WEBVTT

00:00:00.570 --> 00:00:03.008
နောက်ဆုံး သင်ခန်းစာတုန်းက

00:00:03.008 --> 00:00:07.758
Toussaint L'Ouverture ကို

00:00:07.758 --> 00:00:10.665
သူ့ရဲ့ ညာလက်ရုံးတွေက သစ္စာဖောက်လိုက်တဲ့ အကြောင်းပြောခဲ့တယ်

00:00:10.665 --> 00:00:14.033
သစ္စာဖောက်တဲ့သူတွေဟာ Leclerc ဘက်ကို ပူးပေါင်းသွားကြတယ်

00:00:14.033 --> 00:00:17.035
ဒါမှမဟုတ်လည်း Leclerc ကို ဆက်ပြီး မပုန်ကန်နိုင်တော့တာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်

00:00:17.035 --> 00:00:18.750
Leclerc က အဆိုးကြီး မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆလာကြတာကိုး

00:00:18.750 --> 00:00:21.250
သူက ကျွန်စနစ်ကို ပြန်ပြီး အသက်သွင်းဖို့ အစီအစဉ်မရှိဘူး

00:00:21.250 --> 00:00:23.638
အာဖရိကန်ပြည်သူတွေရဲ့

00:00:23.638 --> 00:00:26.515
ရပိုင်ခွင့်ကိုလည်း မထိပါးလိုဘူး

00:00:26.530 --> 00:00:28.960
ဒါက Leclerc ရဲ့ ပုံနောက်တစ်ပုံပါ

00:00:28.960 --> 00:00:32.143
ဒီမှာ သူပေါ့

00:00:32.143 --> 00:00:34.995
သူ့လက်မောင်းတွေ ဆုံးရှုံးခဲ့တယ်

00:00:34.995 --> 00:00:37.021
Leclerc နဲ့ ဆွေးနွေးဖို့ သွားစဉ်မှာပဲ

00:00:37.021 --> 00:00:38.424
Leclerc က သူ့ကို အဆိပ်ခတ်တယ်

00:00:38.424 --> 00:00:39.279
လှေတစ်စီးနဲ့

00:00:39.279 --> 00:00:40.535
ပြင်သစ်ကို ပို့လိုက်တယ်

00:00:40.535 --> 00:00:42.366
နောက်တစ်နှစ် ၁၈၀၃ ရောက်တော့ ဆုံးသွားတယ်

00:00:42.366 --> 00:00:47.292
သူ သစ္စာဖောက်ခံလိုက်ရတာပါ

00:00:47.292 --> 00:00:50.562
၁၈၀၃ ခုနှစ်မှာ ထောင်နန်းစံပြီး ဆုံးခဲ့ရတာပါ

00:00:50.562 --> 00:00:53.170
တကယ်တော့ သူဟာ

00:00:53.170 --> 00:00:55.369
ဟေရှင်သမိုင်းစာမျက်နှာမှာတင်မဟုတ်ဘူး

00:00:55.369 --> 00:00:57.546
ကမ္ဘာမှာ အရေးပါတဲ့ ခေါင်းဆောင်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပါတယ်

00:00:57.546 --> 00:00:59.667
ကျွန်တော် အရင်က ပြောခဲ့သလိုပဲ.. သူအာဏာသိမ်းတဲ့အချိန်မှာ

00:00:59.667 --> 00:01:02.390
လူဖြူတွေကိုတောင် ကလဲ့စားချေခဲ့တာမဟုတ်ပါဘူး

00:01:02.390 --> 00:01:05.594
ဟေတီနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး ပြန်လည်ဦးမော့လာအောင်

00:01:05.594 --> 00:01:08.043
ကူညီပေးခဲ့တယ်

00:01:08.043 --> 00:01:11.630
အခုလက်ရှိ ဟေတီနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေဟာ သူ့စွမ်းဆောင်မှုကြောင့် ဖြစ်လာခဲ့တာ

00:01:11.630 --> 00:01:16.550
Saint-Domingue က ဗြိတိသျှတောာ်ဝင်ရေတပ်ကို တော်လှန်ခဲ့တယ်

00:01:16.550 --> 00:01:18.400
ကျွန်တော် တစ်ခုပြောဖို့မေ့သွားတယ်

00:01:18.400 --> 00:01:26.392
အင်္ဂလိပ်ရေတပ်ကို ခုခံခဲ့တဲ့ ကာလက

00:01:26.392 --> 00:01:27.865
အဲ့ဒီ အချိန်အနေနဲ့ဆိုရင်

00:01:27.865 --> 00:01:31.074
ကမ္ဘာမှာ အင်္ဂလိပ်ရေတပ်အင်အားအကြီးဆုံးဖြစ်နေစဉ်ပေါ့

00:01:31.074 --> 00:01:33.675
ဒါ့ကြောင့်ပဲ သူဒီလို

00:01:33.675 --> 00:01:34.817
စစ်သူကြီးတစ်ယောက် အနေနဲ့

00:01:34.817 --> 00:01:37.005
ထက်မြက်တဲ့ ခေါင်းဆောင်အနေနဲ့ အသိအမှတ်ပြုခံရတာဖြစ်ပါတယ်

00:01:37.005 --> 00:01:38.797
သူပြန်ပြီး ကလဲ့စားချေတာမျိုးလည်းမလုပ်ခဲ့ဘူး

00:01:38.797 --> 00:01:41.374
ကြာပွတ်နဲ့ ရိုက်တာမျိုးတွေ.... မီးရှို့သတ်တာမျိုးတွေ မလုပ်ခဲ့ဘူး

00:01:41.374 --> 00:01:44.430
ရန်သူတွေကို အငြိုးနဲ့ မတုံ့ပြန်ဘူး

00:01:44.430 --> 00:01:46.318
ဒါကြောင့်လည်း သစ္စာဖောက်ခံလိုက်ရတာဖြစ်မှာပါ

00:01:46.318 --> 00:01:49.200
သေချာတာကတော့

00:01:49.200 --> 00:01:54.620
Leclerc က မကောင်းဆိုးဝါးအစွယ်တွေရှိတာနဲ့ ထိုက်တန်တယ်ဆိုတာပဲ

