WEBVTT

00:00:14.218 --> 00:00:19.658
Teraz cofnę się 35 lat wstecz.

00:00:25.917 --> 00:00:28.815
Nie, nie mogę.

00:00:37.512 --> 00:00:40.321
Nie potrafię.

00:01:04.103 --> 00:01:12.644
Jestem gotowy.

00:01:13.029 --> 00:01:14.630
W połowie 1942,

00:01:16.100 --> 00:01:18.524
myślałem o tym, żeby kontynuować

00:01:19.255 --> 00:01:20.444
swoją służbę, jako kurier

00:01:21.968 --> 00:01:23.299
pomiędzy polskim podziemiem

00:01:24.541 --> 00:01:26.153
a rządem polskim na uchodźstwie

00:01:26.695 --> 00:01:29.475
w Londynie.

00:01:30.519 --> 00:01:34.519
Dowiedzieli się tym żydowscy przywódcy w Warszawie.

00:01:34.764 --> 00:01:38.514
Zorganizowano spotkanie poza murami getta

00:01:38.703 --> 00:01:42.703
Było na nim dwóch panów spoza getta.

00:01:51.011 --> 00:01:54.671
Przedstawili się, jako przywódca Bundy.

00:01:57.552 --> 00:02:00.943
Syjonistyczny przywódca.

00:02:02.624 --> 00:02:05.083
Teraz, co wynikło z naszej rozmowy ...

00:02:08.886 --> 00:02:11.310
Na początku nie byłem na to przygotowany.

00:02:13.461 --> 00:02:15.480
Byłem osamotniony w swojej działalności

00:02:15.839 --> 00:02:18.149
w Polsce.

00:02:18.464 --> 00:02:29.399
Nie dostrzegałem wiele spraw.

00:02:30.232 --> 00:02:32.852
Nie wracałem do tych spraw przez 35 lat

00:02:32.865 --> 00:02:34.335
po wojnie.

00:02:34.528 --> 00:02:37.478
Byłem nauczycielem przez 26 lat.

00:02:37.754 --> 00:02:40.454
Nigdy nie wspominałem o problemie Żydów

00:02:40.519 --> 00:02:41.859
moim studentom.

00:02:42.264 --> 00:02:44.244
Rozumiem, że ten film

00:02:44.800 --> 00:02:47.600
ma służyć, jako świadectwo,

00:02:49.983 --> 00:02:52.223
więc spróbuję to zrobić.

00:02:53.099 --> 00:02:55.683
Opowiedzieli mi, co się dzieje z Żydami.

00:02:55.683 --> 00:02:58.637
Czy o tym wiedziałem ...

00:03:02.487 --> 00:03:05.482
Nie, nie wiedziałem.

00:03:05.482 --> 00:03:08.082
Wytłumaczyli mi, że problem Żydów

00:03:09.148 --> 00:03:11.028
jest bez precedensu.

00:03:11.216 --> 00:03:13.926
Nie może być porównany do problemu

00:03:13.986 --> 00:03:16.676
polskiego czy rosyjskiego,

00:03:16.686 --> 00:03:18.966
czy jakiegokolwiek innego.

00:03:19.444 --> 00:03:22.824
Hitler przegra tą wojnę,

00:03:23.453 --> 00:03:26.533
ale dokona eksterminacji całej populacji

00:03:26.789 --> 00:03:28.679
Żydów.

00:03:29.590 --> 00:03:31.900
Czy ja to rozumiem?

00:03:32.467 --> 00:03:34.807
Alianci walczą o swoich ludzi.

00:03:35.813 --> 00:03:38.083
Walczą o człowieczeństwo.

00:03:38.335 --> 00:03:40.645
Alianci nie mogą zapomnieć,

00:03:40.747 --> 00:03:43.137
że Żydzi zostaną poddani

00:03:43.476 --> 00:03:46.236
całkowitej eksterminacji w Polsce.

00:03:46.776 --> 00:03:49.516
Polscy i Europejscy Żydzi.

00:03:58.248 --> 00:04:00.708
Załamywali się, chodzili w te i wewte

00:04:00.708 --> 00:04:02.068
po pokoju.

00:04:02.350 --> 00:04:04.100
Szeptali.

00:04:04.399 --> 00:04:06.419
Mówili sycząc.

00:04:07.790 --> 00:04:09.860
To był koszmar dla mnie.

