WEBVTT

00:00:07.039 --> 00:00:11.069
မိုဟာမက် အလီဟာ ကမ္ဘာကြီးက မြင်ဖူးသမျှထဲမှာ
အကြီးကျယ်ဆုံး လက်ဝှေ့သမားဖြစ်လာဖို့

00:00:11.069 --> 00:00:13.520
နှစ်များစွာ လေ့ကျင့်ခဲ့ပေမဲ့

00:00:13.520 --> 00:00:17.149
အတိုဆုံး ဒီကဗျာလေး ဖန်တီးဖို့ကျတော့
ခဏလေးပါပဲ။

00:00:17.149 --> 00:00:21.250
အလီဟာ ၁၉၇၅ ခုမှာ Harvard ရဲ့
ဘွဲ့နှင်းသဘင်ကို သူ့ရဲ့ ညီညွတ်မှုနဲ့

00:00:21.250 --> 00:00:24.680
ချစ်ခင်ရင်းနှီးမှု သတင်းစကားနဲ့
ဖမ်းစားခဲ့တယ်။

00:00:24.680 --> 00:00:27.371
သူပြောပြီးသွာတော့ 
ပရိတ်သတ်က ထပ်ကြားချင်ခဲ့တယ်။



00:00:27.371 --> 00:00:29.060
သူတို့က ကဗျာတစ်ပုဒ်လိုချင်ခဲ့တယ်။

00:00:29.060 --> 00:00:32.962
အလီ ဟောပြောခဲ့တဲ့ အတိုဆုံးကဗျာ
လို့ ယူဆရတာကတော့

00:00:32.962 --> 00:00:35.661
"Me, we" လား၊

00:00:35.661 --> 00:00:38.271
ဒါမှမဟုတ် "Me, weee" လား၊

00:00:38.271 --> 00:00:39.481
ဘယ်သူမှ တကယ် မသေချာပါဘူး။

00:00:39.481 --> 00:00:45.471
ဘာဖြစ်ဖြစ် ဒီစကားလုံးနှစ်လုံးက ကဗျာဆိုရင်
ကဗျာတစ်ပုဒ်ကို ကဗျာမြောက်စေတာက ဘာများလဲ။

00:00:45.471 --> 00:00:48.101
ကဗျာဆရာတွေ ကိုယ်တိုင်
မကြာခဏ ဥပစာတွေသုံးရင်း

00:00:48.101 --> 00:00:51.605
အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို ခန့်မှန်းဖို့ 
ကြိုးပမ်းခဲ့ဖူးကြပါတယ်။

00:00:51.605 --> 00:00:53.680
ကဗျာတစ်ပုဒ်ဟာ စက်သေးသေးလေးလား။

00:00:53.680 --> 00:00:54.765
မီးရှူးမီးပန်းတစ်ခုလား

00:00:54.765 --> 00:00:55.821
ပဲ့တင်သံတစ်ခုလား။

00:00:55.821 --> 00:00:57.010
အိပ်မက်တစ်ခုလား။

00:00:57.010 --> 00:01:01.352
ကဗျာစာပေမှာ ယေဘုယျအားဖြင့် အသိအမှတ်
ပြုနိုင်တဲ့ လက္ခဏာတစ်ချို့ပါဝင်ပါတယ်။

00:01:01.352 --> 00:01:05.551
တစ်၊ ကဗျာတွေဟာ ဘာသာစကားရဲ့
ဂီတဆိုင်ရာ အရည်အသွေးတွေကို အလေးထားတယ်။

00:01:05.551 --> 00:01:08.481
ဒါကို ကာရန်၊ စည်းချက်၊ မတ္တာတွေကနေ
ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်၊

00:01:08.481 --> 00:01:09.979
Shakespeare ရဲ့ လင်္ကာတွေကနေ


00:01:09.979 --> 00:01:11.542
Confucius ရဲ့ ရတုကဗျာတွေ

00:01:11.542 --> 00:01:13.852
သက္ကတ ဝေဒကျမ်းတွေအထိပါ။

00:01:13.852 --> 00:01:16.556
နှစ် ကဗျာတွေဟာ အကျဉ်းချုံးထားတဲ့
ဘာသာစကားပါ၊

00:01:16.556 --> 00:01:20.492
၎င်းကနေ ရေအားလုံးကို ညှစ်ထုတ်ထားတဲ့
စာပေလိုပါ။

00:01:20.492 --> 00:01:23.872
သုံး၊ ကဗျာတွေဟာ မကြာခဏ ပြင်းထန်တဲ့ 
ခံစားချက်တွေကို အသားပေးတယ်။