00:01:54.620 --> 00:01:56.155
သူ့ထက် ပိုယုတ်မာတဲ့သူရှိတယ်ဆိုတာတော့

00:01:56.155 --> 00:01:58.788
အမှန်ပါပဲ

00:01:58.788 --> 00:02:00.532
ဒါမှမဟုတ်လည်း

00:02:00.532 --> 00:02:02.889
ထိုယုတ်မာတဲ့လူရဲ့ လက်ပါးစေလည်းဖြစ်မှာပေါ့

00:02:02.889 --> 00:02:06.969
၁၈၀၂ မေလမှာ

00:02:06.969 --> 00:02:12.101
နပိုလီယမ်က

00:02:12.101 --> 00:02:17.012
ကျွန်စနစ်ကို ပြန်လည်ပြဌာန်းတဲ့ ဥပဒေတစ်ခုကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်

00:02:17.012 --> 00:02:25.535
ကျွန်စနစ်က ပြန်လည်ပေါ်ထွန်းလာတယ်

00:02:25.535 --> 00:02:27.720
ဒွိဟဖြစ်စရာပါပဲ

00:02:27.720 --> 00:02:29.214
ကျွန်စနစ်မပပျောက်သေးတဲ့

00:02:29.214 --> 00:02:32.040
တစ်ချို့ဒေသတွေလည်းရှိသေးတယ်

00:02:32.040 --> 00:02:39.430
ဘာတွေလဲဆိုတော့ မာတီးနီ

00:02:39.430 --> 00:02:43.620
စိန့်လူဆီယာ... တိုဘက်ကို.. စတဲ့ ပြင်သစ်ကိုလိုနီဒေသတွေပါ

00:02:43.620 --> 00:02:45.136
ဒါပေမဲ့... ဟေတီမှာကျတော့

00:02:45.136 --> 00:02:46.962
သို့မဟုတ် စိန့်ဒိုမင်းမှာ ထိုစဉ်ကာလတုန်းက

00:02:46.962 --> 00:02:48.680
ဒွိဟဖြစ်စရာတွေဖြစ်နေခဲ့တယ်

00:02:48.680 --> 00:02:51.415
ကျွန်စနစ်အမှန်တကယ်ပျောက်ကွယ်သွားတာလား

00:02:51.415 --> 00:02:52.812
မပျောက်ကွယ်သေးတာလားဆိုတာတွေပေါ့

00:02:52.812 --> 00:02:54.440
သိသိသာသာဖြစ်နေတာကတော့.... ကျွန်တွေက ဟေတီမှာ လွတ်လပ်တယ်ဆိုတာပါ

00:02:54.440 --> 00:02:58.229
ဆိုတော့ ဟေတီအတွက် ဘာမှန်းညာမှန်း မရေရာသေးပဲ ဖြစ်နေတာပေါ့

00:02:58.229 --> 00:02:59.657
တစ်ချိန်တည်းမှာကျတော့

00:02:59.657 --> 00:03:01.020
ဟေရှင်တွေက ... အဲ့လိုတွေဖြစ်နေမှန်းတောင် မသိဘူး

00:03:01.020 --> 00:03:03.750
၁၈၀၂ မေလမှာပေါ့

00:03:03.750 --> 00:03:06.577
သေချာအောင်ပြောချင်တာကတော့

00:03:06.577 --> 00:03:11.565
နပိုလီယန်က Leclerc ကို

00:03:11.565 --> 00:03:13.630
ကျွန်စနစ်ကို အချိန်ကျရင်ပြန်လည်ပြဌာန်းဖို့ကို

00:03:13.630 --> 00:03:15.308
လျို့ဝှက်စာအနေနဲ့ ပို့လိုက်တယ်ဆိုတာပဲ

00:03:15.308 --> 00:03:26.724
အချိန်ရောက်ရင် ပြန်ပြီး ပြဌာန်းဖို့ကိုပေါ့

00:03:26.724 --> 00:03:29.540
ဒီလူတွေက ခေသူတွေမဟုတ်ပါဘူး

00:03:29.540 --> 00:03:31.020
အခြေအနေကို သဘောပေါက်ပါတယ်

00:03:31.020 --> 00:03:32.968
သူတို့ကို ကူညီပေးဖို့

00:03:32.968 --> 00:03:37.555
Toussaint L'Ouverture ရဲ့ရှေ့ဆောင် စစ်သူကြီးတစ်ချို့ကို လိုအပ်တာကို သဘောပေါက်တယ်

00:03:37.555 --> 00:03:39.623
ညာလက်ရုံးကြီးတွေပေါ့

00:03:39.623 --> 00:03:41.860
ဟေတီကို ထိန်းချုပ်ပေးဖို့ပေါ့

00:03:41.860 --> 00:03:43.701
တကယ့်ရည်ရွယ်ချက်အမှန်ကတော့

00:03:43.701 --> 00:03:45.705
သူတို့ အာဏာရလာတဲ့အခါမှာ

00:03:45.705 --> 00:03:49.097
ကျွန်စနစ်ကို ပြန်လည်ပြဌာန်းပြီး ကွပ်ညှပ်မလို့ပါ

00:03:49.097 --> 00:03:53.350
အသားအရောင်မခွဲခြားရေးကို ပြန်ပြီး အရောင်ဆိုးမလို့ပါ

00:03:53.350 --> 00:03:56.000
သူတို့တွေက တုံးလှတယ်လို့တော့ မဟုတ်ပါဘူး

00:03:56.000 --> 00:03:58.450
ဒယ်စလင်းကို သင်သိမှာပါ

00:03:58.450 --> 00:04:00.560
ဒါက သူ့ရဲ့ ပုံတစ်ပုံဖြစ်ပါတယ်

00:04:00.560 --> 00:04:03.452
သူဟာ ကွန်တစ်ယောက်ပါ

00:04:03.452 --> 00:04:06.868
Toussaint L'Ouverture ရဲ့ ညာတောင်ပံအဖွဲ့ထဲက တစ်ယောက်ပေါ့

