1
00:00:00,400 --> 00:00:05,425
Mexiko is die 11de gewildste land ter wêreld 
met 121 miljoen mense.

2
00:00:05,878 --> 00:00:08,592
Mexiko is een van die wêreld se
15 grootste ekonomieë

3
00:00:08,592 --> 00:00:11,198
en is die tweede grootste economie 
in Latyns-Amerika.

4
00:00:11,258 --> 00:00:13,707
Welkom by ons geanimeerde vertoning
van geskiedenis.

5
00:00:13,707 --> 00:00:16,307
Hierdie episode bied `n kort 
geskiedenis van Mexiko.

6
00:00:16,407 --> 00:00:19,497
Die vroegste menslike artefaktein Mexico
is skyfies van klipgereedskap

7
00:00:19,497 --> 00:00:22,060
gevind naby kampvuur oorblyfsels 
in die vallei van Mexico,

8
00:00:22,060 --> 00:00:23,474
10 000 jaar gelede.

9
00:00:23,474 --> 00:00:27,153
Mexiko is die terrein vir die huishouding
van mielies, tamaties en bone,

10
00:00:27,153 --> 00:00:29,323
wat `n landbousurplus opgelewer het.

11
00:00:29,323 --> 00:00:32,643
Dit het die oorgang van Paleo-Indiese 
jagterversamelaars moontlik gemaak

12
00:00:32,643 --> 00:00:34,920
na sittende landboudorpe

13
00:00:34,920 --> 00:00:36,886
begin omstreeks 5 000 B.C.

14
00:00:36,956 --> 00:00:40,657
In die formatiewe era het dorpe meer dig
geword in terme van bevolking

15
00:00:40,657 --> 00:00:42,536
en ontwikkel tot kapteinskappe.

16
00:00:42,586 --> 00:00:46,173
Die vroegste komplekse beskawing 
in Mexiko was die Olmec-kultuur

17
00:00:46,173 --> 00:00:49,442
wat vanaf ongeveer 1500 v.C. 
aan die Golfkus gefloreer het.

18
00:00:49,442 --> 00:00:52,016
Olmec kulture eienskappe 
versprei deur Mexiko

19
00:00:52,016 --> 00:00:53,613
in hul vormende era kulture

20
00:00:53,613 --> 00:00:56,091
in Chiapas, Oaxaca 
en die vallei van Mexiko.

21
00:00:56,091 --> 00:00:58,408
In die daarop volgende voorklassieke tydperk

22
00:00:58,408 --> 00:01:00,349
die Maya- en Zapotec-beskawings

23
00:01:00,389 --> 00:01:04,305
ontwikkel komplekse sentrums 
by Calakmul en Monte Albán onderskeidelik.

24
00:01:04,305 --> 00:01:07,211
Gedurende hierdie tydperk,
die eerste ware Meso-Amerikaanse skryfstelsels

25
00:01:07,211 --> 00:01:10,336
is ontwikkel in die EPI-Olmec- 
en die Zapotec-kulture.

26
00:01:10,336 --> 00:01:12,885
In sentraal Mexiko, 
die hoogtepunt van die klassieke tydperk

27
00:01:12,885 --> 00:01:14,862
het die opkoms van
Teotihucán gesien

28
00:01:14,862 --> 00:01:17,045
wat `n militêre en kommersiële 
ryk gevorm het

29
00:01:17,045 --> 00:01:21,349
wie se invloed Suid tot in die Maya-gebied
sowel as Noord gestrek het.

30
00:01:21,424 --> 00:01:24,184
Na die ineenstorting van
Teotihuacán in 600 n.C.

31
00:01:24,204 --> 00:01:27,287
het mededinging tussen verskeie 
belangrike politieke sentrums ontstaan

32
00:01:27,287 --> 00:01:30,863
in sentraal Mexiko, 
soos Xochicalco en Cholula.

33
00:01:30,933 --> 00:01:32,798
Gedurende die vroeë post-klassieke tydperk

34
00:01:32,798 --> 00:01:35,653
Sentraal Mexiko is oorheers 
deur die Toltec-kultuur.

