WEBVTT 00:00:00.652 --> 00:00:03.636 ეს არის რენე დეკარტის პორტრეტი. 00:00:03.636 --> 00:00:07.548 ერთ-ერთი უდიდესი მოაზროვნე, მათემატიკოსიცა და ფილოსოფოსიც. 00:00:07.558 --> 00:00:13.213 მგონი ტენდენციას ამჩნევთ, რომ დიდი ფილოსოფოსები დიდი მათემატიკოსებიც იყვნენ 00:00:13.213 --> 00:00:14.390 და პირიქით. 00:00:14.390 --> 00:00:16.651 დეკარტი გალილეოს თანამედროვე იყო, 00:00:16.651 --> 00:00:21.076 მასზე 32 წლით უმცროსი, თუმცა, გალილეოს სიკვდილიდან მალევე გარდაიცვალა. 00:00:21.076 --> 00:00:23.067 იგი გაცილებით ახალგაზრდა გარდაიცვალა, 00:00:23.067 --> 00:00:25.090 გალილეო თავის 70-იან წლებში იყო, 00:00:25.090 --> 00:00:28.067 დეკარტი კი დაახლოებით 54 წლის იქნებოდა. 00:00:28.067 --> 00:00:31.843 იგი განსაკუთრებით ცნობილია თავისი ამ გამოთქმის გამო, 00:00:31.843 --> 00:00:33.470 საკმაოდ ფილოსოფიური ფრაზაა, 00:00:33.470 --> 00:00:35.707 "ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ". 00:00:35.707 --> 00:00:37.047 მინდა ასევე დავამატო, 00:00:37.047 --> 00:00:38.487 ალგებრასთან კავშირში არაა, 00:00:38.487 --> 00:00:40.733 მაგრამ ჩემი აზრით კარგი ფრაზაა, 00:00:40.733 --> 00:00:42.800 მისი შედარებით ნაკლებად ცნობილი ფრაზა. 00:00:42.800 --> 00:00:44.467 სწორედ ეს. 00:00:44.467 --> 00:00:46.600 მომწონს, რადგან ძალიან პრაქტიკულია 00:00:46.600 --> 00:00:48.852 და გვააზრებინებს, რომ ასეთი დიადი ტვინებიც კი, NOTE Paragraph 00:00:48.852 --> 00:00:51.113 ფილოსოფიისა და მათემატიკის სვეტები, 00:00:51.113 --> 00:00:54.182 საბოლოო ჯამში მაინც რიგითი ადამიანები იყვნენ. 00:00:54.182 --> 00:00:56.498 მან თქვა: "არ უნდა დანებდე, 00:00:56.498 --> 00:00:59.805 მე ყველა შეცდომა დავუშვი, რაც კი შეიძლებოდა დამეშვა 00:00:59.805 --> 00:01:01.701 და მაინც არ დავნებებივარ." 00:01:01.701 --> 00:01:05.267 ეს ჩემი აზრით საკმაოდ კარგი რჩევაა. 00:01:05.267 --> 00:01:08.647 მან ფილოსოფიასა და მათემატიკაში მრავალი რამ გააკეთა, 00:01:08.647 --> 00:01:12.503 მაგრამ მიზეზი, რატომაც ის ამ ვიდეოშია, 00:01:12.503 --> 00:01:18.250 არის ის, რომ სწორედ ამ ადამიანმა დაამყარა ძალიან მნიშვნელოვანი კავშირი 00:01:18.250 --> 00:01:21.425 ალგებრასა და გეომეტრიას შორის. 00:01:21.425 --> 00:01:24.428 მარცხნივ აქ გვაქვს ალგებრის სამყარო. 00:01:24.428 --> 00:01:26.135 რაც ცოტა გავარჩიეთ კიდეც. 00:01:26.135 --> 00:01:28.477 გვაქვს სიმბოლოებთან დაკავშირებული კითხვები, 00:01:28.477 --> 00:01:31.596 რომლებიც განსხვავებულ მინშვნელობებს იღებენ 00:01:31.596 --> 00:01:37.180 შეიძლება გვქონდეს y უდრის 2x-ს მინუს ერთს. 00:01:37.257 --> 00:01:41.677 ეს განტოლება გვაძლევს დამოკიდებულებას x-სა და y-ს შორის. 