00:04:06.868 --> 00:04:09.560
အလွန်ထိရောက်တဲ့ စစ်သူကြီးတစ်ယောက်ပေါ့

00:04:09.560 --> 00:04:10.625
သင်မှတ်မိဦးမှာပေါ့

00:04:10.625 --> 00:04:13.514
Leclerc ကို တိုက်ခိုက်တဲ့ အမှုတွေပြီးခါနီးမှာ

00:04:13.514 --> 00:04:15.296
Leclerc ကို အရှုံးပေးခဲ့တယ်

00:04:15.296 --> 00:04:16.438
ပြောရရင်တော့

00:04:16.438 --> 00:04:18.410
Toussaint L'Ouverture ကို သစ္စာဖောက်ခဲ့တယ်

00:04:18.410 --> 00:04:20.955
ဒါပေမဲ့ သူနဲ့

00:04:20.955 --> 00:04:23.155
Toussaint L'Ouverture ရဲ့ အရင်က နောက်လိုက်တွေက

00:04:23.155 --> 00:04:24.170
နံရံပေါ်က ရေးသားချက်တွေကိုလည်း တွေ့ရှိခဲ့ရတယ်

00:04:24.170 --> 00:04:26.320
အဲ့ဒီ လျို့ဝှက်သဝန်လွှာကို လမ်းမှာ တကူးတကဖြတ်ဖမ်းနေစရာတောင် မလိုဘူး

00:04:26.320 --> 00:04:31.350
Martinique နဲ့ Tobago နဲ့ Saint Lucia ဆီက စာရတယ်

00:04:31.350 --> 00:04:35.120
ကျွန်စနစ် ပြန်လည်ပြဌာန်းရမယ်ဆိုပြီး စာရတယ်

00:04:35.120 --> 00:04:36.768
အဲ့ဒီ ကာလတုန်းက ဘယ်သူမှ ပြင်သစ်တွေကို

00:04:36.768 --> 00:04:39.133
မယုံကြည်ကြဘူး ... မပတ်သတ်ကြဘူး

00:04:39.133 --> 00:04:42.360
ကျွန်ကိစ္စနဲ့ ပတ်သတ်လာရင်ပေါ့

00:04:42.360 --> 00:04:50.720
ဒီစလင်းနဲ့ သူ့ရဲဘော်တွေက ပြန်ပြီး လက်နက်သိမ်းလိုက်တယ်

00:04:50.720 --> 00:04:53.272
ဒီစလင်းက

00:04:53.272 --> 00:04:55.265
Toussaint L'Ouverture နဲ့ မတူဘူး

00:04:55.265 --> 00:04:57.406
တူတာ တစ်ခုပဲရှိတယ်

00:04:57.406 --> 00:05:01.220
နှစ်ယောက်လုံးက စစ်ရေးမှာ ဆရာကြီးတွေပဲ

00:05:01.220 --> 00:05:03.698
လုံးဝမတူတဲ့ အချက်ကတော့

00:05:03.698 --> 00:05:12.515
ဒီစလင်းက တုန့်ဆိုင်းနေတတ်တဲ့လူမိုျုးမဟုတ်ဘူး

00:05:12.515 --> 00:05:14.496
ပြောရရင်

00:05:14.496 --> 00:05:18.660
မျက်လုံးတစ်လုံးဆို မျက်လုံးတစ်လုံး ပြန်ယူရမှ ကျေနပ်တဲ့လူမျိုုး

00:05:18.660 --> 00:05:22.670
ဒီစလင်း တာဝန်ကျတဲ့ အလုပ်က

00:05:22.670 --> 00:05:25.200
ကျွန်တော်လှန်ရေးတပ်မတော်မှာပေါ့

00:05:25.200 --> 00:05:26.923
အခြားတစ်ဖက်မှာကျတော့

00:05:26.923 --> 00:05:30.555
စစ်သည် လေးသောင်းနဲ့ Leclerc က

00:05:30.555 --> 00:05:33.731
နပိုလီယမ်နဲ့ ပေါင်းပြီး ရှိနေပြန်ရော

00:05:33.731 --> 00:05:36.753
ဒီစလင်းအတွက်တော့ ကံကောင်းသွားပေမဲ့

00:05:36.753 --> 00:05:38.660
အခြား လူတွေအတွက်တော့ ကံမကောင်းခဲ့ပါဘူး

00:05:38.660 --> 00:05:40.910
ကျွန်တော် ပြောချင်တာက အသားဝါရောဂါကို ပြောတာပါ ... လူတွေအများကြီး သေဆုံးရတယ်

00:05:40.910 --> 00:05:43.177
ကျွန်းပေါ်က အာဖရိကန်တွေ အတွက်တော့

00:05:43.177 --> 00:05:49.370
စိတ်သက်သာရာရသွားတာပေါ့

00:05:49.370 --> 00:05:58.595
အသားဝါရောဂါကြောင့် Leclerc လည်းကွယ်လွန်သွားတယ်

00:05:58.595 --> 00:06:02.000
စစ်သားပေါင်း နှစ်သောင်းလောက်...

00:06:02.000 --> 00:06:04.870
ကျွန်တော် ဖတ်သလောက်တော့ လူပေါင်း ၂၄၀၀၀ ကျော်ပေါ့

00:06:04.870 --> 00:06:06.750
ပြင်သစ် စစ်သားတွေပေါ့ ... အသက်ဆုံးတယ်

00:06:06.750 --> 00:06:08.430
၈၀၀၀ လောက်ကတော့ ဆေးရုံတင်လိုက်ရတယ်

00:06:08.430 --> 00:06:11.270
စုစုပေါင်း လူပေါင်း ၃၂၀၀၀ လောက်ဖြစ်သွားတာပေါ့

00:06:11.270 --> 00:06:15.485
ဆိုတော့ စစ်တပ်မှာ အယောက် ၈၀၀၀ လောက်ပဲကျန်ခဲ့တယ်

00:06:15.485 --> 00:06:17.910
ရုတ်တရက် အခြေအနေတွေပြောင်းသွားတာပေါ့လေ

00:06:17.910 --> 00:06:21.038
စစ်သားအရေအတွက်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်သွားတယ်