35
00:01:35,673 --> 00:01:38,386
Oaxaca by die Mixtec 
en die laagland Maya-gebied

36
00:01:38,416 --> 00:01:41,277
belangrike senters gehad en 
Chichén Itza en Mayapán.

37
00:01:41,457 --> 00:01:45,377
Die Asteke, die laaste van 
pre-Colombiaanse Mexiko se groot 
inheemse beskawings

38
00:01:45,514 --> 00:01:49,377
het omstreeks 1427 prominent geword
in die sentrale vallei van Mexiko.

39
00:01:49,397 --> 00:01:51,627
deur vennootskap met die
Tolteke en Maya's

40
00:01:51,851 --> 00:01:55,216
Hierdie driedubbele alliansie het kleiner 
kulture na die Ooste en Weste verower

41
00:01:55,216 --> 00:01:59,423
totdat die Asteekse ryk oor Mexiko van die
Stille Oseaan tot by die Golfkus gestrek het.

42
00:01:59,643 --> 00:02:01,612
Die Spanjaarde het eers van Mexiko geleer

43
00:02:01,612 --> 00:02:04,218
tydens die Juan de Grijalva-ekspedisie van 1518.

44
00:02:04,368 --> 00:02:08,018
Die Spaanse verowering van 
die Asteekse Ryk het in Februarie 1519 
begin,

45
00:02:08,018 --> 00:02:11,164
toe Hernan Cortés by die hawe
van Vreacruz aangekom het.

46
00:02:11,253 --> 00:02:14,879
Nadat hy beheer oor daardie stad oorgeneem het,
het hy na die Asteekse hoofstad getrek.

47
00:02:14,943 --> 00:02:16,848
In sy soeke na goud en ander rykdom,

48
00:02:16,848 --> 00:02:19,793
besluit Cortés om die Asteekse ryk 
binne te val en te verower.

49
00:02:19,969 --> 00:02:22,280
Die gebied het deel geword
van die Spaanse Ryk

50
00:02:22,280 --> 00:02:25,216
onder die naam van Nieu-Spanje in 1535.

51
00:02:25,456 --> 00:02:28,428
Baie van die identiteit, tradisies en 
argitektuur van Mexiko

52
00:02:28,428 --> 00:02:30,735
ontwikkel gedurende 
die 286-jarige koloniale tydperk.

53
00:02:30,975 --> 00:02:35,615
Cortés het toe die gebied gekoloniseer
en dit Nueva España, Nieu-Spanje, genoem.

54
00:02:35,615 --> 00:02:38,821
Teen 1574 het Spanje `n groot deel van
die Arteekse ryk beheer

55
00:02:38,821 --> 00:02:43,231
en het die meeste van die inheemse
bevolking verslaaf.

56
00:02:43,231 --> 00:02:46,112
Erger nog, die siekte wat deur die 
Spanjaarde in die samelewing ingebring is

57
00:02:46,183 --> 00:02:49,252
het die inheemse bevolking van
Nueva España verwoes,

58
00:02:49,252 --> 00:02:52,071
na raming 24 miljoen mense 
doodgemaak het

59
00:02:52,071 --> 00:02:54,552
tussen 1521 em 1605.

60
00:02:54,552 --> 00:02:57,035
As gevolg van sy handelsbande met Asië,

61
00:02:57,035 --> 00:02:59,196
die weste van die Amerika, Afrika en Europa

62
00:02:59,196 --> 00:03:01,455
en die diepgaande effek van 
nuwe wêreld silwer,

63
00:03:01,455 --> 00:03:04,250
Sentraal-Mexiko was een van die eerste streke

64
00:03:04,250 --> 00:03:06,756
in `n geglobaliseerde ekonomie
geïnkorporeer te word.

65
00:03:06,756 --> 00:03:08,989
Om by die kruispad van handel, 
mense en kulture te wees,

66
00:03:08,989 --> 00:03:12,314
Mexiko-stad is die Eerste Wêreldstad genoem.

