WEBVTT

00:00:13.817 --> 00:00:15.572
Dobro veče!

00:00:15.572 --> 00:00:16.854
Šta je bilo?

00:00:16.854 --> 00:00:19.166
Plašite se vampira?

00:00:19.166 --> 00:00:21.283
Hehe, ne brinite,

00:00:21.283 --> 00:00:23.123
ne ostajem na večeri.

00:00:23.123 --> 00:00:25.876
Ahaha. Ovde sam
da vas provedem

00:00:25.876 --> 00:00:28.251
kroz kratku istoriju vampira

00:00:28.251 --> 00:00:30.808
i ilustrujem vam
kako se naša slika promenila

00:00:30.808 --> 00:00:33.304
od mrtvaca koji se gega

00:00:33.304 --> 00:00:36.301
do uglađenog gospodina
koga vidite pred sobom.

00:00:36.301 --> 00:00:39.975
Vampiri su skoro isto
stari kao i vi, ljudi.

00:00:39.975 --> 00:00:41.921
Priče i svedočenja o nama

00:00:41.921 --> 00:00:43.854
pojavljuju se u kulturama
koje se protežu unazad

00:00:43.854 --> 00:00:46.668
čak do praistorijskih vremena.

00:00:46.668 --> 00:00:49.664
Ali tada nas nisu zvali
vampirima

00:00:49.664 --> 00:00:52.109
i većina nas nije izgledala onako

00:00:52.109 --> 00:00:54.730
kako danas zamišljamo vampire,

00:00:54.730 --> 00:00:56.588
daleko od toga!

00:00:56.588 --> 00:00:59.258
Na primer,
mesopotamijski Lamaštu

00:00:59.258 --> 00:01:01.823
je bio stvorenje sa glavom lava

00:01:01.823 --> 00:01:03.753
i telom magarca,

00:01:03.753 --> 00:01:05.325
a starogrčke strige

00:01:05.325 --> 00:01:09.804
su jednostavno opisivali
kao krvožedne ptice.

00:01:09.804 --> 00:01:11.837
Drugi su bili još čudniji.

00:01:11.837 --> 00:01:15.915
Filipinski manangal je odvajao
svoj gornji deo tela

00:01:15.915 --> 00:01:19.641
i širio ogromna krila nalik na ona
od slepog miša, da bi poleteo.

00:01:19.641 --> 00:01:23.459
Malezijski penangalan
je bio leteća ženska glava

00:01:23.459 --> 00:01:25.501
sa utrobom koja visi iz nje.

00:01:25.501 --> 00:01:26.697
He he he he.

00:01:26.697 --> 00:01:29.207
A australijski jaramajahu

00:01:29.207 --> 00:01:32.034
je bio malo crveno stvorenje
sa velikom glavom,

00:01:32.034 --> 00:01:33.340
velikim ustima

00:01:33.340 --> 00:01:36.944
i pijavicama na rukama i nogama.

00:01:36.944 --> 00:01:40.200
I da ne zaboravimo
karipskog Sukujana,

00:01:40.200 --> 00:01:42.133
zapadnoafričkog obajifo

00:01:42.133 --> 00:01:44.677
i meksičkog Tlahuelpučija.

00:01:44.677 --> 00:01:47.474
He, he, zar nisu simpatični?

00:01:47.474 --> 00:01:50.645
Iako izgledaju jako različito,

00:01:50.645 --> 00:01:54.832
sva ova bića imaju
jednu zajedničku osobinu:

00:01:54.832 --> 00:01:57.475
hrane se tako što konzumiraju

00:01:57.475 --> 00:02:01.899
životnu snagu živog bića.

00:02:01.899 --> 00:02:06.243
Ova zajednička crta
je ono što definiše vampira -

00:02:06.243 --> 00:02:09.947
svi drugi atributi se menjaju
u skladu sa plimom i osekom.

00:02:09.947 --> 00:02:11.906
I kako smo onda stigli

00:02:11.906 --> 00:02:14.414
do oživljenog momka
koga vidite pred sobom?

