1
00:00:19,706 --> 00:00:23,622
W dowolnym momencie w latach 1750-1930,

2
00:00:23,851 --> 00:00:29,401
jeśli zapytalibyśmy wykształconych ludzi,
jaki jest cel poezji, sztuki, czy muzyki,

3
00:00:29,421 --> 00:00:31,881
odpowiedzieliby: "piękno".

4
00:00:38,473 --> 00:00:40,603
A gdybyśmy zapytali o jego cel,

5
00:00:40,603 --> 00:00:45,489
dowiedzilibyśmy się, że piękno to wartość
równie ważna co prawda i dobro.

6
00:00:52,480 --> 00:00:56,750
Potem w XX w. piękno przestało być ważne.

7
00:00:58,722 --> 00:01:03,372
Sztuka coraz bardziej miała niepokoić
i łamać tematy tabu.

8
00:01:03,940 --> 00:01:08,300
To nie piękno zdobywa nagrody,
ale oryginalność osiągnięta jakkolwiek

9
00:01:08,314 --> 00:01:10,924
i jakimkolwiek moralnym kosztem.

10
00:01:16,241 --> 00:01:19,151
Nie dość, że sztuka stworzyła kult brzydoty,

11
00:01:19,159 --> 00:01:22,549
ale i architektura stała się 
bezduszna i sterylna.

12
00:01:23,772 --> 00:01:27,176
Nie tylko nasze fizyczne otoczenie
stało się brzydkie.

13
00:01:30,986 --> 00:01:35,416
Nasz język, muzyka i maniery 
stają się krzykliwe,

14
00:01:36,623 --> 00:01:38,804
egoistyczne i obraźliwe,

15
00:01:38,804 --> 00:01:43,003
jak gdyby nie było miejsca w życiu
na piękno i dobry gust.

16
00:01:46,218 --> 00:01:50,628
Słowo, które widnieje na tych wszystkich
brzydkich obiektach, to "ja".

17
00:01:51,457 --> 00:01:55,053
Moje korzyści, pragnienia, potrzeby.

18
00:01:55,868 --> 00:01:58,568
A sztuka nie ma nic do powiedzenia poza:

19
00:01:58,762 --> 00:02:00,582
"Tak, to dobry pomysł."

20
00:02:03,532 --> 00:02:05,964
Myślę, że tracimy piękno

21
00:02:06,292 --> 00:02:08,152
i istnieje niebezpieczeństwo,

22
00:02:08,194 --> 00:02:10,722
że razem z nim stracimy sens życia.

23
00:02:28,725 --> 00:02:30,665
Nazywam się Roger Scruton.

24
00:02:30,668 --> 00:02:32,438
Jestem filozofem i pisarzem.

25
00:02:32,511 --> 00:02:34,961
Zajmuję się zadawaniem pytań.

26
00:02:36,789 --> 00:02:40,507
Przez ostatnie lata zadawałem
pytania o piękno.

27
00:02:43,862 --> 00:02:48,402
Piękno było w centrum naszej cywilizacji
od przeszło 2000 lat.

28
00:02:49,481 --> 00:02:52,041
Od swoich początków w starożytnej Grecji,

29
00:02:52,041 --> 00:02:54,933
filozofia zastanawiała się nad miejscem piękna

30
00:02:54,933 --> 00:02:57,317
w sztuce, poezji, muzyce, architekturze

31
00:02:57,359 --> 00:02:58,999
i codziennym życiu.

32
00:03:04,933 --> 00:03:07,623
Filozofowie przekonywali, że 
przez poszukiwanie piękna,

33
00:03:07,941 --> 00:03:10,271
czynimy świat naszym domem.

34
00:03:10,759 --> 00:03:14,919
My także zrozumieliśmy naszą własną naturę
jako duchowe istoty.

35
00:03:17,409 --> 00:03:21,689
Ale nasz świat odwrócił się od piękna
i przez to jesteśmy otoczeni

36
00:03:21,707 --> 00:03:26,167
brzydotą i wyobcowaniem.

37
00:03:27,605 --> 00:03:30,765
Chcę Was przekonać, że piękno ma znaczenie,

38
00:03:31,173 --> 00:03:33,554
nie tylko jako subiektywne odczucie,

39
00:03:33,920 --> 00:03:36,750
ale jako uniwersalna potrzeba ludzi.

40
00:03:38,597 --> 00:03:42,837
Jeżeli ją ignorujemy, wysyłamy siebie
na duchową pustynię.

41
00:03:43,547 --> 00:03:46,679
Chcę Wam pokazać, jak wyjść z tej pustyni

42
00:03:46,679 --> 00:03:49,189
drogą, która prowadzi do domu.

43
00:04:08,579 --> 00:04:11,639
Wielcy artyści przeszłości mieli świadomość,

44
00:04:11,639 --> 00:04:15,757
że życie ludzkie jest pełne chaosu
i cierpienia,

45
00:04:16,007 --> 00:04:18,357
ale mieli na to lekarstwo.

46
00:04:18,445 --> 00:04:20,675
A nazywa się ono: piękno.

47
00:04:28,477 --> 00:04:32,237
Piękne dzieło sztuki przynosi
pocieszenie w smutku

48
00:04:32,237 --> 00:04:34,386
i afirmację w radości.

49
00:04:37,301 --> 00:04:40,571
Pokazuje, że życie ludzkie ma wartość.

50
00:04:47,972 --> 00:04:52,222
Wielu współczesnych artystów zmęczyło się
tym zadaniem.

51
00:04:53,277 --> 00:04:55,647
Nieprzewidywalność życia, jak myślą,

52
00:04:55,647 --> 00:04:58,233
nie może być odkupione przez sztukę.

53
00:04:58,287 --> 00:05:01,127
Zamiast tego, powinno być wystawiane.

54
00:05:03,432 --> 00:05:06,442
Pomysł ten zapoczątkował prawie 100 lat temu

55
00:05:06,442 --> 00:05:08,850
francuski artysta Marcel Duchamp,

56
00:05:08,850 --> 00:05:12,911
który podpisał pisuar fikcyjnym "R. Mutt"

57
00:05:12,911 --> 00:05:14,650
i zgłosił na wystawę.

58
00:05:17,640 --> 00:05:19,530
Jego gest był satyryczny,

59
00:05:19,594 --> 00:05:22,214
zaprojektowany by wyśmiać świat sztuki

60
00:05:22,214 --> 00:05:24,008
i związany z nim snobizm.

61
00:05:26,399 --> 00:05:29,239
Jednak został zinterpretowany inaczej:

62
00:05:29,314 --> 00:05:32,024
jako dowód, że wszystko może być sztuką.

63
00:05:33,871 --> 00:05:37,021
Tak jak światło gasnące i zapalające się,

64
00:05:40,784 --> 00:05:42,614
puszka odchodów

65
00:05:43,325 --> 00:05:45,625
albo nawet stos cegieł.

66
00:05:48,335 --> 00:05:50,925
Sztuka nie ma już statusu świętości.

67
00:05:51,206 --> 00:05:55,258
Nie podnosi nas moralnie
ani na duchowe wyżyny.

68
00:05:56,030 --> 00:05:58,730
To tylko ludzki gest, znaczący nie więcej

69
00:05:59,460 --> 00:06:01,817
niż śmiech czy krzyk.

70
00:06:04,196 --> 00:06:08,386
"Oni chyba się z nas śmieją. To stos cegieł"

71
00:06:13,670 --> 00:06:16,080
Sztuka niegdyś kultywowała piękno.

72
00:06:16,197 --> 00:06:18,412
Teraz mamy kult brzydoty.

73
00:06:20,689 --> 00:06:22,689
Skoro świat wzbudza niepokój,

74
00:06:22,728 --> 00:06:24,368
sztuka także powinna.

75
00:06:25,240 --> 00:06:27,350
Ci, którzy szukają piękna w sztuce,

76
00:06:27,424 --> 00:06:29,485
są oderwani od rzeczywistości.

77
00:06:32,133 --> 00:06:35,113
Czasem intencją jest nas zszokować,

78
00:06:35,309 --> 00:06:37,989
ale to, co jest szokujące za pierwszym razem,

79
00:06:38,032 --> 00:06:41,382
z każdym kolejnym staje się nudne
i bezsensowne.

80
00:06:43,113 --> 00:06:45,993
To robi ze sztuki wyrafinowany żart,

81
00:06:46,084 --> 00:06:49,084
który jednak już przestał być śmieszny.

82
00:06:49,139 --> 00:06:51,736
Choć krytycy nadal go podtrzymują,

83
00:06:51,757 --> 00:06:55,127
bojąc się powiedzieć, że król jest nagi.

84
00:06:58,178 --> 00:07:01,342
Kreatywnej sztuki nie osiąga się ot tak,

85
00:07:01,369 --> 00:07:03,749
zwyczajnie mając pomysł.

86
00:07:04,814 --> 00:07:07,904
Oczywiście pomysły mogą być
interesujące i zabawne


87
00:07:07,977 --> 00:07:10,337
ale to nie uzasadnia przywłaszczenia

88
00:07:10,365 --> 00:07:11,795
etykiety "sztuki",

89
00:07:13,822 --> 00:07:17,062
Jeśli dzieło sztuki to nie więcej niż pomysł,

90
00:07:17,372 --> 00:07:19,112
każdy może być artystą

91
00:07:19,142 --> 00:07:21,672
a każdy obiekt może być dziełem sztuki.

92
00:07:21,750 --> 00:07:25,940
Nie potrzeba już umiejętności,
smaku ani kreatywności.

93
00:07:31,736 --> 00:07:34,686
- To, co próbował Pan robić, jak rozumiem,

94
00:07:34,958 --> 00:07:37,858
to odjąć sztuce wartości,

95
00:07:38,136 --> 00:07:41,534
mówiąc: "nazwanie czegoś sztuką,

96
00:07:41,794 --> 00:07:43,434
czyni z tego sztukę."

