WEBVTT

00:00:08.082 --> 00:00:10.615
एखाद्या परीक्षेसाठी तुम्ही
आठवडाभर अभ्यास करता.

00:00:10.615 --> 00:00:14.124
परीक्षेच्या दिवशी, थोड्याश्या चिंतेत
शिक्षकांनी पेपर वाटायची वाट पाहता.

00:00:14.124 --> 00:00:18.680
‘अटेरॅक्सिया' ची व्याख्या द्या 
हा प्रश्न तुम्ही सोडवत असता.

00:00:18.680 --> 00:00:21.832
तुम्हाला उत्तर ठाऊक असतं पण अचानक
काही आठवेनासं होत.

00:00:21.832 --> 00:00:23.695
असं नेमकं का होत?

NOTE Paragraph

00:00:23.695 --> 00:00:25.427
याचं उत्तर दडलंय,


00:00:25.427 --> 00:00:27.377
तणाव आणि स्मरणशक्ती मधील संबंधामध्ये.

00:00:27.377 --> 00:00:29.171
तणावाचे विविध प्रकार व तीव्रता आहेत.

00:00:29.171 --> 00:00:30.427
तसेच स्मरणशक्तीचेही.

00:00:30.427 --> 00:00:32.798
आपण पाहणार आहोत 
अल्पकालीन तणाव कसा परिणाम करतो.

00:00:32.798 --> 00:00:35.225
गोष्टी लक्षात ठेवण्याच्या क्षमतेवर.


NOTE Paragraph

00:00:35.225 --> 00:00:39.403
सर्वप्रथम याप्रकारची स्मरणशक्ती
कशी काम करते ते पाहू.

00:00:39.403 --> 00:00:41.736
गोष्टी ज्या तुम्ही वाचता, ऐकता, अभ्यासता

00:00:41.736 --> 00:00:45.067
त्या तीन मुख्य टप्प्यात 
तुमच्या स्मृतीत साठवल्या जातात.

00:00:45.067 --> 00:00:46.736
सर्वात पहिला टप्पा- संपादन करणे.

00:00:46.736 --> 00:00:49.336
ज्याक्षणी एखादी नवीन माहिती
तुमच्या समोर येते

00:00:49.336 --> 00:00:53.247
तेंव्हा विविध संवेदनांमार्फत 
मेंदूतील विशिष्ट भाग सक्रिय केला जातो.

NOTE Paragraph

00:00:53.247 --> 00:00:55.246
हि माहिती दीर्घकाळ
स्मरणात राहण्यासाठी,

00:00:55.246 --> 00:00:57.001
या सवेदनांची जाणीव होण्यासाठी

00:00:57.001 --> 00:00:59.532
हिप्पोकॅम्पसद्वारे माहिती
एकत्रित केली जाते.

00:00:59.532 --> 00:01:00.987
अमिग्डला प्रभावी काम करतो.

00:01:00.987 --> 00:01:05.395
तीव्र भावनांशी संबद्धीत 
अनुभवांवर तो जोर देतो.

00:01:05.395 --> 00:01:07.399
हिप्पोकॅम्पस हे स्मृतींच्या रूपात साठवतो.

00:01:07.399 --> 00:01:10.091
बहुतांश वेळा मूळ अनुभवानं 
दरम्यान उद्दीपित झालेले

00:01:10.091 --> 00:01:13.414
सिनॅप्टिक कनेक्शन यात
मजबूत केले जातात.

NOTE Paragraph

00:01:13.414 --> 00:01:15.104
हे स्मृतींमध्ये रूपांतरित झाले कि,

00:01:15.104 --> 00:01:17.842
नंतर हे लक्षात ठेवणे 
किंवा आठवणे शक्य होते.

00:01:17.842 --> 00:01:19.863
संपूर्ण मेंदूमध्ये स्मृती साठवल्या जातात.

00:01:19.863 --> 00:01:24.297
आणि त्या आठवण्याचा कामात
प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स मेंदूला सूचित करतो.

NOTE Paragraph

00:01:24.297 --> 00:01:27.558
तणावाचा या सर्वावर 
कसा परिणाम होतो ते पाहू.

00:01:27.558 --> 00:01:28.936
पहिल्या दोन टप्प्यांमध्ये,

00:01:28.936 --> 00:01:32.429
थोडासा तणाव खरंतर अनुभवांचे
स्मृतीत रूपांतर करण्यास मदतीचा ठरू शकतो.

