0:00:19.706,0:00:23.622
W dowolnym momencie w latach 1750-1930,

0:00:23.851,0:00:29.401
jeśli zapytalibyśmy wykształconych ludzi,[br]jaki jest cel poezji, sztuki, czy muzyki,

0:00:29.421,0:00:31.881
odpowiedzieliby: "piękno".

0:00:38.473,0:00:40.603
A gdybyśmy zapytali o jego cel,

0:00:40.603,0:00:45.489
dowiedzilibyśmy się, że piękno to wartość[br]równie ważna co prawda i dobro.

0:00:52.480,0:00:56.750
Potem w XX w. piękno przestało być ważne.

0:00:58.722,0:01:03.372
Sztuka coraz bardziej miała niepokoić[br]i łamać tematy tabu.

0:01:03.940,0:01:08.300
To nie piękno zdobywa nagrody,[br]ale oryginalność osiągnięta jakkolwiek

0:01:08.314,0:01:10.924
i jakimkolwiek moralnym kosztem.

0:01:16.241,0:01:19.151
Nie dość, że sztuka stworzyła kult brzydoty,

0:01:19.159,0:01:22.549
ale i architektura stała się [br]bezduszna i sterylna.

0:01:23.772,0:01:27.176
Nie tylko nasze fizyczne otoczenie[br]stało się brzydkie.

0:01:30.986,0:01:35.416
Nasz język, muzyka i maniery [br]stają się krzykliwe,

0:01:36.623,0:01:38.804
egoistyczne i obraźliwe,

0:01:38.804,0:01:43.003
jak gdyby nie było miejsca w życiu[br]na piękno i dobry gust.

0:01:46.218,0:01:50.628
Słowo, które widnieje na tych wszystkich[br]brzydkich obiektach, to "ja".

0:01:51.457,0:01:55.053
Moje korzyści, pragnienia, potrzeby.

0:01:55.868,0:01:58.568
A sztuka nie ma nic do powiedzenia poza:

0:01:58.762,0:02:00.582
"Tak, to dobry pomysł."

0:02:03.532,0:02:05.964
Myślę, że tracimy piękno

0:02:06.292,0:02:08.152
i istnieje niebezpieczeństwo,

0:02:08.194,0:02:10.722
że razem z nim stracimy sens życia.

0:02:28.725,0:02:30.665
Nazywam się Roger Scruton.

0:02:30.668,0:02:32.438
Jestem filozofem i pisarzem.

0:02:32.511,0:02:34.961
Zajmuję się zadawaniem pytań.

0:02:36.789,0:02:40.507
Przez ostatnie lata zadawałem[br]pytania o piękno.

0:02:43.862,0:02:48.402
Piękno było w centrum naszej cywilizacji[br]od przeszło 2000 lat.

0:02:49.481,0:02:52.041
Od swoich początków w starożytnej Grecji,

0:02:52.041,0:02:54.933
filozofia zastanawiała się nad miejscem piękna

0:02:54.933,0:02:57.317
w sztuce, poezji, muzyce, architekturze

0:02:57.359,0:02:58.999
i codziennym życiu.

0:03:04.933,0:03:07.623
Filozofowie przekonywali, że [br]przez poszukiwanie piękna,

0:03:07.941,0:03:10.271
czynimy świat naszym domem.

0:03:10.759,0:03:14.919
My także zrozumieliśmy naszą własną naturę[br]jako duchowe istoty.

0:03:17.409,0:03:21.689
Ale nasz świat odwrócił się od piękna[br]i przez to jesteśmy otoczeni

0:03:21.707,0:03:26.167
brzydotą i wyobcowaniem.

0:03:27.605,0:03:30.765
Chcę Was przekonać, że piękno ma znaczenie,

0:03:31.173,0:03:33.554
nie tylko jako subiektywne odczucie,

0:03:33.920,0:03:36.750
ale jako uniwersalna potrzeba ludzi.

0:03:38.597,0:03:42.837
Jeżeli ją ignorujemy, wysyłamy siebie[br]na duchową pustynię.

0:03:43.547,0:03:46.679
Chcę Wam pokazać, jak wyjść z tej pustyni

0:03:46.679,0:03:49.189
drogą, która prowadzi do domu.

0:04:08.579,0:04:11.639
Wielcy artyści przeszłości mieli świadomość,

0:04:11.639,0:04:15.757
że życie ludzkie jest pełne chaosu[br]i cierpienia,

0:04:16.007,0:04:18.357
ale mieli na to lekarstwo.

0:04:18.445,0:04:20.675
A nazywa się ono: piękno.

0:04:28.477,0:04:32.237
Piękne dzieło sztuki przynosi[br]pocieszenie w smutku

0:04:32.237,0:04:34.386
i afirmację w radości.

0:04:37.301,0:04:40.571
Pokazuje, że życie ludzkie ma wartość.

0:04:47.972,0:04:52.222
Wielu współczesnych artystów zmęczyło się[br]tym zadaniem.

0:04:53.277,0:04:55.647
Nieprzewidywalność życia, jak myślą,

0:04:55.647,0:04:58.233
nie może być odkupione przez sztukę.

0:04:58.287,0:05:01.127
Zamiast tego, powinno być wystawiane.

0:05:03.432,0:05:06.442
Pomysł ten zapoczątkował prawie 100 lat temu

0:05:06.442,0:05:08.850
francuski artysta Marcel Duchamp,

0:05:08.850,0:05:12.911
który podpisał pisuar fikcyjnym "R. Mutt"

0:05:12.911,0:05:14.650
i zgłosił na wystawę.

0:05:17.640,0:05:19.530
Jego gest był satyryczny,

0:05:19.594,0:05:22.214
zaprojektowany by wyśmiać świat sztuki

0:05:22.214,0:05:24.008
i związany z nim snobizm.

0:05:26.399,0:05:29.239
Jednak został zinterpretowany inaczej:

0:05:29.314,0:05:32.024
jako dowód, że wszystko może być sztuką.

0:05:33.871,0:05:37.021
Tak jak światło gasnące i zapalające się,

0:05:40.784,0:05:42.614
puszka odchodów

0:05:43.325,0:05:45.625
albo nawet stos cegieł.

0:05:48.335,0:05:50.925
Sztuka nie ma już statusu świętości.

0:05:51.206,0:05:55.258
Nie podnosi nas moralnie[br]ani na duchowe wyżyny.

0:05:56.030,0:05:58.730
To tylko ludzki gest, znaczący nie więcej

0:05:59.460,0:06:01.817
niż śmiech czy krzyk.

0:06:04.196,0:06:08.386
"Oni chyba się z nas śmieją. To stos cegieł"

0:06:13.670,0:06:16.080
Sztuka niegdyś kultywowała piękno.

0:06:16.197,0:06:18.412
Teraz mamy kult brzydoty.

0:06:20.689,0:06:22.689
Skoro świat wzbudza niepokój,

0:06:22.728,0:06:24.368
sztuka także powinna.

0:06:25.240,0:06:27.350
Ci, którzy szukają piękna w sztuce,

0:06:27.424,0:06:29.485
są oderwani od rzeczywistości.

0:06:32.133,0:06:35.113
Czasem intencją jest nas zszokować,

0:06:35.309,0:06:37.989
ale to, co jest szokujące za pierwszym razem,

0:06:38.032,0:06:41.382
z każdym kolejnym staje się nudne[br]i bezsensowne.

0:06:43.113,0:06:45.993
To robi ze sztuki wyrafinowany żart,

0:06:46.084,0:06:49.084
który jednak już przestał być śmieszny.

0:06:49.139,0:06:51.736
Choć krytycy nadal go podtrzymują,

0:06:51.757,0:06:55.127
bojąc się powiedzieć, że król jest nagi.

0:06:58.178,0:07:01.342
Kreatywnej sztuki nie osiąga się ot tak,

0:07:01.369,0:07:03.749
zwyczajnie mając pomysł.

0:07:04.814,0:07:07.904
Oczywiście pomysły mogą być[br]interesujące i zabawne[br]

0:07:07.977,0:07:10.337
ale to nie uzasadnia przywłaszczenia

0:07:10.365,0:07:11.795
etykiety "sztuki",

0:07:13.822,0:07:17.062
Jeśli dzieło sztuki to nie więcej niż pomysł,

0:07:17.372,0:07:19.112
każdy może być artystą

0:07:19.142,0:07:21.672
a każdy obiekt może być dziełem sztuki.

0:07:21.750,0:07:25.940
Nie potrzeba już umiejętności,[br]smaku ani kreatywności.

0:07:31.736,0:07:34.686
- To, co próbował Pan robić, jak rozumiem,

0:07:34.958,0:07:37.858
to odjąć sztuce wartości,

0:07:38.136,0:07:41.534
mówiąc: "nazwanie czegoś sztuką,

0:07:41.794,0:07:43.434
czyni z tego sztukę."

0:07:43.677,0:07:45.167
- Tak, ale dla mnie

0:07:45.200,0:07:48.420
nazwa "dzieło sztuki" nie jest zbyt ważna,

0:07:48.640,0:07:50.800
nie obchodzi mnie słowo "sztuka",

0:07:50.971,0:07:55.651
bo ono było już tyle razy dyskredytowane.