97
00:07:43,677 --> 00:07:45,167
- Tak, ale dla mnie

98
00:07:45,200 --> 00:07:48,420
nazwa "dzieło sztuki" nie jest zbyt ważna,

99
00:07:48,640 --> 00:07:50,800
nie obchodzi mnie słowo "sztuka",

100
00:07:50,971 --> 00:07:55,651
bo ono było już tyle razy dyskredytowane.

101
00:07:56,947 --> 00:07:58,317
- Ale, w zasadzie,

102
00:07:58,317 --> 00:08:00,567
przyczynił się Pan do tego, prawda?

103
00:08:00,632 --> 00:08:02,601
Tak, zrobiłem to celowo.

104
00:08:02,601 --> 00:08:05,577
Chcę się go pozbyć.

105
00:08:05,626 --> 00:08:10,856
tak jak wielu ludzi pozbyło się religii.

106
00:08:11,909 --> 00:08:15,399
Ludzie zaakceptowali Duchampa
i jego ocenę.

107
00:08:16,057 --> 00:08:18,647
Ja uważam, że on nie pozbył się sztuki,

108
00:08:18,647 --> 00:08:20,918
a jedynie kreatywności.

109
00:08:23,252 --> 00:08:26,002
A jednak, prace Duchampa nadal mają wpływ

110
00:08:26,013 --> 00:08:28,443
na bieg sztuki w dzisiejszych czasach.

111
00:08:29,632 --> 00:08:31,622
Artysta Michael Craig-Martin, który uczył

112
00:08:31,637 --> 00:08:34,074
licznych młodych brytyjskich artystów,

113
00:08:34,074 --> 00:08:36,724
których prace dominują w świecie sztuki,

114
00:08:36,829 --> 00:08:39,199
podążył za przykładem Duchampa,

115
00:08:39,213 --> 00:08:41,713
swoją własną pracą zatytułowaną "Dąb".

116
00:08:43,024 --> 00:08:45,344
Składa się z szklanki z wodą na półce

117
00:08:46,055 --> 00:08:49,775
i tekstu wyjaśniającego, dlaczego jest to dąb.

118
00:08:52,515 --> 00:08:55,445
Kiedy po raz pierwszy wszedłem
do Kaplicy św. Piotra

119
00:08:55,445 --> 00:08:58,330
i zobaczyłem "Pietę" Michała Anioła,

120
00:08:58,166 --> 00:09:00,596
to było dla mnie przemieniające
doświadczenie.

121
00:09:00,617 --> 00:09:02,587
Zmieniło się wtedy moje życie.

122
00:09:02,587 --> 00:09:04,920
Czy myślisz, że ktoś może 
doświadczyć tego samego

123
00:09:04,920 --> 00:09:07,347
z pisuarem Duchampa?

124
00:09:07,348 --> 00:09:09,328
albo może z Twoim "Dębem",

125
00:09:09,485 --> 00:09:11,785
które w zasadzie jest podobne?

126
00:09:11,985 --> 00:09:14,855
- Wiem, że kiedy ja byłem nastolatkiem

127
00:09:14,855 --> 00:09:17,813
i natknąłem się pierwszy raz na Duchampa

128
00:09:17,813 --> 00:09:20,967
i jego "Ready-made",

129
00:09:21,513 --> 00:09:25,730
byłem absolutnie zachwycony.

130
00:09:25,848 --> 00:09:28,663
Nie wydaje mi się, żeby ludzie byli
zachwyceni pięknem,

131
00:09:28,665 --> 00:09:31,185
kiedy widzą ten pisuar,
on nie ma być piękny.

132
00:09:31,207 --> 00:09:33,867
Ale to nie znaczy, że nie ma w nim czegoś,

133
00:09:33,938 --> 00:09:35,859
co pobudza wyobraźnię.

134
00:09:36,730 --> 00:09:38,563
Wydaje mi się, że pobudzanie wyobraźni

135
00:09:38,563 --> 00:09:41,476
jest kluczem do tego, co jest celem sztuki.

136
00:09:41,785 --> 00:09:45,580
Duchamp uważał, że sztuka za bardzo
skupiała się

137
00:09:45,616 --> 00:09:48,606
na technice, zbyt interesowała optyką.

138
00:09:48,646 --> 00:09:52,296
Uważał, że stała się skorumpowana
intelektualnie i moralnie.

139
00:09:52,393 --> 00:09:55,956
Jego powodem tworzenia sztuki
nie mieszczącej się w systemie

140
00:09:56,800 --> 00:09:57,631
nie był cynizm,

141
00:09:57,641 --> 00:09:59,588
ale próba powiedzenia:

142
00:09:59,588 --> 00:10:03,778
"Próbuję tworzyć sztukę, która zaprzecza

143
00:10:03,828 --> 00:10:06,708
temu wszystkiemu, co ludzie uważają

144
00:10:06,720 --> 00:10:08,670
za konieczne w sztuce.

145
00:10:08,684 --> 00:10:11,434
Próbuję powiedzieć, że centralne pytanie

146
00:10:11,504 --> 00:10:13,430
leży gdzieś indziej.

147
00:10:13,430 --> 00:10:16,170
Rozumiem, że stan rzeczy musiał się zmienić,

148
00:10:16,217 --> 00:10:18,997
Duchamp próbował to zrobić,

149
00:10:18,997 --> 00:10:22,863
ale w co chciał zmienić?

150
00:10:23,338 --> 00:10:26,538
Cóż, nawet w swoich najśmielszych snach
nie mógłby sobie wyobrazić

151
00:10:26,538 --> 00:10:28,386
rzeczy, które się wydarzyły.

152
00:10:28,386 --> 00:10:31,335
On sam, jestem przekonany,
nie miał pojęcia

153
00:10:31,335 --> 00:10:35,842
jak centralna była kwestia,
na którą się natknął.

154
00:10:35,842 --> 00:10:42,580
W skrócie: dzieło sztuki jest nim,
ponieważ my je za takie uważamy.

155
00:10:42,580 --> 00:10:45,728
I myślę, że to ważne, żeby powiedzieć,
że pojęcie piękna zostało rozszerzone

156
00:10:45,821 --> 00:10:49,761
żeby zawrzeć rzeczy, o których
wcześniej by nigdy nie pomyślano.

157
00:10:49,761 --> 00:10:54,345
Częścią roli artysty jest sprawiać,
by ludzie zauważyli w czymś piękno,

158
00:10:54,345 --> 00:10:57,232
w czymś, co wcześniej nie było uważane
za piękne aż do teraz.

159
00:10:57,232 --> 00:10:58,941
- Jak puszka odchodów.

160
00:10:58,941 --> 00:11:01,576
- Cóż, co do tego nie jestem pewien,
czy to jest piękne.

161
00:11:01,576 --> 00:11:04,675
Ale jeśli weźmiemy na przykład coś,
co nie stara się być piękne,

162
00:11:04,900 --> 00:11:06,850
jak na przykład Jeff Koons.

163
00:11:06,850 --> 00:11:11,126
Jeff Koons zrobił rzeczy zachwycająco piękne,

164
00:11:12,257 --> 00:11:15,767
- Za dużo kiczu. Kiczu posypanego cukrem.

165
00:11:16,277 --> 00:11:20,107
- To jest przedmiot jego pracy,
a nie jego istota.

166
00:11:20,107 --> 00:11:23,767
- Jaki jest pożytek z takiej sztuki?
W czym ona pomaga ludziom?

167
00:11:23,767 --> 00:11:33,336
- Mam nadzieję, że pozwala ludziom
zobaczyć świat, w którym żyją

168
00:11:33,336 --> 00:11:36,948
w sposób, który da mu więcej znaczenia.

169
00:11:37,810 --> 00:11:41,761
To nie idealny świat, albo inny świat,
jakieś lepsze miejsce,

170
00:11:41,862 --> 00:11:46,620
ale ten tu i teraz,
ten, w którym są,

171
00:11:46,513 --> 00:11:50,130
żeby próbować w nim żyć trochę łatwiej,

172
00:11:50,130 --> 00:11:52,763
w tym świecie, który mają.

173
00:12:00,519 --> 00:12:04,239
A więc dzisiejsza sztuka pokazuje świat,
jakim jest,

174
00:12:04,239 --> 00:12:07,358
tu i teraz, z jego niedoskonałościami,

175
00:12:07,410 --> 00:12:10,857
ale czy efektem rzeczywiście jest sztuka?

176
00:12:12,797 --> 00:12:15,717
Z pewnością coś nie jest dziełem sztuki
tylko dlatego

177
00:12:15,717 --> 00:12:19,370
że oferuje kawałek rzeczywistości,
łącznie z brzydotą,

178
00:12:19,370 --> 00:12:20,941
i o tym krzyczy.

179
00:12:35,261 --> 00:12:37,551
Sztuka potrzebuje kreatywności,

180
00:12:37,551 --> 00:12:40,190
a kreatywność polega na dzieleniu się.

181
00:12:40,260 --> 00:12:44,524
To wezwanie dla innych do tego,
żeby zobaczyli świat tak jak artysta.

182
00:12:47,387 --> 00:12:51,119
Dlatego znajdujemy piękno
w naiwnej dziecięcej sztuce.

183
00:12:51,409 --> 00:12:55,129
Dzieci nie dają nam idei
w miejscu kreatywnych obrazów,

184
00:12:55,229 --> 00:12:58,910
ani nie zanurzają się w brzydocie.

185
00:12:58,611 --> 00:13:01,301
Próbują afirmować świat tak,
jak go widzą

186
00:13:01,301 --> 00:13:03,260
i dzielić się tym, co czują.

187
00:13:06,520 --> 00:13:11,850
Coś z dziecięcej czystej radości tworzenia
zostaje w każdej prawdziwej pracy.

188
00:13:13,952 --> 00:13:17,622
Ale kreatywność to za mało,
a umiejętność prawdziwego artysty

189
00:13:17,636 --> 00:13:21,416
ukazuje się w pokazywaniu
rzeczywistego w świetle idealnego -

190
00:13:21,416 --> 00:13:24,334
żeby je przekształcić.