00:02:14.414 --> 00:02:16.407
Naš moderni ideal nastaje

00:02:16.407 --> 00:02:18.800
u 18. veku u istočnoj Evropi.

00:02:18.800 --> 00:02:23.446
Sa drastičnim povećanjem
vampirskih sujeverja,

00:02:23.446 --> 00:02:26.584
priče o stvorenjima nalik na duhove,
koja sisaju krv

00:02:26.584 --> 00:02:29.994
su postale horor priče
za laku noć.

00:02:29.994 --> 00:02:31.388
Narodni folklor,

00:02:31.388 --> 00:02:33.885
kao što je moroi kod Rumuna

00:02:33.885 --> 00:02:35.636
i lugat u Albaniji,

00:02:35.636 --> 00:02:39.548
daju vampirima osobine
koje su poznate danas,

00:02:39.548 --> 00:02:42.104
kao što su: besmrtnost,

00:02:42.104 --> 00:02:43.486
noćna aktivnost

00:02:43.486 --> 00:02:45.611
i promena oblika.

00:02:45.611 --> 00:02:49.718
Istočna Evropa u 18. veku
je bila

00:02:49.718 --> 00:02:51.913
prilično sumorno mesto,

00:02:51.913 --> 00:02:53.680
sa mnogo umiranja

00:02:53.680 --> 00:02:57.195
od nepoznatih bolesti i zaraza.

00:02:57.195 --> 00:02:59.073
U nedostatku
medicinskog objašnjenja,

00:02:59.073 --> 00:03:02.335
ljudi su tražili natprirodne uzroke

00:03:02.335 --> 00:03:05.576
i našli nešto što je
izgledalo kao dokaz

00:03:05.576 --> 00:03:07.950
u telima žrtava.

00:03:07.950 --> 00:03:09.779
Kad su seljani iskopavali tela

00:03:09.779 --> 00:03:12.780
da nađu uzroke misterioznih smrti,

00:03:12.780 --> 00:03:15.245
često su nalazili leševe

00:03:15.245 --> 00:03:17.918
koji su izgledali vrlo živo -

00:03:17.918 --> 00:03:20.418
duže kose i noktiju,

00:03:20.418 --> 00:03:22.438
naduvenih stomaka

00:03:22.438 --> 00:03:25.584
i sa krvlju na uglovima usana.

00:03:25.584 --> 00:03:30.119
He, he, naravno, ovi ljudi
nisu bili stvarno mrtvi.

00:03:30.119 --> 00:03:32.342
Bili su vampiri!

00:03:32.342 --> 00:03:33.840
I napuštali su svoje grobove

00:03:33.840 --> 00:03:37.555
da bi se hranili živima.

00:03:38.462 --> 00:03:41.326
Preplašeni seljani bi
brzo sprovodili

00:03:41.326 --> 00:03:43.873
ritual ubijanja ovih zombija.

00:03:43.873 --> 00:03:45.930
Praksa se razlikovala
od mesta do mesta,

00:03:45.930 --> 00:03:48.791
ali obično je podrazumevala
obezglavljivanja,

00:03:48.791 --> 00:03:50.084
spaljivanja

00:03:50.084 --> 00:03:52.707
i zabijanja kocima za sanduk

00:03:52.707 --> 00:03:55.595
da bi ih sprečili da ustanu.

00:03:55.595 --> 00:03:58.247
Gadne stvari!

00:03:58.247 --> 00:04:03.348
Ali ono što su seljani tumačili
kao grešno oživljavanje,

00:04:03.348 --> 00:04:07.210
u stvari su bili
normalni simptomi smrti.

00:04:07.210 --> 00:04:08.774
Kad se telo raspada,

00:04:08.774 --> 00:04:10.667
koža dehidrira

00:04:10.667 --> 00:04:14.418
i prouzrokuje izduženje
kose i noktiju.

00:04:14.418 --> 00:04:16.964
Bakterije u stomaku
stvaraju gasove

00:04:16.964 --> 00:04:18.572
koji ispunjavaju stomak,

00:04:18.572 --> 00:04:22.160
što prouzrokuje izbacivanje
krvi i sadržaja kroz usta.

