0:00:00.400,0:00:05.425
Mexiko is die 11de gewildste land ter wêreld [br]met 121 miljoen mense.

0:00:05.878,0:00:08.592
Mexiko is een van die wêreld se[br]15 grootste ekonomieë

0:00:08.592,0:00:11.198
en is die tweede grootste economie [br]in Latyns-Amerika.

0:00:11.258,0:00:13.707
Welkom by ons geanimeerde vertoning[br]van geskiedenis.

0:00:13.707,0:00:16.307
Hierdie episode bied `n kort [br]geskiedenis van Mexiko.

0:00:16.407,0:00:19.497
Die vroegste menslike artefaktein Mexico[br]is skyfies van klipgereedskap

0:00:19.497,0:00:22.060
gevind naby kampvuur oorblyfsels [br]in die vallei van Mexico,

0:00:22.060,0:00:23.474
10 000 jaar gelede.

0:00:23.474,0:00:27.153
Mexiko is die terrein vir die huishouding[br]van mielies, tamaties en bone,

0:00:27.153,0:00:29.323
wat `n landbousurplus opgelewer het.

0:00:29.323,0:00:32.643
Dit het die oorgang van Paleo-Indiese [br]jagterversamelaars moontlik gemaak

0:00:32.643,0:00:34.920
na sittende landboudorpe

0:00:34.920,0:00:36.886
begin omstreeks 5 000 B.C.

0:00:36.956,0:00:40.657
In die formatiewe era het dorpe meer dig[br]geword in terme van bevolking

0:00:40.657,0:00:42.536
en ontwikkel tot kapteinskappe.

0:00:42.586,0:00:46.173
Die vroegste komplekse beskawing [br]in Mexiko was die Olmec-kultuur

0:00:46.173,0:00:49.442
wat vanaf ongeveer 1500 v.C. [br]aan die Golfkus gefloreer het.

0:00:49.442,0:00:52.016
Olmec kulture eienskappe [br]versprei deur Mexiko

0:00:52.016,0:00:53.613
in hul vormende era kulture

0:00:53.613,0:00:56.091
in Chiapas, Oaxaca [br]en die vallei van Mexiko.

0:00:56.091,0:00:58.408
In die daarop volgende voorklassieke tydperk

0:00:58.408,0:01:00.349
die Maya- en Zapotec-beskawings

0:01:00.389,0:01:04.305
ontwikkel komplekse sentrums [br]by Calakmul en Monte Albán onderskeidelik.

0:01:04.305,0:01:07.211
Gedurende hierdie tydperk,[br]die eerste ware Meso-Amerikaanse skryfstelsels

0:01:07.211,0:01:10.336
is ontwikkel in die EPI-Olmec- [br]en die Zapotec-kulture.

0:01:10.336,0:01:12.885
In sentraal Mexiko, [br]die hoogtepunt van die klassieke tydperk

0:01:12.885,0:01:14.862
het die opkoms van[br]Teotihucán gesien

0:01:14.862,0:01:17.045
wat `n militêre en kommersiële [br]ryk gevorm het

0:01:17.045,0:01:21.349
wie se invloed Suid tot in die Maya-gebied[br]sowel as Noord gestrek het.

0:01:21.424,0:01:24.184
Na die ineenstorting van[br]Teotihuacán in 600 n.C.

0:01:24.204,0:01:27.287
het mededinging tussen verskeie [br]belangrike politieke sentrums ontstaan

0:01:27.287,0:01:30.863
in sentraal Mexiko, [br]soos Xochicalco en Cholula.

0:01:30.933,0:01:32.798
Gedurende die vroeë post-klassieke tydperk

0:01:32.798,0:01:35.653
Sentraal Mexiko is oorheers [br]deur die Toltec-kultuur.

0:01:35.673,0:01:38.386
Oaxaca by die Mixtec [br]en die laagland Maya-gebied

0:01:38.416,0:01:41.277
belangrike senters gehad en [br]Chichén Itza en Mayapán.

0:01:41.457,0:01:45.377
Die Asteke, die laaste van [br]pre-Colombiaanse Mexiko se groot [br]inheemse beskawings

0:01:45.514,0:01:49.377
het omstreeks 1427 prominent geword[br]in die sentrale vallei van Mexiko.

0:01:49.397,0:01:51.627
deur vennootskap met die[br]Tolteke en Maya's

0:01:51.851,0:01:55.216
Hierdie driedubbele alliansie het kleiner [br]kulture na die Ooste en Weste verower

0:01:55.216,0:01:59.423
totdat die Asteekse ryk oor Mexiko van die[br]Stille Oseaan tot by die Golfkus gestrek het.

0:01:59.643,0:02:01.612
Die Spanjaarde het eers van Mexiko geleer

0:02:01.612,0:02:04.218
tydens die Juan de Grijalva-ekspedisie van 1518.