0:07:56.947,0:07:58.317
- Ale, w zasadzie,

0:07:58.317,0:08:00.567
przyczynił się Pan do tego, prawda?

0:08:00.632,0:08:02.601
Tak, zrobiłem to celowo.

0:08:02.601,0:08:05.577
Chcę się go pozbyć.

0:08:05.626,0:08:10.856
tak jak wielu ludzi pozbyło się religii.

0:08:11.909,0:08:15.399
Ludzie zaakceptowali Duchampa[br]i jego ocenę.

0:08:16.057,0:08:18.647
Ja uważam, że on nie pozbył się sztuki,

0:08:18.647,0:08:20.918
a jedynie kreatywności.

0:08:23.252,0:08:26.002
A jednak, prace Duchampa nadal mają wpływ

0:08:26.013,0:08:28.443
na bieg sztuki w dzisiejszych czasach.

0:08:29.632,0:08:31.622
Artysta Michael Craig-Martin, który uczył

0:08:31.637,0:08:34.074
licznych młodych brytyjskich artystów,

0:08:34.074,0:08:36.724
których prace dominują w świecie sztuki,

0:08:36.829,0:08:39.199
podążył za przykładem Duchampa,

0:08:39.213,0:08:41.713
swoją własną pracą zatytułowaną "Dąb".

0:08:43.024,0:08:45.344
Składa się z szklanki z wodą na półce

0:08:46.055,0:08:49.775
i tekstu wyjaśniającego, dlaczego jest to dąb.

0:08:52.515,0:08:55.445
Kiedy po raz pierwszy wszedłem[br]do Kaplicy św. Piotra

0:08:55.445,0:08:58.330
i zobaczyłem "Pietę" Michała Anioła,

0:08:58.166,0:09:00.596
to było dla mnie przemieniające[br]doświadczenie.

0:09:00.617,0:09:02.587
Zmieniło się wtedy moje życie.

0:09:02.587,0:09:04.920
Czy myślisz, że ktoś może [br]doświadczyć tego samego

0:09:04.920,0:09:07.347
z pisuarem Duchampa?

0:09:07.348,0:09:09.328
albo może z Twoim "Dębem",

0:09:09.485,0:09:11.785
które w zasadzie jest podobne?

0:09:11.985,0:09:14.855
- Wiem, że kiedy ja byłem nastolatkiem

0:09:14.855,0:09:17.813
i natknąłem się pierwszy raz na Duchampa

0:09:17.813,0:09:20.967
i jego "Ready-made",

0:09:21.513,0:09:25.730
byłem absolutnie zachwycony.

0:09:25.848,0:09:28.663
Nie wydaje mi się, żeby ludzie byli[br]zachwyceni pięknem,

0:09:28.665,0:09:31.185
kiedy widzą ten pisuar,[br]on nie ma być piękny.

0:09:31.207,0:09:33.867
Ale to nie znaczy, że nie ma w nim czegoś,

0:09:33.938,0:09:35.859
co pobudza wyobraźnię.

0:09:36.730,0:09:38.563
Wydaje mi się, że pobudzanie wyobraźni

0:09:38.563,0:09:41.476
jest kluczem do tego, co jest celem sztuki.

0:09:41.785,0:09:45.580
Duchamp uważał, że sztuka za bardzo[br]skupiała się

0:09:45.616,0:09:48.606
na technice, zbyt interesowała optyką.

0:09:48.646,0:09:52.296
Uważał, że stała się skorumpowana[br]intelektualnie i moralnie.

0:09:52.393,0:09:55.956
Jego powodem tworzenia sztuki[br]nie mieszczącej się w systemie

0:09:56.800,0:09:57.631
nie był cynizm,

0:09:57.641,0:09:59.588
ale próba powiedzenia:

0:09:59.588,0:10:03.778
"Próbuję tworzyć sztukę, która zaprzecza

0:10:03.828,0:10:06.708
temu wszystkiemu, co ludzie uważają

0:10:06.720,0:10:08.670
za konieczne w sztuce.

0:10:08.684,0:10:11.434
Próbuję powiedzieć, że centralne pytanie

0:10:11.504,0:10:13.430
leży gdzieś indziej.

0:10:13.430,0:10:16.170
Rozumiem, że stan rzeczy musiał się zmienić,

0:10:16.217,0:10:18.997
Duchamp próbował to zrobić,

0:10:18.997,0:10:22.863
ale w co chciał zmienić?

0:10:23.338,0:10:26.538
Cóż, nawet w swoich najśmielszych snach[br]nie mógłby sobie wyobrazić

0:10:26.538,0:10:28.386
rzeczy, które się wydarzyły.

0:10:28.386,0:10:31.335
On sam, jestem przekonany,[br]nie miał pojęcia

0:10:31.335,0:10:35.842
jak centralna była kwestia,[br]na którą się natknął.

0:10:35.842,0:10:42.580
W skrócie: dzieło sztuki jest nim,[br]ponieważ my je za takie uważamy.

0:10:42.580,0:10:45.728
I myślę, że to ważne, żeby powiedzieć,[br]że pojęcie piękna zostało rozszerzone

0:10:45.821,0:10:49.761
żeby zawrzeć rzeczy, o których[br]wcześniej by nigdy nie pomyślano.

0:10:49.761,0:10:54.345
Częścią roli artysty jest sprawiać,[br]by ludzie zauważyli w czymś piękno,

0:10:54.345,0:10:57.232
w czymś, co wcześniej nie było uważane[br]za piękne aż do teraz.

0:10:57.232,0:10:58.941
- Jak puszka odchodów.

0:10:58.941,0:11:01.576
- Cóż, co do tego nie jestem pewien,[br]czy to jest piękne.

0:11:01.576,0:11:04.675
Ale jeśli weźmiemy na przykład coś,[br]co nie stara się być piękne,

0:11:04.900,0:11:06.850
jak na przykład Jeff Koons.

0:11:06.850,0:11:11.126
Jeff Koons zrobił rzeczy zachwycająco piękne,

0:11:12.257,0:11:15.767
- Za dużo kiczu. Kiczu posypanego cukrem.

0:11:16.277,0:11:20.107
- To jest przedmiot jego pracy,[br]a nie jego istota.

0:11:20.107,0:11:23.767
- Jaki jest pożytek z takiej sztuki?[br]W czym ona pomaga ludziom?

0:11:23.767,0:11:33.336
- Mam nadzieję, że pozwala ludziom[br]zobaczyć świat, w którym żyją

0:11:33.336,0:11:36.948
w sposób, który da mu więcej znaczenia.

0:11:37.810,0:11:41.761
To nie idealny świat, albo inny świat,[br]jakieś lepsze miejsce,

0:11:41.862,0:11:46.620
ale ten tu i teraz,[br]ten, w którym są,

0:11:46.513,0:11:50.130
żeby próbować w nim żyć trochę łatwiej,

0:11:50.130,0:11:52.763
w tym świecie, który mają.

0:12:00.519,0:12:04.239
A więc dzisiejsza sztuka pokazuje świat,[br]jakim jest,

0:12:04.239,0:12:07.358
tu i teraz, z jego niedoskonałościami,

0:12:07.410,0:12:10.857
ale czy efektem rzeczywiście jest sztuka?

0:12:12.797,0:12:15.717
Z pewnością coś nie jest dziełem sztuki[br]tylko dlatego

0:12:15.717,0:12:19.370
że oferuje kawałek rzeczywistości,[br]łącznie z brzydotą,

0:12:19.370,0:12:20.941
i o tym krzyczy.

0:12:35.261,0:12:37.551
Sztuka potrzebuje kreatywności,

0:12:37.551,0:12:40.190
a kreatywność polega na dzieleniu się.

0:12:40.260,0:12:44.524
To wezwanie dla innych do tego,[br]żeby zobaczyli świat tak jak artysta.

0:12:47.387,0:12:51.119
Dlatego znajdujemy piękno[br]w naiwnej dziecięcej sztuce.

0:12:51.409,0:12:55.129
Dzieci nie dają nam idei[br]w miejscu kreatywnych obrazów,

0:12:55.229,0:12:58.910
ani nie zanurzają się w brzydocie.

0:12:58.611,0:13:01.301
Próbują afirmować świat tak,[br]jak go widzą

0:13:01.301,0:13:03.260
i dzielić się tym, co czują.

0:13:06.520,0:13:11.850
Coś z dziecięcej czystej radości tworzenia[br]zostaje w każdej prawdziwej pracy.

0:13:13.952,0:13:17.622
Ale kreatywność to za mało,[br]a umiejętność prawdziwego artysty

0:13:17.636,0:13:21.416
ukazuje się w pokazywaniu[br]rzeczywistego w świetle idealnego -

0:13:21.416,0:13:24.334
żeby je przekształcić.

0:13:27.800,0:13:31.510
To właśnie osiąga Michał Anioł w swoim[br]wspaniałym przedstawieniu Dawida.

0:13:34.682,0:13:38.116
Ale kiedy natrafiamy na kawałek gipsu[br]w kształcie Dawidowym

0:13:38.116,0:13:40.706
jako dekoracja ogrodowa,

0:13:40.962,0:13:42.902
to w ogóle pięknem nie jest.