191
00:13:27,800 --> 00:13:31,510
To właśnie osiąga Michał Anioł w swoim
wspaniałym przedstawieniu Dawida.

192
00:13:34,682 --> 00:13:38,116
Ale kiedy natrafiamy na kawałek gipsu
w kształcie Dawidowym

193
00:13:38,116 --> 00:13:40,706
jako dekoracja ogrodowa,

194
00:13:40,962 --> 00:13:42,902
to w ogóle pięknem nie jest.

195
00:13:42,902 --> 00:13:45,367
Brakuje mu kluczowego składnika,

196
00:13:45,378 --> 00:13:47,808
czyli kreatywności.

197
00:14:04,672 --> 00:14:08,252
Rodzaj dyskusji, które przeprowadzam,
jest niebezpieczny.

198
00:14:08,252 --> 00:14:11,614
W naszej demokratycznej kulturze,
ludzie często myślą, że

199
00:14:11,614 --> 00:14:15,196
krytyka czyjegoś gustu jest grożeniem.

200
00:14:17,354 --> 00:14:20,152
Niektórzy są wręcz oburzeni sugestią,

201
00:14:20,152 --> 00:14:22,897
że jest różnica między 
dobrym i złym gustem.

202
00:14:22,897 --> 00:14:26,040
Albo że to, na co patrzymy,
co czytamy i czego słuchamy

203
00:14:26,040 --> 00:14:27,283
ma znaczenie.

204
00:14:28,492 --> 00:14:30,811
Ale to nie jest dla nikogo pomocne.

205
00:14:30,811 --> 00:14:34,828
Są standardy piękna, które mają
mocny fundament w ludzkiej naturze

206
00:14:34,978 --> 00:14:38,268
Musimy ich szukać i włączyć
do naszego życia.

207
00:14:44,242 --> 00:14:49,281
Może ludzie stracili wiarę w piękno,
ponieważ stracili wiarę w ideały.

208
00:14:49,281 --> 00:14:53,131
Jedyne, co istnieje - jak chcą myśleć -
to świat apetytu.

209
00:14:54,409 --> 00:14:58,589
Nie ma innych wartości jak
tylko te utylitarne.

210
00:14:58,589 --> 00:15:01,762
Coś ma wartość jeśli jest użyteczne.

211
00:15:01,810 --> 00:15:03,980
A jak piękno jest użyteczne?

212
00:15:06,921 --> 00:15:09,721
"Cała sztuka jest absolutnie bezużyteczna",

213
00:15:09,721 --> 00:15:13,685
napisał Oscar Wilde, 
chcąc chwalić sztukę.

214
00:15:14,427 --> 00:15:18,657
Dla niego piękno było wartością
większą niż użyteczność.

215
00:15:19,231 --> 00:15:22,661
Ludzie potrzebują bezużytecznych rzeczy
tak samo

216
00:15:22,661 --> 00:15:25,447
a może nawet bardziej niż
rzeczy z pożytkiem.

217
00:15:25,864 --> 00:15:30,304
Pomyśl tylko: jaki jest użytek z miłości,
z przyjaźni, z wielbienia?

218
00:15:31,419 --> 00:15:33,444
Nie ma żadnego.

219
00:15:33,463 --> 00:15:35,513
I tak samo jest z pięknem.

220
00:15:38,751 --> 00:15:42,448
Nasza konsumpcyjna kultura stawia
użyteczność na pierwszym miejscu,

221
00:15:42,485 --> 00:15:45,485
a piękno jest niczym więcej
niż efektem ubocznym.

222
00:15:47,006 --> 00:15:49,166
Skoro sztuka jest bezużyteczna,

223
00:15:49,166 --> 00:15:52,856
nie ma znaczenia co czytasz,
na co patrzysz, czego słuchasz.

224
00:15:59,801 --> 00:16:02,509
Jesteśmy atakowani z każdej strony
wiadomościami,

225
00:16:02,509 --> 00:16:05,789
podniecani, kuszeni nieopisaną żądzą.

226
00:16:07,469 --> 00:16:11,779
To jest jeden z powodów, dlaczego
piękno znika z naszego świata.

227
00:16:13,840 --> 00:16:16,724
"Biorąc czy dając", pisał Wordsworth,

228
00:16:16,724 --> 00:16:19,245
"tracimy coś z siebie."

229
00:16:20,828 --> 00:16:24,958
W naszej kulturze reklama jest
ważniejsza niż dzieło sztuki,

230
00:16:26,060 --> 00:16:30,230
a one często próbują przykuć
naszą uwagę tak jak reklamy:

231
00:16:30,471 --> 00:16:32,921
poprzez bycie krzykliwymi
albo oburzającymi,

232
00:16:32,995 --> 00:16:36,785
jak ta ozdobna platynowa czaszka
autorstwa Damiana Hirsta.

233
00:16:38,216 --> 00:16:42,272
Tak jak reklamy, dzisiejsze dzieła sztuki
celują w to, żeby stworzyć markę

234
00:16:42,272 --> 00:16:46,268
nawet jeśli nie mają do sprzedania
żadnego produktu oprócz siebie.

235
00:17:20,753 --> 00:17:23,751
Napada się na piękno z dwóch stron:

236
00:17:23,751 --> 00:17:26,577
kultu brzydoty w sztuce

237
00:17:26,627 --> 00:17:29,807
i kultu użyteczności w codziennym życiu.

238
00:17:29,942 --> 00:17:34,022
Te dwa kulty połączyły się 
w świecie nowoczesnej architektury.

239
00:17:37,882 --> 00:17:42,372
Na początku XX w. architekci,
tak jak artyści,

240
00:17:42,384 --> 00:17:46,664
zaczęli się niecierpliwić pięknem
i w jego miejsce wstawili użyteczność.

241
00:17:50,691 --> 00:17:55,211
Amerykański architekt Louis Sullivan
wygłosił credo modernistów,

242
00:17:55,211 --> 00:17:58,861
kiedy powiedział, że forma 
podąża za funkcją.

243
00:17:58,861 --> 00:18:02,779
Innymi słowy, trzeba przestać myśleć
o tym, jak budynek wygląda,

244
00:18:02,781 --> 00:18:05,331
a zamiast tego myśleć o tym, co robi.

245
00:18:08,553 --> 00:18:10,967
Doktryna Sullivana była używana,

246
00:18:10,967 --> 00:18:15,147
by uzasadnić największą zbrodnię
przeciwko pięknu jaką świat widział,

247
00:18:15,606 --> 00:18:18,276
a była to zbrodnia współczesnej
architektury.

248
00:18:36,267 --> 00:18:40,417
Wychowywałem się niedaleko Reading,
które było uroczym wiktoriańskim miastem

249
00:18:40,836 --> 00:18:43,874
z małymi uliczkami
i gotyckimi kościołami

250
00:18:43,874 --> 00:18:47,489
zdobione przez eleganckie budynki
i dostojne hotele.

251
00:18:48,455 --> 00:18:51,925
Ale w latach 60. zaczęło się to zmieniać.

252
00:18:51,925 --> 00:18:55,019
Tutaj, w centrum, przytulne uliczki
zostały zniszczone

253
00:18:55,019 --> 00:18:59,189
żeby zrobić miejsce biurowcom,
przystankom i parkingom,

254
00:18:59,189 --> 00:19:02,429
zaprojektowanym bez względu na piękno,

255
00:19:03,183 --> 00:19:07,753
a rezultat jasno udowadnia, że jeśli
użyteczność jest jedynym kryterium,

256
00:19:07,753 --> 00:19:11,210
budynki, które budujesz wkrótce 
staną się bezużyteczne.

257
00:19:12,704 --> 00:19:16,094
Ten budynek jest zabity deskami,
bo nie był nikomu potrzebny.

258
00:19:16,126 --> 00:19:19,384
Nie był nikomu potrzebny,
bo nikt nie chciał w nim być.

259
00:19:19,384 --> 00:19:22,620
Nikt nie chciał w nim być,
bo jest tak okrutnie brzydki.

260
00:19:35,307 --> 00:19:39,140
Gdzie nie spojrzeć, wszędzie jest brzydota
i oszpecenie.

261
00:19:39,932 --> 00:19:42,372
Biura i stacja autobusów
zostały opuszczone,

262
00:19:43,485 --> 00:19:47,695
i tylko gołębie czują się tu jak w domu,
brudząc chodniki.

263
00:19:48,267 --> 00:19:50,887
Wszystko zostało zdewastowane.

264
00:19:51,797 --> 00:19:54,157
Ale nie powinniśmy obwiniać wandali.

265
00:19:54,278 --> 00:19:56,998
To miejsce zostało zbudowane przez wandali,

266
00:19:56,998 --> 00:19:59,880
a ci, którzy dodali graffiti,
zaledwie dokończyli dzieła.

267
00:20:04,232 --> 00:20:08,222
Większość naszych miast ma miejsca
takie, jak te,

268
00:20:08,222 --> 00:20:11,697
w których budynki zbudowane
wyłącznie ze względu na użyteczność

269
00:20:11,697 --> 00:20:14,369
szybko stały się bezużyteczne.

270
00:20:14,369 --> 00:20:17,630
Ale architekci nie wyciągnęli
z tego wniosków.

271
00:20:33,889 --> 00:20:36,559
Kiedy opinia publiczna zaczęła
reagować przeciwko

272
00:20:36,559 --> 00:20:39,214
brutalnemu betonowemu stylowi z lat 60.

273
00:20:39,214 --> 00:20:42,702
architekci zwyczajnie zastąpili go
nowym rodzajem złomu.

274
00:20:43,070 --> 00:20:46,000
Szklane ściany zawieszone na metalowych
konstrukcjach

275
00:20:46,071 --> 00:20:49,061
z absurdalnymi detalami, które do niczego
nie pasują.

276
00:20:49,231 --> 00:20:52,151
Wynikiem jest kolejna tragedia,

277
00:20:52,151 --> 00:20:54,829
która jest tylko po to,
żeby zostać zniszczoną.

