0:00:07.039,0:00:11.069
Muhammad Ali trenował latami,[br]żeby zostać najlepszym bokserem

0:00:11.069,0:00:13.520
jakiego nosiła Ziemia,

0:00:13.520,0:00:17.149
ale tylko chwilę zajęło mu stworzenie[br]najkrótszego na świecie wiersza.

0:00:17.149,0:00:21.250
Ali urzekł absolwentów[br]Harvardu w 1975 roku

0:00:21.250,0:00:24.680
swoim posłaniem jedności i przyjaźni.

0:00:24.680,0:00:27.371
Kiedy skończył,[br]publiczność chciała więcej.

0:00:27.371,0:00:29.060
Chcieli wiersza.

0:00:29.060,0:00:32.962
Ali wygłosił coś, co uchodzi[br]za najkrótszy wiersz na świecie.

0:00:32.962,0:00:35.661
"Ja, wy".

0:00:35.661,0:00:38.011
A może to "Ja, wyyyy"?

0:00:38.011,0:00:39.481
Nikt nie jest do końca pewny.

0:00:39.481,0:00:45.211
Jeśli te dwa słowa są wierszem,[br]to co dokładnie sprawia,

0:00:45.211,0:00:46.311
że wiersz to wiersz?

0:00:46.311,0:00:48.101
Sami poeci zmagają się z tą kwestią,

0:00:48.101,0:00:51.605
często używając metafor, [br]żeby uchwycić definicję.

0:00:51.605,0:00:53.680
Czy wiersz jest małą maszyną?

0:00:53.680,0:00:54.765
Fajerwerkiem?

0:00:54.765,0:00:55.821
Echem?

0:00:55.821,0:00:57.010
Snem?

0:00:57.010,0:01:01.352
Zwykle poezja ma pewne [br]rozpoznawalne cechy.

0:01:01.352,0:01:05.551
Pierwsza - wiersze podkreślają [br]muzyczne właściwości języka.

0:01:05.551,0:01:08.481
Można to osiągnąć[br]przez rym, rytm i metrum,

0:01:08.481,0:01:09.979
od sonetów Szekspira

0:01:09.979,0:01:11.542
przez ody Konfucjusza

0:01:11.542,0:01:13.852
po sanskryckie Wedy.

0:01:13.852,0:01:16.556
Druga - wiersze używają [br]skondensowanego języka,

0:01:16.556,0:01:20.492
jak literatura, z której wyżęto całą wodę.

0:01:20.492,0:01:23.872
Trzecia - wiersze często[br]ukazują silne uczucia,

0:01:23.872,0:01:25.875
od poezji duchowej Rumiego

0:01:25.875,0:01:29.312
po "Odę do cebuli" Pabla Nerudy.

0:01:29.312,0:01:33.883
Poezja, jak sama sztuka,[br]swoiście kwestionuje proste definicje.

0:01:33.883,0:01:36.303
Chociaż wzory rytmiczne wczesnych utworów

0:01:36.303,0:01:40.163
były sposobem na zapamiętanie opowieści[br]przed pojawieniem się pisma,

0:01:40.163,0:01:42.703
wiersz wcale nie musi być liryczny.

0:01:42.703,0:01:44.251
"Apfel" Reinharda Döhla

0:01:44.251,0:01:46.649
i "Silencio" Eugena Gomringera

0:01:46.649,0:01:50.160
balansują na granicy[br]poezji i sztuki wizualnej.

0:01:50.160,0:01:53.556
Równocześnie E.E. Cummings pisał wiersze,[br]których kształt był tak ważny,

0:01:53.556,0:01:55.420
jak same słowa,

0:01:55.420,0:02:01.909
w tym przypadku wzmacniając smutną[br]samotność liścia spadającego w pustce.

0:02:01.909,0:02:05.569
Gdyby wizualna natura poezji [br]zeszła na drugi plan,

0:02:05.569,0:02:07.989
pewnie zostalibyśmy z muzyką,

0:02:07.989,0:02:10.600
a to jest ulubiony temat debat.

0:02:10.600,0:02:12.669
Czy piosenki to wiersze?

0:02:12.669,0:02:16.189
Wielu nie uważa tekściarzy za poetów[br]w dosłownym znaczeniu,

0:02:16.189,0:02:18.689
ale teksty artystów takich jak Paul Simon,

0:02:18.689,0:02:19.788
Bob Dylan

0:02:19.788,0:02:21.159
i Tupac Shakur

0:02:21.159,0:02:23.829
mają się dobrze nawet bez muzyki.

0:02:23.829,0:02:27.049
W rapie elementy poezji[br]takie jak rym, rytm i metaforyka

0:02:27.049,0:02:29.529
są nierozdzielne od formy.

0:02:29.529,0:02:32.359
Spójrz na tekst Notoriousa B.I.G.