00:01:41.677 --> 00:01:46.083 შეგვიძლია ცხრილი ავაგოთ და x-ის მნიშვნელობებისთვის ვიპოვოთ 00:01:46.083 --> 00:01:48.142 თუ როგორი იქნება y-ის მნიშვნელობები. 00:01:48.142 --> 00:01:52.452 შეგვიძლია ნებისმიერი x-ის არჩევა და შემდეგ y-ის გამოთვლა. 00:01:52.513 --> 00:01:57.660 მე მაინც მარტივ მნიშვნელობებს ავიღებ, რათა მათემატიკა არ გართულდეს, 00:01:57.662 --> 00:02:00.192 მაგალითად, თუ x უდრის მიუნუს ორს, 00:02:00.192 --> 00:02:06.180 მაშინ y ტოლი იქნება ორჯერ მინუს ორს მინუს ერთის, 00:02:06.180 --> 00:02:11.813 რაც უდრის მინუს ოთხს მინუს ერთის, ანუ მინუს ხუთს. 00:02:11.813 --> 00:02:14.325 როცა x არის მინუს ერთი, 00:02:14.325 --> 00:02:20.022 y ტოლი იქნება ორჯერ მინუს ერთს მინუს ერთის, 00:02:20.022 --> 00:02:24.024 რაც ტოლი იქნება მინუს სამის. 00:02:24.024 --> 00:02:32.545 თუ x უდრის ნულს, y ტოლი იქნება ორჯერ ნულს მინუს ერთის, 00:02:32.600 --> 00:02:35.127 რაც ტოლი იქნება მინუს ერთის. 00:02:35.127 --> 00:02:36.803 კიდევ რამდენიმე გავაკეთოთ. 00:02:36.803 --> 00:02:37.942 თუ x არის ერთი, 00:02:37.942 --> 00:02:39.221 ნებისმიერის აღება შემეძლო, 00:02:39.221 --> 00:02:41.662 რა მოხდება როცა x უდრის ორის ფესვს 00:02:41.662 --> 00:02:44.447 ან როცა x არის მინუს ხუთი გაყოფილი ორზე, 00:02:44.447 --> 00:02:47.267 ან დადებითი თექვსმეტი. 00:02:47.267 --> 00:02:52.020 ამ რიცხვებს ვიღებთ, რათა y-ის მნიშვნელობის გამოთვლისას, გამოთვლები გამარტივდეს. 00:02:52.020 --> 00:02:53.673 მაგრამ როცა x უდრის ერთს, 00:02:53.673 --> 00:02:57.098 y ტოლი იქნება ორჯერ ერთს მინუს ერთის, 00:02:57.098 --> 00:02:59.413 ტოლი იქნება ორს მინუს ერთის, რაც არის ერთი. 00:02:59.413 --> 00:03:02.782 კიდევ ერთს გავაკეთებ. 00:03:02.782 --> 00:03:04.913 ამჯერად ახალი ფერით. 00:03:04.913 --> 00:03:06.417 იისფერი იყოს. 00:03:06.417 --> 00:03:08.461 თუ x არის ორი, მაშინ y იქნება: 00:03:08.461 --> 00:03:16.245 ორჯერ ორს მინუს ერთი, რაც უდრის ოთხს მინუს ერთს, ანუ უდრის სამს. 00:03:16.245 --> 00:03:19.280 დამოკიდებულება გარკვეულწილად დავადგინეთ. 00:03:19.280 --> 00:03:24.580 თავიდან ვთქვით თუ როგორია ზოგადი დამოკიდებულება x-სა და y-ს შორის, 00:03:24.580 --> 00:03:26.648 შემდეგ კი დავაკონკრეტეთ, 00:03:26.648 --> 00:03:33.500 ანუ x-ის კონკრეტული მნიშვნელობებისთვის ვეძებდით შესაბამის y მნიშვნელობებს. 00:03:33.500 --> 00:03:36.998 დეკარტმა გაიაზრა, რომ შეგვიძლია ამისი ვიზუალიზაცია. 00:03:36.998 --> 00:03:40.025 შეგვიძლია თითოეული წერტილი ვიზუალურად გამოვსახოთ. 00:03:40.025 --> 00:03:45.437 თუმცა ეს ასევე დაგვეხმარება დამოკიდებულების ვიზუალიზაციაში. 