00:04:10.488 --> 00:04:14.488
Czy wydawali się zdesperowani?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak, tak.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W czasie rozmowy tracili nad sobą kontrolę

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ja tylko siedziałem i słuchałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nawet nie reagowałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie zadawałem pytań.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tylko słuchałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Chcieli cię przekonać ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zdawali sobie sprawę, tak myślę ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zdawali sobie sprawę od początku,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że nić nie wiem, nie rozumiem

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
tego problemu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Powiedziałem, że będę przekazywał

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
wiadomości od nich.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Chcieli mnie informować,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
co dzieje się z Żydami.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ja nie wiedziałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy nie byłem w Getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy nie zajmowałem się sprawami Żydów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale wiedziałeś, że wielu Żydów z Warszawy

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zostało zabitych?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiedziałem, ale niczego nie widziałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie wiedziałem, co dokładnie dzieje się

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
z nimi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy tam nie byłem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jedna rzecz, to znać statystyki...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Setki tysięcy Polaków zostało zabitych.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rosjanie, Serbowie, Grecy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiedzieliśmy o tym.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale to były statystyki.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale oni nalegali, że sprawa Żydów

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
jest wyjątkowa.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak, oni chcieli żebym to zrozumiał.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A moim zadaniem było sprawić,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że wszyscy których spotkam zrozumieją,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że sytuacja Żydów jest bezprecedensowa

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
w historii.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Faraoni egipscy tego nie robili.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Babilończycy tego nie robili.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A teraz po raz pierwszy w historii ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Właściwie, doszli do wniosku,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że jeśli alianci nie poczynią jakiś kroków

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
bez względu, jaki będzie wynik wojny,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zostanie dokonana całkowita eksterminacja

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żydów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Oni nie mogli tego zaakceptować.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Prosili więc, o bardzo konkretne rzeczy...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak, na zmianę.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A to przywódca Bundy,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
a to przywódca Syjonistów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A czego chcieli ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jaką wiadomość miałem przekazać.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Dali mi więc wiadomości do przekazania.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Różne wiadomości.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiadomości dla rządów alianckich.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Miałem spotkać się z tyloma oficjelami

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
ile się da.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiadomość dla polskiego rządu,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dla prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dla międzynarodowych przywódców

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
żydowskich.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jak i poszczególnych polityków,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
czołowych intelektualistów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Moim zadaniem było

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dotrzeć do jak największej liczby osób.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A potem dali mi "segmenty" osób

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
którym mam zdawać relację.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W trakcie Tych koszmarnych spotkań ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Miałem dwa koszmarne spotkania

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
przedstawili swoje żądania.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiadomość była taka ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie można pozwolić, by Hitler kontynuował

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
eksterminację.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Każdy dzień się liczy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Alianci nie mogą patrzeć na tę wojnę

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
tylko z militarnego, strategicznego

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
punktu widzenia.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wygrają wojnę,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
jeśli przybiorą taką postawę.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale co dobrego dla nas z tego wyniknie?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie przeżyjemy tej wojny.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rządy alianckie nie mogą przyjmować takiej

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
postawy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jesteśmy częścią ludzkości.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Są wśród nas naukowcy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Od tysięcy lat.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zapoczątkowaliśmy wielkie religie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jesteśmy ludźmi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rozumiesz to? Rozumiesz?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy wcześniej w historii

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
nie zdarzyło się to co teraz dzieje się z

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
naszymi ludźmi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Może wstrząśniesz sumieniem świata.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rozumiemy. Nie mamy własnego kraju.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie mamy rządu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie mamy głosu w Sojuszniczej Radzie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak więc, musimy korzystać z usług zwykłych

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
ludzi takich jak ty.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zrobisz to? Pójdziesz do nich?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zrealizujesz swoją misję?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Pójdź do przywódców alianckich.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Chcemy oficjalnej deklaracji

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Narodów Sprzymierzonych,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że oprócz strategii militarnej,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
która ma na celu wygraną wojnę,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
militarne zwycięstwo tej wojny,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
(eksterminacja Żydów to osobny rozdział)

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
alianci formalnie i publicznie ogłoszą,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że zajmą się tym problemem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak że, stanie się to częścią ogólnej

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
strategii tej wojny.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie tylko pokonanie Niemiec,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
ale także ocalenie populacji Żydów,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
którzy jeszcze żyją.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jak już przedstawią taką oficjalną

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
deklarację...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
mają siły powietrzne,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zrzucają bomby na Niemcy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Dlaczego nie mogą zrzucić milionów ulotek?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ulotek informujących naród niemiecki,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
co dokładnie ich rząd czyni z Żydami.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Może nie wiedzą?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niech dokonają oficjalnej deklaracji.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Oficjalnej publicznej deklaracji,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
mówiącej, że o ile naród niemiecki

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
nie przedstawi dowodów

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
na próbę zmiany polityki ich rządu,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
niemiecki naród będzie pociągnięty

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
do odpowiedzialności

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
za zbrodnie ich rządu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
I tak, jeśli nie będzie takich dowodów,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
należy ogłosić publicznie, że pewne