00:06:21.038 --> 00:06:27.370
တော်လှန်ရေးစစ်တပ်က ခုခံတွန်းလှန်ရမဲ့ အရေအတွက်ပေါ့

00:06:27.370 --> 00:06:32.030
ဒါတင်မဟုတ်ပါဘူး.. ကျွန်တော့်အမြင်တော့ ဒါကောင်းတယ်လို့မြင်တယ်

00:06:32.030 --> 00:06:34.018
Leclerc က ကျွန်တော်စောစောကပြောသလို အဆိပ်သိပ်မပြင်းတဲ့လူလေ

00:06:34.018 --> 00:06:35.655
သူ့နေရာမှာ နောက်ပိုင်းအစားဝင်လာတဲ့သူက

00:06:35.655 --> 00:06:44.725
တော်တော်ဆိုးတဲ့ Rochambeau ဆိုတဲ့သူပေါ့

00:06:44.725 --> 00:06:47.062
သူ့ အဖေနဲ့ သူနဲ့ နာမည်အတူတူပဲဗျာ

00:06:47.062 --> 00:06:49.272
မှားနေဦးမယ်

00:06:49.272 --> 00:06:52.718
သူ့အဖေကတော့ အမေရိကန်တော်လှန်ရေးတုန်းက သူူရဲကောင်းတစ်ယောက်ပေါ့ဗျာ

00:06:52.718 --> 00:06:55.379
အမေရိကန်တွေဘက်ကနေပြီး ပြင်သစ်တွေအတွက်တိုက်ပေးခဲ့တဲ့သူ

00:06:55.379 --> 00:06:56.825
သူ့သားကလှည့်ကျတော့ ငါးပါးမှောက်ရောဗျာ

00:06:56.825 --> 00:06:59.102
ကျွန်တော် သိသလောက်ဆိုရင်တော့

00:06:59.102 --> 00:07:00.451
သူ့အဖေကတော်တော် ထူးချွန်တဲ့သူ

00:07:00.451 --> 00:07:03.570
သားကျတော့ ဂျိုနဲ့ အစွယ်နဲ့

00:07:03.570 --> 00:07:05.382
သမိုင်းစာမျက်နာတွေမှာလည်း

00:07:05.382 --> 00:07:08.990
မမှိတ်မသုန်ရက်စက်လှပါချည်ရဲ့ဆိုတဲ့ သူတွေက ခပ်ရှားရှားရယ်

00:07:08.990 --> 00:07:10.700
သူလည်း တစ်ယောက်အပါအဝင်ပေါ့ဗျာ

00:07:10.700 --> 00:07:12.736
သူပျာပျာသလဲလဲတော့ ဖြစ်လိုက်သေးတယ်

00:07:12.736 --> 00:07:16.812
သူ့တပည့်တပန်းတွေ အသားဝါဖြစ်တုန်းကပေါ့

00:07:16.812 --> 00:07:21.205
သူရင်ဆိုင်နေရတာက ဒေါသထွက်နေတဲ့ ရန်သူတွေကိုး

00:07:21.205 --> 00:07:25.011
သူလုပ်ခဲ့တာတွေကတော့ အစုံပဲ

00:07:25.011 --> 00:07:28.284
ကျွန်တော် အဲ့ဒါတွေကို ချရေးပါရစေနော်

00:07:28.284 --> 00:07:33.035
သူက အာဖရိကန်တွေကိုတောင် မြေမြုပ်ခဲ့တဲ့လူ

00:07:33.035 --> 00:07:34.070
ကျွန်တော် အာဖရိကန် အမေရိကန်တွေလို့ပြောရင် ပိုမှန်မလားပဲ

00:07:34.070 --> 00:07:37.605
ရှေးခေတ်ကျေးကျွန်တွေကိုမြေမြုပ်ခဲ့တဲ့လူဗျာ

00:07:37.605 --> 00:07:48.170
ပိုးကောင်တွေရှိတဲ့ကျင်းတွေထဲမှာ အရှင်လတ်လတ်မြေမြုပ်သတ်ခဲ့တာပေါ့

00:07:48.170 --> 00:07:58.825
သကာရေကျင်းတွေထဲလည်း လူတွေကို ထည့်ပြီး ပြုတ်ခဲ့တဲ့လူ

00:07:58.825 --> 00:08:01.650
တစ်ခါမှာ သူက

00:08:01.650 --> 00:08:08.178
ချမ်းသာတဲ့လူမျိုးရောတွေကို ဖိတ်ကြားတယ် ... ဘောလုံးတစ်လုံးကို ထားထားတယ်