00:01:23.872 --> 00:01:25.875
Rumi ရဲ့ စိတ်ဆိုင်ရာ ကဗျာစာပေကနေ

00:01:25.875 --> 00:01:29.312
Pablo Neruda ရဲ့ "Ode to an Onion" ထိပါ။

00:01:29.312 --> 00:01:33.883
ကဗျာစာပေသက်သက်က အနုပညာဖြစ်သလို ရိုးရိုး 
အဓိပ္ပါယ်တွေကို စိန်ခေါ်တဲ့ နည်းလမ်းပါ။

00:01:33.883 --> 00:01:36.303
အစောဆုံးကဗျာတွေရဲ့ စည်းချက်ပုံစံတွေဟာ
အရေးအသားတောင်

NOTE Paragraph

00:01:36.303 --> 00:01:40.163
မပေါ်ခင် ဇာတ်လမ်းတွေကို အမှတ်ရဖို့ 
နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့

00:01:40.163 --> 00:01:42.703
ကဗျာတစ်ပုဒ်ဟာ လင်္ကာမြောက်ဖို့
မလိုပါဘူး။

00:01:42.703 --> 00:01:44.251
Reinhard Döhl ရဲ့ “Apfel”နဲ့

00:01:44.251 --> 00:01:46.649
Eugen Gomringer ရဲ့ "silencio" တို့ဟာ

00:01:46.649 --> 00:01:50.160
အမြင်ပိုင်း အနုပညာနဲ့ ကဗျာစာပေအကြားမှာ
နာယူပါတယ်

00:01:50.160 --> 00:01:53.556
တစ်ချိန်တည်းမှာ E.E. Cummings ဟာ
စကားလုံးတွေသက်သက်လိုပဲ အရေးပါတဲ့

00:01:53.556 --> 00:01:55.420
ကဗျာတွေရဲ့ ပုံစံတွေကို ရေးခဲ့တယ်၊

00:01:55.420 --> 00:02:01.909
ဒီမှာ ဟင်းလင်ပြင်ကို ဖြတ်ကျလာတဲ့သစ်ရွက်ရဲ့
ဝမ်းနည်းအထီကျန်မှုကို ချဲ့ထွင်တာပါ။

00:02:01.909 --> 00:02:05.569
ကဗျာရဲ့ အမြင်ပို်င်း သဘာဝဟာ
နောက်ခံမှာ မှေးမှိန်တယ်ဆိုရင်

00:02:05.569 --> 00:02:07.989
ဖြစ်နိုင်တာက ဂီတနဲ့ကျန်ခဲ့ပြီး

00:02:07.989 --> 00:02:10.600
ဒါက လူတွေ ငြင်းခုံလို့တဲ့ နယ်ပယ်တစ်ခုပါ။

00:02:10.600 --> 00:02:12.669
သီချင်းတွေက ကဗျာတွေလား။

00:02:12.669 --> 00:02:16.189
အများက စာပေးသဘောသစ်ခုမှာ တေးရေးသူတွေကို 
ကဗျာဆရာတွေလို့ မမှတ်ယူကြပေမဲ့

00:02:16.189 --> 00:02:18.689
Paul Simon Bob Dylan နဲ့ 
Tupac Shakur တို့လို

00:02:18.689 --> 00:02:19.788
အနုပညာရှင်တွေဆီက

00:02:19.788 --> 00:02:21.159
သီချင်းစာသားတွေဟာ

00:02:21.159 --> 00:02:23.829
ဂီတမပါတာတောင် 
မကြာခဏ စံပြုရပါတယ်။

00:02:23.829 --> 00:02:27.049
ရက်ပ်မှာ ကာရန်၊စည်းချက်နဲ့ နိမိတ်ပုံလို
ကဗျာဆရာ အခြေခံသဘောတရားတွေဟာ