00:03:45.437 --> 00:03:51.863 დეკარტმა ფაქტობრივად ააშენა ხიდი აბსტრაქტულ ალგებრულ რიცხვებსა და 00:03:51.863 --> 00:03:57.130 გეომეტრიას შორის, რომელიც ხილულ ფორმებს ზომებს და კუთხეებს სწავლობს. 00:03:57.130 --> 00:04:02.433 აქ გვაქვს გეომეტრიის სამყარო. 00:04:02.433 --> 00:04:04.517 ცხადია, ისტორიაში იქნებოდნენ ადამიანები, 00:04:04.517 --> 00:04:08.647 რომლებიც ამ საკითხებზე მუშაობდნენ, მაგრამ ისინი დავიწყებულნი არიან. 00:04:08.647 --> 00:04:13.957 სანამ მსოფლიო დეკარტს მიიღებდა, გეომეტრია ევკლიდური იყო. 00:04:13.957 --> 00:04:21.933 ეს იგივე გეომეტრიაა რაც მერვე, მეცხრე და მეათე კლასებში ისწავლება. 00:04:21.933 --> 00:04:23.950 ეს არის გეომეტრია, რომელიც შეისწავლის 00:04:23.950 --> 00:04:27.994 დამოკიდებულებას სამკუთხედებს და მათ კუთხეებს შორის, 00:04:27.994 --> 00:04:30.237 დამოკიდებულებას წრეებს შორის, 00:04:30.237 --> 00:04:33.307 გვაქვს რადიუსები, წრეში ჩახაზული სამკუთხედები 00:04:33.307 --> 00:04:39.140 და კიდევ მრავალი სხვა რამ, რაც გეომეტრიის ვიდეოებში საფუძვლიანადაა გარჩეული. 00:04:39.140 --> 00:04:42.808 დეკარტმა ჩათვალა, რომ შეეძლო ისევე მოეხდინა ალგებრული ჩანაწერის ვიზუალიზაცია, 00:04:42.808 --> 00:04:46.151 როგორც ევკლიდე ახერხებდა ამას სამკუთხედებისა და წრეების შემთხვევაში 00:04:46.151 --> 00:04:47.929 და ასეც მოიქცა. 00:04:47.929 --> 00:04:51.915 ფურცელი შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ როგორც ორგანზომილებიანი სიბრტყე, 00:04:51.915 --> 00:04:55.535 ან, უფრო ზუსტად, ორგანზომილებიანი სიბრტყის ნაწილი. 00:04:55.535 --> 00:04:59.254 ვამბობთ ორ განზომილებას, რადგან სულ ორი მიმართულება გვაქვს. 00:04:59.254 --> 00:05:02.006 არის ზემოთ და ქვემოთ მიმართულება, ეს პირველი 00:05:02.006 --> 00:05:04.375 ლურჯად დავხატავ, ვიზუალიზაცია გვინდა, 00:05:04.375 --> 00:05:07.916 ჯობს ფერები მონაცვლეობით იყოს, 00:05:07.916 --> 00:05:11.377 გვაქვს ზემოთა და ქვემოთა მიმართულება 00:05:11.377 --> 00:05:13.619 და გვაქვს მარჯვენა და მარცხენა მიმართულება. 00:05:13.619 --> 00:05:16.270 ამიტომ ეწოდება ამ სიბრტყეს ორგანზომილებიანი. 00:05:16.270 --> 00:05:20.930 თუ სამი განზომილებაა, მაშინ დაემატება შიგნით-გარეთ მიმართულება. 00:05:20.930 --> 00:05:25.055 ორ განზომილებაზე მუშაობა მარტივია, რადგან ეკრანიც ორგანზომილებიანია. 00:05:25.055 --> 00:05:29.314 დეკარტმა თქვა: გვაქვს ორი ცვლადი და მათ შორის ასეთი დამოკიდებულებაა, 00:05:29.314 --> 00:05:34.170 რატომ არ შეგვიძლია ეს ცვლადები ამ განზომილებებს დავუკავშიროთ? 