Vandaag wil ik het hebben
over de betekenis van woorden,
hoe we ze definiëren
en hoe zij, haast bij wijze van wraak,
ons definiëren.
De Engelse taal is een magnifieke spons.
Ik hou van de Engelse taal.
Ik ben blij dat ik ze spreek.
Maar ze vertoont ook een hoop gaten.
In het Grieks bestaat
het woord 'lachesisme',
de zucht naar rampspoed.
Je weet wel, als je
een onweer ziet aan de horizon
en je vaststelt dat je
voor de storm supportert.
Het Mandarijns kent het woord 'yù yī' --
dat spreek ik fout uit --
voor het verlangen om intens te voelen,
zoals toen je kind was.
In het Pools is er 'jouska',
de hypothetische conversatie
die je dwangmatig
met jezelf in je hoofd voert.
En in het Duits, tenslotte,
uiteraard in het Duits,
bestaat het woord 'Zielschmerz',
de vrees om te krijgen wat je wil.
(Gelach)
Een levensdroom die in vervulling gaat.
Ik ben zelf Duits, dus ik weet
precies hoe dat voelt.
Ik weet niet zeker of ik
één van deze woorden
doordeweeks zou gebruiken,
maar ik ben blij dat ze er zijn.
Maar de enige reden dat ze er zijn,
is omdat ik ze verzonnen heb.
Ik ben de auteur van het
'Woordenboek van obscure smarten',
waar ik sinds zeven jaar aan werk.
De missie van het project
is gaten te vinden
in de taal van de emotie
en die proberen op te vullen,
zodat we het kunnen hebben
over al die menselijke kleine kantjes
en rariteiten van de menselijke conditie
die we allemaal voelen
maar waarover we niet praten
bij gebrek aan gepaste woordenschat.
Halverwege dit project
definieerde ik 'sonder',
het idee dat we onszelf
als het hoofdpersonage beschouwen
terwijl alle anderen figuranten zijn.
Terwijl we in werkelijkheid
allemaal hoofdpersonages zijn
en jijzelf figurant bent
in andermans verhaal.
Zodra ik dat had gepubliceerd,
kreeg ik een hoop reacties:
"Dankjewel omdat je iets verwoordt
dat ik al mijn hele leven voel,
maar waar geen woord voor was."
Ze werden er minder eenzaam door.
Dat is de kracht van woorden:
we voelen ons minder alleen.
Niet lang daarna
begon ik op te merken dat 'sonder'
echt gebruikt werd in gesprekken online,
en niet lang daarna
merkte ik het warempel op
in een echt live gesprek naast me.
Geen gevoel is bevreemdender
dan een woord verzinnen
en het dan een eigen leven zien leiden.
Ik heb er nog geen woord voor,
maar dat komt nog.
(Gelach)
Ik werk eraan.
Ik begon na te denken
over wat een woord ècht maakt,
want vele mensen vragen me dat.
Ik krijg het vaakst de vraag:
"Zijn die worden verzonnen?
Ik snap het niet."
Ik weet niet goed wat ik moet zeggen,
want zodra 'sonder' gelanceerd was --
wie ben ik dan om te zeggen
welk woord echt is en welk niet?
Ik voelde me een beetje als Steve Jobs
die zijn openbaring beschreef
als dat hij plots besefte
dat de meesten van ons veelal
gewoon proberen te vermijden
om te vaak tegen de muur te lopen
en maar wat aanmodderen.
Maar zodra je beseft dat mensen --
dat deze wereld het werk is
van mensen die niet slimmer zijn dan jij,
dan kan je met je hand die muren aanraken
en je hand er zelfs doorsteken
en beseffen dat je ze kan veranderen.
Als mensen me vragen
of deze woorden echt zijn,
heb ik een batterij beproefde antwoorden.
Sommige kunnen kloppen. Andere niet.
Een beproefd antwoord was:
"Een woord is echt
als je wil dat het echt is."
Net zoals dit pad echt is
omdat mensen het daar willen hebben.
(Gelach)
Gebeurt aldoor op universiteitscampussen.
Dat heet een 'wenspad'.
(Gelach)
Maar toen besloot ik:
wat ze eigenlijk vragen
als ze vragen of
een woord echt is, is dit:
"Hoeveel breinen kan ik ermee bereiken?"
Want dat is volgens mij
hoe we taal bekijken.
Een woord is een sleutel
waarmee we het hoofd van mensen bereiken.
Als we er één brein mee bereiken,
is dat niet de moeite,
het weten niet waard.
Twee breinen? Hangt ervan af wie.
Een miljoen breinen?
Dat begint ergens op te lijken.
Een echt woord geeft je toegang
tot zoveel mogelijk breinen.
Daardoor is het wetenswaardig.
Volgens deze norm
is dit woord het meest echt.
[OK]
Dat is het.
Het echtste woord.
Dit komt het dichtst
in de buurt van een loper.
Het is het woord dat wereldwijd
het best begrepen wordt,
waar je ook bent.
Het probleem is
dat niemand lijkt te weten
waar die letters voor staan.
(Gelach)
Bizar, toch?
Het zou een foute spelling
kunnen zijn van 'all correct',
of 'Old Kinderhook'.
Niemand lijkt het echt te weten,
maar het feit dat het niet uitmaakt,
zegt iets over hoe we woorden
betekenis geven.
De betekenis zit niet in de woorden zelf,
wij leggen onszelf erin.
Ik denk dat we allemaal zoeken
naar betekenis in ons leven,
en zoeken naar de zin van het leven,
dat heeft volgens mij
met woorden te maken.
Als je zoekt naar de betekenis van iets,
dan is het woordenboek
een goede startplaats.
Het biedt een gevoel van orde
in een zeer chaotisch universum.
Onze visie op dingen is zo beperkt
dat we patronen
en afkortingen hebben bedacht
en dat we ze proberen te interpreteren,
om de dag door te komen.
We hebben nood aan woorden
om ons te beperken en te definiëren.
Velen van ons voelen zich beknot
door hoe we deze woorden gebruiken.
We vergeten dat woorden verzonnen zijn.
Niet alleen mijn woorden.
Alle woorden zijn verzonnen.
Maar niet alle woorden betekenen iets.
We zitten vast in ons eigen lexicon
dat niet noodzakelijk spoort
met mensen die niet al zijn zoals wij.
Ik voel ons elk jaar
wat meer uit elkaar drijven,
naarmate we woorden ernstiger nemen.
Want vergeet niet, woorden zijn niet echt.
Ze hebben geen betekenis. Wij wel.
Ik sluit graag af met een lezing
uit het werk van één van
mijn favoriete filosofen,
Bill Watterson, maker
van 'Calvin en Hobbes'.
Hij zei:
"Een leven maken dat je waarden weergeeft
en je ziel tevreden stelt,
is een zeldzaam wapenfeit.
De zin van je eigen leven verzinnen
is niet makkelijk,
maar het is toegestaan,
en je zult gelukkiger zijn
als je de moeite doet.
Dankjewel.
(Applaus)