0:13:42.902,0:13:45.367
Brakuje mu kluczowego składnika,

0:13:45.378,0:13:47.808
czyli kreatywności.

0:14:04.672,0:14:08.252
Rodzaj dyskusji, które przeprowadzam,[br]jest niebezpieczny.

0:14:08.252,0:14:11.614
W naszej demokratycznej kulturze,[br]ludzie często myślą, że

0:14:11.614,0:14:15.196
krytyka czyjegoś gustu jest grożeniem.

0:14:17.354,0:14:20.152
Niektórzy są wręcz oburzeni sugestią,

0:14:20.152,0:14:22.897
że jest różnica między [br]dobrym i złym gustem.

0:14:22.897,0:14:26.040
Albo że to, na co patrzymy,[br]co czytamy i czego słuchamy

0:14:26.040,0:14:27.283
ma znaczenie.

0:14:28.492,0:14:30.811
Ale to nie jest dla nikogo pomocne.

0:14:30.811,0:14:34.828
Są standardy piękna, które mają[br]mocny fundament w ludzkiej naturze

0:14:34.978,0:14:38.268
Musimy ich szukać i włączyć[br]do naszego życia.

0:14:44.242,0:14:49.281
Może ludzie stracili wiarę w piękno,[br]ponieważ stracili wiarę w ideały.

0:14:49.281,0:14:53.131
Jedyne, co istnieje - jak chcą myśleć -[br]to świat apetytu.

0:14:54.409,0:14:58.589
Nie ma innych wartości jak[br]tylko te utylitarne.

0:14:58.589,0:15:01.762
Coś ma wartość jeśli jest użyteczne.

0:15:01.810,0:15:03.980
A jak piękno jest użyteczne?

0:15:06.921,0:15:09.721
"Cała sztuka jest absolutnie bezużyteczna",

0:15:09.721,0:15:13.685
napisał Oscar Wilde, [br]chcąc chwalić sztukę.

0:15:14.427,0:15:18.657
Dla niego piękno było wartością[br]większą niż użyteczność.

0:15:19.231,0:15:22.661
Ludzie potrzebują bezużytecznych rzeczy[br]tak samo

0:15:22.661,0:15:25.447
a może nawet bardziej niż[br]rzeczy z pożytkiem.

0:15:25.864,0:15:30.304
Pomyśl tylko: jaki jest użytek z miłości,[br]z przyjaźni, z wielbienia?

0:15:31.419,0:15:33.444
Nie ma żadnego.

0:15:33.463,0:15:35.513
I tak samo jest z pięknem.

0:15:38.751,0:15:42.448
Nasza konsumpcyjna kultura stawia[br]użyteczność na pierwszym miejscu,

0:15:42.485,0:15:45.485
a piękno jest niczym więcej[br]niż efektem ubocznym.

0:15:47.006,0:15:49.166
Skoro sztuka jest bezużyteczna,

0:15:49.166,0:15:52.856
nie ma znaczenia co czytasz,[br]na co patrzysz, czego słuchasz.

0:15:59.801,0:16:02.509
Jesteśmy atakowani z każdej strony[br]wiadomościami,

0:16:02.509,0:16:05.789
podniecani, kuszeni nieopisaną żądzą.

0:16:07.469,0:16:11.779
To jest jeden z powodów, dlaczego[br]piękno znika z naszego świata.

0:16:13.840,0:16:16.724
"Biorąc czy dając", pisał Wordsworth,

0:16:16.724,0:16:19.245
"tracimy coś z siebie."

0:16:20.828,0:16:24.958
W naszej kulturze reklama jest[br]ważniejsza niż dzieło sztuki,

0:16:26.060,0:16:30.230
a one często próbują przykuć[br]naszą uwagę tak jak reklamy:

0:16:30.471,0:16:32.921
poprzez bycie krzykliwymi[br]albo oburzającymi,

0:16:32.995,0:16:36.785
jak ta ozdobna platynowa czaszka[br]autorstwa Damiana Hirsta.

0:16:38.216,0:16:42.272
Tak jak reklamy, dzisiejsze dzieła sztuki[br]celują w to, żeby stworzyć markę

0:16:42.272,0:16:46.268
nawet jeśli nie mają do sprzedania[br]żadnego produktu oprócz siebie.

0:17:20.753,0:17:23.751
Napada się na piękno z dwóch stron:

0:17:23.751,0:17:26.577
kultu brzydoty w sztuce

0:17:26.627,0:17:29.807
i kultu użyteczności w codziennym życiu.

0:17:29.942,0:17:34.022
Te dwa kulty połączyły się [br]w świecie nowoczesnej architektury.

0:17:37.882,0:17:42.372
Na początku XX w. architekci,[br]tak jak artyści,

0:17:42.384,0:17:46.664
zaczęli się niecierpliwić pięknem[br]i w jego miejsce wstawili użyteczność.

0:17:50.691,0:17:55.211
Amerykański architekt Louis Sullivan[br]wygłosił credo modernistów,

0:17:55.211,0:17:58.861
kiedy powiedział, że forma [br]podąża za funkcją.

0:17:58.861,0:18:02.779
Innymi słowy, trzeba przestać myśleć[br]o tym, jak budynek wygląda,

0:18:02.781,0:18:05.331
a zamiast tego myśleć o tym, co robi.

0:18:08.553,0:18:10.967
Doktryna Sullivana była używana,

0:18:10.967,0:18:15.147
by uzasadnić największą zbrodnię[br]przeciwko pięknu jaką świat widział,

0:18:15.606,0:18:18.276
a była to zbrodnia współczesnej[br]architektury.

0:18:36.267,0:18:40.417
Wychowywałem się niedaleko Reading,[br]które było uroczym wiktoriańskim miastem

0:18:40.836,0:18:43.874
z małymi uliczkami[br]i gotyckimi kościołami

0:18:43.874,0:18:47.489
zdobione przez eleganckie budynki[br]i dostojne hotele.

0:18:48.455,0:18:51.925
Ale w latach 60. zaczęło się to zmieniać.

0:18:51.925,0:18:55.019
Tutaj, w centrum, przytulne uliczki[br]zostały zniszczone

0:18:55.019,0:18:59.189
żeby zrobić miejsce biurowcom,[br]przystankom i parkingom,

0:18:59.189,0:19:02.429
zaprojektowanym bez względu na piękno,

0:19:03.183,0:19:07.753
a rezultat jasno udowadnia, że jeśli[br]użyteczność jest jedynym kryterium,

0:19:07.753,0:19:11.210
budynki, które budujesz wkrótce [br]staną się bezużyteczne.

0:19:12.704,0:19:16.094
Ten budynek jest zabity deskami,[br]bo nie był nikomu potrzebny.

0:19:16.126,0:19:19.384
Nie był nikomu potrzebny,[br]bo nikt nie chciał w nim być.

0:19:19.384,0:19:22.620
Nikt nie chciał w nim być,[br]bo jest tak okrutnie brzydki.

0:19:35.307,0:19:39.140
Gdzie nie spojrzeć, wszędzie jest brzydota[br]i oszpecenie.

0:19:39.932,0:19:42.372
Biura i stacja autobusów[br]zostały opuszczone,

0:19:43.485,0:19:47.695
i tylko gołębie czują się tu jak w domu,[br]brudząc chodniki.

0:19:48.267,0:19:50.887
Wszystko zostało zdewastowane.

0:19:51.797,0:19:54.157
Ale nie powinniśmy obwiniać wandali.

0:19:54.278,0:19:56.998
To miejsce zostało zbudowane przez wandali,

0:19:56.998,0:19:59.880
a ci, którzy dodali graffiti,[br]zaledwie dokończyli dzieła.

0:20:04.232,0:20:08.222
Większość naszych miast ma miejsca[br]takie, jak te,

0:20:08.222,0:20:11.697
w których budynki zbudowane[br]wyłącznie ze względu na użyteczność

0:20:11.697,0:20:14.369
szybko stały się bezużyteczne.

0:20:14.369,0:20:17.630
Ale architekci nie wyciągnęli[br]z tego wniosków.

0:20:33.889,0:20:36.559
Kiedy opinia publiczna zaczęła[br]reagować przeciwko

0:20:36.559,0:20:39.214
brutalnemu betonowemu stylowi z lat 60.

0:20:39.214,0:20:42.702
architekci zwyczajnie zastąpili go[br]nowym rodzajem złomu.

0:20:43.070,0:20:46.000
Szklane ściany zawieszone na metalowych[br]konstrukcjach

0:20:46.071,0:20:49.061
z absurdalnymi detalami, które do niczego[br]nie pasują.

0:20:49.231,0:20:52.151
Wynikiem jest kolejna tragedia,

0:20:52.151,0:20:54.829
która jest tylko po to,[br]żeby zostać zniszczoną.

0:21:10.686,0:21:13.176
W środku całego tego spustoszenia

0:21:13.176,0:21:16.231
znajdujemy fragment ulic,[br]które zostały zniszczone.

0:21:17.513,0:21:20.414
Niegdyś kuźnia, teraz kawiarnia.