00:05:34.170 --> 00:05:38.961 შეთანხმების მიხედვით, y იყოს დამოკიდებული ცვლადი, 00:05:38.961 --> 00:05:41.386 სწორედ ისე, როგორც აქამდე ვაკეთებდით. 00:05:41.386 --> 00:05:43.255 ეს მოვათავსოთ ვერტიკალურ ღერძზე, 00:05:43.255 --> 00:05:44.773 დამოუკიდებელი ცვლადი კი, 00:05:44.773 --> 00:05:48.088 რომლიც უბრალოდ იმისთვის ავირჩიეთ რომ შესაბამისი y მნიშვნელობა გვენახა, 00:05:48.088 --> 00:05:50.467 მოვათავსოთ ჰორიზონტალურ ღერძზე. 00:05:50.467 --> 00:05:55.333 პირველად სწორედ დეკარტმა გამოიყენა x-ები და y-ები ასე, 00:05:55.333 --> 00:05:58.090 მომავალში z-საც შევხვდებით, 00:05:58.090 --> 00:06:01.568 უცნობი ცვლადების სახით, რომლებითაც ვმანიპულირებთ. 00:06:01.568 --> 00:06:07.037 დეკარტემ მოიაზრა, რომ შეიძლებოდა განზომილებების გადანომრვა, 00:06:07.037 --> 00:06:15.253 ვთქვათ, x მიმართულებით ეს იყოს მინუს სამი, 00:06:15.292 --> 00:06:17.275 ეს იყოს მინუს ორი, 00:06:17.275 --> 00:06:19.088 ეს კი იყოს მინუს ერთი. 00:06:19.088 --> 00:06:20.667 ეს იქნება ნული. 00:06:20.667 --> 00:06:24.873 ვნომრავთ x-ის მიმართულებას მარცხნიდან მარჯვნივ. 00:06:24.873 --> 00:06:26.357 ეს იქნება დადებითი ერთი, 00:06:26.357 --> 00:06:27.818 ეს - დადებითი ორი, 00:06:27.818 --> 00:06:29.629 ეს კი - დადებითი სამი. 00:06:29.629 --> 00:06:33.913 ასევე შეგვიძლია მოვიქცეთ y მიმართულებითაც, 00:06:33.913 --> 00:06:39.940 გვექნება, ვთქვათ, მინუს 5, მინუს 4, მინუს 3, 00:06:39.940 --> 00:06:41.853 ვეცდები უფრო ზუსტად დავხაზო. 00:06:41.853 --> 00:06:44.607 რაღაცებს გავასუფთავებ. 00:06:44.607 --> 00:06:47.360 ამას წავშლი, ამას კი ცოტა მეტად დავაგრძელებ, 00:06:47.360 --> 00:06:51.363 რომ მინუს ხუთამდე შევძლო ჩასვლა ისე, რომ ყველაფერი სუფთად იყოს. 00:06:51.417 --> 00:06:52.990 ჩავიდეთ აქამდე. 00:06:52.990 --> 00:06:54.337 შეგვიძლია გადავნომროთ, 00:06:54.337 --> 00:06:57.624 ეს არის ერთი, ეს - ორი, ეს - სამი, 00:06:57.624 --> 00:07:02.173 ეს იქნება მინუს ერთი, მინუს ორი. ეს უბრალოდ შეთანხმებაა, 00:07:02.173 --> 00:07:03.657 შეიძლებოდა პირიქით გადანომრვაც, 00:07:03.657 --> 00:07:06.332 შეგვეძლო x აქ დაგვესვა, y კი აქ, 00:07:06.332 --> 00:07:08.769 ეს დადებით მიმართულებად გვექცია, ეს კი - უარყოფითად. 00:07:08.769 --> 00:07:12.183 ეს უბრალოდ აღნიშვნაა, რომელსაც ხალხი დეკარტის გამო მიეჩვია. 00:07:12.183 --> 00:07:17.632 მინუს ორი, მინუს სამი, მინუს ოთხი და მინუს ხუთი. 00:07:17.632 --> 00:07:22.190 დეკარტმა მოიფიქრა, რომ შეგვიძლია x-ის და y-ის მნიშვნელობები 00:07:22.190 --> 00:07:24.813 წერტილს დავუკავშიროთ ორ განზომილებაში. 