278
00:21:10,686 --> 00:21:13,176
W środku całego tego spustoszenia

279
00:21:13,176 --> 00:21:16,231
znajdujemy fragment ulic,
które zostały zniszczone.

280
00:21:17,513 --> 00:21:20,414
Niegdyś kuźnia, teraz kawiarnia.

281
00:21:20,414 --> 00:21:24,611
Ludzie przychodzą tu zewsząd,
bo są tu resztki życia,

282
00:21:25,834 --> 00:21:29,094
życia, które pochodzi z tego budynku.

283
00:21:40,605 --> 00:21:43,500
Znów wracam do zdania
Oscara Wilda,

284
00:21:43,500 --> 00:21:45,840
że cała sztuka jest bezużyteczna.

285
00:21:46,840 --> 00:21:49,720
Postaw użyteczność na pierwszym miejscu,
a ją stracisz.

286
00:21:50,232 --> 00:21:52,492
Postaw piękno na pierwszym miejscu,

287
00:21:52,492 --> 00:21:55,653
a to, co robisz, 
użyteczności nigdy nie straci.

288
00:21:55,812 --> 00:21:59,962
Okazuje się, że nie ma nic bardziej
użytecznego niż to, co jest bezużyteczne.

289
00:22:04,851 --> 00:22:07,441
Widać to w tradycyjnej architekturze,

290
00:22:07,441 --> 00:22:10,542
w jej dekoracyjnych detalach.

291
00:22:10,549 --> 00:22:13,819
Ozdoby wyzwalają nas z tyranii
użyteczności

292
00:22:13,827 --> 00:22:16,547
i zaspokajają naszą potrzebę
harmonii.

293
00:22:17,106 --> 00:22:19,746
W dziwny sposób sprawiają, że
czujemy się jak w domu.

294
00:22:20,288 --> 00:22:23,438
Przypominają, że mamy coś więcej
niż praktyczne potrzeby.

295
00:22:24,073 --> 00:22:28,373
Nie kierują nami tylko zwierzęce żądze,
jak jedzenie czy spanie.

296
00:22:28,939 --> 00:22:31,785
Mamy też duchowe i moralne potrzeby.

297
00:22:31,853 --> 00:22:35,084
I jeśli one nie są zaspokajane,
my też nie jesteśmy.

298
00:22:56,739 --> 00:22:59,650
Wszyscy wiemy jak to jest,
nawet na co dzień,

299
00:23:00,158 --> 00:23:03,283
zostać przeniesionym dzięki rzeczom, 
które widzimy,

300
00:23:03,533 --> 00:23:05,963
ze zwyczajnego świata naszych łaknień

301
00:23:05,963 --> 00:23:09,055
do oświeconej sfery kontemplacji.

302
00:23:12,112 --> 00:23:14,523
Promień słońca, wspomnienie melodii,

303
00:23:14,596 --> 00:23:16,628
twarz ukochanej osoby,

304
00:23:16,659 --> 00:23:19,629
docierają do nas w momentach
największego rozproszenia,

305
00:23:20,026 --> 00:23:23,016
i nagle życie staje się interesujące.

306
00:23:30,585 --> 00:23:34,251
To są ponadczasowe momenty,
w których czujemy obecność

307
00:23:34,251 --> 00:23:36,557
innego i wyższego świata.

308
00:23:40,330 --> 00:23:42,650
Od początków zachodniej cywilizacji

309
00:23:42,807 --> 00:23:47,837
poeci i filozofowie widzieli doświadczenie
piękna jako wezwanie do boskości.

310
00:23:51,848 --> 00:23:55,798
Platon, piszący w Atenach w IV w. p.n.e.,

311
00:23:55,957 --> 00:24:00,317
przekonywał, że piękno to znak
innego i wyższego porządku.

312
00:24:03,426 --> 00:24:07,266
Postrzegając piękno okiem umysłu,
jak pisał,

313
00:24:07,371 --> 00:24:09,821
będziesz mógł pielęgnować
prawdziwą cnotę

314
00:24:09,821 --> 00:24:12,022
i stać się przyjacielem Boga.

315
00:24:16,181 --> 00:24:18,101
Platon był idealistą.

316
00:24:18,647 --> 00:24:23,267
Wierzył, że ludzie są pielgrzymami
i pasażerami w tym świecie,

317
00:24:23,496 --> 00:24:26,435
stale szukającymi czegoś poza nim,

318
00:24:26,717 --> 00:24:30,147
wieczności, w której będziemy
zjednoczeni z Bogiem.

319
00:24:36,050 --> 00:24:39,560
Bóg istnieje w transcendentalnym świecie,

320
00:24:39,629 --> 00:24:41,969
do którego my, ludzie, aspirujemy,

321
00:24:41,979 --> 00:24:45,029
ale którego nie możemy bezpośrednio poznać.

322
00:24:47,172 --> 00:24:50,844
Jednym sposobem na złapanie
rąbka tej niebiańskiej sfery tu na ziemi

323
00:24:50,945 --> 00:24:53,425
jest doświadczenie piękna.

324
00:24:58,325 --> 00:25:00,508
To prowadzi do paradoksu.

325
00:25:00,890 --> 00:25:05,220
Dla Platona, piękno było przede wszystkim
pięknem ludzkiej twarzy

326
00:25:05,220 --> 00:25:07,148
i ludzkiego kształtu.

327
00:25:07,884 --> 00:25:10,841
Uwielbienie piękna, jak myślał,
pochodzi z miłości eros,

328
00:25:11,180 --> 00:25:13,540
z pasji, którą każdy z nas czuje.

329
00:25:13,836 --> 00:25:16,726
My byśmy nazwali to 
romantyczną miłością.

330
00:25:17,190 --> 00:25:21,450
Dla Platona, eros to kosmiczna siła, 
która przepływa przez nas

331
00:25:21,450 --> 00:25:24,002
w formie seksualnego pożądania.

332
00:25:28,192 --> 00:25:31,062
Ale jeśli ludzkie piękno wzbudza pożądanie,

333
00:25:31,594 --> 00:25:34,384
jak może mieć coś wspólnego z boskością?

334
00:25:35,093 --> 00:25:38,635
Pożądanie jest dla człowieka
żyjącego w tym świecie.

335
00:25:39,764 --> 00:25:41,074
To nagłe uczucie.

336
00:25:43,848 --> 00:25:46,698
Pożądanie seksualne daje nam
dwojaki wybór:

337
00:25:47,313 --> 00:25:49,783
adoracja albo pragnienie,

338
00:25:50,639 --> 00:25:52,309
miłość albo pożądanie.

339
00:25:53,224 --> 00:25:56,684
Pożądanie to branie,
a miłość to dawanie.

340
00:26:01,801 --> 00:26:03,699
Pożądanie przynosi brzydotę.

341
00:26:03,699 --> 00:26:05,523
Brzydotę ludzkich relacji,

342
00:26:05,523 --> 00:26:09,537
w których jedna osoba traktuje drugą
jak przedmiot, którego można się pozbyć.

343
00:26:13,135 --> 00:26:16,515
Żeby dostać się do źródła piękna,
musimy pokonać pożądanie.

344
00:26:33,755 --> 00:26:38,305
To pragnienie bez pożądania
dzisiaj uznajemy za miłość platoniczną.

345
00:26:41,443 --> 00:26:44,133
Kiedy widzimy piękno w młodej osobie,

346
00:26:44,154 --> 00:26:48,384
to dlatego, że dostrzegamy światło
wieczności, jaśniejące w jej rysach

347
00:26:48,384 --> 00:26:51,385
z niebiańskiego źródła
spoza naszego świata.

348
00:26:57,524 --> 00:27:00,327
Piękny ludzki kształt jest zaproszeniem

349
00:27:00,327 --> 00:27:03,534
do zjednoczenia się z nim
duchowo, nie fizycznie.

350
00:27:05,625 --> 00:27:10,185
Nasze poczucie piękna jest zatem religijnym,
a nie zmysłowym uczuciem.

351
00:27:19,154 --> 00:27:21,711
Ta teoria Platona jest zadziwiająca.

352
00:27:21,711 --> 00:27:25,512
Według niego, piękno jest gościem
z innego świata.

353
00:27:25,542 --> 00:27:27,452
Nie możemy z nim nic zrobić,

354
00:27:27,452 --> 00:27:29,627
oprócz kontemplowania jego
czystego blasku.

355
00:27:29,627 --> 00:27:32,527
Wszystko inne zanieczyszcza
i profanuje,

356
00:27:32,970 --> 00:27:35,080
niszcząc jego świętą aurę.

357
00:27:44,420 --> 00:27:47,793
Teoria Platona może wydawać się
dzisiaj dziwaczna,

358
00:27:48,519 --> 00:27:51,999
ale jest jedną z najbardziej
wpływowych teorii w historii.

359
00:27:52,873 --> 00:27:58,430
W naszej cywilizacji poeci, gawędziarze,
malarze, księża i filozofowie

360
00:27:58,108 --> 00:28:02,658
byli inspirowani poglądami Platona na temat
seksu i miłości.

361
00:28:08,523 --> 00:28:11,445
Jeśli tylko spojrzymy na kącik z poezją,

362
00:28:11,445 --> 00:28:15,445
szukając osób, które chciały wyrazić
Platońską wizję miłości erotycznej,

363
00:28:15,488 --> 00:28:16,708
zobaczmy, co tu mamy.

364
00:28:19,579 --> 00:28:21,889
Thomas Malory i "Śmierć Artura"

365
00:28:21,988 --> 00:28:23,778
poezja Johna Donna,

366
00:28:23,968 --> 00:28:26,128
Sir Gawain i Zielony Rycerz,

367
00:28:26,547 --> 00:28:29,314
Chaucer, szczególnie "Opowieść Rycerza",

368
00:28:29,342 --> 00:28:33,532
Poematy Perły,
niezwykły wyraz Platońskiego światopoglądu.