00:01:32.429 --> 00:01:34.914
आपला मेंदू तणावपूर्ण उत्तेजनास
प्रतिसाद देतो.

00:01:34.914 --> 00:01:38.425
कॉर्टिकोस्टेरॉइड्स हि संप्रेरके
त्यावेळी स्रवतात.

00:01:38.425 --> 00:01:40.981
त्यामुळे धोका शोधण्याची प्रक्रिया 
कार्यान्वित होते.

00:01:40.981 --> 00:01:43.614
अमिग्डलामध्ये धोक्याला
प्रतिसाद देणे सुरु होतो.

00:01:43.614 --> 00:01:45.520
अमिग्डला हिप्पोकॅम्पसला सूचित करतो.

00:01:45.520 --> 00:01:48.945
तणाव निर्माण कारणारे अनुभव स्मरणशक्तीमध्ये
एकत्रित करण्याची सूचना करतो.

00:01:48.945 --> 00:01:52.428
दरम्यान, तणावामुळे निर्माण झालेला
कॉर्टिकोस्टिरॉईड्सचा पूर

00:01:52.428 --> 00:01:54.049
हिप्पोकॅम्पसला उत्तेजना देतो,

00:01:54.049 --> 00:01:56.698
आणि स्मृती एकत्रित करण्यास सूचित करतो.

NOTE Paragraph

00:01:56.698 --> 00:01:58.932
पण थोडासा तणाव फायदेशीर असला तरी,

00:01:58.932 --> 00:02:02.116
अति आणि तीव्र तणाव
विपरीत परिणाम करू शकतो.

00:02:02.116 --> 00:02:06.695
संशोधकांनी उंदरांना तणाव निर्माण करणारी
सम्प्रेरके देऊन हे तपासले आहे.

00:02:06.695 --> 00:02:10.071
कॉर्टिकोस्टिरॉइडचे प्रमाण 
हळूहळू वाढवले असता,

00:02:10.071 --> 00:02:13.325
उंदरांची स्मरणशक्ती चाचणीतील
कामगिरी प्रथम उंचावली,

00:02:13.325 --> 00:02:15.660
मात्र संप्रेरकाचे प्रमाण 
जसजसे वाढले तशी घसरली.

00:02:15.660 --> 00:02:20.210
माणसांमध्येही आपल्याला थोड्याश्या ताणाचा
सकारात्मक परिणाम दिसून येतो.

00:02:20.210 --> 00:02:24.176
मात्र हे तेंव्हाच घडते जेंव्हा तणाव 
समरणशक्तीसंबंधित कार्याशी निगडीत असतो.

00:02:24.176 --> 00:02:26.997
कमी वेळामुळे येणार तणाव यादी
पाठ करण्यास मदतीचा ठरला तरी,

00:02:26.997 --> 00:02:29.526
मित्राने घाबरवल्याने आलेला तणाव 
उपयुक्त ठरणार नाही.

00:02:29.526 --> 00:02:31.721
आणि काही आठवडे, महिने, वर्षभर

00:02:31.721 --> 00:02:35.841
सततच्या तणावामुळे 
साठत राहिलेले कॉर्टिकोस्टिरॉईड

00:02:35.841 --> 00:02:37.765
हिप्पोकॅम्पसवर विपरीत परिणाम करू शकते.

00:02:37.765 --> 00:02:41.143
आणि नवीन स्मृती तयार करण्याची
क्षमता कमी करू शकते.

NOTE Paragraph

00:02:41.143 --> 00:02:44.853
थोडासा तणाव गोष्टी लक्षात ठेवण्यास
फायदेशीर ठरला तर उत्तमच,

00:02:44.853 --> 00:02:47.619
पण दुर्दैवाने याउलटच घडते.

00:02:47.619 --> 00:02:50.553
लक्षात ठेवण्यासाठी मेंदू 
प्रीफ्रंटलकॉर्टेक्सवर अवलंबून असतो.

00:02:50.553 --> 00:02:53.688
जे विचार,लक्ष आणि तर्क
यांवर नियंत्रण ठेवते.

00:02:53.688 --> 00:02:56.592
जेंव्हा कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स
अमिग्डलाला उत्तेजना देतात

00:02:56.592 --> 00:02:59.815
तेंव्हा अमिग्डला 
प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सच्या कार्यात

00:02:59.815 --> 00:03:01.598
अडथळे निर्माण करतो.