00:07:24.813 --> 00:07:28.037 შეგვიძლია ავიღოთ x კოორდინატი, ავიღოთ x მნიშვნელობა, 00:07:28.037 --> 00:07:29.943 მაგალითად მინუს ორი, 00:07:29.943 --> 00:07:33.525 და ვთქვათ, რომ მისი მდებარეობაა x ღერძზე, 00:07:33.525 --> 00:07:35.331 ნულს მარცხნივ რადგან უარყოფითია 00:07:35.331 --> 00:07:38.935 და იგი დაკავშრებულია ვერტიკალური მიმართლების მინუს ხუთთან. 00:07:38.935 --> 00:07:41.667 ესეიგი y-ის მნიშვნელობაა მინუს ხუთი, 00:07:41.667 --> 00:07:46.400 ამიტომ, გადავდივართ ორით მარცხნივ და ხუთით ქვემოთ. 00:07:46.400 --> 00:07:48.817 მივდივართ ამ წერტილამდე. 00:07:48.817 --> 00:07:55.268 ესეიგი, მინუს ორი და მინუს ხუთი შეგვიძლია ამ წერტილს დავუკავშიროთ, 00:07:55.268 --> 00:07:58.683 ამ ორგანზომილებიან სიბრტყეზე. 00:07:58.683 --> 00:08:02.483 შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ წერტილების კოორდინატებია 00:08:02.483 --> 00:08:05.930 (-2, -5), რაც მეუბნება თუ სად უნდა ვიპოვო ეს წერტილი. 00:08:05.930 --> 00:08:11.479 ამას ეწოდება დეკარტის კოორდინატთა სისტემა, რენე დეკარტის საპატივცემულოდ, 00:08:11.529 --> 00:08:13.370 რადგან ეს ყველაფერი მისი მოფიქრებულია. 00:08:13.370 --> 00:08:17.147 მან სრულიად სენსაციურად დაუკავშირა ორ განზომილებაში წერტილებს დამოკიდებულებები. 00:08:17.147 --> 00:08:19.330 გავაკეთოთ შემდეგი ნაბიჯი, 00:08:19.330 --> 00:08:21.060 ეს არის დამოკიდებულება, 00:08:21.060 --> 00:08:26.932 როცა x უდრის მინუს ერთს, y უდრის მინუს სამს, 00:08:26.932 --> 00:08:29.621 ესეიგი x არის მინუს ერთი, y არის მინუს სამი. 00:08:29.621 --> 00:08:31.064 ეს სწორედ ეს წერტილია. 00:08:31.064 --> 00:08:33.765 შეთანხმების თანახმად, როცა კოორდინატებს ვწერთ, 00:08:33.765 --> 00:08:36.060 ჯერ ვწერთ x კოორდინატებს, შემდეგ კი y. 00:08:36.060 --> 00:08:38.494 დღეს ყველა ასე იქცევა. 00:08:38.494 --> 00:08:45.283 (-1, -3) იქნება ეს წერტილი. შემდეგი წერტილია როცა x ნულია, y კი მინუს ერთი. 00:08:45.283 --> 00:08:47.637 როცა x არის ნული, 00:08:47.637 --> 00:08:49.537 ანუ არც მარცხნივ არც მარჯვნივ, 00:08:49.537 --> 00:08:51.947 y არის მინუს ერთი, ანუ ჩავდივართ ერთით. 00:08:51.947 --> 00:08:56.010 ესეიგი ესაა წერტილი (0, -1). 00:08:56.010 --> 00:08:56.939 აი აქ. 00:08:56.939 --> 00:08:58.362 ამისი გაგრძელება შეიძლება. 00:08:58.362 --> 00:09:03.310 როცა x არის ერთი, y უდრის ერთს. 00:09:03.310 --> 00:09:09.125 როცა x არის ორი, y არის სამი, 00:09:09.125 --> 00:09:11.273 ამასაც იისფრად დავწერ. 