00:08:08.178 --> 00:08:11.199
ပါတီရှိတဲ့နေရာကို တည့်တည့်ချိန်ပြီးတော့ပေါ့ဗျာ

00:08:11.199 --> 00:08:12.920
ညဉ့်သန်းခေါင်လည်းရောက်ရော

00:08:12.920 --> 00:08:15.097
ရျိသမျှလူတွေကို သတ်မယ်ဆိုပြီး ထပြောလေရော

00:08:15.097 --> 00:08:19.322
ရက်စက် ယုတ်မာချက်က တော့ဗျာ

00:08:19.322 --> 00:08:20.264
သူရက်စက်သမျှကလည်း

00:08:20.264 --> 00:08:24.355
သူလက်ဝါးကြီးအုပ်လို့ရတဲ့

00:08:24.355 --> 00:08:26.000
အာဖရိကန်အနွယ်ဝင်တွေပဲဖြစ်နေတော့တာ

00:08:26.000 --> 00:08:29.618
နည်းနည်းကောင်းသလိုလိုဖြစ်တဲ့တစ်ချက်ကတော့

00:08:29.618 --> 00:08:33.657
ကျွန်းပေါ်က အာဖရိကန်အနွယ်ဝင်တွေကို

00:08:33.657 --> 00:08:37.419
ပထမဆုံးအနေနဲ့ စုစည်းပေးခဲ့တာပဲ

00:08:37.419 --> 00:08:47.834
မျိုးနွယ်စစ်ကျွန်တွေ

00:08:47.834 --> 00:08:56.545
လူမျိုးရောတွေကိုပါ စုစည်းခဲ့တယ်

00:08:56.545 --> 00:09:03.160
၁၈၀၃ မှာပေါ့

00:09:03.160 --> 00:09:05.090
ကျွန်တော်ပြောခဲ့သလိုပဲ

00:09:05.090 --> 00:09:11.140
အဲ့ဒီအချိန်က အင်္ဂလိပ်နဲ့ စစ်ဖြစ်နေတုန်းပဲ

00:09:11.140 --> 00:09:14.269
အဂ်လိပ်တွေက

00:09:14.269 --> 00:09:18.308
ကမ္ဘာမှာ အင်အားအကြီးဆုံးရေတပ်ကို ပိုင်ဆိုင်ထားတယ်

00:09:18.308 --> 00:09:25.777
တော်တော်ကို အင်အားကြီးတာပါ

00:09:25.777 --> 00:09:29.538
သူဘယ်လောက်ပဲ ယုတ်မာတယ်ဆိုဆို

00:09:29.538 --> 00:09:31.348
နပိုလီယန်ကတော့ အကူအညီလိုနေခဲ့တာတော့ အမှန်ပေါ့

00:09:31.348 --> 00:09:34.360
ဒီစလင်းကို အနိုင်ရဖို့ အတွက်ပေါ့

00:09:34.360 --> 00:09:37.390
သေချာရှင်းအောင် ပြောရရင်

00:09:37.390 --> 00:09:39.369
ဒီစလင်းက

00:09:39.369 --> 00:09:42.150
မျက်လုံးတစ်ဖက်ဆို တစ်ဖက်ယူဖို့ ဝန်မလေးတဲ့သူ

00:09:42.150 --> 00:09:43.132
တစ်ခါတုန်းက

00:09:43.132 --> 00:09:48.144
Rochambeau က သူပုန်အကျဉ်းသား ၅၀၀ ကို အရှင်လတ်လတ် မြေမြုပ်ဖူးတယ်

00:09:48.144 --> 00:09:52.898
ဒီစလင်းက ပြင်သစ်အကျဉ်းသား ၅၀၀ ကို ကြိုးပေးလိုက်တယ်

00:09:52.898 --> 00:09:54.446
ဆိုတော့ သူက

00:09:54.446 --> 00:09:58.540
သွေးချောင်းစီးဖို့ ဝန်လေးနေတဲ့သူမျိုးမဟုတ်ဘူး

00:09:58.540 --> 00:10:01.610
Toussaint L'Ouverture နဲ့တော့ သိပ်ကွာတာပေါ့

00:10:01.610 --> 00:10:02.470
သင်ခန်းစာတစ်ခုလို့သတ်မှတ်ရမှာပေါ့

00:10:02.470 --> 00:10:04.703
သင်ဟာ ရန်သူကို တိုက်ခိုက်နေချိန်ဆို

00:10:04.703 --> 00:10:11.835
ရန်သူဘက်က ခေါင်းဆောင်ပိုကျတဲ့ လူတွေကို ရှောင်နိုင်လေလေ

00:10:11.835 --> 00:10:16.558
သင် ဦးဆောင်သူတစ်ဦးဖြစ်ဖို့နီးလာလေလေပဲ

00:10:16.558 --> 00:10:19.089
သင်အဖြစ် ဒါမှမဟုတ် သင်ရက်စက်နိုင်တဲ့အတိုင်းအတာအထိလောက်ပေါ့

00:10:19.089 --> 00:10:22.620
သင် ခေါင်းဆောင်တွေကိုသစ္စာဖောက်ခဲ့ရင် အဲ့လိုဖြစ်လာလိမ့်မယ်

00:10:22.620 --> 00:10:25.330
ကျွန်တော့် ထင်မြင်ချက်တွေ ဒီလောက်ဆိုတော်ပါပြီ

00:10:25.330 --> 00:10:27.470
အခြေအနေကတော့

00:10:27.470 --> 00:10:28.340
အင်္ဂလန်နဲ့ စစ်ဖြစ်သွားတဲ့ရလဒ်ပဲ

00:10:28.340 --> 00:10:31.940
အင်္ဂလန်တွေက ပင်လယ်တွေတော်တော်များများပိုင်တယ် ... အထူးသဖြင့် Caribbean ပင်လယ်ပေါ့

00:10:31.940 --> 00:10:34.515
ခေတ်ဟောင်းကျွန်တော်လှန်သူတွေရဲ့ ခေါင်းဆောင်ကို

00:10:34.515 --> 00:10:42.160
ရင်ဆိုင်ဖို့ဆိုတာက သူ့အတွက်တော့ နောက်ခံ အင်အားကြီးကြီးမားမား လိုတယ်

00:10:42.160 --> 00:10:45.890
နပိုလီယမ်ကတော့ သူ့ကို ကူညီနိုင်ပါလိမ့်မယ်

00:10:45.890 --> 00:10:47.380
အီဂျစ်က သူ့ရဲ့တပ်တွေနဲ့ အဲ့ဒီကိစ္စကို လုပ်လိုက်တယ်

00:10:47.380 --> 00:10:49.247
တကယ်ကတော့ သူက ဂရုစိက်တတ်တဲ့လူမျိုး မဟုတ်ပါဘူး

00:10:49.247 --> 00:10:50.833
ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်... တစ်ယောက်ချင်းဆီတော့ ဘယ်သူမှ ဂရုမစိုက်လောက်ဘူး

00:10:50.833 --> 00:10:54.280
သူဂရုစိုက်တယ်ဆိုတာ သူ့ရဲ့ အတ္တနဲ့ သူ့ရဲ့ အာဏာတည်မြဲရေးပဲ

00:10:54.280 --> 00:11:02.818
ဆိုတော့ နပိုလီယမ်က နောက်ဆုံးမှာ သူတို့ကို တန်းလန်းကြီးထားခဲ့တာပေါ့

00:11:02.818 --> 00:11:03.800
နပိုလီယမ်လည်း နံရံပေါ်က စာတွေကို မြင်ခဲ့တယ်

00:11:03.800 --> 00:11:06.655
အင်္ဂလန်တွေရဲ့ တပ်တွေကို သူ့အနေနဲ့ ဘယ်လိုမှ ဖြိုခွင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး

00:11:06.655 --> 00:11:07.706
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ

00:11:07.706 --> 00:11:09.550
ဥရောပတစ်တိုက်လုံးမှာ နပိုလီယမ်ရဲ့ စစ်ပွဲတွေချည်းပဲလည်းဖြစ်နေတယ်

00:11:09.550 --> 00:11:11.720
သင်မှတ်မိမှာပါ .... ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးတစ်ခုလုံးက

00:11:11.720 --> 00:11:14.090
ငွေကြေးအခက်အခဲကြောင့် ကျရှုံးခဲ့ရတယ်

00:11:14.090 --> 00:11:16.748
နပိုလီယမ်က သူ့ကို စိတ်လျှော့လိုက်ရုံတင်မဟုတ်ဘူး

00:11:16.748 --> 00:11:18.431
သူနဲ့ထိုက်တန်တာကိုပါပေးသွားသေးတယ်

00:11:18.431 --> 00:11:22.402
သူ့ကိုလိုနီနယ်မြေတွေ အားလုံးကို ထိန်းသိမ်းပြုပြင်ပေးခြင်းလည်းမရှိတော့ဘူး

00:11:22.402 --> 00:11:25.150
Western Hemisphere က ဘယ်နေရာမှလည်းမပါဝင်တော့ဘူး

00:11:25.150 --> 00:11:27.166
ဆိုတော့ ရန်ပုံငွေတိုးပွားလာအောင်လို့

00:11:27.166 --> 00:11:31.346
နပိုလီယမ်က လူစီယားနားကိုတောင် အမေရိကန်တွေဆီရောင်းလိုက်ရတယ်

00:11:31.346 --> 00:11:33.746
လူစီယားနားလို့ ကျွန်တော်ပြောတဲ့ အချိန်မှာ

00:11:33.746 --> 00:11:36.930
ခုလောလောဆယ် ရှိနေတဲ့ လူစီယားနား ကိုတင်ကျွန်တော်ပြောနေတာမဟုတ်ပါဘူး

00:11:36.930 --> 00:11:37.900
ကျယ်ပြောတဲ့ ပမာဏကိုတင်ပြောနေတာ မဟုတ်ဘူးပေါ့

00:11:37.900 --> 00:11:39.800
အဲ့ဒါ ကျွန်တော့် မွေးရပ်မြေဗျ

00:11:39.800 --> 00:11:41.342
ပြောချင်တာက

00:11:41.342 --> 00:11:44.180
အမေရိကတိုက်ရဲ့ ၃ ပုံ ၁ ပုံလောက်ကို ရှိတယ်ဆိုတာကို ပြောချင်တာဗျ

00:11:44.180 --> 00:11:48.118
အဲ့ဒီ ပမာဏကြီးကို ရောင်းလိုက်တယ်ဆိုပါတော့ဗျာ

00:11:48.140 --> 00:11:49.472
တကယ်ကို ရက်ရက်ရောရော ရောင်းလိုက်တာပါ

00:11:49.472 --> 00:11:56.330
၁၅ မီလီယန် ဒေါ်လာနဲ့ ရောင်းလိုက်တာ

00:11:56.330 --> 00:12:03.350
ပြင်သစ်ဒေါ်လာ သန်း ၆၀ ပေါ့

00:12:03.350 --> 00:12:05.405
ဒီနေ့ ကာလနဲ့ ပြောရရင်

00:12:05.405 --> 00:12:08.803
ဒေါ်လာ ၁၀ ဘီလီယန်လောက်ရှိမယ်ဗျ

00:12:08.803 --> 00:12:10.377
ပြောချင်တာကတော့

00:12:10.377 --> 00:12:12.582
တစ်ယောက်ယောက်က သင့်ကို ၁၀ ဘီလီယန်လို့ ပြောလိုက်မယ်ဆိုရင်

00:12:12.582 --> 00:12:14.793
သေချာတာကတော့ အမေရိကတိုက်ရဲ့ ၃ ပုံ ၁ ပုံကို ခင်ဗျားပိုင်ပြီ ဆိုတာပဲ

00:12:14.793 --> 00:12:16.850
တော်တော်မျှတတဲ့ အပေးအယူတစ်ခုလို့ ခင်ဗျားတော့ ထင်မှာပဲ

00:12:16.850 --> 00:12:19.100
ဒီနေ့ခေတ် ၁၀ ဘီလီယန်ကိုပေါ့

00:12:19.100 --> 00:12:22.874
၁၈၀၃ ခုနှစ်က ၁၅ မီလီယန် ဒေါ်လာပေါ့ ... ဒီကနေ့မှာတော့ ၁၀ ဘီလီယန်ပေါ့

00:12:22.874 --> 00:12:24.730
အဲံတုန်းက သိပ်များတဲ့ ပမာဏမဟုတ်ပေမဲ့ သူသိပ်ကို ဆန္ဒပြင်းပြနေခဲ့တယ်

00:12:24.730 --> 00:12:27.383
ဒီကမ္ဘာကြီးမှာ အင်္ဂလိပ်တွေ ပင်လယ်တွေကို ပိုင်နေသ၍

00:12:27.383 --> 00:12:28.935
ထိန်းချုပ်ချင်တိုင်း ထိန်းချုပ်လို့ မရဘူးဆိုတာ

00:12:28.935 --> 00:12:30.485
သူသဘောပေါက်လာတယ်

00:12:30.485 --> 00:12:34.463
ဥရောပမှာကို သူ့အရှုပ်တော်ပုံတွေက ရှိသေးတယ်

00:12:34.463 --> 00:12:36.410
အမေရိကန်တွေကတော့ တော်တော်မြတ်သွားတာပေါ့လေ

00:12:36.410 --> 00:12:38.580
ရှင်းရှင်းပြောရရင် အမေရိကန်တွေကို ရောင်းလိုက်တာမျိုးတော့ မဟုတ်ပါဘူး