00:03:01.598 --> 00:03:05.643
या अधथळ्यांमागचा उद्देश हाच कि
लढा /पळा /स्तब्ध व्हा प्रतिसाद

00:03:05.643 --> 00:03:10.451
धोकादायक परिस्थितीत 
अधिक तर्कसंगत विचारकरून दिला जावा.

00:03:10.451 --> 00:03:12.753
पण याचा विपरीत परिणामही होऊ शकतो.

00:03:12.753 --> 00:03:15.447
तो म्हणजे परीक्षेच्या वेळी
काही आठवेनासं होत.

00:03:15.447 --> 00:03:19.216
आणि ते आठवण्याची प्रक्रिया 
तणाव निर्माण करते.

00:03:19.216 --> 00:03:22.723
आणि मग कॉर्टिकोस्टेरॉईड निर्माण होऊन
कधीही न संपणारं चक्र चालू होत.

00:03:22.723 --> 00:03:25.684
आणि काही आठवण्याची शक्यताही कमीच असते.

NOTE Paragraph

00:03:25.684 --> 00:03:28.633
तर मग तणावाचा फायदा करून 
घेण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता ?

00:03:28.633 --> 00:03:31.561
आणि तणावपूर्ण परिस्थितीत 
शांत राहण्यासाठी काय करू शकता ?

00:03:31.561 --> 00:03:35.356
पहिली गोष्ट म्हणजे, परीक्षेसारख्या 
तणाव निर्माण करणाऱ्या परिस्थितीसाठी

00:03:35.356 --> 00:03:38.882
तणावपूर्ण परिस्थितीसाठी करतात 
तशी तयारी करा.

00:03:38.882 --> 00:03:40.424
नवं काही तणाव निर्माण करू शकतं.

00:03:40.424 --> 00:03:43.001
प्रश्न वेळेत सोडवण्याचा सराव करणे,

00:03:43.001 --> 00:03:45.626
सोफ्यावर न बसता परीक्षेप्रमाणे
डेस्कवर बसून सोडवणे,

00:03:45.626 --> 00:03:48.171
यामुळे परीक्षेच्या वेळी तुम्ही तणावाला

00:03:48.171 --> 00:03:50.473
अधिक समर्थपणे सामोरे जाऊ शकाल.

NOTE Paragraph

00:03:50.473 --> 00:03:52.791
व्यायाम हेही उपयुक्त साधन आहे.

00:03:52.791 --> 00:03:55.042
यामुळे हृदय आणि 
श्वासोच्छ्वासाची गती वाढते.

00:03:55.042 --> 00:03:57.098
ज्यामुळे मेंदूत रासायनिक बदल होतात.

00:03:57.098 --> 00:04:00.633
भीती कमी करून चित्त स्थिर ठेवण्यास
हे बदल मदत करतात.

00:04:00.633 --> 00:04:04.069
नियमित व्यायामामुळे 
झोपही सुधारते असं मानतात.

00:04:04.069 --> 00:04:06.439
ज्याचा परीक्षेच्या आदल्यारात्री
फायदा होऊ शकतो.

NOTE Paragraph

00:04:06.439 --> 00:04:08.058
आणि परीक्षेच्या दिवशी,

00:04:08.058 --> 00:04:12.960
तुमच्या शरीराचा लढा/पळा/स्तब्ध व्हा 
हा प्रतिसाद थोपवण्यासाठी दीर्घश्वसन करा.

00:04:12.960 --> 00:04:17.455
परीक्षेची भीती कमी करण्यास
दीर्घश्वसन फायदेशीर ठरते.

00:04:17.455 --> 00:04:21.354
तिसरी ते नर्सिंगच्या विद्यार्थ्यांपर्यंत, 
सर्व वयोगटात हे फायदे दिसून आले आहेत.

NOTE Paragraph

00:04:21.354 --> 00:04:24.807
तर मग पुढच्यावेळी महत्वाच्या क्षणी
जेंव्हा काही आठवेनासे होईल तेंव्हा;

00:04:24.807 --> 00:04:27.543
'अटेरॅक्सिया' म्हणजे काय
हे आठवेपर्यंत दीर्घ श्वास घ्या.

00:04:27.543 --> 00:04:30.578
चिंतामुक्त शांत अवस्था 
म्हणजेच 'अटेरॅक्सिया'.