Muhammad Ali trenował latami,
żeby zostać najlepszym bokserem
jakiego nosiła Ziemia,
ale tylko chwilę zajęło mu stworzenie
najkrótszego na świecie wiersza.
Ali urzekł absolwentów
Harvardu w 1975 roku
swoim posłaniem jedności i przyjaźni.
Kiedy skończył,
publiczność chciała więcej.
Chcieli wiersza.
Ali wygłosił coś, co uchodzi
za najkrótszy wiersz na świecie.
"Ja, wy".
A może to "Ja, wyyyy"?
Nikt nie jest do końca pewny.
Jeśli te dwa słowa są wierszem,
to co dokładnie sprawia,
że wiersz to wiersz?
Sami poeci zmagają się z tą kwestią,
często używając metafor,
żeby uchwycić definicję.
Czy wiersz jest małą maszyną?
Fajerwerkiem?
Echem?
Snem?
Zwykle poezja ma pewne
rozpoznawalne cechy.
Pierwsza - wiersze podkreślają
muzyczne właściwości języka.
Można to osiągnąć
przez rym, rytm i metrum,
od sonetów Szekspira
przez ody Konfucjusza
po sanskryckie Wedy.
Druga - wiersze używają
skondensowanego języka,
jak literatura, z której wyżęto całą wodę.
Trzecia - wiersze często
ukazują silne uczucia,
od poezji duchowej Rumiego
po "Odę do cebuli" Pabla Nerudy.
Poezja, jak sama sztuka,
swoiście kwestionuje proste definicje.
Chociaż wzory rytmiczne wczesnych utworów
były sposobem na zapamiętanie opowieści
przed pojawieniem się pisma,
wiersz wcale nie musi być liryczny.
"Apfel" Reinharda Döhla
i "Silencio" Eugena Gomringera
balansują na granicy
poezji i sztuki wizualnej.
Równocześnie E.E. Cummings pisał wiersze,
których kształt był tak ważny,
jak same słowa,
w tym przypadku wzmacniając smutną
samotność liścia spadającego w pustce.
Gdyby wizualna natura poezji
zeszła na drugi plan,
pewnie zostalibyśmy z muzyką,
a to jest ulubiony temat debat.
Czy piosenki to wiersze?
Wielu nie uważa tekściarzy za poetów
w dosłownym znaczeniu,
ale teksty artystów takich jak Paul Simon,
Bob Dylan
i Tupac Shakur
mają się dobrze nawet bez muzyki.
W rapie elementy poezji
takie jak rym, rytm i metaforyka
są nierozdzielne od formy.
Spójrz na tekst Notoriousa B.I.G.
"Słyszę jak pot spływa ci po policzku
Bicie twego serca,
jak krok Wielkiej Stopy,
Grzmi, wstrząsa betonem".
Jak dotąd wszystkie omawiane przykłady
miały przerwy wierszowe.
Można wyobrazić sobie dwa słowa
wiersza Alego zawiązujące się w powietrzu.
Ja, Wy.
Poezja ma kształt,
który zwykle umiemy rozpoznać.
Przerwy wierszowe
pomagają śledzić rytm wiersza.
Co będzie, jeśli znikną?
Czy wiersz straciłby swoją istotę?
Może nie.
Poznajcie poemat prozą.
Wiersze prozatorskie używają
jaskrawych obrazów i gry słownej,
ale mają formę paragrafów.
Jeśli spojrzymy na poezję
bardziej jako na koncept niż formę,
zobaczymy ją wszędzie dookoła:
w pieśniach religijnych,
w przemowach oratorów
takich jak Martin Luther King,
John Fitzgerald Kennedy
i Winston Churchill
oraz w tak zaskakujących miejscach
jak media społecznościowe.
W 2010 roku dziennikarka
Joanna Smith napisała tweeta
z informacją o trzęsieniu ziemi na Haiti.
"Ubierając się sypialni,
usłyszałam jak ktoś mnie woła.
Wstrząs. Wybiegłam przez rozsuwane drzwi.
Teraz wszystko nieruchome.
Bezpiecznie. Koguty pieją".
Smith użyła języka mocnego, bezpośredniego
i przepełnionego żywymi obrazami.
Porównaj jej język do haiku,
starej japońskiej formy poetyckiej,
która podkreśla krótkie intensywne wybuchy
trzema linijkami po pięć,
siedem i pięć sylab.
Korzenie poezji sięgają głęboko.
Poezja ewoluuje na przestrzeni lat
i może teraz bardziej niż dotąd
granice między poezją, prozą, piosenką
i sztukami wizualnymi się zamazują.
Ale jedna rzecz się nie zmieniła.
Słowo "poezja" pochodzi właściwie
od formy czasownikowej
greckiego 'poiesis', co znaczy 'tworzyć'.
Poeci, jak rzemieślnicy,
wciąż pracują z surowcami świata,
aby wykuć nowe rozumienie
i komentować istotę człowieczeństwa
w sposób dostępny tylko człowiekowi.
Żeby to sprawdzić naukowcy z Dartmouth
zaprogramowali robota do pisania poezji.
Jurorzy przejrzeli stosy sonetów,
żeby zobaczyć, czy da się rozróżnić
utwory człowieka i maszyny.
Można się cieszyć,
że mimo skutecznego
użycia sztucznej inteligencji
w przemyśle, medycynie,
a nawet dziennikarstwie,
z poezją jest inaczej.
Wszystkie wiersze robotów wyłapano.