0:21:20.414,0:21:24.611
Ludzie przychodzą tu zewsząd,[br]bo są tu resztki życia,

0:21:25.834,0:21:29.094
życia, które pochodzi z tego budynku.

0:21:40.605,0:21:43.500
Znów wracam do zdania[br]Oscara Wilda,

0:21:43.500,0:21:45.840
że cała sztuka jest bezużyteczna.

0:21:46.840,0:21:49.720
Postaw użyteczność na pierwszym miejscu,[br]a ją stracisz.

0:21:50.232,0:21:52.492
Postaw piękno na pierwszym miejscu,

0:21:52.492,0:21:55.653
a to, co robisz, [br]użyteczności nigdy nie straci.

0:21:55.812,0:21:59.962
Okazuje się, że nie ma nic bardziej[br]użytecznego niż to, co jest bezużyteczne.

0:22:04.851,0:22:07.441
Widać to w tradycyjnej architekturze,

0:22:07.441,0:22:10.542
w jej dekoracyjnych detalach.

0:22:10.549,0:22:13.819
Ozdoby wyzwalają nas z tyranii[br]użyteczności

0:22:13.827,0:22:16.547
i zaspokajają naszą potrzebę[br]harmonii.

0:22:17.106,0:22:19.746
W dziwny sposób sprawiają, że[br]czujemy się jak w domu.

0:22:20.288,0:22:23.438
Przypominają, że mamy coś więcej[br]niż praktyczne potrzeby.

0:22:24.073,0:22:28.373
Nie kierują nami tylko zwierzęce żądze,[br]jak jedzenie czy spanie.

0:22:28.939,0:22:31.785
Mamy też duchowe i moralne potrzeby.

0:22:31.853,0:22:35.084
I jeśli one nie są zaspokajane,[br]my też nie jesteśmy.

0:22:56.739,0:22:59.650
Wszyscy wiemy jak to jest,[br]nawet na co dzień,

0:23:00.158,0:23:03.283
zostać przeniesionym dzięki rzeczom, [br]które widzimy,

0:23:03.533,0:23:05.963
ze zwyczajnego świata naszych łaknień

0:23:05.963,0:23:09.055
do oświeconej sfery kontemplacji.

0:23:12.112,0:23:14.523
Promień słońca, wspomnienie melodii,

0:23:14.596,0:23:16.628
twarz ukochanej osoby,

0:23:16.659,0:23:19.629
docierają do nas w momentach[br]największego rozproszenia,

0:23:20.026,0:23:23.016
i nagle życie staje się interesujące.

0:23:30.585,0:23:34.251
To są ponadczasowe momenty,[br]w których czujemy obecność

0:23:34.251,0:23:36.557
innego i wyższego świata.

0:23:40.330,0:23:42.650
Od początków zachodniej cywilizacji

0:23:42.807,0:23:47.837
poeci i filozofowie widzieli doświadczenie[br]piękna jako wezwanie do boskości.

0:23:51.848,0:23:55.798
Platon, piszący w Atenach w IV w. p.n.e.,

0:23:55.957,0:24:00.317
przekonywał, że piękno to znak[br]innego i wyższego porządku.

0:24:03.426,0:24:07.266
Postrzegając piękno okiem umysłu,[br]jak pisał,

0:24:07.371,0:24:09.821
będziesz mógł pielęgnować[br]prawdziwą cnotę

0:24:09.821,0:24:12.022
i stać się przyjacielem Boga.

0:24:16.181,0:24:18.101
Platon był idealistą.

0:24:18.647,0:24:23.267
Wierzył, że ludzie są pielgrzymami[br]i pasażerami w tym świecie,

0:24:23.496,0:24:26.435
stale szukającymi czegoś poza nim,

0:24:26.717,0:24:30.147
wieczności, w której będziemy[br]zjednoczeni z Bogiem.

0:24:36.050,0:24:39.560
Bóg istnieje w transcendentalnym świecie,

0:24:39.629,0:24:41.969
do którego my, ludzie, aspirujemy,

0:24:41.979,0:24:45.029
ale którego nie możemy bezpośrednio poznać.

0:24:47.172,0:24:50.844
Jednym sposobem na złapanie[br]rąbka tej niebiańskiej sfery tu na ziemi

0:24:50.945,0:24:53.425
jest doświadczenie piękna.

0:24:58.325,0:25:00.508
To prowadzi do paradoksu.

0:25:00.890,0:25:05.220
Dla Platona, piękno było przede wszystkim[br]pięknem ludzkiej twarzy

0:25:05.220,0:25:07.148
i ludzkiego kształtu.

0:25:07.884,0:25:10.841
Uwielbienie piękna, jak myślał,[br]pochodzi z miłości eros,

0:25:11.180,0:25:13.540
z pasji, którą każdy z nas czuje.

0:25:13.836,0:25:16.726
My byśmy nazwali to [br]romantyczną miłością.

0:25:17.190,0:25:21.450
Dla Platona, eros to kosmiczna siła, [br]która przepływa przez nas

0:25:21.450,0:25:24.002
w formie seksualnego pożądania.

0:25:28.192,0:25:31.062
Ale jeśli ludzkie piękno wzbudza pożądanie,

0:25:31.594,0:25:34.384
jak może mieć coś wspólnego z boskością?

0:25:35.093,0:25:38.635
Pożądanie jest dla człowieka[br]żyjącego w tym świecie.

0:25:39.764,0:25:41.074
To nagłe uczucie.

0:25:43.848,0:25:46.698
Pożądanie seksualne daje nam[br]dwojaki wybór:

0:25:47.313,0:25:49.783
adoracja albo pragnienie,

0:25:50.639,0:25:52.309
miłość albo pożądanie.

0:25:53.224,0:25:56.684
Pożądanie to branie,[br]a miłość to dawanie.

0:26:01.801,0:26:03.699
Pożądanie przynosi brzydotę.

0:26:03.699,0:26:05.523
Brzydotę ludzkich relacji,

0:26:05.523,0:26:09.537
w których jedna osoba traktuje drugą[br]jak przedmiot, którego można się pozbyć.

0:26:13.135,0:26:16.515
Żeby dostać się do źródła piękna,[br]musimy pokonać pożądanie.

0:26:33.755,0:26:38.305
To pragnienie bez pożądania[br]dzisiaj uznajemy za miłość platoniczną.

0:26:41.443,0:26:44.133
Kiedy widzimy piękno w młodej osobie,

0:26:44.154,0:26:48.384
to dlatego, że dostrzegamy światło[br]wieczności, jaśniejące w jej rysach

0:26:48.384,0:26:51.385
z niebiańskiego źródła[br]spoza naszego świata.

0:26:57.524,0:27:00.327
Piękny ludzki kształt jest zaproszeniem

0:27:00.327,0:27:03.534
do zjednoczenia się z nim[br]duchowo, nie fizycznie.

0:27:05.625,0:27:10.185
Nasze poczucie piękna jest zatem religijnym,[br]a nie zmysłowym uczuciem.

0:27:19.154,0:27:21.711
Ta teoria Platona jest zadziwiająca.

0:27:21.711,0:27:25.512
Według niego, piękno jest gościem[br]z innego świata.

0:27:25.542,0:27:27.452
Nie możemy z nim nic zrobić,

0:27:27.452,0:27:29.627
oprócz kontemplowania jego[br]czystego blasku.

0:27:29.627,0:27:32.527
Wszystko inne zanieczyszcza[br]i profanuje,

0:27:32.970,0:27:35.080
niszcząc jego świętą aurę.

0:27:44.420,0:27:47.793
Teoria Platona może wydawać się[br]dzisiaj dziwaczna,

0:27:48.519,0:27:51.999
ale jest jedną z najbardziej[br]wpływowych teorii w historii.

0:27:52.873,0:27:58.430
W naszej cywilizacji poeci, gawędziarze,[br]malarze, księża i filozofowie

0:27:58.108,0:28:02.658
byli inspirowani poglądami Platona na temat[br]seksu i miłości.

0:28:08.523,0:28:11.445
Jeśli tylko spojrzymy na kącik z poezją,

0:28:11.445,0:28:15.445
szukając osób, które chciały wyrazić[br]Platońską wizję miłości erotycznej,

0:28:15.488,0:28:16.708
zobaczmy, co tu mamy.

0:28:19.579,0:28:21.889
Thomas Malory i "Śmierć Artura"

0:28:21.988,0:28:23.778
poezja Johna Donna,

0:28:23.968,0:28:26.128
Sir Gawain i Zielony Rycerz,

0:28:26.547,0:28:29.314
Chaucer, szczególnie "Opowieść Rycerza",

0:28:29.342,0:28:33.532
Poematy Perły,[br]niezwykły wyraz Platońskiego światopoglądu.

0:28:35.241,0:28:39.441
Cavalcanti, mistrz Dantego[br]i sam Dante oczywiście też,

0:28:40.563,0:28:43.873
Spenser i jego "Królowa Wieszczek"

0:28:43.965,0:28:47.265
"Dafydd i Gwilym", walijska wersja,

0:28:47.506,0:28:53.600
kobieta-trubadur, Christina Rossetti,[br]żeby było bardziej wiktoriańsko.