00:02:27.049 --> 00:02:29.529
ဒီပုံစံကနေ ခွဲခြားလို့မရပါဘူး။

00:02:29.529 --> 00:02:32.359
Notorious B.I.G က ဒီစာသားကိုကြည့်ပါ။

00:02:32.359 --> 00:02:34.727
"မင်းပါးပြင်ထက်မှာ ချွေးစီးကျနေတာ
ငါကြားတယ်

00:02:34.727 --> 00:02:37.019
မင်းရင်ခုန်သံဟာ နှင်းလူ ခြေထောက်တွေလို
အသံပေါက်ကာ

00:02:37.019 --> 00:02:39.801
တဂျိန်းဂျိန်း ကွန်ကရစ်ကို လှုပ်ရမ်းနေတယ်"

00:02:39.801 --> 00:02:43.298
ဒီအထိတော့ ကျွန်တော်တို့ မြင်ခဲ့တဲ့ 
ဥပမာအားလုံးမှာ စာကြောင်းခွဲတွေရှိတယ်။

00:02:43.298 --> 00:02:48.045
လေထဲမှာ စုစည်းထားတဲ့ အလီရဲ့ နှစ်လုံးစပ်
ကဗျာကိုတောင် စိတ်ကူးကြည့်နိုင်ပါတယ်။

00:02:48.045 --> 00:02:50.258
Me, We.

00:02:50.258 --> 00:02:53.304
ကဗျာစာပေမှာ အမြဲလိုလို 
အသိအမှတ်ပြုနိုင်တဲ့ ပုံစံစံတစ်ခုရှိပါတယ်။

00:02:53.304 --> 00:02:57.209
၎င်းရဲ့စာကြောင်းခွဲတွေက စာဖတ်သူတွေကို 
ကဗျာတစ်ပုဒ်ရဲ့ စည်းချက်ကို ကူညီလမ်းပြတယ်

00:02:57.209 --> 00:02:59.628
ဒါပေမဲ့ ဒီစာကြောင်းခွဲတွေ ပျောက်နေရင်ရော။

00:02:59.628 --> 00:03:02.118
ဒါဟာ ကဗျာတစ်ပုဒ်ရဲ့ အနှစ်သာရကို 
ပျောက်ဆုံးစေမှာလား။

00:03:02.118 --> 00:03:03.433
မဟုတ်လောက်ပါဘူး။

00:03:03.433 --> 00:03:05.237
စကားပြေကဗျာကို ထည့်သွင်းပါ။

00:03:05.237 --> 00:03:07.989
စကားပြေကဗျာတွေဟာ ထင်သာတဲ့ 
ပုံရိပ်တွေနဲ့ စကာလုံးကစားတာကို

00:03:07.989 --> 00:03:11.271
အသုံးပြုပေမဲ့
စာပိုဒ်တွေလိုမျိုး ပုံစံချထားတယ်

00:03:11.271 --> 00:03:15.343
ကဗျာစာပေကို ပုံစံတစ်ခုအနေနဲ့ လျှော့ပြီး
အတွေးအမြင်တစ်ခုအနေနဲ့ ကြည့်တဲ့အခါ

00:03:15.343 --> 00:03:18.149
ကျွန်တော်တို့ဝန်းကျင် အားလုံးမှာ 
ကဗျာဆန်တာကို မြင်နိုင်တယ်။

00:03:18.149 --> 00:03:19.378
ဓမ္မတေးတွေ၊

00:03:19.378 --> 00:03:22.249
Martin Luther King,Jr လို
အာဝဇ္ဇန်းရွှင်သူတွေရဲ့မိန့်ခွန်းတွေ

00:03:22.249 --> 00:03:23.179
JFK နဲ့

00:03:23.179 --> 00:03:24.590
Winston Churchill

00:03:24.590 --> 00:03:27.429
လူမှုရေးမီဒီယာတွေလို့ အံ့ဖွယ်နေရာတွေပါ။


00:03:27.429 --> 00:03:33.140
၂၀၁၀ မှာ သတင်းစာဆရာ Joanna Smith က
ဟေတီငလျင်ရဲ့ နောက်ဆုံးသတင်းကို တင်ခဲ့တာက

00:03:33.140 --> 00:03:36.091
"အခန်းထဲမှာ အဝတ်လဲနေတုန်း
ငါ့နာမည်ကြားတဲ့အခါ


00:03:36.091 --> 00:03:38.811
တုန်လှုပ်မိ၊ ဆွဲတံခါးကနေ ပြေးခဲ့

00:03:38.811 --> 00:03:42.531
အခုတော့ အားလုံးငြိမ်၊ ကြက်ဖတွေ တွန်ကျူးနေ"

