جارهکا دی ئهم نوکه خوه دبینین ناڤهندا ههسارێ. ئهم ئاماژه دکهینه تهکنولوجیا خوه و دبێژین ئهم شاهرهزاترینین. بهلـێ پا براستی ژێ کومپیوتهر، ترومبێل، و کارگههێن مه وێ چهندێ نیشاددهن (دیاردکهن) کا ئهم چهند د شاهرهزانه؟ یان ئهو دیار دکهن کا ئهم چهند تهمبهل (بێ خیرهت) لـێ هاتینه. مه ئهڤ ماسکه (یێ پێشکهفتی ژ لایێ هونهری و زانستی و کومهلایهتی ڤه) کره بهر خوه. بهلـێ دهمێ ئهم وی ژ بهرخوه دکهین، ئهم چ تشتین؟ چهند زوی مه ژبیر کر تنێ د 100 سالێن بوری دا ئهرێ مه رێک ددا ئافرهتان ههلبژارتنان بکهن. مه رێک ددا رهش پیستان کو وهکی ههمییان بژین. ئهم هوسا رهفتارێ دکهین ههروهکی ئهم ئهو چێکرییهنه یێن کو ههمی تشتان دزانن بهلـێ پا ههتا نوکه گهلهک یا ههی و ئهم نهشیاینه کو ببینن. ئهم ل کولانان برێڤه دچین و تشتێن بچویک د پشت گوهـ را دهاڤێژین. ئهو چاڤێن بهرێخوهدانێ دکهن، ئهو چیروکێن کو ئهو بهلاڤ دکهن. بینینا ههمی تشتان وهک (خهلفییهک) بو پهیڤا "من". دبیت ئهم د ترسین کو ئهم نهبتنێ نه. کو ئهم پارچهکین ژ وێنهیهکێ گهلهک مهزنتر. بهلـێ ئهم شکهستین د دروستکرنا پهیوهندییێ دا. ل دهف مه تشتهکێ ئاساییه کوشتنا بهرازان، چێلان، مریشکان، نهنیاسان ژ ئهردێن بیانی. بهلـێ نه جیرانێن مه. نه سهیێن مه، پشیکێن مه، ئهوێن هاتین دا حهزژێکرنێ بکهن و تێبگههن. ئهم دبێژینه بونهوهرێن دی مهژی هشک بهلـێ پا هێشتا ئهم دهست درێژیێ ل وانا دکهین داکو رهفتارێن خوه بکهینه یاسا. بهلـێ پا ئهرێ کوشتن یا ئاساییه ژبهر کو ئهم دشێین بکهین، ژبهرکو ههمی دهمان مه یا کریه تشتهکێ دروست؟ یان ژی ئهو وێ چهندێ دیاردکهت کا چهند کێم ئهم یێن فێربین. کو ئهم د بهردهوام بین ل سهر رهفتارێن خوه یێن دهست درێژیکرنێ ل سهر بنچینهیان (ئهساسییان)، ل شوینا هزر و رهحمێ (میهرهبانی) یێ. روژهکێ ئهڤ ههستێ کو ئهم دبێژینێ ژیان دێ مه ب جهـ هێلیت. لهشێن مه دێ خراب بن (رزن)، کهسێن ئهم گرنگ ل دهڤ دێ مه ل بیرا خوه ئینهڤه. ههمی تشتێ دمینیت کردارێن دووهی نه. مرن بهردهوام یا مه دورپێچ دکهت. و هێشتا هوسا یا دیاره کو گهلهک یا ژ راستییا مه یا رۆژانه دویره. ئهم یێ د جیهانهکێ دا دژین یا کو ل سهر لێڤا ههرفتنێ. چ سهرکهفتی بو شهرێن سوباهی نابن. توندوتيژی چ جارا نابیته بهرسڤ، ئهو دێ ههمی چارهسهرییێن د شییان دا خراپ کهت. ئهگهر ئهم ههمی بهرێ خوه بدهینه ئارهزو و هیڤییێن د ناخێ خوهدا، ئهم دێ بینین کو خهونێن مه گهلهک نه د جیاوازن. ئهم بهشدارین د ههمان ئارمانج دا. کهیف خوهشی. ئهم جیهانێ ب سهر ئێک و بن ئێک دا دئینین د لێگهریانا کهیفێ دا، بێی کو جارهکا بتنێ ژی د ناخێ خوهدا لـێ بگهرین. گهلهک ژ کهیف خوهشترین مروڤان ئهون یێن کێمترین ههی. بهلـێ ب راستی ژی ما ئهم د کهیف خوهشین ب (ئایفونێن) خوه، خانییێن خوه یێن مهزن، ترومبێلێن خوه یێن بها گران؟ ئهم یێن ژێکڤه بین. حهز ژوان کهسان دکهین یێن چ جاران ئهم ل ههڤ ئێک و دوو نههاتین. ئهم تشتێن سهرسورهێنهر د شاشان دا دبینین، بهلـێ تشتێن گهلهک نورمال ل ههر جههکی دی. ئهم دمینینه ل هیڤییا کهسهکی کو گوهورینهکێ پهیدا بکهت، بێی کو جارهکا بتنێ ژی هزر بکهین کو خوه بگوهورین. ههلبژارتنێن سهروکاتییێ دبیت ههلاڤێتنا دهرههمهکی (پارهیهکێ ئاسنی) بیت. دراستییێ دا ئهو دوو لانه ژ ههمان دهرههم. ئهم د ههلبژێرین کا مه کیش لا دڤێت و خهیالا ههلبژارتنێ، یا گوهارتنێ پهیدا بی. بهلـێ جیهان وهکی خوه دمینیت. مه نهشیا بزانین کو سیاسهت مهدار خزمهتا مه ناکهن. ئهو خزمهتا وان دکهن یێن ئهو هێزه دایه وان. ئهم پێتڤی سهرکرداینه (رێبهراینه)، نه سیاسهت مهداران. بهلـێ دڤێ جیهانا دویڤ کهتییان دا مه یا ژبیر کری کا دێ چهوان خوه برێڤه بهین. ئێدی راوهسته کو ل هیڤییا گوهورینێ بی و تو ببه ئهو گوهورینا ته دڤێت کو ببینی. ئهم نه گههشتینه ڤێ خالـێ ب روینشتنێ ڤه. مروڤایهتی یا شیای بمینیته ساخ نه ژبهرکو ئهم ب لهزترینین یان ب هێزترینین. بهلـێ پا ژبهرکو مه پێکڤه کاردکر. مه باوهرناما ماستهرێ ب کردارا کوشتنێ یا ئینای. نوکه دا ماستهرێ خوهشییا ژیانێ بدهست خوهڤه بینین. ئهڤه نه دهربارهی پاراستنا ههسارێ یه. ههساره دێ ل ڤێره بیت ئهگهر ئهم ل ڤێره بین یان نه. ئهرد یێ ههی نێزیکی بلیون سالانه. ههر ئێک ژمه دێ یێ ب بهخت بیت ئهگهر ههتا ههشتێ سالییێ ما. ئهم بریسیهکین د دهمی دا (وهکی بریسییێ بلهز دهێن و دچین)، بهلـێ کاریگهرییا مه ههتا ههتایێ یه. هندهک جاران ئهز هیڤیدکهم کو د چهرهخهکی دا ژیابامه بهری کومپیوتهران. دهمێ مه شاشه نهبان کو مه مژیل بکهن. بهلـێ پاشی ئهز هزردکهم کو ئهگهرهک یێ ههی کا بوچی ئهڤه ئێکهمین دهمه کو من دڤێت تێدا بژیم. ژبهرکو ئهڤرو ل ڤێره مه دهرفهتهک یا ههی کو چ جاران مه نهبوویه بهری نوکه. ئهنترنێت هێزێ ددهتهف مه کو نامهیهکێ بهلاڤ بکهین و ب ملیونههان کهسان ل ههڤ بینین و کوم ب کهین. دهمێ هێشتا ئهم دشێین پێتڤییه ئهم شاشێن خوه بکاربینین داکو مه پتر نێزیکی ئێک بکهت ل شوینا دویرتر ژ ئێک و دوو. بو باشتر یان خرابتر جیلـێ مه دێ ژیانا داهاتووی دیار کهت ل سهر ڤێ ههسارێ. یان ئهم دشێین بهردهوام بین کو خزمهتا ڤی سیستهمێ وێرانکرنێ بکهین ههتا چ بیرهوهری ژ ههبوونا مه نهمینیت. یان ئهم دشێین هشیار ببین. بزانین کو ئهم بهرهڤ سهرڤه پێش ناکهڤین بهلـێ ل شوینێ دکهڤینه ئهردی. بتنێ شاشه یێ ب روویێ مهڤه ڤێجا ئهم نابینین کا ئهم بهرهف کیڤه دچین. ئهڤ دهمێ نوکه ههمی پێنگاڤه، ههمی ههناسه و ههمی مرنه یا رووی ددهت. ئهم روویێن ههمییانه ئهوێن بهری مه هاتین. و نوکه نوبهتا مهیه (دوورا مهیه). تو دشێی رێکا خوه بخوه بههلکولی و دروست بکهی. یان ل دویڤ وێ رێکێ بکهڤی یێن بێی ههژمار ژیێن دی ب دویڤ کهتین و گرتی. ژیان نه فلمهکه. سکریپت هێشتا نههاتییه نڤێسین. ئهم نڤێسهرین. ئهڤه چیروکا تهیه. چیروکا وانا یه. چیروکا مهیه. ژێرنڤیس و وهرگێران: ژێگر دوسکی