1
00:00:13,817 --> 00:00:15,572
Dobry wieczór!

2
00:00:15,572 --> 00:00:16,854
Co się stało?

3
00:00:16,854 --> 00:00:19,166
Boisz się wampirów?

4
00:00:19,166 --> 00:00:21,283
He he, nie bój się.

5
00:00:21,283 --> 00:00:23,123
Nie zostanę na kolację.

6
00:00:23,123 --> 00:00:28,251
(Śmiech) Przedstawię ci
krótką historię wampirów,

7
00:00:28,251 --> 00:00:30,808
pokazując, jak nasz wizerunek zmienił się

8
00:00:30,808 --> 00:00:33,304
z człapiących zwłok

9
00:00:33,304 --> 00:00:36,301
na szykownych kawalerów.

10
00:00:36,301 --> 00:00:39,975
Wampiry są prawie tak stare jak ludzkość.

11
00:00:39,975 --> 00:00:43,854
Historie o nas pojawiają się w kulturach

12
00:00:43,854 --> 00:00:46,668
już w czasach prehistorycznych.

13
00:00:46,668 --> 00:00:49,664
Ale wtedy nie nazywano nas wampirami

14
00:00:49,664 --> 00:00:52,109
i w większości nie wyglądaliśmy tak,

15
00:00:52,109 --> 00:00:54,730
jak się nas dziś wyobraża,

16
00:00:54,730 --> 00:00:56,588
wręcz przeciwnie.

17
00:00:56,588 --> 00:00:59,258
Lamasztu z Mezopotamii

18
00:00:59,258 --> 00:01:01,823
był stworem z głową lwa

19
00:01:01,823 --> 00:01:03,753
i ciałem osła,

20
00:01:03,753 --> 00:01:05,325
a greckie strzygi

21
00:01:05,325 --> 00:01:09,804
opisywano jako żądne krwi ptaki.

22
00:01:09,804 --> 00:01:11,837
Inne były jeszcze dziwniejsze.

23
00:01:11,837 --> 00:01:15,915
Filipiński manananggal przepoławiał się,

24
00:01:15,915 --> 00:01:19,641
by wypuścić wielkie nietoperze skrzydła.

25
00:01:19,641 --> 00:01:23,459
Malajski penanggalan
był latającą głową kobiety,

26
00:01:23,459 --> 00:01:25,501
z której zwisały wnętrzności.

27
00:01:25,501 --> 00:01:26,697
He he he he he.

28
00:01:26,697 --> 00:01:29,207
Australijski Yara-ma-yha-who

29
00:01:29,207 --> 00:01:32,034
był czerwonym ludkiem z wielką głową,

30
00:01:32,034 --> 00:01:33,340
ogromnymi ustami

31
00:01:33,340 --> 00:01:36,944
i przyssawkami na dłoniach i stopach.

32
00:01:36,944 --> 00:01:40,200
Nie zapomnijmy o sukuyanie z Karaibów,

33
00:01:40,200 --> 00:01:42,133
obayfo z zachodniej Afryki,

34
00:01:42,133 --> 00:01:44,677
czy tlahuelpuchi z Meksyku.

35
00:01:44,677 --> 00:01:47,474
Czyż nie są urocze?

36
00:01:47,474 --> 00:01:54,832
Mimo różnic w wyglądzie
mają jedną wspólną cechę.

37
00:01:54,832 --> 00:02:01,899
Żywią się energią życiową istot żywych.

38
00:02:01,899 --> 00:02:06,243
To właśnie wyróżnia wampira.

39
00:02:06,243 --> 00:02:09,417
Inne cechy są zmienne.

40
00:02:09,417 --> 00:02:14,414
Jak więc doszliśmy do
tego ożywionego gościa?

41
00:02:14,414 --> 00:02:16,407
Współczesny wizerunek ma korzenie

42
00:02:16,407 --> 00:02:18,800
w XVIII-wiecznej Europie wschodniej.