0:28:55.869,0:28:56.839
i tak dalej.

0:29:09.648,0:29:14.490
Wczesnorenesansowy malarz Sandro Botticelli[br]zilustrował tę teorię

0:29:14.490,0:29:18.860
w swoim sławnym obrazie pokazującym[br]narodziny Wenus,

0:29:18.860,0:29:20.424
bogini miłości erotycznej.

0:29:21.272,0:29:25.322
Wenus patrzy na świat z miejsca[br]dalekiego od pożądania.

0:29:25.907,0:29:29.870
Zaprasza nas do wykroczenia poza[br]nasze ziemskie żądze

0:29:29.151,0:29:32.694
i zjednoczenia się z nią[br]poprzez czystą miłość piękna.

0:29:36.246,0:29:39.183
Modelką Botticellego była[br]Simonetta Vespucci.

0:29:39.818,0:29:42.691
Botticelli kochał ją aż do końca jej [br]krótkiego życia

0:29:43.510,0:29:45.731
i poprosił, żeby go pochować[br]u jej stóp.

0:29:46.325,0:29:49.371
Reprezentowała dla niego platoński ideał.

0:29:49.371,0:29:52.964
Piękno do kontemplowania,[br]nie do posiadania.

0:29:56.624,0:30:02.144
Platon i Botticelli mówią nam, że prawdziwe[br]piękno leży poza seksualnym pożądaniem.

0:30:02.894,0:30:07.214
Możemy je znaleźć nie tylko[br]w atrakcyjnej młodej osobie,

0:30:07.294,0:30:11.434
ale też w twarzy pełnej starości,[br]żałoby i mądrości,

0:30:11.434,0:30:13.756
tak jak malował Rembrandt.

0:30:20.851,0:30:25.171
Piękno twarzy jest symbolem życia,[br]które wyraża.

0:30:25.609,0:30:28.299
To ciało stające się duchem,

0:30:28.299,0:30:30.426
a my, zatrzymując na tym wzrok,

0:30:30.433,0:30:33.030
zdajemy się patrzeć wprost w duszę.

0:30:35.993,0:30:38.349
Malarze tacy jak Rembrandt są ważni,

0:30:38.349,0:30:42.187
gdyż pokazują nam, że piękno[br]to zwyczajna, codzienna rzecz.

0:30:42.724,0:30:44.743
Jest wszędzie dookoła nas.

0:30:44.910,0:30:47.060
Potrzebujemy jedynie oczu,[br]żeby je zobaczyć,

0:30:47.060,0:30:49.253
i serca, żeby je poczuć.

0:30:49.253,0:30:53.444
Nawet najzwyklejsze wydarzenie może [br]stać się czymś pięknym dzięki malarzowi,

0:30:53.444,0:30:56.297
który potrafi zobaczyć sedno sprawy.

0:31:09.149,0:31:13.299
Tak długo, jak wiara w transcendentalnego[br]Boga była silnie zakotwiczona

0:31:13.299,0:31:15.446
w sercu naszej cywilizacji,

0:31:15.612,0:31:19.742
artyści i filozofowie kontynuowali[br]platońską myśl o pięknie.

0:31:21.769,0:31:26.179
Piękno było objawieniem Boga[br]tu i teraz.

0:31:28.940,0:31:32.820
To religijne podejście do piękna[br]trwało przez 2000 lat,

0:31:34.337,0:31:39.437
ale w XVII w. rewolucja przemysłowa[br]zasiała ziarnko niepewności.

0:31:43.382,0:31:46.529
Średniowieczny Kościół zaakceptował[br]starożytny pogląd,

0:31:46.529,0:31:49.501
że Ziemia leży w centrum[br]wszechświata.

0:31:52.175,0:31:56.926
Później Kopernik i Galileusz udowodnili,[br]że Ziemia okrąża Słońce,

0:31:58.223,0:32:02.593
a Newton dokończył ich dzieła,[br]opisując wszechświat zegarowy,

0:32:02.827,0:32:07.047
w którym każdy moment jest mechanicznym[br]efektem poprzedniego ruchu.

0:32:14.794,0:32:17.366
To była oświeceniowa wizja,

0:32:17.366,0:32:21.553
która opisywała świat jak gdyby[br]nie było w nim miejsca na bogów i duchy.

0:32:21.553,0:32:24.671
Na wartości i ideały.

0:32:25.178,0:32:29.508
Nie było miejsca na nic, [br]poza miarowym ruchem zegarowym,

0:32:29.508,0:32:33.794
który sprawia, że Księżyc okrąża Ziemię,[br]a Ziemia Słońce

0:32:34.445,0:32:36.421
bez żadnego celu.

0:32:41.849,0:32:46.109
W samym środku newtonowskiej teorii[br]jest dziura w kształcie Boga,

0:32:46.474,0:32:48.301
duchowa próżnia.

0:32:48.679,0:32:52.409
A jeden filozof w szczególności[br]postanowił wypełnić tę dziurę.

0:32:52.739,0:32:55.781
To trzeci hrabia Shaftesbury.

0:32:58.489,0:33:02.300
Nauka wyjaśnia rzeczy,[br]jak myślał Shaftesbury,

0:33:02.810,0:33:06.300
ale jej obraz świata jest w jednym wymiarze[br]niekompletny.

0:33:06.639,0:33:10.100
My możemy zobaczyć świat[br]z innej perspektywy.

0:33:10.592,0:33:13.962
Nie próbując go użyć,[br]albo wyjaśnić,

0:33:14.039,0:33:16.720
ale tylko kontemplować[br]to, jak wygląda.

0:33:17.295,0:33:20.665
Tak, jak możemy kontemplować krajobraz,[br]albo kwiat.

0:33:24.174,0:33:28.964
Pomysł, że świat jest wewnętrznie[br]pełen znaczenia i oczarowania,

0:33:28.964,0:33:31.876
że nie potrzebuje religijnej[br]doktryny do istnienia,

0:33:31.915,0:33:34.380
odpowiedział na głęboką[br]emocjonalną potrzebę.

0:33:34.444,0:33:37.424
Piękno nie zostało w świecie[br]zasiane przez Boga,

0:33:37.454,0:33:39.624
ale odkryte przez ludzi.

0:33:55.909,0:34:00.059
Shaftsbury i jego teoria zachęcały [br]do kultu piękna,

0:34:00.113,0:34:02.803
który podniósł docenianie[br]sztuki i natury

0:34:02.803,0:34:06.741
do rangi miejsca niegdyś zajmowanego[br]przez uwielbienie Boga.

0:34:07.414,0:34:10.486
Piękno miało wypełnić tę dziurę[br]w kształcie Boga,

0:34:10.486,0:34:12.703
zrobioną przez naukę.

0:34:16.138,0:34:19.646
Artyści nie byli już ilustratorami [br]świętych historii,

0:34:19.656,0:34:22.540
którzy pracowali jako słudzy Kościoła.

0:34:22.540,0:34:27.672
Sami odkrywali historie, interpretując[br]tajemnice natury.

0:34:28.651,0:34:31.944
Krajobrazy, które był kiedyś zaledwie[br]tłem świętych obrazów,

0:34:31.964,0:34:35.974
stały się pierwszym planem,[br]często ukazując ludzką postać

0:34:35.974,0:34:39.096
zagubioną gdzieś w ich zagłębieniach.

0:34:43.273,0:34:48.206
Dla Shaftsbury'ego nie potrzeba dzieła sztuki,[br]żeby zaprezentować nam piękno świata.

0:34:48.708,0:34:53.648
Musimy tylko spojrzeć na rzeczy[br]czystym wzrokiem i wolnymi emocjami.

0:34:57.693,0:35:01.453
Shaftsbury mówi nam, żeby przestać[br]używać rzeczy,

0:35:01.453,0:35:04.049
przestać je wyjaśniać i nadużywać,

0:35:04.049,0:35:06.874
ale żeby zamiast tego na nie spojrzeć.

0:35:06.874,0:35:09.244
Wtedy zrozumiemy, co one znaczą.

0:35:09.316,0:35:12.576
Przesłanie kwiatu to kwiat.

0:35:23.406,0:35:26.726
Buddyści Zen mówili w podobny sposób.

0:35:26.776,0:35:30.317
Tylko poprzez zostawienie naszych[br]interesów i zajęć na stronie,

0:35:30.784,0:35:34.069
możemy doznać prawdziwego sedna kwiatu.

0:35:34.353,0:35:36.573
Patrząc na rzeczy w ten sposób,

0:35:36.573,0:35:38.425
odkrywamy ich piękno.

0:35:45.225,0:35:49.071
Największy filozof Oświecenia,[br]Immanuel Kant,

0:35:49.166,0:35:52.841
był głęboko zainspirowany[br]pomysłami Shaftsbury'ego.

0:35:53.987,0:35:58.187
Kant dowodził, że doświadczenie piękna[br]przychodzi,

0:35:58.250,0:36:00.630
gdy odłożymy na bok nasze zamiary.