369
00:28:35,241 --> 00:28:39,441
Cavalcanti, mistrz Dantego
i sam Dante oczywiście też,

370
00:28:40,563 --> 00:28:43,873
Spenser i jego "Królowa Wieszczek"

371
00:28:43,965 --> 00:28:47,265
"Dafydd i Gwilym", walijska wersja,

372
00:28:47,506 --> 00:28:53,600
kobieta-trubadur, Christina Rossetti,
żeby było bardziej wiktoriańsko.

373
00:28:55,869 --> 00:28:56,839
i tak dalej.

374
00:29:09,648 --> 00:29:14,490
Wczesnorenesansowy malarz Sandro Botticelli
zilustrował tę teorię

375
00:29:14,490 --> 00:29:18,860
w swoim sławnym obrazie pokazującym
narodziny Wenus,

376
00:29:18,860 --> 00:29:20,424
bogini miłości erotycznej.

377
00:29:21,272 --> 00:29:25,322
Wenus patrzy na świat z miejsca
dalekiego od pożądania.

378
00:29:25,907 --> 00:29:29,870
Zaprasza nas do wykroczenia poza
nasze ziemskie żądze

379
00:29:29,151 --> 00:29:32,694
i zjednoczenia się z nią
poprzez czystą miłość piękna.

380
00:29:36,246 --> 00:29:39,183
Modelką Botticellego była
Simonetta Vespucci.

381
00:29:39,818 --> 00:29:42,691
Botticelli kochał ją aż do końca jej 
krótkiego życia

382
00:29:43,510 --> 00:29:45,731
i poprosił, żeby go pochować
u jej stóp.

383
00:29:46,325 --> 00:29:49,371
Reprezentowała dla niego platoński ideał.

384
00:29:49,371 --> 00:29:52,964
Piękno do kontemplowania,
nie do posiadania.

385
00:29:56,624 --> 00:30:02,144
Platon i Botticelli mówią nam, że prawdziwe
piękno leży poza seksualnym pożądaniem.

386
00:30:02,894 --> 00:30:07,214
Możemy je znaleźć nie tylko
w atrakcyjnej młodej osobie,

387
00:30:07,294 --> 00:30:11,434
ale też w twarzy pełnej starości,
żałoby i mądrości,

388
00:30:11,434 --> 00:30:13,756
tak jak malował Rembrandt.

389
00:30:20,851 --> 00:30:25,171
Piękno twarzy jest symbolem życia,
które wyraża.

390
00:30:25,609 --> 00:30:28,299
To ciało stające się duchem,

391
00:30:28,299 --> 00:30:30,426
a my, zatrzymując na tym wzrok,

392
00:30:30,433 --> 00:30:33,030
zdajemy się patrzeć wprost w duszę.

393
00:30:35,993 --> 00:30:38,349
Malarze tacy jak Rembrandt są ważni,

394
00:30:38,349 --> 00:30:42,187
gdyż pokazują nam, że piękno
to zwyczajna, codzienna rzecz.

395
00:30:42,724 --> 00:30:44,743
Jest wszędzie dookoła nas.

396
00:30:44,910 --> 00:30:47,060
Potrzebujemy jedynie oczu,
żeby je zobaczyć,

397
00:30:47,060 --> 00:30:49,253
i serca, żeby je poczuć.

398
00:30:49,253 --> 00:30:53,444
Nawet najzwyklejsze wydarzenie może 
stać się czymś pięknym dzięki malarzowi,

399
00:30:53,444 --> 00:30:56,297
który potrafi zobaczyć sedno sprawy.

400
00:31:09,149 --> 00:31:13,299
Tak długo, jak wiara w transcendentalnego
Boga była silnie zakotwiczona

401
00:31:13,299 --> 00:31:15,446
w sercu naszej cywilizacji,

402
00:31:15,612 --> 00:31:19,742
artyści i filozofowie kontynuowali
platońską myśl o pięknie.

403
00:31:21,769 --> 00:31:26,179
Piękno było objawieniem Boga
tu i teraz.

404
00:31:28,940 --> 00:31:32,820
To religijne podejście do piękna
trwało przez 2000 lat,

405
00:31:34,337 --> 00:31:39,437
ale w XVII w. rewolucja przemysłowa
zasiała ziarnko niepewności.

406
00:31:43,382 --> 00:31:46,529
Średniowieczny Kościół zaakceptował
starożytny pogląd,

407
00:31:46,529 --> 00:31:49,501
że Ziemia leży w centrum
wszechświata.

408
00:31:52,175 --> 00:31:56,926
Później Kopernik i Galileusz udowodnili,
że Ziemia okrąża Słońce,

409
00:31:58,223 --> 00:32:02,593
a Newton dokończył ich dzieła,
opisując wszechświat zegarowy,

410
00:32:02,827 --> 00:32:07,047
w którym każdy moment jest mechanicznym
efektem poprzedniego ruchu.

411
00:32:14,794 --> 00:32:17,366
To była oświeceniowa wizja,

412
00:32:17,366 --> 00:32:21,553
która opisywała świat jak gdyby
nie było w nim miejsca na bogów i duchy.

413
00:32:21,553 --> 00:32:24,671
Na wartości i ideały.

414
00:32:25,178 --> 00:32:29,508
Nie było miejsca na nic, 
poza miarowym ruchem zegarowym,

415
00:32:29,508 --> 00:32:33,794
który sprawia, że Księżyc okrąża Ziemię,
a Ziemia Słońce

416
00:32:34,445 --> 00:32:36,421
bez żadnego celu.

417
00:32:41,849 --> 00:32:46,109
W samym środku newtonowskiej teorii
jest dziura w kształcie Boga,

418
00:32:46,474 --> 00:32:48,301
duchowa próżnia.

419
00:32:48,679 --> 00:32:52,409
A jeden filozof w szczególności
postanowił wypełnić tę dziurę.

420
00:32:52,739 --> 00:32:55,781
To trzeci hrabia Shaftesbury.

421
00:32:58,489 --> 00:33:02,300
Nauka wyjaśnia rzeczy,
jak myślał Shaftesbury,

422
00:33:02,810 --> 00:33:06,300
ale jej obraz świata jest w jednym wymiarze
niekompletny.

423
00:33:06,639 --> 00:33:10,100
My możemy zobaczyć świat
z innej perspektywy.

424
00:33:10,592 --> 00:33:13,962
Nie próbując go użyć,
albo wyjaśnić,

425
00:33:14,039 --> 00:33:16,720
ale tylko kontemplować
to, jak wygląda.

426
00:33:17,295 --> 00:33:20,665
Tak, jak możemy kontemplować krajobraz,
albo kwiat.

427
00:33:24,174 --> 00:33:28,964
Pomysł, że świat jest wewnętrznie
pełen znaczenia i oczarowania,

428
00:33:28,964 --> 00:33:31,876
że nie potrzebuje religijnej
doktryny do istnienia,

429
00:33:31,915 --> 00:33:34,380
odpowiedział na głęboką
emocjonalną potrzebę.

430
00:33:34,444 --> 00:33:37,424
Piękno nie zostało w świecie
zasiane przez Boga,

431
00:33:37,454 --> 00:33:39,624
ale odkryte przez ludzi.

432
00:33:55,909 --> 00:34:00,059
Shaftsbury i jego teoria zachęcały 
do kultu piękna,

433
00:34:00,113 --> 00:34:02,803
który podniósł docenianie
sztuki i natury

434
00:34:02,803 --> 00:34:06,741
do rangi miejsca niegdyś zajmowanego
przez uwielbienie Boga.

435
00:34:07,414 --> 00:34:10,486
Piękno miało wypełnić tę dziurę
w kształcie Boga,

436
00:34:10,486 --> 00:34:12,703
zrobioną przez naukę.

437
00:34:16,138 --> 00:34:19,646
Artyści nie byli już ilustratorami 
świętych historii,

438
00:34:19,656 --> 00:34:22,540
którzy pracowali jako słudzy Kościoła.

439
00:34:22,540 --> 00:34:27,672
Sami odkrywali historie, interpretując
tajemnice natury.

440
00:34:28,651 --> 00:34:31,944
Krajobrazy, które był kiedyś zaledwie
tłem świętych obrazów,

441
00:34:31,964 --> 00:34:35,974
stały się pierwszym planem,
często ukazując ludzką postać

442
00:34:35,974 --> 00:34:39,096
zagubioną gdzieś w ich zagłębieniach.

443
00:34:43,273 --> 00:34:48,206
Dla Shaftsbury'ego nie potrzeba dzieła sztuki,
żeby zaprezentować nam piękno świata.

444
00:34:48,708 --> 00:34:53,648
Musimy tylko spojrzeć na rzeczy
czystym wzrokiem i wolnymi emocjami.

445
00:34:57,693 --> 00:35:01,453
Shaftsbury mówi nam, żeby przestać
używać rzeczy,

446
00:35:01,453 --> 00:35:04,049
przestać je wyjaśniać i nadużywać,

447
00:35:04,049 --> 00:35:06,874
ale żeby zamiast tego na nie spojrzeć.

448
00:35:06,874 --> 00:35:09,244
Wtedy zrozumiemy, co one znaczą.

449
00:35:09,316 --> 00:35:12,576
Przesłanie kwiatu to kwiat.

450
00:35:23,406 --> 00:35:26,726
Buddyści Zen mówili w podobny sposób.

451
00:35:26,776 --> 00:35:30,317
Tylko poprzez zostawienie naszych
interesów i zajęć na stronie,

452
00:35:30,784 --> 00:35:34,069
możemy doznać prawdziwego sedna kwiatu.

453
00:35:34,353 --> 00:35:36,573
Patrząc na rzeczy w ten sposób,

454
00:35:36,573 --> 00:35:38,425
odkrywamy ich piękno.

455
00:35:45,225 --> 00:35:49,071
Największy filozof Oświecenia,
Immanuel Kant,

456
00:35:49,166 --> 00:35:52,841
był głęboko zainspirowany
pomysłami Shaftsbury'ego.

457
00:35:53,987 --> 00:35:58,187
Kant dowodził, że doświadczenie piękna
przychodzi,

458
00:35:58,250 --> 00:36:00,630
gdy odłożymy na bok nasze zamiary.