43
00:02:18,800 --> 00:02:23,446
Powszechne wampirze zabobony sprawiły,

44
00:02:23,446 --> 00:02:26,584
że historie wysysających krew istot cienia

45
00:02:26,584 --> 00:02:29,994
zagościły w sypialniach, siejąc strach.

46
00:02:29,994 --> 00:02:33,885
Folklor, jak moroi wśród Romów,

47
00:02:33,885 --> 00:02:35,636
czy lugat w Albanii

48
00:02:35,636 --> 00:02:39,548
dostarczył wampirom popularne dziś cechy:

49
00:02:39,548 --> 00:02:42,104
bycie nie-umarłym,

50
00:02:42,104 --> 00:02:43,486
nocny tryb "życia",

51
00:02:43,486 --> 00:02:45,611
czy zmiennokształtność.

52
00:02:45,611 --> 00:02:48,488
Europa wschodnia w XIX wieku

53
00:02:48,488 --> 00:02:51,913
była mrocznym miejscem

54
00:02:51,913 --> 00:02:53,680
gdzie ginęło wielu ludzi

55
00:02:53,680 --> 00:02:57,195
z powodu nieznanych chorób i plag.

56
00:02:57,195 --> 00:02:59,073
Wobec braku wyjaśnień medycznych

57
00:02:59,073 --> 00:03:02,335
winiono świat nadprzyrodzony,

58
00:03:02,335 --> 00:03:04,706
a namiastki potwierdzenia

59
00:03:04,706 --> 00:03:07,950
znajdowano na ciałach ofiar.

60
00:03:07,950 --> 00:03:09,779
Kiedy wieśniacy odkopywali ciała,

61
00:03:09,779 --> 00:03:12,780
by poznać przyczynę tajemniczej śmierci,

62
00:03:12,780 --> 00:03:15,245
często znajdowali zwłoki

63
00:03:15,245 --> 00:03:17,918
wyglądające jak żywe.

64
00:03:17,918 --> 00:03:20,418
Dłuższe włosy i paznokcie,

65
00:03:20,418 --> 00:03:21,888
nadęte brzuchy,

66
00:03:21,888 --> 00:03:25,584
krew w kącikach ust.

67
00:03:25,584 --> 00:03:30,119
He he, ci ludzie nie byli martwi.

68
00:03:30,119 --> 00:03:32,342
To były wampiry!

69
00:03:32,342 --> 00:03:37,555
Opuszczali groby, by żerować na żywych.

70
00:03:38,462 --> 00:03:43,873
Przerażeni wieśniacy wymyślili
rytuał na zabicie nieumarłych.

71
00:03:43,873 --> 00:03:45,930
Różnił się on w zależności od regionu,

72
00:03:45,930 --> 00:03:48,791
ale zazwyczaj składało się na niego

73
00:03:48,791 --> 00:03:52,707
ścięcie głowy, spalenie
i przybicie ciała kołkiem do trumny,

74
00:03:52,707 --> 00:03:55,595
żeby nie wstało.

75
00:03:55,595 --> 00:03:58,247
Przerażające!

76
00:03:58,247 --> 00:04:03,348
Ale widziane przez wieśniaków
nieczyste ożywienie

77
00:04:03,348 --> 00:04:07,210
to tylko zwyczajne objawy śmierci.

78
00:04:07,210 --> 00:04:08,774
Postępujący rozkład ciała sprawia,

79
00:04:08,774 --> 00:04:10,667
że skóra się odwadnia,

80
00:04:10,667 --> 00:04:14,418
przez co włosy i paznokcie
optycznie rosną.

81
00:04:14,418 --> 00:04:16,964
Bakterie w żołądku

82
00:04:16,964 --> 00:04:18,572
wypełniają go gazami,

83
00:04:18,572 --> 00:04:22,160
które wypychają krew przez usta.

84
00:04:22,160 --> 00:04:26,075
Wtedy tego nie wiedziano,

85
00:04:26,075 --> 00:04:29,434
więc wieśniacy nadal kopali.