00:04:22.160 --> 00:04:26.075
Nažalost, ova nauka
još uvek nije bila poznata,

00:04:26.075 --> 00:04:29.434
pa su seljani nastavili da kopaju.

00:04:29.434 --> 00:04:32.584
Toliko je tela bilo iskopano

00:04:32.584 --> 00:04:34.421
da je austrijska carica poslala

00:04:34.421 --> 00:04:38.501
svog lekara da opovrgne
priče o vampirima

00:04:38.501 --> 00:04:41.104
i čak je donela zakon

00:04:41.104 --> 00:04:43.815
koji zabranjuje
provaljivanje grobova.

00:04:43.815 --> 00:04:47.531
Ali, čak i pošto je
lov na vampire zamro,

00:04:47.531 --> 00:04:49.922
legende su preživele

00:04:49.922 --> 00:04:52.249
u lokalnom sujeverju.

00:04:52.249 --> 00:04:54.403
To je dovelo do književnih dela

00:04:54.403 --> 00:04:56.497
kao što je Polidorijev "Vampir",

00:04:56.497 --> 00:04:58.662
gotska novela "Karmila"

00:04:58.662 --> 00:05:03.635
i najpoznatije -
"Drakula" Brema Stokera.

00:05:03.635 --> 00:05:06.721
Iako je Stoker uključio
istorijsku građu,

00:05:06.721 --> 00:05:09.941
kao što je kupanje Elizabet Batori
u krvi devica

00:05:09.941 --> 00:05:13.463
i surova pogubljenja Vlada Drakula,

00:05:13.463 --> 00:05:15.747
ove lokalne legende
su bile ono

00:05:15.747 --> 00:05:18.999
što je inspirisalo
glavne elemente njegove priče:

00:05:18.999 --> 00:05:21.255
Transilvaniju kao mesto radnje,

00:05:21.255 --> 00:05:23.855
korišćenje belog luka
za samoodbranu

00:05:23.855 --> 00:05:27.070
i probadanje srca.

00:05:27.070 --> 00:05:30.586
I dok su nam ove osobine
sigurno poznate,

00:05:30.586 --> 00:05:33.200
elementi koje je sam izmislio

00:05:33.200 --> 00:05:35.920
su se takođe zadržali:

00:05:35.920 --> 00:05:37.692
strah od krstova,

00:05:37.692 --> 00:05:39.757
slabost na sunčevoj svetlosti

00:05:39.757 --> 00:05:41.541
i nesposobnost vampira

00:05:41.541 --> 00:05:43.919
da vide svoj odraz.

00:05:43.919 --> 00:05:45.704
Izmišljanjem novih osobina

00:05:45.704 --> 00:05:49.893
Stoker je savršeno opisao
jedan vek staru tradiciju,

00:05:49.893 --> 00:05:51.473
razvijajući

00:05:51.473 --> 00:05:54.380
i proširujući mit o vampirima.

00:05:54.380 --> 00:05:55.630
Kao što smo videli,

00:05:55.630 --> 00:05:57.500
možda ste upoznali moje rođake,

00:05:57.500 --> 00:06:00.847
mnoštvo stvorenja
koja su se šunjala po mraku

00:06:00.847 --> 00:06:03.175
pre Drakule

00:06:03.175 --> 00:06:05.177
i još mnogi će nastaviti

00:06:05.177 --> 00:06:07.624
da gamižu našim noćnim morama.

00:06:07.624 --> 00:06:09.641
Dok god se održavaju

00:06:09.641 --> 00:06:12.652
na snazi živih bića,

00:06:12.652 --> 00:06:15.289
oni su deo moje porodice.

00:06:15.289 --> 00:06:18.730
Čak i svetlucavi vampiri
mogu tu da se uključe.

00:06:18.730 --> 00:06:21.983
Na kraju krajeva, priče koje
nastavljaju da se pričaju

00:06:21.983 --> 00:06:24.933
i ponovo osmišljena
legenda o vampirima

00:06:24.933 --> 00:06:27.858
omogućavaju nam da živimo

00:06:27.858 --> 00:06:29.412
večno.

00:06:29.412 --> 00:06:32.245
Ahahahaha!