00:09:11.273 --> 00:09:14.800 როცა x არის ორი, y არის სამი. 00:09:14.800 --> 00:09:20.182 (2, 3), ეს სტაფილოსფერი კი არის (1, 1), 00:09:20.182 --> 00:09:21.705 რაც თავისთავად კარგია, 00:09:21.705 --> 00:09:24.075 უბრალოდ x ების მნიშვნელობებს ვსვამთ, 00:09:24.075 --> 00:09:25.397 მაგრამ დეკარტმა გაიაზრა, 00:09:25.397 --> 00:09:28.985 რომ თუ ვცადეთ და x-ის ყველა მნიშვნელობა აღვნიშნეთ, 00:09:28.985 --> 00:09:30.858 თუ ყველა x-ის შევსება შევძელით, 00:09:30.858 --> 00:09:33.520 გამოგვივა წრფის დახაზვა. 00:09:33.520 --> 00:09:37.237 ესეიგი, ყველა შესაძლო x-ის ჩასმით, მივიღებთ წრფეს, 00:09:37.317 --> 00:09:44.142 რომელიც დაახლოებით ასე გამოიყურება. 00:09:44.142 --> 00:09:48.493 თუ ავიღებთ რაიმე x-ს და მოვძებნით მის y მნიშვნელობას, 00:09:48.493 --> 00:09:50.797 ეს რეალურად იქნება წერტილი ამ წრფეზე. 00:09:50.797 --> 00:09:52.160 ან, სხვანაირად რომ შევხედოთ, 00:09:52.160 --> 00:09:56.851 ნებსმიერი წერტილი ამ წრფეზე, ამ განტოლების ამოხსნას წარმოადგენს. 00:09:56.851 --> 00:09:58.532 ესეიგი, თუ აქ წერტილი გვაქვს, 00:09:58.532 --> 00:10:02.160 რომლის მიხედვით როცა x არის 1/2, y არის 2. 00:10:02.160 --> 00:10:06.533 ჩავწეროთ, (1.5, 2). 00:10:06.533 --> 00:10:08.563 ეს განტოლების ამოხსნაა. 00:10:08.563 --> 00:10:13.092 როცა x არის 1.5, ორჯერ 1.5 მინუს ერთ უდრის ორს. 00:10:14.980 --> 00:10:21.880 ასე მოულოდნელად, დეკარტმა ალგებრასა და გეომეტრიას შორის ხიდის აგება მოახერხა. 00:10:21.880 --> 00:10:26.603 შეგვიძლია ნებისმიერი x და y წყვილის ვიზუალიზაცია, 00:10:26.603 --> 00:10:30.908 რომლებიც ამ განტოლებას აკმაყოფილებენ. 00:10:30.908 --> 00:10:35.602 დეკარტმა დააკავშირა ალგებრა და გეომეტრია, 00:10:35.612 --> 00:10:39.237 სწორედ ამიტომ ამ ტიპის კოორდინატებს, რომელთა მეშვეობით წერტილებს ვხაზავთ 00:10:39.237 --> 00:10:42.187 დეკარტის კოორდინატები ეწოდა. 00:10:42.187 --> 00:10:45.717 განტოლების პირველი ტიპი რომელსაც ვისწავლით, 00:10:45.717 --> 00:10:48.100 იქნება დაკავშირებული სწორედ ამ მასალასთან. 00:10:48.100 --> 00:10:50.056 (ეს შედის ალგებრის ტრადიციულ კურიკულუმში) 00:10:50.056 --> 00:10:54.853 მათ წრფივი განტოლებები ეწოდებათ. 00:10:54.913 --> 00:10:59.018 შეიძლება იფიქროთ, რომ ეს უბრალო განტოლებაა და ისედაც ჩანს რა რისი ტოლია, 00:10:59.083 --> 00:11:00.464 მაგრამ რატომაა ისინი წრფივი? 00:11:00.464 --> 00:11:02.193 რისი ბრალია მათი წრფესთან მსგავსება? 00:11:02.193 --> 00:11:07.039 იმისთვის რომ ეს გავიაზროთ, სწორედ რენე დეკარტეს ნახტომია საჭირო 00:11:07.039 --> 00:11:10.313 თუ ამის გრაფიკს ააგებთ დეკარტის კოორდინატებში, 00:11:10.313 --> 00:11:13.962 ევკლიდურ სიბრტყეში, მიიღებთ წრფეს. 00:11:13.962 --> 00:11:16.486 მომავალში ნახავთ რომ არსებობს განტოლებები, რომლებითაც 00:11:16.486 --> 00:11:21.272 წრფეს ვერ მიიღებთ, მიიღებთ რაიმე სახის მრუდს.