0:02:04.368,0:02:08.018
Die Spaanse verowering van [br]die Asteekse Ryk het in Februarie 1519 [br]begin,

0:02:08.018,0:02:11.164
toe Hernan Cortés by die hawe[br]van Vreacruz aangekom het.

0:02:11.253,0:02:14.879
Nadat hy beheer oor daardie stad oorgeneem het,[br]het hy na die Asteekse hoofstad getrek.

0:02:14.943,0:02:16.848
In sy soeke na goud en ander rykdom,

0:02:16.848,0:02:19.793
besluit Cortés om die Asteekse ryk [br]binne te val en te verower.

0:02:19.969,0:02:22.280
Die gebied het deel geword[br]van die Spaanse Ryk

0:02:22.280,0:02:25.216
onder die naam van Nieu-Spanje in 1535.

0:02:25.456,0:02:28.428
Baie van die identiteit, tradisies en [br]argitektuur van Mexiko

0:02:28.428,0:02:30.735
ontwikkel gedurende [br]die 286-jarige koloniale tydperk.

0:02:30.975,0:02:35.615
Cortés het toe die gebied gekoloniseer[br]en dit Nueva España, Nieu-Spanje, genoem.

0:02:35.615,0:02:38.821
Teen 1574 het Spanje `n groot deel van[br]die Arteekse ryk beheer

0:02:38.821,0:02:43.231
en het die meeste van die inheemse[br]bevolking verslaaf.

0:02:43.231,0:02:46.112
Erger nog, die siekte wat deur die [br]Spanjaarde in die samelewing ingebring is

0:02:46.183,0:02:49.252
het die inheemse bevolking van[br]Nueva España verwoes,

0:02:49.252,0:02:52.071
na raming 24 miljoen mense [br]doodgemaak het

0:02:52.071,0:02:54.552
tussen 1521 em 1605.

0:02:54.552,0:02:57.035
As gevolg van sy handelsbande met Asië,

0:02:57.035,0:02:59.196
die weste van die Amerika, Afrika en Europa

0:02:59.196,0:03:01.455
en die diepgaande effek van [br]nuwe wêreld silwer,

0:03:01.455,0:03:04.250
Sentraal-Mexiko was een van die eerste streke

0:03:04.250,0:03:06.756
in `n geglobaliseerde ekonomie[br]geïnkorporeer te word.

0:03:06.756,0:03:08.989
Om by die kruispad van handel, [br]mense en kulture te wees,

0:03:08.989,0:03:12.314
Mexiko-stad is die Eerste Wêreldstad genoem.

0:03:12.314,0:03:14.395
Die Katolieke kerk se invloed[br]is in die streek gevoel

0:03:14.395,0:03:17.025
toe sendelinge in 1523 begin aankom het.

0:03:17.025,0:03:19.066
Die sendelinge het baie kloosters gebou

0:03:19.066,0:03:22.007
en het miljoene mense tot Katolisisme bekeer.

0:03:22.007,0:03:24.651
Bekommerd oor die Katolieke kerk [br]se steeds groeiende mag,

0:03:24.651,0:03:28.778
Koning Carlos lll van Spanje het die Jesuïete[br]uit Nueva España verdryf

0:03:28.778,0:03:30.363
in die laat 1700's.

0:03:30.363,0:03:32.723
Geïnspireer deur die Amerikaanse[br]en Franse rewolusies,

0:03:32.723,0:03:35.538
Meksikaanse opstand het `n [br]geleentheid gesien in 1808,

0:03:35.538,0:03:37.361
soos die koning in Madrid in Spanje[br]geabdikeer het

0:03:37.361,0:03:40.831
en is deur oorlog en besetting oorweldig.

0:03:40.831,0:03:43.258
Die rebellie het begin as `n [br]idealistiese boere-en mynwerkersbeweging

0:03:43.258,0:03:46.408
gelei deur `n plaaslike priester,[br]Miguel Hidalgo y Castilla

0:03:46.408,0:03:50.085
wat die Cry of Dolores op die [br]16de September 1810 uitgereik het.

0:03:50.085,0:03:53.597
Die dag word as Onafhanklikheidsdag gevier

0:03:53.597,0:03:56.694
Mexiko se kort herstel ná die[br]onafhanklikheidsoorlog

0:03:56.694,0:03:58.593
is gou weer deur die burgerootloë kortgeknip

0:03:58.593,0:04:00.746
en institusionele onstabiliteit van die 1850's

0:04:00.746,0:04:05.289
wat geduur het totdat die regering[br]van Porfirio Diaz toestande weer ingestel het

0:04:05.289,0:04:07.344
wat die weg gebaan het vir [br]ekonomiese groei.

0:04:07.344,0:04:09.929
Agustin de Iturbide het [br]grondwetlike keiser geword

0:04:09.929,0:04:12.905
van die eerste Mexikaanse Ryk in 1822.