67
00:03:12,314 --> 00:03:14,395
Die Katolieke kerk se invloed
is in die streek gevoel

68
00:03:14,395 --> 00:03:17,025
toe sendelinge in 1523 begin aankom het.

69
00:03:17,025 --> 00:03:19,066
Die sendelinge het baie kloosters gebou

70
00:03:19,066 --> 00:03:22,007
en het miljoene mense tot Katolisisme bekeer.

71
00:03:22,007 --> 00:03:24,651
Bekommerd oor die Katolieke kerk 
se steeds groeiende mag,

72
00:03:24,651 --> 00:03:28,778
Koning Carlos lll van Spanje het die Jesuïete
uit Nueva España verdryf

73
00:03:28,778 --> 00:03:30,363
in die laat 1700's.

74
00:03:30,363 --> 00:03:32,723
Geïnspireer deur die Amerikaanse
en Franse rewolusies,

75
00:03:32,723 --> 00:03:35,538
Meksikaanse opstand het `n 
geleentheid gesien in 1808,

76
00:03:35,538 --> 00:03:37,361
soos die koning in Madrid in Spanje
geabdikeer het

77
00:03:37,361 --> 00:03:40,831
en is deur oorlog en besetting oorweldig.

78
00:03:40,831 --> 00:03:43,258
Die rebellie het begin as `n 
idealistiese boere-en mynwerkersbeweging

79
00:03:43,258 --> 00:03:46,408
gelei deur `n plaaslike priester,
Miguel Hidalgo y Castilla

80
00:03:46,408 --> 00:03:50,085
wat die Cry of Dolores op die 
16de September 1810 uitgereik het.

81
00:03:50,085 --> 00:03:53,597
Die dag word as Onafhanklikheidsdag gevier

82
00:03:53,597 --> 00:03:56,694
Mexiko se kort herstel ná die
onafhanklikheidsoorlog

83
00:03:56,694 --> 00:03:58,593
is gou weer deur die burgerootloë kortgeknip

84
00:03:58,593 --> 00:04:00,746
en institusionele onstabiliteit van die 1850's

85
00:04:00,746 --> 00:04:05,289
wat geduur het totdat die regering
van Porfirio Diaz toestande weer ingestel het

86
00:04:05,289 --> 00:04:07,344
wat die weg gebaan het vir 
ekonomiese groei.

87
00:04:07,344 --> 00:04:09,929
Agustin de Iturbide het 
grondwetlike keiser geword

88
00:04:09,929 --> 00:04:12,905
van die eerste Mexikaanse Ryk in 1822.

89
00:04:12,905 --> 00:04:15,390
ñ Opstand teen hom het die
Verenigde Mexikaanse State gevestig.

90
00:04:15,390 --> 00:04:18,595
Later word ñ Republikeinse Grondwet
opgestel

91
00:04:18,595 --> 00:04:21,049
en Guadalupe Victoria 
het die eerste president geword

92
00:04:21,049 --> 00:04:22,799
van die pasgebore land.

93
00:04:22,799 --> 00:04:25,830
Gedurende hierdie tyd het mense
gesukkel om belasting betalings na te kom

94
00:04:25,830 --> 00:04:28,349
en het die sentrale regering
se optrede gegrief

95
00:04:28,349 --> 00:04:30,504
in die invordering van doeane
as gevolg van beperkte handel.

96
00:04:30,504 --> 00:04:32,813
Die Verenigde State se anneksasie
van die Republiek van Texas

97
00:04:32,813 --> 00:04:34,591
en daaropvolgende Amerikaanse 
militêre inval

98
00:04:34,591 --> 00:04:37,041
na grondgebied wat deel van Coahuila was

99
00:04:37,041 --> 00:04:39,260
die Mexikaans-Amerikaanse oorlog aangehits.

100
00:04:39,260 --> 00:04:42,510
Die oorlog is in 1848 besleg deur die
verdrag van Guadalupe Hidalgo.