459
00:36:00,865 --> 00:36:04,462
Kiedy patrzymy na rzeczy nie po to, 
by je użyć do naszych celów

460
00:36:04,536 --> 00:36:06,754
albo by wyjaśnić, jak działają,

461
00:36:06,759 --> 00:36:09,917
albo by zaspokoić nasze potrzeby czy żądze,

462
00:36:09,917 --> 00:36:14,169
ale żeby je wchłaniać i przyjmować, czym są.

463
00:36:21,902 --> 00:36:24,302
Pomyśl o radości, którą odczuwasz,

464
00:36:24,302 --> 00:36:27,050
kiedy trzymasz w ramionach 
dziecko przyjaciela.

465
00:36:27,686 --> 00:36:30,207
Nie chcesz nic z dzieckiem zrobić,

466
00:36:30,207 --> 00:36:31,702
nie chcesz go zjeść,

467
00:36:31,702 --> 00:36:35,926
użyć do czegoś albo przeprowadzić
naukowego eksperymentu.

468
00:36:36,997 --> 00:36:41,327
Chcesz tylko na nie patrzeć
i doświadczać fali radości,

469
00:36:41,493 --> 00:36:44,683
która przychodzi, kiedy skupiasz
wszystkie swoje myśli na dziecku,

470
00:36:44,811 --> 00:36:48,044
i żadnej na sobie.

471
00:36:52,011 --> 00:36:55,665
To Kant nazywa bezinteresownym podejściem.

472
00:36:55,677 --> 00:36:59,677
To podejście leży u podstaw naszego
doświadczenia piękna.

473
00:37:03,772 --> 00:37:07,587
Wyjaśnienie tego jest nadzwyczaj trudne,
ponieważ jeśli tego nie doświadczyłeś,

474
00:37:07,587 --> 00:37:09,887
nie będziesz wiedział, czym jest.

475
00:37:09,887 --> 00:37:13,968
Ale każdy słuchający pięknego utworu,

476
00:37:13,981 --> 00:37:16,001
oglądający niezwykły krajobraz,

477
00:37:17,076 --> 00:37:21,306
czytający wiersz, który, jak się zdaje,
ujmuje sedno sprawy,

478
00:37:21,788 --> 00:37:25,988
każdy w doświadczeniu powie:
"Tak, to wystarczy"

479
00:37:33,558 --> 00:37:37,280
Dlaczego jednak to doświadczenie
jest tak ważne?

480
00:37:37,584 --> 00:37:42,374
Spotkanie z pięknem jest tak intensywne,
tak natychmiastowe i osobiste,

481
00:37:42,580 --> 00:37:46,390
ale zdaje się ledwo pasować 
do zwyczajnego świata.

482
00:37:47,346 --> 00:37:50,246
Mimo to piękno jaśnieje ze zwyczajnych
przedmiotów.

483
00:37:51,340 --> 00:37:55,124
Czy to część naszego świata,
czy wymysł naszej wyobraźni?

484
00:37:58,734 --> 00:38:03,584
Przez większość czasu, nasze życie 
jest zorganizowane według codziennych spraw.

485
00:38:04,983 --> 00:38:09,430
Ale czasem jesteśmy wybijani 
z naszego samozadowolenia

486
00:38:09,950 --> 00:38:12,375
w obecności czegoś znacznie 
ważniejszego

487
00:38:12,700 --> 00:38:15,910
niż nasze codzienne potrzeby 
i zainteresowania.

488
00:38:15,910 --> 00:38:18,606
Czegoś spoza naszego świata.

489
00:38:20,132 --> 00:38:24,962
Od Platona do Kanta, filozofowie próbowali
ująć przedziwny sposób,

490
00:38:24,966 --> 00:38:27,325
w który piękno nam się objawia,

491
00:38:28,752 --> 00:38:32,535
jak nagły promień słońca
albo przypływ miłości.

492
00:38:34,680 --> 00:38:37,900
Dla Platona jedynym wyjaśnieniem
tego doświadczenia

493
00:38:37,900 --> 00:38:39,826
było jego transcendentalne pochodzenie.

494
00:38:39,931 --> 00:38:42,309
Ono przemawia do nas
jak głos Boga.

495
00:38:47,120 --> 00:38:49,970
Kant, w dużo bardziej trzeźwy sposób,

496
00:38:49,970 --> 00:38:53,290
wierzył, że doświadczenie piękna łączy nas

497
00:38:53,290 --> 00:38:55,626
z ostateczną tajemnicą istnienia.

498
00:38:58,306 --> 00:39:02,116
Poprzez piękno, jesteśmy wprowadzeni
w obecność świętości.

499
00:39:07,676 --> 00:39:10,286
Możemy zrozumieć tych filozofów,

500
00:39:10,339 --> 00:39:14,300
jeśli pomyślimy o tym, co czujemy
w obecności śmierci.

501
00:39:14,578 --> 00:39:16,984
Szczególnie śmierci bliskiej osoby.

502
00:39:17,977 --> 00:39:21,977
Patrzymy ze zgrozą na ludzkie ciało,
z którego uleciało życie.

503
00:39:22,902 --> 00:39:25,642
Jesteśmy niechętni, by dotknąć
nieżywe ciało.

504
00:39:25,708 --> 00:39:29,258
Nie uważamy go za właściwą część
naszego świata,

505
00:39:29,258 --> 00:39:31,950
raczej jak gdyby za gościa
z jakiejś innej sfery.

506
00:39:39,330 --> 00:39:43,750
To samo poczucie transcendencji
pojawia się w doświadczeniu,

507
00:39:43,750 --> 00:39:45,579
które zainspirowało Platona.

508
00:39:45,895 --> 00:39:48,231
Doświadczenie zakochiwania się.

509
00:39:53,979 --> 00:39:57,119
To także jest uniwersum ludzi,

510
00:39:57,327 --> 00:39:59,898
i jest to doświadczenie
przedziwnego rodzaju.

511
00:40:00,821 --> 00:40:05,851
Twarz i ciało ukochanej osoby są
przesycone intensywnością,

512
00:40:06,461 --> 00:40:10,771
ale w jednym kluczowym aspekcie
są jak ciało zmarłego.

513
00:40:12,309 --> 00:40:15,637
Zdają się nie pasować do świata
codziennego.

514
00:40:16,932 --> 00:40:20,432
Poeci poświęcili tysiące słów
doświadczeniu,

515
00:40:20,908 --> 00:40:23,968
które wydaje się być niemożliwe
do ujęcia w słowa.

516
00:40:27,272 --> 00:40:29,831
Ale te wielkie zmiany
w strumieniu życia,

517
00:40:30,727 --> 00:40:32,867
ta chęć do zjednoczenia się
z drugą osobą,

518
00:40:32,867 --> 00:40:34,965
strata ukochanej osoby,

519
00:40:35,518 --> 00:40:38,642
są momentami, które uważamy za święte.

520
00:40:52,156 --> 00:40:54,826
Jeśli popatrzymy na historię idei piękna,

521
00:40:54,826 --> 00:40:58,636
zobaczymy, że filozofowie i artyści
mieli dużo powodów ku temu,

522
00:40:58,636 --> 00:41:00,795
by łączyć piękne ze świętym

523
00:41:00,817 --> 00:41:04,743
i widzieć naszą potrzebę piękna
jako coś głęboko w naszej naturze,

524
00:41:04,743 --> 00:41:07,494
część naszej tęsknoty za pocieszeniem

525
00:41:07,515 --> 00:41:11,600
w świecie zagrożenia, smutku i niepokoju.

526
00:41:19,737 --> 00:41:23,284
Dzisiaj wielu artystów patrzy 
na piękno z pogardą,

527
00:41:23,440 --> 00:41:26,360
pozostałość po sposobie życia, 
który zniknął,

528
00:41:26,360 --> 00:41:30,521
który nie ma prawdziwego połączenia
z otaczającym nas światem.

529
00:41:33,676 --> 00:41:38,587
A zatem jest pragnienie, by zbezcześcić
doświadczenie seksu i śmierci,

530
00:41:38,638 --> 00:41:42,640
pokazując je trywialnie i bezosobowo,

531
00:41:42,714 --> 00:41:46,280
co niszczy całe poczucie ich 
ważności duchowej.

532
00:41:56,526 --> 00:41:58,850
Tak jak ci, co odrzucają religię,

533
00:41:58,860 --> 00:42:01,425
mają potrzebę przedrzeźniać wiarę,
którą stracili,

534
00:42:01,532 --> 00:42:06,232
tak samo artyści czują chęć, by traktować
ludzkie życie w poniżający sposób

535
00:42:07,272 --> 00:42:09,871
i przedrzeźniać podążanie za pięknem.

536
00:42:14,347 --> 00:42:18,567
To celowe bezczeszczenie jest także
zaprzeczeniem miłości,

537
00:42:18,567 --> 00:42:22,911
próbą stworzenia na nowo świata
jak gdyby miłość już nie była jego częścią.

538
00:42:23,109 --> 00:42:25,579
A to, jak mi się wydaje,

539
00:42:25,579 --> 00:42:28,906
jest najważniejszą cechą
naszej postmodernistycznej kultury,

540
00:42:29,435 --> 00:42:31,745
że to jest pozbawiona miłości kultura,

541
00:42:31,745 --> 00:42:35,690
zdeterminowana, by ukazać ludzki świat
jako niemożliwy do kochania.

542
00:42:42,900 --> 00:42:45,802
Oczywiście ten zwyczaj rozwodzenia się
nad niepokojącą stroną życia

543
00:42:45,802 --> 00:42:47,706
nie jest niczym nowym.

544
00:42:48,105 --> 00:42:50,950
Od początków naszej cywilizacji,

545
00:42:50,950 --> 00:42:52,303
to było jedno z zadań sztuki,

546
00:42:52,303 --> 00:42:55,553
by wziąć to, co najbardziej bolesne w życiu,

547
00:42:55,553 --> 00:42:58,543
i odkupić to w pięknej formie.

548
00:43:03,342 --> 00:43:06,300
Kamienni z was ludzie!