00:12:38.580 --> 00:12:40.860
အင်္ဂလန်တွေ အမေရိကန်တွေက

00:12:40.860 --> 00:12:43.890
ဒီတိုင်း ယူလိုက်လည်းရပါတယ်

00:12:43.890 --> 00:12:47.572
နပိုလီယန်ဆီထားရင်လည်း ပျက်ဆီးမှာပဲ

00:12:47.572 --> 00:12:53.107
ဒီစလင်းက Rochambeau ကို ဖျက်ဆီးလို့ရပြီးသား

00:12:53.107 --> 00:13:00.410
ပြီးတော့ .... စိန့်ဒိုမင်း အတွက် လွတ်လပ်ရေးကိုလည်း ကြေညာလို့ရသေးတယ်

00:13:00.410 --> 00:13:09.250
၁၈၀၄ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှာ

00:13:09.250 --> 00:13:12.922
ဒီစလင်းက လွတ်လပ်ရေးပေးလိုက်တယ်

00:13:12.922 --> 00:13:15.760
ပြီးတော့ အဲဒီနိုင်ငံ အသစ်ကို ဟေတီဆိုပြီး နာမည်အသစ်ပေးလိုက်တယ်

00:13:15.760 --> 00:13:18.640
ဒီနာမည်က ကွနိးပေါ်မှာနေတဲ့လူတွေရဲ့ နာမည်လို့လည်းပြောလို့ရပါတယ်

00:13:18.640 --> 00:13:21.010
အဓိပ္ပာယ်က တောင်တန်းတွေရဲ့မြေပါ

00:13:21.010 --> 00:13:24.349
ကျွန်တော်နောက်ဆုံးအနေနဲ့ ပြောချင်တာတစ်ခုရှိပါတယ်

00:13:24.349 --> 00:13:27.100
သင်သတိထားမိချင်မှ သတိထားမိပါလိမ့်မယ်

00:13:27.100 --> 00:13:31.261
ဟေတီက အခုထိလည်း အရမ်းဆင်းရဲဆဲ နိုင်ငံတစ်ခုပါ

00:13:31.261 --> 00:13:35.230
ပြီးတော့လည်း ...ဒီစလင်းပြီးတော့ သူတို့မှာ အများကြီးပဲ ......

00:13:35.230 --> 00:13:37.158
နောက်ဆုံးကြတော့ .... အဲ့ဒါနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ သင်ခန်းစာတွေ ထပ်တင်ပေးပါ့မယ်

00:13:37.158 --> 00:13:39.280
အာဏာရှင်တွေ တစ်ယောက်ပြီး တစ်ယောက် အကြောင်းပေါ့လေ

00:13:39.280 --> 00:13:41.120
လူတွေလည်း ဒုက္ခတွေ တော်တော် ရောက်ကြပါတယ်

00:13:41.120 --> 00:13:42.523
ကျွန်တော် ရှင်းအောင် ပြောပြပါ့မယ်

00:13:43.926 --> 00:13:45.330
ခြေဗလာ ဘဝနဲ့ သူတို့စခဲ့ကြတာပါ တော်တော်ဆိုးပါတယ်

00:13:45.330 --> 00:13:47.645
ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီစလင်းက ၁၈၀၄ မှာ

00:13:47.660 --> 00:13:51.507
လွတ်လပ်ရေးကို ကြေညာခဲ့တာတောင်

00:13:51.507 --> 00:13:58.899
၁၈၀၅ မှားလို့ ၁၈၂၅ အထိ ပြင်သစ်တွေက ဟေတီကို သတိမပြုမိကြပါဘူး

00:13:58.899 --> 00:14:03.224
သူတို့သတိမပြုမိဘူးဆိုတာကလည်း

00:14:03.224 --> 00:14:04.933
အင်းပေါ့လေ.... သတိမပြုမိဘူးဆိုတာကလည်း

00:14:04.933 --> 00:14:07.982
ဘယ်သူက ဂရုစိုက်တာကို စိတ်ဝင်စားကြလို့လဲ

00:14:07.982 --> 00:14:10.995
ကိုလိုနီရှေ့ဆောင်တွေ ဘာတွေးခဲ့လည်းဆိုတာ ဘယ်သူဂရုစိုက်လို့လဲ

00:14:10.995 --> 00:14:12.890
ဒါပေမဲ့ ဂရုစိုက်မခံရမချင်း

00:14:12.890 --> 00:14:14.050
သူတို့တွေက ဟေတီကို ဆိပ်ကမ်းသွားလာခွင့်တွေ ပိတ်ပင်ထားတုန်းပဲ

00:14:14.050 --> 00:14:16.000
ဟေတီနဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေပြုလုပ်ဖို့

00:14:16.000 --> 00:14:17.740
ဘာ ကုန်သွယ်မှုမှလည်း မပြုလုပ်ကြဘူး

00:14:17.740 --> 00:14:20.130
ဆိုတော့ သေနတ်ပြောင်းဝတည့်တည့်မှာ ရပ်နေရသလိုပဲပေါ့

00:14:20.130 --> 00:14:24.230
အသိအမှတ်ပြုခံရဖို့က

00:14:24.230 --> 00:14:39.402
ဟေတီက ပြင်သစ်ကို အကြွေး အနေနဲ့ ပြင်သစ်ဒေါ်လာ ၉၀ မီလီယန် ပေးချေမှ ရမှာ

00:14:39.402 --> 00:14:41.911
ဒီ ပိုက်ဆဆံ ပမာဏနဲ့ ပတ်သတ်လို့က

00:14:41.911 --> 00:14:47.702
ဒီမှာ ကျွန်းသေးသေးလေး ဒီမှာ လွတ်မြောက်သွားတဲ့ ကျွန်အသစ်တွေရဲ့

00:14:47.702 --> 00:14:49.870
ကျွန်းတစ်ဝက်ပုံလေးပါ

00:14:49.870 --> 00:14:54.392
ပြီးတော့ ပြင်သစ်တွေကို အကြွေးတင်တယ်ဆိုတာလည်း အတင်းအကြွေးတင်ခံရတာ