101
00:04:42,510 --> 00:04:46,365
Mexiko is gedwing om meer as een derde 
van sy grond aan die VSA af te staan

102
00:04:46,365 --> 00:04:51,215
insluitend Alta California, New Mexiko
en die gebied wat deur Texas geeïs word.

103
00:04:51,215 --> 00:04:54,064
In die 1860's 
is Mexiko deur Frankryk beset

104
00:04:54,064 --> 00:04:56,383
wat die tweede Mexikaanse Ryk gevestig het

105
00:04:56,383 --> 00:05:00,104
onder die bewind van Habsburgse aartshertog
Ferdinand Maximilian van Oostenryk

106
00:05:00,104 --> 00:05:01,845
met die ondersteuning van die
Rooms-Katolieke geestelikes

107
00:05:01,845 --> 00:05:03,582
en die konserwatiewes.

108
00:05:03,582 --> 00:05:05,798
Frankryk het nooit ñ wins
in Mexiko gemaak nie

109
00:05:05,798 --> 00:05:08,443
en sy Mexikaanse ekspedisie het 
al hoe meer ongewild geword.

110
00:05:08,443 --> 00:05:12,548
Uiteindelik, in die lente van 1865,
nadat die Amerikaanse burgeroorlog 
verby was,

111
00:05:12,548 --> 00:05:15,691
het die VSA die onttrekking van Franse
troepe uit Mexiko geëis.

112
00:05:15,691 --> 00:05:19,821
Porfirio Diaz is in die laat 19de eeu
tot die 29ste president verkies

113
00:05:19,821 --> 00:05:22,979
die tydperk bekend as die Porfiriato
is gekenmerk

114
00:05:22,979 --> 00:05:25,259
deur ekonomiese stabiliteit en groei,

115
00:05:25,259 --> 00:05:27,306
beduidende buitelandse 
investering en invloed.

116
00:05:27,306 --> 00:05:29,887
Die Mexikaanse Rewolusie het begin

117
00:05:29,887 --> 00:05:32,302
toe Madero die Plan van San Luis Potosi
uitgereik het

118
00:05:32,302 --> 00:05:34,552
en oorlog verklaar teen die Diaz-regime.

119
00:05:34,552 --> 00:05:36,602
Teen 1911 word Diaz gedwing om opsy te tree

120
00:05:36,602 --> 00:05:39,164
en Madero is tot president verkies

121
00:05:39,164 --> 00:05:42,111
maar konflik en geweld het vir die grootste 
deel van die volgende dekade voortgeduur

122
00:05:42,111 --> 00:05:45,406
Die Tweede Wêreldoorlog het die nasies
se ontwikkeling verder gestimuleer

123
00:05:45,406 --> 00:05:48,626
deur die ontwikkeling van paaie,
die bou van fabrieke

124
00:05:48,626 --> 00:05:51,501
en die vestiging van besproeiingstelsels.

125
00:05:51,501 --> 00:05:53,686
Tot in die 80's het Mexiko ñ arm land gebly

126
00:05:53,686 --> 00:05:56,558
maar aansienlike ekonomiese groei beleef

127
00:05:56,558 --> 00:05:58,888
wat sommige historici The Mexican Miracle noem

128
00:05:58,888 --> 00:06:00,948
In onlangse jare, 
die Mexikaanse ekonomie

129
00:06:00,948 --> 00:06:03,215
het ñ ongekende makro-ekonomiese
stabiliteit gehad.

130
00:06:03,215 --> 00:06:06,958
Sy ekonomie het geïtegreer met dié
van die VSA en ook Kanada

131
00:06:06,958 --> 00:06:09,361
na die Noord-Amerikaanse 
Vryhandelsooreenkoms.

132
00:06:09,361 --> 00:06:10,521
Dankie dat jy gekyk het.

133
00:06:10,521 --> 00:06:12,371
Teken asseblief in op ons kanaal
vir die nuwe video's wat daagliks

134
00:06:12,371 --> 00:06:13,856
opgedateer word.