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
niemieckie obiekty zostaną zbombardowane,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zniszczone.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W ramach odwetu, za to co niemiecki rząd

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
czyni Żydom.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To bombardowanie nie będzie częścią

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
strategii militarnej.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To będzie dotyczyć problemu Żydów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zanim nastąpi bombardowanie ( i po)

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
niemieccy obywatele muszą się dowiedzieć,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że ma to miejsce tylko dlatego,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że dokonuje się eksterminacji Żydów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Może to pomoże.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Oni mogą przecież to zrobić.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To była jedna misja.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Druga ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Oboje, ale szczególnie syjonistyczny

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
przywódca ciągle coś szeptał, mamrotał.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Coś się wydarzy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Mówią o tym Żydzi w polskim getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Szczególnie młodsi ludzie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Będą walczyć.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Mówią o deklaracji wojny przeciw

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Trzeciej Rzeszy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wyjątkowej wojnie w historii świata.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy nie było takiej wojny.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Chcą umrzeć walcząc.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie możemy im odmówić takiej śmierci.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A tak w ogóle, to nie wiedziałem wtedy,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że powstała Żydowska Organizacja Bojowa.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie powiedzieli mi o tym.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tylko, że coś się wydarzy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żydzi będą walczyć.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Potrzebują broni.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zgłosiliśmy się do nich

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
do przywódcy Armii Krajowej,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
zakonspirowanych sił zbrojnych

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Polskiego Państwa Podziemnego.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie było możliwości zdobycia broni,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
odmówili nam.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jak mogą nam odmówić, jeśli taka broń

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
istnieje.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiemy, że macie broń!

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wiadomość dla Naczelnego Wodza

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Polskich Sił Zbrojnych

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
generała Sikorskiego,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
aby wydał rozkaz,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
żeby ta broń została przekazana Żydom.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Kolejna część misji:

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
są przecież międzynarodowi przywódcy

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
żydowscy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Porozmawiaj z tyloma ile się da.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Są przywódcami żydowskimi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ich ludzie umierają.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wkrótce nie zostaną żadni Żydzi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Więc po co nam przywódcy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
My też umrzemy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie próbujemy uciekać.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zostaniemy tu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niech oni coś zrobią.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W swoich ważnych biurach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W Londynie, czy gdzie tam są.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niech zażądają działania.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nawet jeśli spotkają się z odmową.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niech zostaną naulicach,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
odmówią jedzenia i picia.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niech umrą na oczach ludzkości.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Kto wie, może to potrząśnie sumieniem

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
świata.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jeśli chodzi o tych dwóch żydowskich

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
przywódców, jakoś tak

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
(to jest w ludzkiej naturze)

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
bardziej przypadł mi do gustu szef Bundy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Prawdopodobnie z powodu jego zachowania.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wyglądał jak polski szlachcic, dżentelmen.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Trzymał się prosto, piękna gestykulacja,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
pełen godności.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wydaje mi się, że polubił mnie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Również jako osobę.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W którymś momencie zasugerował:

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Panie Witoldzie, znam zachodni świat.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zajmie się Pan Anglikami.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Będzie Pan im składał raporty.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jestem pewien, że raporty będą miały

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
większą siłę, jeśli powie im Pan,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że widział Pan to wszystko na własne oczy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Możemy zorganizować Pana wizytę w getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zgodzi się Pan?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jeśli się Pan zgodzi, pójdę z Panem,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
tak żeby mieć pewność, że jest Pan

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
bezpieczny."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Kilka dni później ustanowiliśmy kontakt.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Już wtedy nie było już takiego getta jak

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
jeszcze do lipca 1942.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Z 400.000 Żydów, deportowano 300.000.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Getto składało się z 4 części.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Najważniejsza była centralna.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Oddzielały je części zamieszkałe przez

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Aryjczyków i miejsca niezamieszkałe.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Był taki budynek ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
skonstruowany w taki sposób,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że mur ogradzający getto stanowił tył domu,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
a przód zwrócony był w stronę aryjską.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Był tam tunel.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Przeszliśmy przez tunel bez problemów.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nagle przywódca Bundy, polski arystokrata,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
u boku którego szedłem, załamał się

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
jak Żyd z getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Najwyraźniej to był jego świat.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak więc szliśmy ulicami,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
on po mojej lewej.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie rozmawialiśmy za wiele.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Teraz opis, tak? dobrze.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nagie ciała na ulicach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zapytałem go: co robią tu te ciała?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Jest taki problem, że kiedy Żyd umiera,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
a rodzina chce go pochować,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
muszę zapłacić podatek.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Więc wyrzucają ich na ulicę."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Bo nie mogę zapłacić podatku?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak. Nie stać ich.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A ponieważ każda część garderoby jest

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
potrzebna, zabierają ubrania.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A kiedy ciało znajdzie się na ulicy,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rada Żydowska musi się nim zająć.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Kobiety publicznie karmiące swoje dzieci.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie mają piersi, są płaskie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Dzieci z oczami szaleńców.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Wyglądało to jak zupełnie obcy świat?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Co?