00:14:54.392 --> 00:14:58.527
တကယ်တော့ ဒီလိုတွေ ဖြစ်ဖို့ဆိုတာက

00:14:58.527 --> 00:15:00.140
အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိသျှတို့က အတင်းတိုက်တွန်းလို့ ဖြစ်လာတာ

00:15:00.140 --> 00:15:01.291
ဆိုတော့ သမိုင်းကြောင်းမှာ

00:15:01.291 --> 00:15:03.518
ဆင်းရဲသေးနုတ်တဲ့ ကျွန်းတွေကို ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်တဲ့နေရာမှာတော့

00:15:03.518 --> 00:15:08.100
အရင်က ရန်သူတွေလည်း သဘောတူကောင်းတူမှာပါ

00:15:08.100 --> 00:15:09.582
သို့ပင်မဲ့ ပြင်သစ်ကို

00:15:09.582 --> 00:15:13.950
အမေရိက က Louisiana ကို ဝယ်ထားတာထက်

00:15:13.950 --> 00:15:18.240
၁.၅ ဆ လောက် အကြွေးတင်နေတယ်

00:15:18.240 --> 00:15:19.530
ပြင်သစ်ငွေနဲ့ဆိုရင် ၆၀ မီလီယန် ဒေါ်လာလောက်ရှိလိမ့်မယ်

00:15:19.530 --> 00:15:20.720
Louisiana ဘက်ခြမ်းအားလုံးကို သူတို့ရသွားပါတယ်

00:15:20.720 --> 00:15:24.830
ကဲ အခုတော့ ... ပြင်သစ်က ဟေတီကို ပြောနေပြီ ... သူတို့ကို အကြွေး ပြင်သစ်ငွေ ၉၀ မီလီယံလောက်ကျန်သေးတယ်ဆိုပြီးတော့

00:15:24.830 --> 00:15:27.332
ဒီကနေ့ခေတ်ငွေနဲ့ဆိုရင် ....

00:15:27.332 --> 00:15:31.233
၁၄ သို့မဟုတ် ၁၅ ဘီလီယံလောက်တောင်ရှိလိမ့်မယ်

00:15:31.233 --> 00:15:33.580
ပြီးတော့ အဲ့ဒါက ...

00:15:33.580 --> 00:15:36.230
လွတ်လပ်ပြီးတဲ့ ကျေးကျွန်တွေစုစုပေါင်း တစ်သန်းလောက်ရဲ့ တစ်ဝက်လောက်တော့ အနည်းလေးရှိလိမ့်မယ်

00:15:36.230 --> 00:15:37.970
ဆိုတော့ တော်တော် ကြောက်စရာကောင်းတဲ့ အကြွေးပမာဏပေါ့

00:15:37.970 --> 00:15:39.982
သေချာရှင်းအောင်ပြောရရင် ...

00:15:39.998 --> 00:15:45.458
၁၉ ရာစုအစောပိုင်းလောက်က ... ခပ်ရူးရူး ကိုလိုနီတွေလိုတော့ မဟုတ်ဘူးပေါ့

00:15:45.458 --> 00:15:46.173
သူတို့တုန်းကတော့ အတင်းလုပ်ခိုင်းခဲ့တာလေ

00:15:46.173 --> 00:15:58.720
၁၉၄၇ မတိုင်ခင်အထိ .... အကြွေးကို အတိုးနဲ့ မပေးခဲ့ရဘူး

00:15:58.720 --> 00:16:00.480
ဒီတိုင်းပဲ အကြွေး ဆက်ပေးတယ်

00:16:00.480 --> 00:16:03.272
ပြီးတော့ ဒဏ်ရာကို ဘယ်လိုဆားသိပ်လည်းဆိုတော့

00:16:03.272 --> 00:16:09.740
အကြွေးဆပ်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက . သူတို့ပြောပုံအတိုင်းဆိုရင်... ဆုံးသွားတဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုအတွက်ပဲ

00:16:09.740 --> 00:16:11.820
ဒါကြောင့်မို့လို့ ... ပြင်သစ်ကနေပြီးတော့

00:16:11.820 --> 00:16:17.713
ဟေတီကို ဆုံးသွားတဲ့ ပစ္စည်းတွေအတွက် ... အကြွေးဆိုပြီးတောင်းတာပေါ့

00:16:17.713 --> 00:16:20.840
အဲ့ဒီစာရင်းထဲမှာ ပါတာတွေကတော့

00:16:20.840 --> 00:16:23.300
မြေယာနဲ့ ကျွန်တွေပဲဖြစ်တယ်

00:16:23.300 --> 00:16:26.014
ပြောရရင် သင်လွတ်လပ်ရေး ရပြီပဲထား

00:16:26.014 --> 00:16:28.942
ပိုက်ဆံတစ်ပုံတစ်ခေါင်းကြီးတော့ အကြွေးတင်နေသေးတယ်

00:16:28.942 --> 00:16:31.277
အခုခေတ်မှာ သင်တို့ကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ ကျွန်စနစ်မှ မရှိတော့ပဲကိုး

00:16:31.277 --> 00:16:32.890
အဲ့ဒါက ဒဏ်ရာကို ဆားသိပ်တာပဲပေါ့

00:16:32.890 --> 00:16:33.687
တကယ်တော့ ... ကျွန်တော် လန့်သွားတာတစ်ခုက

00:16:33.687 --> 00:16:35.248
ပထမဆုံး ဒီဂဏန်းကြားကြားချင်းမှာပဲ

00:16:35.248 --> 00:16:38.189
ဒီလောက် ဆင်းရဲလှတဲ့

00:16:38.189 --> 00:16:43.360
နိုင်ငံသေးသေးလေးက အကြွေးတွေ ဆပ်နေရတယ်ဆိုတာပဲ

00:16:43.360 --> 00:16:45.061
၁၉၄၇ အထိ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေပါပြီဆိုတဲ့အနောက်တိုင်းနိုင်ငံကို

00:16:45.061 --> 00:16:50.207
အကြွေးတွေ ဆပ်နေရတယ်လေ

00:16:50.207 --> 00:16:53.246
သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ်ရေးကို ဝယ်ယူဖို့အတွက်ပေါ့