0:36:00.865,0:36:04.462
Kiedy patrzymy na rzeczy nie po to, [br]by je użyć do naszych celów

0:36:04.536,0:36:06.754
albo by wyjaśnić, jak działają,

0:36:06.759,0:36:09.917
albo by zaspokoić nasze potrzeby czy żądze,

0:36:09.917,0:36:14.169
ale żeby je wchłaniać i przyjmować, czym są.

0:36:21.902,0:36:24.302
Pomyśl o radości, którą odczuwasz,

0:36:24.302,0:36:27.050
kiedy trzymasz w ramionach [br]dziecko przyjaciela.

0:36:27.686,0:36:30.207
Nie chcesz nic z dzieckiem zrobić,

0:36:30.207,0:36:31.702
nie chcesz go zjeść,

0:36:31.702,0:36:35.926
użyć do czegoś albo przeprowadzić[br]naukowego eksperymentu.

0:36:36.997,0:36:41.327
Chcesz tylko na nie patrzeć[br]i doświadczać fali radości,

0:36:41.493,0:36:44.683
która przychodzi, kiedy skupiasz[br]wszystkie swoje myśli na dziecku,

0:36:44.811,0:36:48.044
i żadnej na sobie.

0:36:52.011,0:36:55.665
To Kant nazywa bezinteresownym podejściem.

0:36:55.677,0:36:59.677
To podejście leży u podstaw naszego[br]doświadczenia piękna.

0:37:03.772,0:37:07.587
Wyjaśnienie tego jest nadzwyczaj trudne,[br]ponieważ jeśli tego nie doświadczyłeś,

0:37:07.587,0:37:09.887
nie będziesz wiedział, czym jest.

0:37:09.887,0:37:13.968
Ale każdy słuchający pięknego utworu,

0:37:13.981,0:37:16.001
oglądający niezwykły krajobraz,

0:37:17.076,0:37:21.306
czytający wiersz, który, jak się zdaje,[br]ujmuje sedno sprawy,

0:37:21.788,0:37:25.988
każdy w doświadczeniu powie:[br]"Tak, to wystarczy"

0:37:33.558,0:37:37.280
Dlaczego jednak to doświadczenie[br]jest tak ważne?

0:37:37.584,0:37:42.374
Spotkanie z pięknem jest tak intensywne,[br]tak natychmiastowe i osobiste,

0:37:42.580,0:37:46.390
ale zdaje się ledwo pasować [br]do zwyczajnego świata.

0:37:47.346,0:37:50.246
Mimo to piękno jaśnieje ze zwyczajnych[br]przedmiotów.

0:37:51.340,0:37:55.124
Czy to część naszego świata,[br]czy wymysł naszej wyobraźni?

0:37:58.734,0:38:03.584
Przez większość czasu, nasze życie [br]jest zorganizowane według codziennych spraw.

0:38:04.983,0:38:09.430
Ale czasem jesteśmy wybijani [br]z naszego samozadowolenia

0:38:09.950,0:38:12.375
w obecności czegoś znacznie [br]ważniejszego

0:38:12.700,0:38:15.910
niż nasze codzienne potrzeby [br]i zainteresowania.

0:38:15.910,0:38:18.606
Czegoś spoza naszego świata.

0:38:20.132,0:38:24.962
Od Platona do Kanta, filozofowie próbowali[br]ująć przedziwny sposób,

0:38:24.966,0:38:27.325
w który piękno nam się objawia,

0:38:28.752,0:38:32.535
jak nagły promień słońca[br]albo przypływ miłości.

0:38:34.680,0:38:37.900
Dla Platona jedynym wyjaśnieniem[br]tego doświadczenia

0:38:37.900,0:38:39.826
było jego transcendentalne pochodzenie.

0:38:39.931,0:38:42.309
Ono przemawia do nas[br]jak głos Boga.

0:38:47.120,0:38:49.970
Kant, w dużo bardziej trzeźwy sposób,

0:38:49.970,0:38:53.290
wierzył, że doświadczenie piękna łączy nas

0:38:53.290,0:38:55.626
z ostateczną tajemnicą istnienia.

0:38:58.306,0:39:02.116
Poprzez piękno, jesteśmy wprowadzeni[br]w obecność świętości.

0:39:07.676,0:39:10.286
Możemy zrozumieć tych filozofów,

0:39:10.339,0:39:14.300
jeśli pomyślimy o tym, co czujemy[br]w obecności śmierci.

0:39:14.578,0:39:16.984
Szczególnie śmierci bliskiej osoby.

0:39:17.977,0:39:21.977
Patrzymy ze zgrozą na ludzkie ciało,[br]z którego uleciało życie.

0:39:22.902,0:39:25.642
Jesteśmy niechętni, by dotknąć[br]nieżywe ciało.

0:39:25.708,0:39:29.258
Nie uważamy go za właściwą część[br]naszego świata,

0:39:29.258,0:39:31.950
raczej jak gdyby za gościa[br]z jakiejś innej sfery.

0:39:39.330,0:39:43.750
To samo poczucie transcendencji[br]pojawia się w doświadczeniu,

0:39:43.750,0:39:45.579
które zainspirowało Platona.

0:39:45.895,0:39:48.231
Doświadczenie zakochiwania się.

0:39:53.979,0:39:57.119
To także jest uniwersum ludzi,

0:39:57.327,0:39:59.898
i jest to doświadczenie[br]przedziwnego rodzaju.

0:40:00.821,0:40:05.851
Twarz i ciało ukochanej osoby są[br]przesycone intensywnością,

0:40:06.461,0:40:10.771
ale w jednym kluczowym aspekcie[br]są jak ciało zmarłego.

0:40:12.309,0:40:15.637
Zdają się nie pasować do świata[br]codziennego.

0:40:16.932,0:40:20.432
Poeci poświęcili tysiące słów[br]doświadczeniu,

0:40:20.908,0:40:23.968
które wydaje się być niemożliwe[br]do ujęcia w słowa.

0:40:27.272,0:40:29.831
Ale te wielkie zmiany[br]w strumieniu życia,

0:40:30.727,0:40:32.867
ta chęć do zjednoczenia się[br]z drugą osobą,

0:40:32.867,0:40:34.965
strata ukochanej osoby,

0:40:35.518,0:40:38.642
są momentami, które uważamy za święte.

0:40:52.156,0:40:54.826
Jeśli popatrzymy na historię idei piękna,

0:40:54.826,0:40:58.636
zobaczymy, że filozofowie i artyści[br]mieli dużo powodów ku temu,

0:40:58.636,0:41:00.795
by łączyć piękne ze świętym

0:41:00.817,0:41:04.743
i widzieć naszą potrzebę piękna[br]jako coś głęboko w naszej naturze,

0:41:04.743,0:41:07.494
część naszej tęsknoty za pocieszeniem

0:41:07.515,0:41:11.600
w świecie zagrożenia, smutku i niepokoju.

0:41:19.737,0:41:23.284
Dzisiaj wielu artystów patrzy [br]na piękno z pogardą,

0:41:23.440,0:41:26.360
pozostałość po sposobie życia, [br]który zniknął,

0:41:26.360,0:41:30.521
który nie ma prawdziwego połączenia[br]z otaczającym nas światem.

0:41:33.676,0:41:38.587
A zatem jest pragnienie, by zbezcześcić[br]doświadczenie seksu i śmierci,

0:41:38.638,0:41:42.640
pokazując je trywialnie i bezosobowo,

0:41:42.714,0:41:46.280
co niszczy całe poczucie ich [br]ważności duchowej.

0:41:56.526,0:41:58.850
Tak jak ci, co odrzucają religię,

0:41:58.860,0:42:01.425
mają potrzebę przedrzeźniać wiarę,[br]którą stracili,

0:42:01.532,0:42:06.232
tak samo artyści czują chęć, by traktować[br]ludzkie życie w poniżający sposób

0:42:07.272,0:42:09.871
i przedrzeźniać podążanie za pięknem.

0:42:14.347,0:42:18.567
To celowe bezczeszczenie jest także[br]zaprzeczeniem miłości,

0:42:18.567,0:42:22.911
próbą stworzenia na nowo świata[br]jak gdyby miłość już nie była jego częścią.

0:42:23.109,0:42:25.579
A to, jak mi się wydaje,

0:42:25.579,0:42:28.906
jest najważniejszą cechą[br]naszej postmodernistycznej kultury,

0:42:29.435,0:42:31.745
że to jest pozbawiona miłości kultura,

0:42:31.745,0:42:35.690
zdeterminowana, by ukazać ludzki świat[br]jako niemożliwy do kochania.

0:42:42.900,0:42:45.802
Oczywiście ten zwyczaj rozwodzenia się[br]nad niepokojącą stroną życia

0:42:45.802,0:42:47.706
nie jest niczym nowym.

0:42:48.105,0:42:50.950
Od początków naszej cywilizacji,

0:42:50.950,0:42:52.303
to było jedno z zadań sztuki,

0:42:52.303,0:42:55.553
by wziąć to, co najbardziej bolesne w życiu,

0:42:55.553,0:42:58.543
i odkupić to w pięknej formie.

0:43:03.342,0:43:06.300
Kamienni z was ludzie!