00:03:42.531 --> 00:03:46.061
Smith ဟာ ဘာသာစကားကို အားကောင်းပြီး
တိုက်ရိုက် သိသာတဲ့ ပုံရိပ်တွေ ပြည့်နေတဲ့

00:03:46.061 --> 00:03:48.261
နည်းလမ်းနဲ့ သုံးပါတယ်။

00:03:48.273 --> 00:03:50.723
သူမရဲ့ ဘာသာစကားကို ဟိုက္ကုတစ်ပုဒ်
နဲ့ ယှဉ်ကြည့်ပါ

00:03:50.723 --> 00:03:55.823
၅၊၇၊၅ စာကြောင်း သုံးကြောင်းတည်းနဲ့ 
တိုတောင်းတဲ့ လေးနက်မှုရဲ့

00:03:55.823 --> 00:04:00.684
ပေါက်ကွဲမှုတွေကို အသားပေးတဲ့ 
ရှေးဟောင်း ကဗျာပုံစံတစ်ခုပါ။

00:04:00.684 --> 00:04:03.632
ကဗျာစာပေရဲ့ ရေထုဟာ ကျယ်ပြန့်၊
နက်ရှိုင်းပါတယ်။

00:04:03.632 --> 00:04:05.504
ကဗျာစာပေဟာ အချိန်နဲ့ ပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်


00:04:05.504 --> 00:04:07.193
အခုဆို ခါတိုင်းထက်ကိုပိုနိုင်ပါတယ်၊

00:04:07.193 --> 00:04:12.854
ကဗျာစာပေ၊ စကားပြေသီချင်းနဲ့ အမြင်ပိုင်း
အနုပညာကြားက မျဉ်းဟာ မှုန်ဝါးသွားပါပြီ။

00:04:12.854 --> 00:04:15.234
သို့ပေမည့် တစ်ခုကတော့ မပြောင်းလဲသွားပါဘူး။

00:04:15.234 --> 00:04:18.664
poetry စကားလုံးဟာ တကယ်တော့ 
ကြိယာပုံစံနဲ့ စခဲ့ပါတယ်၊

00:04:18.664 --> 00:04:23.604
ရှေးဟာင်း ဂရိ poiesis ကနေလာပြီး
ဖန်တီးသည်လို့ အနက်ရပါတယ်။

00:04:23.604 --> 00:04:28.144
လက်မှုပညာသည်လိုပဲ ကဗျာဆရာတွေဟာ 
အသိအမြင်သစ်တွေ ပုံသွင်းဖို့

00:04:28.144 --> 00:04:29.992
လူသားက ဘာဆိုတာကို လူသားပဲတတ်နိုင်တဲ့

00:04:29.992 --> 00:04:36.075
နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ ထင်မြင်ချက်ပေးဖို့ 
ကမ္ဘာ့ကုန်ကြမ်းတွေနဲ့ လုပ်ကိုင်နေဆဲပါ၊

00:04:36.075 --> 00:04:41.525
Dartmouth သုတေသီတွေဟာ စက်ရုပ်တွေကို
ကဗျာရေးခိုင်းကာ ဒီအယူအဆကို စမ်းသပ်ခဲ့တယ်။

00:04:41.525 --> 00:04:45.024
အကဲဖြတ်အဖွဲ့ဟာ လူရေးလား၊
စက်ကရေးလားဆိုတာ

00:04:45.024 --> 00:04:49.054
ခွဲခြားသိနိုင်ဖို့ 
လင်္ကာအပုံတွေကနေ ရွေးထုတ်ပါတယ်။

00:04:49.054 --> 00:04:53.012
သင်ပျော်နေလောက်တာက
သိပ္ပံညာရှင်တွေဟာ ဉာဏ်ရည်တုကို

00:04:53.012 --> 00:04:56.035
ထုတ်လုပ်ရေး၊ ဆေးပညာနဲ့


00:04:56.035 --> 00:04:57.035
သတင်းစာပညာမှာတောင်

00:04:57.035 --> 00:04:58.575
အောင်မြင်စွာ အသုံးပြုခဲ့ပေမဲ့


00:04:58.575 --> 00:05:01.255
ကဗျာစာပေကျတော့ လုံးဝတမျိုးပါ။

00:05:01.255 --> 00:05:04.805
အချိန်ရဲ့ ရာနှုန်းပြည့်တိုင်း စက်ရုပ်တွေဟာ
လက်ပူးလက်ကြပ် အမိခံခဲ့ကြရတာပါ။