WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:09.550
Het kostte Mohammed Ali jaren van training

00:00:09.550 --> 00:00:12.870
om 's werelds beste bokser ooit te worden,

00:00:13.300 --> 00:00:17.149
maar slechts enkele momenten
om het kortste gedicht te schrijven.

00:00:17.149 --> 00:00:21.250
Ali charmeerde Harvards 
afstudeerklas in 1975

00:00:21.250 --> 00:00:24.680
met zijn boodschap
van eenheid en vriendschap.

00:00:24.680 --> 00:00:27.371
Toen hij klaar was,
wilde het publiek nog meer.

00:00:27.371 --> 00:00:29.060
Ze wilden een gedicht.

00:00:29.060 --> 00:00:32.962
Ali gaf hun wat beschouwd wordt
als het kortste gedicht ooit.

00:00:32.962 --> 00:00:35.151
"Ik, wij."

00:00:35.411 --> 00:00:37.381
Of is het: "Ik, blij!"?

00:00:37.381 --> 00:00:39.041
Niemand die het echt zeker weet.

00:00:39.041 --> 00:00:42.051
Maar als deze twee woorden
een gedicht zijn,

00:00:42.051 --> 00:00:45.051
wat maakt dan van een gedicht een gedicht?

00:00:45.051 --> 00:00:48.101
Dichters hebben zelf
ook moeite met deze vraag

00:00:48.101 --> 00:00:51.605
en gebruiken vaak metaforen
om tot een soort definitie te komen.

00:00:51.605 --> 00:00:53.680
Is een gedicht een kleine machine?

00:00:53.680 --> 00:00:54.765
Vuurwerk?

00:00:54.765 --> 00:00:55.821
Een echo?

00:00:55.821 --> 00:00:57.010
Een droom?

00:00:57.010 --> 00:01:01.352
Gedichten hebben vaak
herkenbare kenmerken.

00:01:01.352 --> 00:01:05.551
Eén - gedichten benadrukken
de muzikale kwaliteiten van een taal.

00:01:05.551 --> 00:01:08.221
Dat kan gebeuren door middel van
rijm, ritme en metrum:

00:01:08.221 --> 00:01:09.979
van de sonnetten van Shakespeare,

00:01:09.979 --> 00:01:11.542
over de odes van Confucius,

00:01:11.542 --> 00:01:13.852
tot de Veda's in het Sanskriet.

00:01:13.852 --> 00:01:16.556
Twee - gedichten gebruiken beknopte taal,

00:01:16.556 --> 00:01:20.492
een beetje als literatuur
waaruit al het vocht gewrongen is.

00:01:20.492 --> 00:01:23.872
Drie - gedichten gaan vaak
over intense emoties:

00:01:23.872 --> 00:01:25.875
van Rumi's spirituele poëzie,

00:01:25.875 --> 00:01:29.312
tot Pablo Neruda's 'Ode aan de ui'.

00:01:29.312 --> 00:01:33.783
Poëzie kan -- net als kunst --
simple definities ter discussie stellen.

00:01:33.783 --> 00:01:37.653
Hoewel het ritme van de eerste gedichten
ertoe diende om verhalen te memoriseren

00:01:37.653 --> 00:01:40.338
toen er nog niet werd geschreven,

00:01:40.338 --> 00:01:42.943
hoeft een gedicht niet lyrisch te zijn.

00:01:42.954 --> 00:01:44.691
Reinhard Döhls 'Appel'

00:01:44.691 --> 00:01:46.649
en Eugen Gomringers 'silencio'

00:01:46.649 --> 00:01:50.160
brengen visuele kunst en poëzie
op dezelfde lijn.

00:01:50.160 --> 00:01:53.776
Intussen schreef E.E. Cummings gedichten
waarvan de vorm even belangrijk was

00:01:53.776 --> 00:01:55.420
als de woorden zelf;

00:01:55.420 --> 00:02:00.919
hier versterkt het de droeve eenzaamheid
van een enkel dwarrelend blad.


00:02:01.909 --> 00:02:05.569
Als de visuele aard van poëzie
naar de achtergrond zou verdwijnen,

00:02:05.569 --> 00:02:07.989
misschien restte ons dan nog de muziek.

00:02:07.989 --> 00:02:10.600
Dat is iets waarover mensen 
graag debatteren.

00:02:10.600 --> 00:02:12.669
Zijn liederen gedichten?

00:02:12.669 --> 00:02:16.289
Velen zien songwriters niet als dichters
in de letterlijke zin van het woord,

00:02:16.289 --> 00:02:18.689
maar teksten van artiesten als Paul Simon,

00:02:18.689 --> 00:02:19.788
Bob Dylan

00:02:19.788 --> 00:02:21.159
en Tupac Shakur

00:02:21.159 --> 00:02:23.829
blijven vaak ook zonder muziek overeind.

00:02:23.829 --> 00:02:27.049
In rap zijn poëtische elementen
zoals rijm, ritme en beeldspraak

00:02:27.049 --> 00:02:29.529
onlosmakelijk verbonden met de vorm.

00:02:29.529 --> 00:02:32.359
Neem nu deze tekst
van the Notorious B.I.G.