549
00:43:06,300 --> 00:43:08,651
Gdybym miał wasze języki i oczy,

550
00:43:09,226 --> 00:43:13,535
Tak bym ich użył, żeby niebo pękło!

551
00:43:19,170 --> 00:43:22,443
Ach, ona znikła na zawsze!

552
00:43:22,443 --> 00:43:25,700
[Król Lear, W. Shakespeare,
tłum. Leon Ulrich]

553
00:43:41,220 --> 00:43:43,572
Sztuka ma możliwość odkupienia życia,

554
00:43:43,984 --> 00:43:47,303
poprzez znalezienie piękna nawet
w najgorszych aspektach.

555
00:43:50,426 --> 00:43:55,316
"Ukrzyżowanie" Mantegni, ukazujące 
najbardziej okrutną i najbrzydszą ze śmierci,

556
00:43:55,316 --> 00:43:58,376
osiąga pewną majestatyczność i spokój.

557
00:43:58,376 --> 00:44:01,460
Odkupuje horror tego, co pokazuje.

558
00:44:02,220 --> 00:44:04,863
W obliczu śmierci, ludzie nadal mogą

559
00:44:04,863 --> 00:44:08,299
pokazać szlachetność, współczucie i godność,

560
00:44:08,452 --> 00:44:11,232
a sztuka pomaga nam zaakceptować śmierć,

561
00:44:11,232 --> 00:44:13,449
pokazując ją w takim właśnie świetle.

562
00:44:19,659 --> 00:44:22,490
Co z rzeczami, które nie są tragiczne,

563
00:44:22,490 --> 00:44:24,557
lecz tylko wstrętne albo zdeprawowane?

564
00:44:24,557 --> 00:44:27,400
Czy sztuka potrafi znaleźć piękno 
nawet tutaj?

565
00:44:37,243 --> 00:44:40,730
Ten obraz Delacroix pokazuje nam

566
00:44:40,730 --> 00:44:43,406
łóżko artysty w całym swoim
obskurnym nieporządku.

567
00:44:44,290 --> 00:44:47,684
On też przynosi piękno tam,
gdzie go brakuje

568
00:44:47,684 --> 00:44:52,203
i niejako obdarza błogosławieństwem
swój emocjonalny chaos.

569
00:44:55,330 --> 00:45:00,313
Delacroix mówi: "Spójrz, jak te poplamione
prześcieradła zapisują niespokojne sny,

570
00:45:00,461 --> 00:45:03,292
dręczoną energię osoby, która je zostawiła

571
00:45:03,811 --> 00:45:08,310
i jak światło pada na nie,
jak gdyby były ciągle ożywione śniącym.

572
00:45:09,748 --> 00:45:13,878
Łóżko jest przemienione twórczym aktem,
żeby stało się czymś innym:

573
00:45:13,878 --> 00:45:16,183
jasnym symbolem stanu człowieka,

574
00:45:16,183 --> 00:45:19,830
który tworzy łącze między nami i artystą.

575
00:45:27,977 --> 00:45:31,587
Niektórzy tak samo opisują "Moje łóżko"
Tracey Emin,

576
00:45:31,587 --> 00:45:35,557
ale jest ogromna różnica między
prawdziwym dziełem sztuki

577
00:45:35,565 --> 00:45:38,268
które upiększa to, co brzydkie,

578
00:45:38,268 --> 00:45:40,180
i fałszywym dziełem sztuki,

579
00:45:40,180 --> 00:45:43,343
które współdzieli brzydotę, którą pokazuje.

580
00:45:46,137 --> 00:45:50,497
To jest współczesne życie, z całą swoją
losowością i nieporządkiem.

581
00:45:54,742 --> 00:46:00,794
- Co sprawia, że to jest sztuką,
a nie tylko zabałaganionym łóżkiem?

582
00:46:00,794 --> 00:46:03,880
- Po pierwsze, to jest sztuką,
bo ja tak mówię.

583
00:46:04,042 --> 00:46:07,012
- Pani tak mówi?
- Tak, ja tak mówię.

584
00:46:07,012 --> 00:46:11,932
- A co Pani by chciała, żeby powiedział
odwiedzający galerię?

585
00:46:11,932 --> 00:46:15,882
Chyba nie ma powiedzieć: 
"Ale to jest piękne!"

586
00:46:16,102 --> 00:46:18,222
- Nie, nie! Na to nie liczę.

587
00:46:18,222 --> 00:46:19,729
- Czy Pani myśli, że to piękne?

588
00:46:19,729 --> 00:46:23,151
- Tak, ja myślę, że tak. 
Inaczej bym tego nie pokazała.

589
00:46:24,986 --> 00:46:27,616
Jak to może być piękne dzieło sztuki,

590
00:46:27,631 --> 00:46:31,841
jeśli nawet nie próbuje przemienić
surowego materiału jakiegoś pomysłu?

591
00:46:32,286 --> 00:46:35,976
To tylko jedna z wielu
wstrętnych rzeczywistości,

592
00:46:35,976 --> 00:46:38,296
dosłownie niepościelone łóżko.

593
00:46:41,564 --> 00:46:44,974
Wracamy do pytania, które zadał Duchamp
swoim pisuarem:

594
00:46:45,081 --> 00:46:47,284
czy wszystko może być sztuką?

595
00:46:48,723 --> 00:46:52,014
To pytanie zajmuje zarówno niedoszłych
innowatorów,

596
00:46:52,055 --> 00:46:55,725
i tradycjonalistów takich jak
Alexander Stoddart,

597
00:46:55,736 --> 00:47:00,206
rzeźbiarza pomników, którego prace
stoją w publicznych miejscach na całym świecie,

598
00:47:00,206 --> 00:47:03,473
a także w Galerii Królowej
w Pałacu Buckingham.

599
00:47:04,760 --> 00:47:07,764
- Obrońca sztuki konceptualnej mógłby
powiedzieć,

600
00:47:07,764 --> 00:47:09,703
że pomysł może być piękny.

601
00:47:11,933 --> 00:47:14,892
Nie ma nic złego w sztuce konceptualnej
jako takiej.

602
00:47:14,892 --> 00:47:20,047
- Tak, ale to dziedzina jak każda inna.

603
00:47:20,115 --> 00:47:23,801
Prawnik może wpaść na piękny pomysł.

604
00:47:24,898 --> 00:47:28,898
Polityk, lekarz... "wyleczmy raka".

605
00:47:28,911 --> 00:47:30,781
Piękny pomysł.

606
00:47:30,781 --> 00:47:33,661
Ale nie mówi o tym artyście.

607
00:47:33,661 --> 00:47:37,011
Sztuka konceptualna jest całkowicie
ograniczona słowami.

608
00:47:37,011 --> 00:47:41,231
To rodzaj sztuki, który wyczerpał
swój opis słowny.

609
00:47:42,241 --> 00:47:46,241
więc jak tylko zobaczysz pół krowy 
w beczce formaldehydu,

610
00:47:46,337 --> 00:47:49,407
to już nic więcej tam nie znajdziesz.

611
00:47:49,497 --> 00:47:52,677
Sam przedmiot może trafić na śmietnik,
jak łóżko Tracey Emin,

612
00:47:52,677 --> 00:47:54,998
które jest tego idealnym przykładem.

613
00:47:54,998 --> 00:47:59,380
Jeśli przeszedłbyś obok śmietnika
w jakimś zaułku

614
00:47:59,380 --> 00:48:03,218
i zobaczył to łóżko stojące tam,
poszedłbyś dalej.

615
00:48:03,900 --> 00:48:08,683
Ale oczywiście gdybyś zobaczył choćby
sam tors Apollo Belvedere w tym śmietniku,

616
00:48:08,683 --> 00:48:14,075
zatrzymałbyś się, pewnie spróbowałbyś się
do niego wspiąć i wyjąć rzeźbę.

617
00:48:14,849 --> 00:48:18,024
Przychodzi do mnie wielu studentów
z wydziałów rzeźby,

618
00:48:18,024 --> 00:48:19,654
oczywiście w tajemnicy,

619
00:48:20,021 --> 00:48:24,871
bo nie chcą mówić swoim wykładowcom,
że przyszli do obozu wroga.

620
00:48:25,436 --> 00:48:28,054
I mówią: "próbuję zrobić model figury,

621
00:48:28,321 --> 00:48:32,741
i modelowałem glinę, a wykładowca przyszedł
i kazał to przeciąć na pół,

622
00:48:33,232 --> 00:48:37,662
a na wierzchu rozrzucić trochę odchodów,
żeby było bardziej interesująco.

623
00:48:38,413 --> 00:48:44,073
- Tak się czuję co do znormalizowanej
profanacji,

624
00:48:44,073 --> 00:48:46,203
która dziś uchodzi za sztukę,

625
00:48:46,203 --> 00:48:48,326
a jest w zasadzie niemoralnością,

626
00:48:48,326 --> 00:48:53,243
ponieważ próbuje wymazać znaczenie
z formy ludzkiej.

627
00:48:53,243 --> 00:48:55,795
- Próbuje także wymazać wiedzę,

628
00:49:02,481 --> 00:49:06,481
Działalność artystyczna odwróciła się
od starego planu,

629
00:49:06,481 --> 00:49:10,481
który umieścił sztukę i rzemiosło
na szczycie listy zadań.

630
00:49:10,965 --> 00:49:13,658
Alexander Stoddard i inni, którzy
próbowali odtworzyć

631
00:49:13,658 --> 00:49:17,297
to odwieczne połączenie pomiędzy
pięknym i świętym,

632
00:49:17,297 --> 00:49:20,883
są widziani jako staromodny
i absurdalni.

633
00:49:32,514 --> 00:49:34,924
Ten sam rodzaj krytyki jest kierowany

634
00:49:34,924 --> 00:49:38,078
w stronę tradycjonalistów w architekturze.

635
00:49:38,852 --> 00:49:41,192
Jednym z celów jest Leon Krier,


636
00:49:41,192 --> 00:49:43,842
architekt współczesnego miasta
autorstwa Księcia Walii,

637
00:49:43,842 --> 00:49:45,056
Poundbury.