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Inny świat"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To nie był świat, to nie było ludzkie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ulice pełne. Pełne.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Najwyraźniej wszyscy mieszkali na

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
ulicach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wymienić się, każdy próbował coś sprzedać.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Trzy cebule, dwie, ciastka.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Płacz z głodu. Te straszne dzieci.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niektóre biegały same. Albo siedziały z

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
matkami. To nie była ludzkość.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
To było piekło.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W centralnej części getto byli Niemcy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jeśli gestapo kogoś wypuszczało,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
musieli oni, jak i niemieccy oficerowie,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
przejść przez getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak więc byli tam też Niemcy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niemcy w mundurach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Chodzili. Cisza!

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wszyscy zamierali, aż sobie nie poszli.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żadnego ruchu, błagania. Nic.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Niemcy: pogarda. Ci pod-ludzie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nie są ludźmi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nagle jakiś ruch. Żydzi uciekają z ulicy,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
na której stałem. Kryjemy się w jakiś

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
domu.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
On wali w drzwi. "Otwierać!"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Otwierają drzwi.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
On mówi: "Nie bójcie się. Jesteśmy

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żydami".

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Biegniemy w stronę okien.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Jest tam dwóch chłopców.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Dobrze wyglądająych.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Hitlerjugend.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Kiedy szli, Żydzi uciekali.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rozmawiali.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
W którymś momencie jeden z nich

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
sięga po broń i bez zastanowienia strzela.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zbita szyba, krzyki.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Inni chłopcy mu gratulują.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wracają. Byłem przerażony.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żydowska kobieta chyba rozpoznała,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
że nie jestem Żydem. Objęła mnie i

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
powiedziała: "Idź. To nie dla ciebie."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wyszliśmy z domu i z getto.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
On powiedział: "Nie widziałeś wszystkiego,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
nie widziałeś zbyt wiele. Chciałbyś

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
tu wrócić? Pójdę z tobą. Chcę, żebyś

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
wszystko zobaczył."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Pójdę".

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Następnego dnia przyszliśmy jeszcze raz.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ten sam dom, droga.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Byłem lepiej przygotowany,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dostrzegałem nowe rzeczy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Smród. Straszny smród. Wszędzie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Duszący, brudne ulice, nerwowość,

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
napięcie, szaleństwo.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Plac Muranowski. W rogu bawiące się

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dzieci, rzucające jakieś szmaty.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
On mówi: "Bawią się. Życie toczy się

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
dalej." Ja powiedziałem:

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Udają, że grają, nie bawią się naprawdę."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"To było jakieś specjalne miejsce?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"W rogu placu. Otwarte"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Jakieś drzewa?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Były drzewa, rachityczne.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak więc, po prostu szliśmy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Z nikim nie rozmawialiśmy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
chodziliśmy jakąś godzinę.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Raz powiedział: "Popatrz na tego Żyda."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Żyd stał nieruchomo.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Zapytałem: "Czy on umarł?"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
A on na to: "Nie, nie. Żyje.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale umiera, Panie Witoldzie."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Powiedz im wszystkim."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ruszyliśmy. Makabra.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Od czasu do czasu szeptał.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Zapamiętaj to, zapamiętaj."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Albo mówił: "Spójrz na nią!"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Pytałem, co oni robią.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
On mówił: "umierają. Umierają."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Ale zapamiętaj."

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Spędziliśmy tak jakąś godzinę i wyszliśmy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Już nie mogłem dłużej.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Zabierz mnie stąd!"

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy go więcej nie zobaczyłem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Byłem chory. Nawet nie chce ...

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Rozumiem, co robicie, dlaczego tu jestem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale nie wracam do tego w wspomnieniach.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale raportowałem, to co widziałem.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Tak, to nie był świat. To nie było

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
człowieczeństwo. Nie przynależałem tam.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy nie widziałem takich rzeczy.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nikt nie pisał o takiej rzeczywistości.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy nie widziałem żadnej sztuki, filmu

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
o tym. To nie było częścią świata.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Powiedziano mi, ze to ludzkie istoty.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Ale oni już nie wyglądali jak ludzie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Wyszliśmy. Objął mnie.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
"Powodzenia", powiedział.

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
Nigdy więcej go nie zobaczyłem.