0:02:32.359,0:02:34.727
"Słyszę jak pot spływa ci po policzku

0:02:34.727,0:02:37.019
Bicie twego serca,[br]jak krok Wielkiej Stopy,

0:02:37.019,0:02:39.801
Grzmi, wstrząsa betonem".

0:02:39.801,0:02:43.298
Jak dotąd wszystkie omawiane przykłady[br]miały przerwy wierszowe.

0:02:43.298,0:02:48.045
Można wyobrazić sobie dwa słowa[br]wiersza Alego zawiązujące się w powietrzu.

0:02:48.045,0:02:50.258
Ja, Wy.

0:02:50.258,0:02:53.304
Poezja ma kształt,[br]który zwykle umiemy rozpoznać.

0:02:53.304,0:02:57.209
Przerwy wierszowe[br]pomagają śledzić rytm wiersza.

0:02:57.209,0:02:59.628
Co będzie, jeśli znikną?

0:02:59.628,0:03:02.118
Czy wiersz straciłby swoją istotę?

0:03:02.118,0:03:03.433
Może nie.

0:03:03.433,0:03:05.237
Poznajcie poemat prozą.

0:03:05.237,0:03:08.259
Wiersze prozatorskie używają[br]jaskrawych obrazów i gry słownej,

0:03:08.259,0:03:11.271
ale mają formę paragrafów.

0:03:11.271,0:03:15.343
Jeśli spojrzymy na poezję[br]bardziej jako na koncept niż formę,

0:03:15.343,0:03:18.069
zobaczymy ją wszędzie dookoła:

0:03:18.069,0:03:19.228
w pieśniach religijnych,

0:03:19.228,0:03:21.849
w przemowach oratorów[br]takich jak Martin Luther King,

0:03:21.849,0:03:23.229
John Fitzgerald Kennedy

0:03:23.229,0:03:24.590
i Winston Churchill

0:03:24.590,0:03:27.449
oraz w tak zaskakujących miejscach[br]jak media społecznościowe.

0:03:27.449,0:03:30.140
W 2010 roku dziennikarka[br]Joanna Smith napisała tweeta

0:03:30.140,0:03:33.140
z informacją o trzęsieniu ziemi na Haiti.

0:03:33.140,0:03:36.091
"Ubierając się sypialni,[br]usłyszałam jak ktoś mnie woła.

0:03:36.091,0:03:38.811
Wstrząs. Wybiegłam przez rozsuwane drzwi.

0:03:38.811,0:03:42.531
Teraz wszystko nieruchome.[br]Bezpiecznie. Koguty pieją".

0:03:42.531,0:03:46.061
Smith użyła języka mocnego, bezpośredniego

0:03:46.061,0:03:48.261
i przepełnionego żywymi obrazami.

0:03:48.273,0:03:50.723
Porównaj jej język do haiku,

0:03:50.723,0:03:55.833
starej japońskiej formy poetyckiej,[br]która podkreśla krótkie intensywne wybuchy

0:03:55.833,0:04:00.684
trzema linijkami po pięć,[br]siedem i pięć sylab.

0:04:00.684,0:04:03.482
Korzenie poezji sięgają głęboko.

0:04:03.482,0:04:05.574
Poezja ewoluuje na przestrzeni lat

0:04:05.574,0:04:07.193
i może teraz bardziej niż dotąd

0:04:07.193,0:04:12.854
granice między poezją, prozą, piosenką[br]i sztukami wizualnymi się zamazują.

0:04:12.854,0:04:15.234
Ale jedna rzecz się nie zmieniła.

0:04:15.234,0:04:18.664
Słowo "poezja" pochodzi właściwie[br]od formy czasownikowej

0:04:18.664,0:04:23.604
greckiego 'poiesis', co znaczy 'tworzyć'.

0:04:23.604,0:04:28.144
Poeci, jak rzemieślnicy,[br]wciąż pracują z surowcami świata,

0:04:28.144,0:04:29.992
aby wykuć nowe rozumienie

0:04:29.992,0:04:36.075
i komentować istotę człowieczeństwa[br]w sposób dostępny tylko człowiekowi.

0:04:36.075,0:04:41.525
Żeby to sprawdzić naukowcy z Dartmouth[br]zaprogramowali robota do pisania poezji.

0:04:41.525,0:04:45.024
Jurorzy przejrzeli stosy sonetów,

0:04:45.024,0:04:49.054
żeby zobaczyć, czy da się rozróżnić[br]utwory człowieka i maszyny.

0:04:49.054,0:04:50.812
Można się cieszyć,

0:04:50.812,0:04:54.762
że mimo skutecznego[br]użycia sztucznej inteligencji

0:04:54.762,0:04:57.035
w przemyśle, medycynie,

0:04:57.035,0:04:58.575
a nawet dziennikarstwie,

0:04:58.575,0:05:01.255
z poezją jest inaczej.

0:05:01.255,0:05:04.805
Wszystkie wiersze robotów wyłapano.