0:43:06.300,0:43:08.651
Gdybym miał wasze języki i oczy,

0:43:09.226,0:43:13.535
Tak bym ich użył, żeby niebo pękło!

0:43:19.170,0:43:22.443
Ach, ona znikła na zawsze!

0:43:22.443,0:43:25.700
[Król Lear, W. Shakespeare,[br]tłum. Leon Ulrich]

0:43:41.220,0:43:43.572
Sztuka ma możliwość odkupienia życia,

0:43:43.984,0:43:47.303
poprzez znalezienie piękna nawet[br]w najgorszych aspektach.

0:43:50.426,0:43:55.316
"Ukrzyżowanie" Mantegni, ukazujące [br]najbardziej okrutną i najbrzydszą ze śmierci,

0:43:55.316,0:43:58.376
osiąga pewną majestatyczność i spokój.

0:43:58.376,0:44:01.460
Odkupuje horror tego, co pokazuje.

0:44:02.220,0:44:04.863
W obliczu śmierci, ludzie nadal mogą

0:44:04.863,0:44:08.299
pokazać szlachetność, współczucie i godność,

0:44:08.452,0:44:11.232
a sztuka pomaga nam zaakceptować śmierć,

0:44:11.232,0:44:13.449
pokazując ją w takim właśnie świetle.

0:44:19.659,0:44:22.490
Co z rzeczami, które nie są tragiczne,

0:44:22.490,0:44:24.557
lecz tylko wstrętne albo zdeprawowane?

0:44:24.557,0:44:27.400
Czy sztuka potrafi znaleźć piękno [br]nawet tutaj?

0:44:37.243,0:44:40.730
Ten obraz Delacroix pokazuje nam

0:44:40.730,0:44:43.406
łóżko artysty w całym swoim[br]obskurnym nieporządku.

0:44:44.290,0:44:47.684
On też przynosi piękno tam,[br]gdzie go brakuje

0:44:47.684,0:44:52.203
i niejako obdarza błogosławieństwem[br]swój emocjonalny chaos.

0:44:55.330,0:45:00.313
Delacroix mówi: "Spójrz, jak te poplamione[br]prześcieradła zapisują niespokojne sny,

0:45:00.461,0:45:03.292
dręczoną energię osoby, która je zostawiła

0:45:03.811,0:45:08.310
i jak światło pada na nie,[br]jak gdyby były ciągle ożywione śniącym.

0:45:09.748,0:45:13.878
Łóżko jest przemienione twórczym aktem,[br]żeby stało się czymś innym:

0:45:13.878,0:45:16.183
jasnym symbolem stanu człowieka,

0:45:16.183,0:45:19.830
który tworzy łącze między nami i artystą.

0:45:27.977,0:45:31.587
Niektórzy tak samo opisują "Moje łóżko"[br]Tracey Emin,

0:45:31.587,0:45:35.557
ale jest ogromna różnica między[br]prawdziwym dziełem sztuki

0:45:35.565,0:45:38.268
które upiększa to, co brzydkie,

0:45:38.268,0:45:40.180
i fałszywym dziełem sztuki,

0:45:40.180,0:45:43.343
które współdzieli brzydotę, którą pokazuje.

0:45:46.137,0:45:50.497
To jest współczesne życie, z całą swoją[br]losowością i nieporządkiem.

0:45:54.742,0:46:00.794
- Co sprawia, że to jest sztuką,[br]a nie tylko zabałaganionym łóżkiem?

0:46:00.794,0:46:03.880
- Po pierwsze, to jest sztuką,[br]bo ja tak mówię.

0:46:04.042,0:46:07.012
- Pani tak mówi?[br]- Tak, ja tak mówię.

0:46:07.012,0:46:11.932
- A co Pani by chciała, żeby powiedział[br]odwiedzający galerię?

0:46:11.932,0:46:15.882
Chyba nie ma powiedzieć: [br]"Ale to jest piękne!"

0:46:16.102,0:46:18.222
- Nie, nie! Na to nie liczę.

0:46:18.222,0:46:19.729
- Czy Pani myśli, że to piękne?

0:46:19.729,0:46:23.151
- Tak, ja myślę, że tak. [br]Inaczej bym tego nie pokazała.

0:46:24.986,0:46:27.616
Jak to może być piękne dzieło sztuki,

0:46:27.631,0:46:31.841
jeśli nawet nie próbuje przemienić[br]surowego materiału jakiegoś pomysłu?

0:46:32.286,0:46:35.976
To tylko jedna z wielu[br]wstrętnych rzeczywistości,

0:46:35.976,0:46:38.296
dosłownie niepościelone łóżko.

0:46:41.564,0:46:44.974
Wracamy do pytania, które zadał Duchamp[br]swoim pisuarem:

0:46:45.081,0:46:47.284
czy wszystko może być sztuką?

0:46:48.723,0:46:52.014
To pytanie zajmuje zarówno niedoszłych[br]innowatorów,

0:46:52.055,0:46:55.725
i tradycjonalistów takich jak[br]Alexander Stoddart,

0:46:55.736,0:47:00.206
rzeźbiarza pomników, którego prace[br]stoją w publicznych miejscach na całym świecie,

0:47:00.206,0:47:03.473
a także w Galerii Królowej[br]w Pałacu Buckingham.

0:47:04.760,0:47:07.764
- Obrońca sztuki konceptualnej mógłby[br]powiedzieć,

0:47:07.764,0:47:09.703
że pomysł może być piękny.

0:47:11.933,0:47:14.892
Nie ma nic złego w sztuce konceptualnej[br]jako takiej.

0:47:14.892,0:47:20.047
- Tak, ale to dziedzina jak każda inna.

0:47:20.115,0:47:23.801
Prawnik może wpaść na piękny pomysł.

0:47:24.898,0:47:28.898
Polityk, lekarz... "wyleczmy raka".

0:47:28.911,0:47:30.781
Piękny pomysł.

0:47:30.781,0:47:33.661
Ale nie mówi o tym artyście.

0:47:33.661,0:47:37.011
Sztuka konceptualna jest całkowicie[br]ograniczona słowami.

0:47:37.011,0:47:41.231
To rodzaj sztuki, który wyczerpał[br]swój opis słowny.

0:47:42.241,0:47:46.241
więc jak tylko zobaczysz pół krowy [br]w beczce formaldehydu,

0:47:46.337,0:47:49.407
to już nic więcej tam nie znajdziesz.

0:47:49.497,0:47:52.677
Sam przedmiot może trafić na śmietnik,[br]jak łóżko Tracey Emin,

0:47:52.677,0:47:54.998
które jest tego idealnym przykładem.

0:47:54.998,0:47:59.380
Jeśli przeszedłbyś obok śmietnika[br]w jakimś zaułku

0:47:59.380,0:48:03.218
i zobaczył to łóżko stojące tam,[br]poszedłbyś dalej.

0:48:03.900,0:48:08.683
Ale oczywiście gdybyś zobaczył choćby[br]sam tors Apollo Belvedere w tym śmietniku,

0:48:08.683,0:48:14.075
zatrzymałbyś się, pewnie spróbowałbyś się[br]do niego wspiąć i wyjąć rzeźbę.

0:48:14.849,0:48:18.024
Przychodzi do mnie wielu studentów[br]z wydziałów rzeźby,

0:48:18.024,0:48:19.654
oczywiście w tajemnicy,

0:48:20.021,0:48:24.871
bo nie chcą mówić swoim wykładowcom,[br]że przyszli do obozu wroga.

0:48:25.436,0:48:28.054
I mówią: "próbuję zrobić model figury,

0:48:28.321,0:48:32.741
i modelowałem glinę, a wykładowca przyszedł[br]i kazał to przeciąć na pół,

0:48:33.232,0:48:37.662
a na wierzchu rozrzucić trochę odchodów,[br]żeby było bardziej interesująco.

0:48:38.413,0:48:44.073
- Tak się czuję co do znormalizowanej[br]profanacji,

0:48:44.073,0:48:46.203
która dziś uchodzi za sztukę,

0:48:46.203,0:48:48.326
a jest w zasadzie niemoralnością,

0:48:48.326,0:48:53.243
ponieważ próbuje wymazać znaczenie[br]z formy ludzkiej.

0:48:53.243,0:48:55.795
- Próbuje także wymazać wiedzę,

0:49:02.481,0:49:06.481
Działalność artystyczna odwróciła się[br]od starego planu,

0:49:06.481,0:49:10.481
który umieścił sztukę i rzemiosło[br]na szczycie listy zadań.

0:49:10.965,0:49:13.658
Alexander Stoddard i inni, którzy[br]próbowali odtworzyć

0:49:13.658,0:49:17.297
to odwieczne połączenie pomiędzy[br]pięknym i świętym,

0:49:17.297,0:49:20.883
są widziani jako staromodny[br]i absurdalni.

0:49:32.514,0:49:34.924
Ten sam rodzaj krytyki jest kierowany

0:49:34.924,0:49:38.078
w stronę tradycjonalistów w architekturze.

0:49:38.852,0:49:41.192
Jednym z celów jest Leon Krier,[br]

0:49:41.192,0:49:43.842
architekt współczesnego miasta[br]autorstwa Księcia Walii,

0:49:43.842,0:49:45.056
Poundbury.