00:02:32.359 --> 00:02:34.727
"Ik hoor het zweet langs je kaak druppelen

00:02:34.727 --> 00:02:37.019
Je hartslag klinkt als wildemanspassen

00:02:37.019 --> 00:02:39.801
Doet het beton schudden en donderen."

00:02:39.801 --> 00:02:43.298
Alle voorbeelden die we tot nu toe zagen,
hadden afgebroken regeleindes.

00:02:43.298 --> 00:02:46.065
We kunnen de twee woorden
van Ali's gedicht

00:02:46.065 --> 00:02:48.045
zich haast zien schikken in de lucht:

00:02:48.045 --> 00:02:49.598
Ik
Wij

00:02:50.258 --> 00:02:53.304
Poëzie kunnen we meestal
herkennen aan de vorm.

00:02:53.304 --> 00:02:57.209
Afgebroken regeleindes navigeren de lezer
door de ritmiek van een gedicht heen.

00:02:57.209 --> 00:02:59.628
Maar wat als die regeleindes verdwenen?

00:02:59.628 --> 00:03:02.118
Zou de essentie van het gedicht
verloren gaan?

00:03:02.118 --> 00:03:03.433
Misschien niet.

00:03:03.433 --> 00:03:05.237
Ziedaar het prozagedicht.

00:03:05.237 --> 00:03:08.099
Prozagedichten gebruiken
levendige beelden en woordspelingen,

00:03:08.109 --> 00:03:11.271
maar zijn opgebouwd als paragrafen.

00:03:11.271 --> 00:03:15.343
Als we poëzie niet zozeer als een vorm
maar meer als een concept bekijken,

00:03:15.343 --> 00:03:18.149
dan zien we het poëtische
overal rondom ons:

00:03:18.149 --> 00:03:19.378
spirituele hymnes,

00:03:19.378 --> 00:03:22.249
de speeches van redenaars
als Martin Luther King Jr.,

00:03:22.249 --> 00:03:23.179
JFK

00:03:23.179 --> 00:03:24.590
en Winston Churchill,

00:03:24.590 --> 00:03:27.429
en op verrassende plaatsen
zoals sociale media.

00:03:27.429 --> 00:03:33.140
In 2010 tweette journaliste Joanna Smith
updates over de aardbeving in Haïti.

00:03:33.140 --> 00:03:36.091
"Was me in b-kamer aan het aankleden
toen ik mijn naam hoorde.

00:03:36.091 --> 00:03:38.811
Beving. Rende naar buiten door schuifdeur.

00:03:38.811 --> 00:03:42.531
Alles stil nu. Veilig. Hanen kraaien."

00:03:42.531 --> 00:03:46.061
Smith gebruikt taal op een manier
die krachtig is en direct,

00:03:46.061 --> 00:03:48.261
die bol staat van de levendige beelden.

00:03:48.273 --> 00:03:50.723
Vergelijk haar taal met die van een haiku,

00:03:50.723 --> 00:03:55.823
de oude Japanese poëzievorm
die kort en krachtig is,

00:03:55.823 --> 00:03:59.914
met haar drie regels van vijf,
zeven en vijf lettergrepen.

00:04:00.684 --> 00:04:03.632
De stille waters van de poëzie
hebben diepe gronden.

00:04:03.632 --> 00:04:05.504
Poëzie is mettertijd geëvolueerd.

00:04:05.504 --> 00:04:07.364
En wellicht nu meer dan ooit,

00:04:07.364 --> 00:04:12.014
is de lijn tussen poëzie, proza,
lied en visuele kunst vervaagd.

00:04:12.854 --> 00:04:15.234
Maar één ding is niet veranderd:

00:04:15.234 --> 00:04:18.664
het woord poëzie was
oorspronkelijk een werkwoord,

00:04:18.664 --> 00:04:23.604
afgeleid van het oude Griekse poiesis,
wat 'creëren' betekent.

00:04:23.604 --> 00:04:28.144
Dichters werken net zoals ambachtslui
nog altijd met ruwe grondstoffen

00:04:28.144 --> 00:04:29.712
om nieuwe inzichten te smeden

00:04:29.712 --> 00:04:32.712
en te becommentariëren
wat het is mens te zijn,

00:04:32.712 --> 00:04:34.955
zoals alleen mensen dat kunnen.

00:04:36.075 --> 00:04:41.525
Onderzoekers van Dartmouth testten dit
door robots poëzie te laten schrijven.

00:04:41.525 --> 00:04:45.024
Een jury ploeterde zich
door stapels sonnetten om te zien

00:04:45.024 --> 00:04:49.054
of ze de producten van mens en machine
van elkaar konden onderscheiden.

00:04:49.054 --> 00:04:50.812
Het zal je misschien verblijden

00:04:50.812 --> 00:04:54.515
dat hoewel wetenschappers met succes
artificiële intelligentie hebben ingezet

00:04:54.545 --> 00:04:56.125
in de fabricage,

00:04:56.135 --> 00:04:57.135
in de geneeskunde,

00:04:57.135 --> 00:04:58.575
en zelfs in de journalistiek,

00:04:58.575 --> 00:05:01.255
poëzie een heel ander verhaal is.

00:05:01.267 --> 00:05:05.267
De robots vielen in 100%
van de gevallen door de mand.