WEBVTT

00:00:07.039 --> 00:00:11.069
Muhammed Ali, dünyanın
en iyi boksörü olmak için

00:00:11.069 --> 00:00:13.520
yıllarca çalıştı, ancak

00:00:13.520 --> 00:00:17.149
en kısa şiiri
yaratması birkaç dakika sürdü.

00:00:17.149 --> 00:00:21.250
Ali, 1975 yılında Harvard'dan
mezun olan bir sınıfın ilgisini

00:00:21.250 --> 00:00:24.680
birlik ve arkadaşlık mesajıyla çekmişti.

00:00:24.680 --> 00:00:27.371
Sözü bittiğinde
seyirciler daha fazlasını istedi.

00:00:27.371 --> 00:00:29.060
Bir şiir istediler.

00:00:29.060 --> 00:00:32.962
Ali ise en kısa şiir
olduğu düşünülen şeyi söyledi.

00:00:32.962 --> 00:00:35.661
"Ben, biz."

00:00:35.661 --> 00:00:38.271
Yoksa "ben, biiiiiz" miydi?

00:00:38.271 --> 00:00:39.481
Bundan kimse emin değil.

00:00:39.481 --> 00:00:45.471
Eğer bu iki kelime bir şiirse,
bir şiiri şiir yapan şey tam olarak nedir?

00:00:45.471 --> 00:00:48.101
Şairler bu soruyla
fazlasıyla mücadele ettiler,

00:00:48.101 --> 00:00:51.605
bir tanım oluşturmak için
genelde metaforlar kullandılar.

00:00:51.605 --> 00:00:53.680
Şiir küçük bir makine midir?

00:00:53.680 --> 00:00:54.765
Havai fişek mi?

00:00:54.765 --> 00:00:55.821
Yankı mı?

00:00:55.821 --> 00:00:57.010
Hayal mi?

00:00:57.010 --> 00:01:01.352
Şiirin genel olarak
bilinen belirli özellikleri vardır.

00:01:01.352 --> 00:01:05.551
Bir - şiirler bir dilin
müziksel özelliğini vurgular.

00:01:05.551 --> 00:01:08.481
Bu, Shakespeare'in sonelerinde

00:01:08.481 --> 00:01:09.979
Konfüçyus'un kasidelerinde ve

00:01:09.979 --> 00:01:11.542
Sanskrit
vedalarında olduğu gibi,

00:01:11.542 --> 00:01:13.852
kafiye, ritm ve ölçüyle elde edilir.

00:01:13.852 --> 00:01:16.556
İki - şiirler, tıpkı edebiyattan çıkan

00:01:16.556 --> 00:01:20.492
su gibi, yoğun dil kullanır.

00:01:20.492 --> 00:01:23.872
Üç - şiirler, Rumi'nin maneviyat
şiirlerinden, Pablo Neruda'nın

00:01:23.872 --> 00:01:25.875
"Soğana Övgü" şiirine kadar,

00:01:25.875 --> 00:01:29.312
genellikle yoğun
hisleri ön plana çıkarırlar.

00:01:29.312 --> 00:01:33.883
Şiirin de, tıpkı sanat gibi, basit
tanımlara meydan okuma biçimleri vardır.

00:01:33.883 --> 00:01:36.303
Eski şiirlerin ritmik
düzenleri, yazı var olmadan

00:01:36.303 --> 00:01:40.163
önce bile, hikayeleri
hatırlamanın bir yoluyken,

00:01:40.163 --> 00:01:42.703
bir şiirin lirik olması gerekmez.

00:01:42.703 --> 00:01:44.251
Reinhard Döhl'ün "Apfel" eseri

00:01:44.251 --> 00:01:46.649
ve Eugen Gomringer'in "silencio" eseri,

00:01:46.649 --> 00:01:50.160
görsel sanat ve şiir
arasındaki çizgiyi ortaya koyuyor.

00:01:50.160 --> 00:01:53.556
Bu sırada E.E. Cummings de,
şekilleri kelimeler kadar önemli

00:01:53.556 --> 00:01:55.420
olan şiirler yazdı, bu durumda

00:01:55.420 --> 00:02:01.909
düşen bir yaprağın
hüzünlü yalnızlığını güçlendiriyordu.

00:02:01.909 --> 00:02:05.569
Şiirin görsel doğası arka
planda kalsaydı eğer, belki de

00:02:05.569 --> 00:02:07.989
müzikle baş başa kalırdık ve

00:02:07.989 --> 00:02:10.600
bu, insanların
tartışmayı sevdiği bir konu.

00:02:10.600 --> 00:02:12.669
Şarkılar şiir midir?

00:02:12.669 --> 00:02:16.189
Çoğu kişi söz yazarlarını
edebi anlamda şair olarak kabul etmiyor,

00:02:16.189 --> 00:02:18.689
fakat Paul Simon, Bob Dylan ve

00:02:18.689 --> 00:02:19.788
Tupac Shakur gibi

00:02:19.788 --> 00:02:21.159
sanatçıların sözleri

00:02:21.159 --> 00:02:23.829
genellikle müziksiz bile seviliyor.

00:02:23.829 --> 00:02:27.049
Rap müzikte kafiye, ritm
ve imgelem gibi şiir ögeleri

00:02:27.049 --> 00:02:29.529
biçimin ayrılmaz parçalarıdır.

