WEBVTT

00:00:07.039 --> 00:00:11.069
Muhammad Ali dành nhiều năm luyện tập để
trở thành võ sĩ quyền Anh vĩ đại nhất

00:00:11.069 --> 00:00:13.520
mà thế giới từng thấy,

00:00:13.520 --> 00:00:17.149
nhưng chỉ dành một ít thời gian
để làm bài thơ ngắn nhất.

00:00:17.149 --> 00:00:21.250
Ali thu hút sự chú ý
của khóa tốt nghiệp Havard năm 1975

00:00:21.250 --> 00:00:24.680
bằng thông điệp
của tình đoàn kết và tình bạn.

00:00:24.680 --> 00:00:27.371
Khi anh phát biểu xong,
khán giả muốn nhiều hơn thế

00:00:27.371 --> 00:00:29.060
Họ muốn một bài thơ.

00:00:29.060 --> 00:00:32.962
Ali đã làm một bài thơ được xem là
ngắn nhất từ trước đến nay

00:00:32.962 --> 00:00:35.661
"Me, we."

00:00:35.661 --> 00:00:38.271
Hay "me, weeee"?

00:00:38.271 --> 00:00:39.481
Không ai chắc chắn.

00:00:39.481 --> 00:00:45.471
Nhưng nếu hai từ này tạo ra một bài thơ,
điều gì khiến một bài thơ là một bài thơ?

00:00:45.471 --> 00:00:48.101
Nhiều nhà thơ đã chật vật với
câu hỏi này,

00:00:48.101 --> 00:00:51.605
thường dùng phép ẩn dụ để
phỏng đoán định nghĩa.

00:00:51.605 --> 00:00:53.680
Một bài thơ có phải một cỗ máy nhỏ?

00:00:53.680 --> 00:00:54.765
Pháo hoa?

00:00:54.765 --> 00:00:55.821
Tiếng vọng?

00:00:55.821 --> 00:00:57.010
Một giấc mơ?

00:00:57.010 --> 00:01:01.002
Thơ thường có một số đặc điểm nhận dạng

00:01:01.352 --> 00:01:05.551
Một - các bài thơ nhấn mạnh
chất nhạc của ngôn ngữ

00:01:05.551 --> 00:01:08.481
Điều này có thể đạt được qua
vần, nhịp và các vế thơ

00:01:08.481 --> 00:01:09.979
từ các bài
sonnet của Shakepeare

00:01:09.979 --> 00:01:11.542
đến tụng ca của Khổng Tử

00:01:11.542 --> 00:01:13.852
đến phạn ngữ Vedas.

00:01:13.852 --> 00:01:16.556
Hai - những bài thơ có ngôn từ cô đọng

00:01:16.556 --> 00:01:20.492
giống văn chương được lắng đọng lại.

00:01:20.492 --> 00:01:23.872
Ba - những bài thơ mang
những cảm xúc mãnh liệt,

00:01:23.872 --> 00:01:25.875
từ thơ tình của Rumi

00:01:25.875 --> 00:01:29.312
đến "Ode to an Onion" của Pablo Neruda

00:01:29.312 --> 00:01:33.883
Thơ ca, cũng như nghệ thuật, thử thách
những khái niệm đơn giản

00:01:33.883 --> 00:01:36.343
Trong khi quy luật gieo vần
của các bài thơ sớm nhất

00:01:36.343 --> 00:01:40.163
là một cách để ghi nhớ các mẩu truyện
trước cả sự xuất hiện của ghi chép

00:01:40.163 --> 00:01:42.703
một bài thơ không cần phải trữ tình

00:01:42.703 --> 00:01:44.251
“Apfel” của Reinhard Döhl

00:01:44.251 --> 00:01:46.649
và "silencio" của Eugen Gomringer

00:01:46.649 --> 00:01:50.160
tuân theo quy luật giữa hình ảnh và thơ ca

00:01:50.160 --> 00:01:53.556
Trong khi đó, thơ của E.E. Cummings
có hình dạng quan trọng như

00:01:53.556 --> 00:01:55.420
bản thân ngôn từ

00:01:55.420 --> 00:02:01.909
trong trường hợp phóng đại nỗi buồn, cô
đơn của chiếc lá rơi trong không trung

00:02:01.909 --> 00:02:05.569
nếu bản chất trực quan của thơ
mờ nhạt đi

00:02:05.569 --> 00:02:07.989
có lẽ chúng ta sẽ chỉ còn âm nhạc

00:02:07.989 --> 00:02:10.600
điều đó dẫn tới một câu hỏi
chúng ta thích tranh luận

00:02:10.600 --> 00:02:12.669
Những bài hát có phải là các bài thơ?

00:02:12.669 --> 00:02:16.189
Nhiều người không xem nhạc sĩ là
các nhà thơ theo khuynh hướng văn học

00:02:16.189 --> 00:02:18.689
nhưng lời bài hát của những nhạc sĩ
như Paul Simon,

00:02:18.689 --> 00:02:19.788
Bob Dylan,

00:02:19.788 --> 00:02:21.159
và Tupac Shakur

00:02:21.159 --> 00:02:23.829
vẫn có ý nghĩa khi không có nhạc

00:02:23.829 --> 00:02:27.049
Ở những bài rap, yếu tố thơ ca như nhịp,
vần, và hình ảnh

00:02:27.049 --> 00:02:29.529
không thể tách rời khỏi loại hình này

00:02:29.529 --> 00:02:32.359
Ví dụ lời của Notorious B.I.G.