638
00:49:49,255 --> 00:49:53,035
Projektując skromne ulice,
ułożone w tradycyjny sposób,

639
00:49:53,666 --> 00:49:56,666
używając wypróbowanych i lubianych
szczegółów,

640
00:49:56,666 --> 00:49:58,650
które służą nam od stuleci,

641
00:49:58,650 --> 00:50:02,175
Leon Krier stworzył autentyczną osadę.

642
00:50:02,882 --> 00:50:05,382
Proporcje są ludzkimi proporcjami,

643
00:50:07,208 --> 00:50:09,666
szczegóły są miłe dla oka.

644
00:50:14,750 --> 00:50:17,605
To nie jest wspaniała ani oryginalna 
architektura,

645
00:50:18,052 --> 00:50:20,442
ani nie próbuje nią być.

646
00:50:20,442 --> 00:50:23,076
To skromna próba zrobienia jak należy,

647
00:50:23,076 --> 00:50:26,724
poprzez podążanie za 
tradycyjnymi wzorami i przykładami.

648
00:50:27,081 --> 00:50:32,423
To nie nostalgia, ale wiedza przekazywana
z pokolenia na pokolenie.

649
00:50:36,931 --> 00:50:39,861
Architektura, która nie szanuje przeszłości,

650
00:50:39,861 --> 00:50:42,043
nie szanuje teraźniejszości,

651
00:50:42,043 --> 00:50:44,698
ponieważ nie szanuje podstawowych
potrzeb ludzkich w architekturze,

652
00:50:44,698 --> 00:50:49,222
czyli budowania długo stojącego domu.

653
00:50:57,965 --> 00:51:00,925
Pokazałem niektóre ze sposobów,

654
00:51:00,925 --> 00:51:04,300
jak artyści i architekci 
odpowiadają na potrzebę piękna.

655
00:51:05,405 --> 00:51:08,653
Robiąc tak, dali naszemu światu znaczenie.

656
00:51:12,055 --> 00:51:16,245
Dawni mistrzowie wiedzieli, że
mamy zarówno duchowe potrzeby,

657
00:51:16,270 --> 00:51:18,600
jak i zwierzęce żądze.

658
00:51:20,838 --> 00:51:23,988
Dla Platona piękno było ścieżką do Boga,

659
00:51:24,642 --> 00:51:27,816
a oświeceniowi myśliciele widzieli
sztukę i piękno

660
00:51:28,157 --> 00:51:32,177
jako sposób na uratowanie siebie
przed bezsensowną codziennością

661
00:51:32,326 --> 00:51:34,873
i wzniesienie na wyższy poziom.

662
00:51:37,084 --> 00:51:40,154
Ale sztuka odwróciła się od piękna.

663
00:51:40,154 --> 00:51:43,306
Stała się niewolnikiem kultury
konsumpcyjnej,

664
00:51:43,306 --> 00:51:45,956
karmiąc nasze przyjemności
i uzależnienia,

665
00:51:45,956 --> 00:51:48,468
tarzając się w samoobrzydzeniu.

666
00:51:51,565 --> 00:51:53,025
To, jak mi się wydaje,

667
00:51:53,025 --> 00:51:57,356
jest lekcją najbrzydszych form
współczesnej sztuki i architektury.

668
00:51:57,978 --> 00:52:01,458
Nie pokazują rzeczywistości,
ale się na niej mszczą,

669
00:52:01,715 --> 00:52:04,535
psując to, co mogło być domem,

670
00:52:04,591 --> 00:52:09,970
zostawiając nas niepocieszonych 
i osamotnionych na duchowej pustyni.

671
00:52:13,174 --> 00:52:16,356
Oczywiście to prawda, że w dzisiejszym świecie

672
00:52:16,356 --> 00:52:19,571
wiele jest rozproszeń i problemów,

673
00:52:19,712 --> 00:52:22,302
nasze życia są pełne resztek.

674
00:52:22,374 --> 00:52:25,330
Przedzieramy się przez hałas
i rozproszenia,

675
00:52:25,576 --> 00:52:27,856
a nic się nie rozwiązuje.

676
00:52:30,904 --> 00:52:35,632
Jednak właściwą odpowiedzią nie jest
pogłębianie odosobnienia,

677
00:52:36,092 --> 00:52:39,319
tylko szukanie drogi powrotnej
z tej pustyni,

678
00:52:39,319 --> 00:52:45,915
takiej, która zaprowadzi nas do miejsca,
gdzie idealne i piękne istnieją w harmonii.

679
00:52:57,525 --> 00:53:02,611
W moim życiu łatwiej było mi
znaleźć tę ścieżkę poprzez muzykę

680
00:53:02,611 --> 00:53:05,124
niż przez jakąkolwiek inną formę sztuki.

681
00:53:07,865 --> 00:53:12,175
Pergolesi miał 26 lat, kiedy napisał
"Stabat Mater",

682
00:53:12,357 --> 00:53:17,507
które opisuje żałobę Maryi Dziewicy
przy krzyżu z umierającym Chrystusem.

683
00:53:18,557 --> 00:53:23,203
Symbolika całego cierpienia na świecie
jest zawarta w tych niezwykłych nutach.

684
00:53:31,378 --> 00:53:35,538
Biorąc pod uwagę to, że Pergolesi cierpiał
na gruźlicę, kiedy pisał "Stabat Mater",

685
00:53:35,735 --> 00:53:39,235
on także jest synem umierającym na krzyżu.

686
00:53:40,060 --> 00:53:43,644
W istocie, zmarł kilka miesięcy
po ukończeniu dzieła.

687
00:53:45,120 --> 00:53:48,003
To nie jest bardzo złożony ani ambitny
utwór muzyczny,

688
00:53:48,773 --> 00:53:52,319
jedynie płynący prosto z serca wyraz
wiary kompozytora.

689
00:53:53,253 --> 00:53:56,416
Pokazuje, jak głębokie i drżące emocje

690
00:53:56,416 --> 00:54:00,122
potrafią osiągnąć jedność i wolność
poprzez muzykę.

691
00:54:01,826 --> 00:54:04,943
Głos Maryi jest rozpisany
dla dwóch śpiewających.

692
00:54:05,354 --> 00:54:09,664
Melodia rośnie powoli, boleśnie,
rozwiązując dysonanse,

693
00:54:10,072 --> 00:54:13,982
tylko po to, by za chwilę znów być
w dysonansie, kiedy głosy się ścierają,

694
00:54:14,178 --> 00:54:17,588
reprezentując konflikt i smutek
w jej wnętrzu.

695
00:54:21,166 --> 00:54:25,316
- Może podam takt osiemnasty?

696
00:54:25,466 --> 00:54:26,966
- Ok, mam to.

697
00:54:56,939 --> 00:55:00,269
- Mamy tu bardzo prosty i święty tekst.

698
00:55:01,797 --> 00:55:04,855
Stoi Matka, w żałobie, płacząca,

699
00:55:04,855 --> 00:55:08,271
przy krzyżu, na którym wisi jej Syn.

700
00:55:08,474 --> 00:55:10,550
Nic więcej nie trzeba mówić.

701
00:55:10,618 --> 00:55:14,378
- Nawet niemuzyczna osoba od razu
odczytałaby ten przekaz,

702
00:55:14,378 --> 00:55:16,879
że to utwór o żałobie.

703
00:55:16,879 --> 00:55:19,457
Nie może być co do tego żadnych
wątpliwości.

704
00:55:19,467 --> 00:55:23,277
- Muzyka przysłania słowa i mówi
wprost do słuchającego

705
00:55:23,277 --> 00:55:26,023
innym językiem, u każdego w sercu.

706
00:55:26,527 --> 00:55:31,527
- W dzisiejszym świeckim świecie, to może
zachwycać i poruszać ludzi,

707
00:55:31,527 --> 00:55:35,057
bez ich wiedzy, o czym utwór jest.

708
00:55:35,074 --> 00:55:40,644
- Uczymy się bez teologicznego narzędzia, 
że jest coś takiego jak cierpienie,

709
00:55:40,863 --> 00:55:45,313
i ono jest naszym przeznaczeniem,
ale nie naszym końcem.

710
00:57:11,833 --> 00:57:16,203
W tym filmie opisywałem piękno
jako kluczowy zasób.

711
00:57:17,268 --> 00:57:21,063
Poprzez szukanie piękna, kształtujemy
świat jako dom,

712
00:57:21,102 --> 00:57:24,458
a robiąc to, zarówno wzmacniamy 
nasze radości,

713
00:57:24,845 --> 00:57:27,825
jak i znajdujemy pocieszenie w smutkach.

714
00:57:30,332 --> 00:57:33,342
Sztuka i muzyka rzucają światło
nadające znaczenie

715
00:57:33,342 --> 00:57:35,294
na nasze zwyczajne życia.

716
00:57:35,294 --> 00:57:39,352
A przez nie, jesteśmy w stanie konfrontować
rzeczy, które sprawiają problemy.

717
00:57:39,352 --> 00:57:42,591
i znaleźć ukojenie i spokój w ich
obecności.

718
00:57:46,012 --> 00:57:49,203
Ta zdolność piękna do odkupienia
naszego cierpienia

719
00:57:49,203 --> 00:57:51,097
jest jednym z powodów, dlaczego piękno

720
00:57:51,097 --> 00:57:54,066
może być postrzegane jako substytut religii.

721
00:57:58,229 --> 00:58:00,569
Czemu dawać priorytet religii?

722
00:58:00,785 --> 00:58:03,941
Czemu by nie powiedzieć, że religia
jest substytutem piękna?

723
00:58:04,397 --> 00:58:07,305
Co więcej, czemu opisywać je jako rywali?

724
00:58:07,671 --> 00:58:10,981
Święte i piękne stoją bok w bok,

725
00:58:11,596 --> 00:58:14,654
dwoje drzwi do jednej przestrzeni,

726
00:58:15,124 --> 00:58:17,956
a w niej znajdujemy nasz dom.