0:49:49.255,0:49:53.035
Projektując skromne ulice,[br]ułożone w tradycyjny sposób,

0:49:53.666,0:49:56.666
używając wypróbowanych i lubianych[br]szczegółów,

0:49:56.666,0:49:58.650
które służą nam od stuleci,

0:49:58.650,0:50:02.175
Leon Krier stworzył autentyczną osadę.

0:50:02.882,0:50:05.382
Proporcje są ludzkimi proporcjami,

0:50:07.208,0:50:09.666
szczegóły są miłe dla oka.

0:50:14.750,0:50:17.605
To nie jest wspaniała ani oryginalna [br]architektura,

0:50:18.052,0:50:20.442
ani nie próbuje nią być.

0:50:20.442,0:50:23.076
To skromna próba zrobienia jak należy,

0:50:23.076,0:50:26.724
poprzez podążanie za [br]tradycyjnymi wzorami i przykładami.

0:50:27.081,0:50:32.423
To nie nostalgia, ale wiedza przekazywana[br]z pokolenia na pokolenie.

0:50:36.931,0:50:39.861
Architektura, która nie szanuje przeszłości,

0:50:39.861,0:50:42.043
nie szanuje teraźniejszości,

0:50:42.043,0:50:44.698
ponieważ nie szanuje podstawowych[br]potrzeb ludzkich w architekturze,

0:50:44.698,0:50:49.222
czyli budowania długo stojącego domu.

0:50:57.965,0:51:00.925
Pokazałem niektóre ze sposobów,

0:51:00.925,0:51:04.300
jak artyści i architekci [br]odpowiadają na potrzebę piękna.

0:51:05.405,0:51:08.653
Robiąc tak, dali naszemu światu znaczenie.

0:51:12.055,0:51:16.245
Dawni mistrzowie wiedzieli, że[br]mamy zarówno duchowe potrzeby,

0:51:16.270,0:51:18.600
jak i zwierzęce żądze.

0:51:20.838,0:51:23.988
Dla Platona piękno było ścieżką do Boga,

0:51:24.642,0:51:27.816
a oświeceniowi myśliciele widzieli[br]sztukę i piękno

0:51:28.157,0:51:32.177
jako sposób na uratowanie siebie[br]przed bezsensowną codziennością

0:51:32.326,0:51:34.873
i wzniesienie na wyższy poziom.

0:51:37.084,0:51:40.154
Ale sztuka odwróciła się od piękna.

0:51:40.154,0:51:43.306
Stała się niewolnikiem kultury[br]konsumpcyjnej,

0:51:43.306,0:51:45.956
karmiąc nasze przyjemności[br]i uzależnienia,

0:51:45.956,0:51:48.468
tarzając się w samoobrzydzeniu.

0:51:51.565,0:51:53.025
To, jak mi się wydaje,

0:51:53.025,0:51:57.356
jest lekcją najbrzydszych form[br]współczesnej sztuki i architektury.

0:51:57.978,0:52:01.458
Nie pokazują rzeczywistości,[br]ale się na niej mszczą,

0:52:01.715,0:52:04.535
psując to, co mogło być domem,

0:52:04.591,0:52:09.970
zostawiając nas niepocieszonych [br]i osamotnionych na duchowej pustyni.

0:52:13.174,0:52:16.356
Oczywiście to prawda, że w dzisiejszym świecie

0:52:16.356,0:52:19.571
wiele jest rozproszeń i problemów,

0:52:19.712,0:52:22.302
nasze życia są pełne resztek.

0:52:22.374,0:52:25.330
Przedzieramy się przez hałas[br]i rozproszenia,

0:52:25.576,0:52:27.856
a nic się nie rozwiązuje.

0:52:30.904,0:52:35.632
Jednak właściwą odpowiedzią nie jest[br]pogłębianie odosobnienia,

0:52:36.092,0:52:39.319
tylko szukanie drogi powrotnej[br]z tej pustyni,

0:52:39.319,0:52:45.915
takiej, która zaprowadzi nas do miejsca,[br]gdzie idealne i piękne istnieją w harmonii.

0:52:57.525,0:53:02.611
W moim życiu łatwiej było mi[br]znaleźć tę ścieżkę poprzez muzykę

0:53:02.611,0:53:05.124
niż przez jakąkolwiek inną formę sztuki.

0:53:07.865,0:53:12.175
Pergolesi miał 26 lat, kiedy napisał[br]"Stabat Mater",

0:53:12.357,0:53:17.507
które opisuje żałobę Maryi Dziewicy[br]przy krzyżu z umierającym Chrystusem.

0:53:18.557,0:53:23.203
Symbolika całego cierpienia na świecie[br]jest zawarta w tych niezwykłych nutach.

0:53:31.378,0:53:35.538
Biorąc pod uwagę to, że Pergolesi cierpiał[br]na gruźlicę, kiedy pisał "Stabat Mater",

0:53:35.735,0:53:39.235
on także jest synem umierającym na krzyżu.

0:53:40.060,0:53:43.644
W istocie, zmarł kilka miesięcy[br]po ukończeniu dzieła.

0:53:45.120,0:53:48.003
To nie jest bardzo złożony ani ambitny[br]utwór muzyczny,

0:53:48.773,0:53:52.319
jedynie płynący prosto z serca wyraz[br]wiary kompozytora.

0:53:53.253,0:53:56.416
Pokazuje, jak głębokie i drżące emocje

0:53:56.416,0:54:00.122
potrafią osiągnąć jedność i wolność[br]poprzez muzykę.

0:54:01.826,0:54:04.943
Głos Maryi jest rozpisany[br]dla dwóch śpiewających.

0:54:05.354,0:54:09.664
Melodia rośnie powoli, boleśnie,[br]rozwiązując dysonanse,

0:54:10.072,0:54:13.982
tylko po to, by za chwilę znów być[br]w dysonansie, kiedy głosy się ścierają,

0:54:14.178,0:54:17.588
reprezentując konflikt i smutek[br]w jej wnętrzu.

0:54:21.166,0:54:25.316
- Może podam takt osiemnasty?

0:54:25.466,0:54:26.966
- Ok, mam to.

0:54:56.939,0:55:00.269
- Mamy tu bardzo prosty i święty tekst.

0:55:01.797,0:55:04.855
Stoi Matka, w żałobie, płacząca,

0:55:04.855,0:55:08.271
przy krzyżu, na którym wisi jej Syn.

0:55:08.474,0:55:10.550
Nic więcej nie trzeba mówić.

0:55:10.618,0:55:14.378
- Nawet niemuzyczna osoba od razu[br]odczytałaby ten przekaz,

0:55:14.378,0:55:16.879
że to utwór o żałobie.

0:55:16.879,0:55:19.457
Nie może być co do tego żadnych[br]wątpliwości.

0:55:19.467,0:55:23.277
- Muzyka przysłania słowa i mówi[br]wprost do słuchającego

0:55:23.277,0:55:26.023
innym językiem, u każdego w sercu.

0:55:26.527,0:55:31.527
- W dzisiejszym świeckim świecie, to może[br]zachwycać i poruszać ludzi,

0:55:31.527,0:55:35.057
bez ich wiedzy, o czym utwór jest.

0:55:35.074,0:55:40.644
- Uczymy się bez teologicznego narzędzia, [br]że jest coś takiego jak cierpienie,

0:55:40.863,0:55:45.313
i ono jest naszym przeznaczeniem,[br]ale nie naszym końcem.

0:57:11.833,0:57:16.203
W tym filmie opisywałem piękno[br]jako kluczowy zasób.

0:57:17.268,0:57:21.063
Poprzez szukanie piękna, kształtujemy[br]świat jako dom,

0:57:21.102,0:57:24.458
a robiąc to, zarówno wzmacniamy [br]nasze radości,

0:57:24.845,0:57:27.825
jak i znajdujemy pocieszenie w smutkach.

0:57:30.332,0:57:33.342
Sztuka i muzyka rzucają światło[br]nadające znaczenie

0:57:33.342,0:57:35.294
na nasze zwyczajne życia.

0:57:35.294,0:57:39.352
A przez nie, jesteśmy w stanie konfrontować[br]rzeczy, które sprawiają problemy.

0:57:39.352,0:57:42.591
i znaleźć ukojenie i spokój w ich[br]obecności.

0:57:46.012,0:57:49.203
Ta zdolność piękna do odkupienia[br]naszego cierpienia

0:57:49.203,0:57:51.097
jest jednym z powodów, dlaczego piękno

0:57:51.097,0:57:54.066
może być postrzegane jako substytut religii.

0:57:58.229,0:58:00.569
Czemu dawać priorytet religii?

0:58:00.785,0:58:03.941
Czemu by nie powiedzieć, że religia[br]jest substytutem piękna?

0:58:04.397,0:58:07.305
Co więcej, czemu opisywać je jako rywali?

0:58:07.671,0:58:10.981
Święte i piękne stoją bok w bok,

0:58:11.596,0:58:14.654
dwoje drzwi do jednej przestrzeni,

0:58:15.124,0:58:17.956
a w niej znajdujemy nasz dom.