00:02:32.359 --> 00:02:34.727
"I can hear sweat trickling 
down your cheek

00:02:34.727 --> 00:02:37.019
Your heartbeat sound 
like Sasquatch feet

00:02:37.019 --> 00:02:39.801
Thundering, shaking the concrete."

00:02:39.801 --> 00:02:43.298
Từ trước đến nay, mọi ví dụ ta thấy
đều có ngắt dòng

00:02:43.298 --> 00:02:48.045
Ta còn có thể hình dung hai từ trong thơ
của Ali sắp xếp trong không khí

00:02:48.045 --> 00:02:50.258
Me, We.

00:02:50.258 --> 00:02:53.304
Thơ ca có hình dạng mà ta thường nhận ra

00:02:53.304 --> 00:02:57.209
Khoảng cách giữa các dòng giúp người đọc
xác định nhịp điệu bài thơ

00:02:57.209 --> 00:02:59.628
Nhưng nếu các khoảng cách đó biến mất?

00:02:59.628 --> 00:03:02.118
Nó có làm mất bản chất của một bài thơ?

00:03:02.118 --> 00:03:03.433
Có lẽ là không.

00:03:03.433 --> 00:03:05.237
Lấy thơ văn xuôi làm ví dụ.

00:03:05.237 --> 00:03:07.989
Thơ văn xuôi dùng hình ảnh phong phú
và chơi chữ

00:03:07.989 --> 00:03:11.271
nhưng được định dạng như một đoạn văn

00:03:11.271 --> 00:03:15.343
Khi ta xem thơ như một khái niệm
hơn là hình thức

00:03:15.343 --> 00:03:18.149
ta có thể thấy chất thơ
xung quanh chúng ta

00:03:18.149 --> 00:03:19.378
các bài thánh ca,

00:03:19.378 --> 00:03:22.249
bài phát biểu của những diễn giả
như Martin Luther King, Jr.,

00:03:22.249 --> 00:03:23.179
JFK,

00:03:23.179 --> 00:03:24.590
và Winston Churchill,

00:03:24.590 --> 00:03:27.429
và những nơi đáng ngạc nhiên
như mạng xã hội

00:03:27.429 --> 00:03:33.140
Trong năm 2010, nhà báo Joanna Smith
cập nhật về một trận động đất ở Haiti

00:03:33.140 --> 00:03:36.091
"B-room, nghe thấy tên khi đang thay đồ.

00:03:36.091 --> 00:03:38.811
Chao đảo.Chạy ra ngoài qua cửa trượt.

00:03:38.811 --> 00:03:42.531
Mọi thứ đều ổn. An toàn.
Ấm áp quây quần."

00:03:42.531 --> 00:03:46.061
Smith dùng những ngôn ngữ một cách
trực tiếp, mạnh mẽ

00:03:46.061 --> 00:03:48.261
nhiều hình ảnh phong phú

00:03:48.273 --> 00:03:50.723
So sánh ngôn từ của cô với thơ haiku

00:03:50.723 --> 00:03:55.823
thể thơ cổ của Nhật
nhấn mạnh tính cô đọng mà sâu sắc

00:03:55.823 --> 00:04:00.684
chỉ bằng ba dòng với lần lượt năm
bảy và năm âm tiết

00:04:00.684 --> 00:04:03.632
Dòng chảy của thơ văn sâu và rộng

00:04:03.632 --> 00:04:05.504
Thơ văn đã phát triển theo thời gian

00:04:05.504 --> 00:04:07.193
và có lẽ là lúc này hơn bao giơ hết

00:04:07.193 --> 00:04:12.854
sự ngăn cách giữa thơ, văn xuôi, âm nhạc
và tranh ảnh đã được xóa nhòa

00:04:12.854 --> 00:04:15.234
Dù vậy, có một thứ chưa thay đổi.

00:04:15.234 --> 00:04:18.664
Từ "thơ ca" thực chất bắt nguồn là một
động từ

00:04:18.664 --> 00:04:23.604
từ thời Hy Lạp cổ đại: poiesis,
có nghĩa là tạo ra

00:04:23.604 --> 00:04:28.144
Nhà thơ, như những thợ thủ công, vẫn làm
việc trên các vật liệu thô của Thế giới

00:04:28.144 --> 00:04:29.992
để tạo ra những hiểu biết mới

00:04:29.992 --> 00:04:36.075
và bình luận về việc thế nào là làm người
bằng cách mà chỉ loài người mới có thể làm

00:04:36.075 --> 00:04:41.525
Các nhà nghiên cứu Dartmouth chứng minh ý
tưởng này nhờ yêu cầu rô bốt thảo thơ

00:04:41.525 --> 00:04:45.024
Một ban giám khảo đánh giá
một loạt các bài sonet

00:04:45.024 --> 00:04:49.054
để xem liệu họ có thể phân biệt
bản người làm và máy làm

00:04:49.054 --> 00:04:53.012
Bạn có thể cảm thấy vui khi biết rằng
trong khi các nhà khoa học đã thành công

00:04:53.012 --> 00:04:56.035
sử dụng trí thông minh nhân tạo
trong sản xuất

00:04:56.035 --> 00:04:57.035
y khoa,

00:04:57.035 --> 00:04:58.575
và cả báo chí,

00:04:58.575 --> 00:05:01.226
nhưng thơ ca là một câu chuyện khác.

00:05:01.286 --> 00:05:04.536
100% rô bốt bị bắt quả tang.