86
00:04:29,434 --> 00:04:32,584
Wykopano tak wiele zwłok,

87
00:04:32,584 --> 00:04:34,621
że cesarzowa Austrii
wysłała własnego lekarza

88
00:04:34,621 --> 00:04:38,501
żeby obalił te zabobony,

89
00:04:38,501 --> 00:04:41,104
i stworzyła nawet prawo

90
00:04:41,104 --> 00:04:43,815
zabraniające kopania w grobach.

91
00:04:43,815 --> 00:04:47,531
Choć polowania na wampiry ustały,

92
00:04:47,531 --> 00:04:49,922
to legendy przetrwały

93
00:04:49,922 --> 00:04:52,249
jako lokalne zabobony,

94
00:04:52,249 --> 00:04:54,403
co miało odbicie w literaturze

95
00:04:54,403 --> 00:04:56,497
jak w "Wampirze" Polidoriego,

96
00:04:56,497 --> 00:04:58,662
gotyckiej powieści "Carmilla"

97
00:04:58,662 --> 00:05:03,635
i w słynnym "Draculi" Brama Stokera.

98
00:05:03,635 --> 00:05:06,721
Stoker wplótł nie tylko fakty historyczne,

99
00:05:06,721 --> 00:05:09,941
jak Elżbieta Batory,
kąpiąca się we krwi dziewic,

100
00:05:09,941 --> 00:05:13,463
i brutalne egzekucje Włada Diabła,

101
00:05:13,463 --> 00:05:15,747
ale też lokalne mity,

102
00:05:15,747 --> 00:05:18,999
które zainspirowały
główne elementy historii:

103
00:05:18,999 --> 00:05:21,255
krajobraz Siedmiogrodu,

104
00:05:21,255 --> 00:05:23,855
czosnek jako ochrona

105
00:05:23,855 --> 00:05:27,070
i przebijanie serca kołkiem.

106
00:05:27,070 --> 00:05:30,586
Te rzeczy są nam znajome,

107
00:05:30,586 --> 00:05:33,200
ale rzeczy, które wymyślił sam,

108
00:05:33,200 --> 00:05:35,920
też się przyjęły:

109
00:05:35,920 --> 00:05:37,692
strach przed krzyżem,

110
00:05:37,692 --> 00:05:39,757
wrażliwość na światło słoneczne

111
00:05:39,757 --> 00:05:43,919
i brak odbicia w lustrze.

112
00:05:43,919 --> 00:05:45,704
Poprzez dodawanie nowych cech

113
00:05:45,704 --> 00:05:49,893
Stoker zastosował przyjętą tradycję

114
00:05:49,893 --> 00:05:51,473
dodawania elementów

115
00:05:51,473 --> 00:05:54,380
do mitu o wampirach.

116
00:05:54,380 --> 00:05:57,500
Może poznałeś moich krewnych.

117
00:05:57,500 --> 00:06:00,847
Wiele stworów grasowało po nocy

118
00:06:00,847 --> 00:06:03,175
przed Drakulą

119
00:06:03,175 --> 00:06:05,177
i wiele innych nadal będzie

120
00:06:05,177 --> 00:06:07,624
wkradać się senne koszmary.

121
00:06:07,624 --> 00:06:09,641
Jeśli będą się żywić

122
00:06:09,641 --> 00:06:12,652
energią życiową,

123
00:06:12,652 --> 00:06:15,289
to będą moimi pobratymcami.

124
00:06:15,289 --> 00:06:18,730
Nawet błyszczące wampiry się załapują.

125
00:06:18,730 --> 00:06:21,983
To właśnie ciągłe snucie opowieści

126
00:06:21,983 --> 00:06:24,933
i nowe oblicza wampirzej legendy

127
00:06:24,933 --> 00:06:29,412
dają nam prawdziwie wieczne życie.

128
00:06:29,412 --> 00:06:32,245
(Śmiech)