0:04:12.905,0:04:15.390
ñ Opstand teen hom het die[br]Verenigde Mexikaanse State gevestig.

0:04:15.390,0:04:18.595
Later word ñ Republikeinse Grondwet[br]opgestel

0:04:18.595,0:04:21.049
en Guadalupe Victoria [br]het die eerste president geword

0:04:21.049,0:04:22.799
van die pasgebore land.

0:04:22.799,0:04:25.830
Gedurende hierdie tyd het mense[br]gesukkel om belasting betalings na te kom

0:04:25.830,0:04:28.349
en het die sentrale regering[br]se optrede gegrief

0:04:28.349,0:04:30.504
in die invordering van doeane[br]as gevolg van beperkte handel.

0:04:30.504,0:04:32.813
Die Verenigde State se anneksasie[br]van die Republiek van Texas

0:04:32.813,0:04:34.591
en daaropvolgende Amerikaanse [br]militêre inval

0:04:34.591,0:04:37.041
na grondgebied wat deel van Coahuila was

0:04:37.041,0:04:39.260
die Mexikaans-Amerikaanse oorlog aangehits.

0:04:39.260,0:04:42.510
Die oorlog is in 1848 besleg deur die[br]verdrag van Guadalupe Hidalgo.

0:04:42.510,0:04:46.365
Mexiko is gedwing om meer as een derde [br]van sy grond aan die VSA af te staan

0:04:46.365,0:04:51.215
insluitend Alta California, New Mexiko[br]en die gebied wat deur Texas geeïs word.

0:04:51.215,0:04:54.064
In die 1860's [br]is Mexiko deur Frankryk beset

0:04:54.064,0:04:56.383
wat die tweede Mexikaanse Ryk gevestig het

0:04:56.383,0:05:00.104
onder die bewind van Habsburgse aartshertog[br]Ferdinand Maximilian van Oostenryk

0:05:00.104,0:05:01.845
met die ondersteuning van die[br]Rooms-Katolieke geestelikes

0:05:01.845,0:05:03.582
en die konserwatiewes.

0:05:03.582,0:05:05.798
Frankryk het nooit ñ wins[br]in Mexiko gemaak nie

0:05:05.798,0:05:08.443
en sy Mexikaanse ekspedisie het [br]al hoe meer ongewild geword.

0:05:08.443,0:05:12.548
Uiteindelik, in die lente van 1865,[br]nadat die Amerikaanse burgeroorlog [br]verby was,

0:05:12.548,0:05:15.691
het die VSA die onttrekking van Franse[br]troepe uit Mexiko geëis.

0:05:15.691,0:05:19.821
Porfirio Diaz is in die laat 19de eeu[br]tot die 29ste president verkies

0:05:19.821,0:05:22.979
die tydperk bekend as die Porfiriato[br]is gekenmerk

0:05:22.979,0:05:25.259
deur ekonomiese stabiliteit en groei,

0:05:25.259,0:05:27.306
beduidende buitelandse [br]investering en invloed.

0:05:27.306,0:05:29.887
Die Mexikaanse Rewolusie het begin

0:05:29.887,0:05:32.302
toe Madero die Plan van San Luis Potosi[br]uitgereik het

0:05:32.302,0:05:34.552
en oorlog verklaar teen die Diaz-regime.

0:05:34.552,0:05:36.602
Teen 1911 word Diaz gedwing om opsy te tree

0:05:36.602,0:05:39.164
en Madero is tot president verkies

0:05:39.164,0:05:42.111
maar konflik en geweld het vir die grootste [br]deel van die volgende dekade voortgeduur

0:05:42.111,0:05:45.406
Die Tweede Wêreldoorlog het die nasies[br]se ontwikkeling verder gestimuleer

0:05:45.406,0:05:48.626
deur die ontwikkeling van paaie,[br]die bou van fabrieke

0:05:48.626,0:05:51.501
en die vestiging van besproeiingstelsels.

0:05:51.501,0:05:53.686
Tot in die 80's het Mexiko ñ arm land gebly

0:05:53.686,0:05:56.558
maar aansienlike ekonomiese groei beleef

0:05:56.558,0:05:58.888
wat sommige historici The Mexican Miracle noem

0:05:58.888,0:06:00.948
In onlangse jare, [br]die Mexikaanse ekonomie

0:06:00.948,0:06:03.215
het ñ ongekende makro-ekonomiese[br]stabiliteit gehad.

0:06:03.215,0:06:06.958
Sy ekonomie het geïtegreer met dié[br]van die VSA en ook Kanada

0:06:06.958,0:06:09.361
na die Noord-Amerikaanse [br]Vryhandelsooreenkoms.

0:06:09.361,0:06:10.521
Dankie dat jy gekyk het.

0:06:10.521,0:06:12.371
Teken asseblief in op ons kanaal[br]vir die nuwe video's wat daagliks

0:06:12.371,0:06:13.856
opgedateer word.