00:02:29.529 --> 00:02:32.359
Notorious B.I.G.'nin
şu sözlerini ele alalım;

00:02:32.359 --> 00:02:34.727
"Duyuyorum, suratından ter akıyor,

00:02:34.727 --> 00:02:37.019
Kalbin koca ayak gibi atıyor,

00:02:37.019 --> 00:02:39.801
Gürültülü, yeri sarsıyor."

00:02:39.801 --> 00:02:43.298
Şimdiye dek gördüğümüz
örneklerde satır sonları vardı.

00:02:43.298 --> 00:02:48.045
Hatta Ali'nin şiirinde havayı iki
kelimenin oluşturduğunu bile görebiliriz -

00:02:48.045 --> 00:02:50.258
Ben, Biz.

00:02:50.258 --> 00:02:53.304
Şiirin, genelde fark
edebileceğimiz bir şekli vardır.

00:02:53.304 --> 00:02:57.209
Satır sonları, okuyucuların, şiirin
ritmlerini anlamasına yardımcı olur.

00:02:57.209 --> 00:02:59.628
Peki bu satır sonları yok olsa ne olurdu?

00:02:59.628 --> 00:03:02.118
Şiir olarak özünü kaybeder miydi?

00:03:02.118 --> 00:03:03.433
Belki de hayır.

00:03:03.433 --> 00:03:05.237
Şimdi düz yazı şiiri geliyor.

00:03:05.237 --> 00:03:07.989
Düz yazı şiirleri canlı
imge ve kelime oyunu kullanırlar

00:03:07.989 --> 00:03:11.271
fakat paragraf gibi biçimlendirilirler.

00:03:11.271 --> 00:03:15.343
Şiire, bir biçimden
çok, bir kavram gibi bakarsak,

00:03:15.343 --> 00:03:18.149
etrafımızdaki şiirselliği görebiliriz:

00:03:18.149 --> 00:03:19.378
tinsel ilahiler,

00:03:19.378 --> 00:03:22.249
Martin Luther King, Jr., JFK
ve Winston Churchill gibi

00:03:22.249 --> 00:03:23.179
konuşmacıların

00:03:23.179 --> 00:03:24.590
konuşmaları ve

00:03:24.590 --> 00:03:27.429
sosyal medya gibi şaşırtıcı yerler.

00:03:27.429 --> 00:03:33.140
2010 yılında gazeteci Joanna Smith
Haiti'deki depremin haberlerini paylaştı.

00:03:33.140 --> 00:03:36.091
"İsmimi duyduğumda
arka odada giyiniyordum.

00:03:36.091 --> 00:03:38.811
Sarsıntı. Sürgülü kapıdan dışarıya kaçtım.

00:03:38.811 --> 00:03:42.531
Şu an sakin. Güvenli. Horozlar ötüyor."

00:03:42.531 --> 00:03:46.061
Smith, dili güçlü, doğrudan
ve canlı imgelerle doldurarak

00:03:46.061 --> 00:03:48.261
kullanıyor.

00:03:48.273 --> 00:03:50.723
Yalnızca beş,
yedi satır ve beş hece ile

00:03:50.723 --> 00:03:55.823
kısa bir yoğunluk patlamasını
vurgulayan, antik Japon şiir biçimi

00:03:55.823 --> 00:04:00.684
haiku ile Smith'in dilini karşılaştırın.

00:04:00.684 --> 00:04:03.632
Şiirin suları derinden
ve geniş biçimde akar.

00:04:03.632 --> 00:04:05.504
Şiir zamanla gelişmiştir ve şimdilerde

00:04:05.504 --> 00:04:07.193
şiir, düz yazı, şarkı, görsel sanat

00:04:07.193 --> 00:04:12.854
arasındaki çizgi hiçbir
zaman olmadığı kadar bulanıktır.

00:04:12.854 --> 00:04:15.234
Ancak değişmeyen bir şey var.

00:04:15.234 --> 00:04:18.664
Kelime şiirleri aslında
eylem biçimiyle başlamıştı,

00:04:18.664 --> 00:04:23.604
bu, antik Yunan'da yaratmak anlamına
gelen poiesis kelimesinden geliyor.

00:04:23.604 --> 00:04:28.144
Şairler, tıpkı zanaatkarlar gibi,
yeni anlayışlar yaratmak ve insan

00:04:28.144 --> 00:04:29.992
olmayı, yalnızca insanın yapabileceği

00:04:29.992 --> 00:04:36.075
biçimde yorumlamak için,
dünyanın ham maddelerini kullanırlar.

00:04:36.075 --> 00:04:41.525
Dartmouth araştırmacıları, robotlara
şiir yazdırarak, bu fikri test ettiler.

00:04:41.525 --> 00:04:45.024
Bir hakim jürisi de, insanlar ve
makineler tarafından yazılanları ayırıp

00:04:45.024 --> 00:04:49.054
ayıramayacaklarını görmek
için, sone yığınlarını sınıflandırdılar.

00:04:49.054 --> 00:04:53.012
Bilim adamlarının üretim,
tıp ve hatta gazetecilikte bile

00:04:53.012 --> 00:04:56.035
yapay zekayı kullanma konusunda başarılı

00:04:56.035 --> 00:04:57.035
olmaları sizi mutlu

00:04:57.035 --> 00:04:58.575
edebilir, fakat

00:04:58.575 --> 00:05:01.255
şiirin başka bir hikayesi var.

00:05:01.255 --> 00:05:04.805
Robotlar şiirlerin
tümünde suçüstü yakalandılar.