1
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Teraz cofnę się 35 lat wstecz.

2
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie, nie mogę.

3
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie potrafię.

4
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jestem gotowy.

5
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W połowie 1942,

6
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
myślałem o tym, żeby kontynuować

7
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
swoją służbę, jako kurier

8
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
pomiędzy polskim podziemiem

9
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
a rządem polskim na uchodźstwie

10
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
w Londynie.

11
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Dowiedzieli się tym żydowscy przywódcy w Warszawie.

12
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zorganizowano spotkanie poza murami getta

13
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Było na nim dwóch panów spoza getta.

14
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Przedstawili się, jako przywódcy Bundy.

15
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Syjonistyczni przywódcy.

16
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Teraz, co wynikło z naszej rozmowy ...

17
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Na początku nie byłem na to przygotowany.

18
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Byłem osamotniony w swojej działalności

19
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
w Polsce.

20
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie dostrzegałem wiele spraw.

21
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie wracałem do tych spraw przez 35 lat

22
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
po wojnie.

23
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Byłem nauczycielem przez 26 lat.

24
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie wspominałem o problemie Żydów

25
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
moim studentom.

26
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rozumiem, że ten film

27
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ma służyć, jako świadectwo,

28
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
więc spróbuję to zrobić.

29
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Opowiedzieli mi, co się dzieje z Żydami.

30
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Czy o tym wiedziałem ...

31
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie, nie wiedziałem.

32
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wytłumaczyli mi, że problem Żydów

33
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
jest bez precedensu.

34
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie może być porównany do problemu

35
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
polskiego czy rosyjskiego,

36
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
czy jakiegokolwiek innego.

37
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Hitler przegra tą wojnę,

38
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ale dokona eksterminacji całej populacji

39
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żydów.

40
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Czy ja to rozumiem?

41
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Alianci walczą o swoich ludzi.

42
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Walczą o człowieczeństwo.

43
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Alianci nie mogą zapomnieć,

44
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że Żydzi zostaną poddani

45
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
całkowitej eksterminacji w Polsce.

46
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Polscy i Europejscy Żydzi.

47
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Załamywali się, chodzili w te i wewte

48
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
po pokoju.

49
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Szeptali.

50
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Mówili sycząc.

51
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To był koszmar dla mnie.

52
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Czy wydawali się zdesperowani?

53
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak, tak.

54
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W czasie rozmowy tracili nad sobą kontrolę

55
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ja tylko siedziałem i słuchałem.

56
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nawet nie reagowałem.

57
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie zadawałem pytań.

58
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tylko słuchałem.

59
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Chcieli cię przekonać ...

60
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zdawali sobie sprawę, tak myślę ...

61
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zdawali sobie sprawę od początku,

62
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że nić nie wiem, nie rozumiem

63
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
tego problemu.

64
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Powiedziałem, że będę przekazywał

65
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
wiadomości od nich.

66
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Chcieli mnie informować,

67
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
co dzieje się z Żydami.

68
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ja nie wiedziałem.

69
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie byłem w Getto.

70
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie zajmowałem się sprawami Żydów.

71
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale wiedziałeś, że wielu Żydów z Warszawy

72
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
zostało zabitych?

73
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiedziałem, ale niczego nie widziałem.

74
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie wiedziałem, co dokładnie dzieje się

75
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
z nimi.

76
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy tam nie byłem.

77
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jedna rzecz, to znać statystyki...

78
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Setki tysięcy Polaków zostało zabitych.

79
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rosjanie, Serbowie, Grecy.

80
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiedzieliśmy o tym.

81
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale to były statystyki.

82
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale oni nalegali, że sprawa Żydów

83
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
jest wyjątkowa.

84
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak, oni chcieli żebym to zrozumiał.

85
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A moim zadaniem było sprawić,

86
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że wszyscy których spotkam zrozumieją,

87
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że sytuacja Żydów jest bezprecedensowa

88
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
w historii.

89
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Faraoni egipscy tego nie robili.

90
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Babilończycy tego nie robili.

91
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A teraz po raz pierwszy w historii ...

92
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Właściwie, doszli do wniosku,

93
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że jeśli alianci nie poczynią jakiś kroków

94
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
bez względu, jaki będzie wynik wojny,

95
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
zostanie dokonana całkowita eksterminacja

96
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żydów.

97
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Oni nie mogli tego zaakceptować.

98
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Prosili więc, o bardzo konkretne rzeczy...

99
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak, na zmianę.

100
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A to przywódca Bundy,

101
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
a to przywódca Syjonistów.

102
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A czego chcieli ...

103
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jaką wiadomość miałem przekazać.

104
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Dali mi więc wiadomości do przekazania.

105
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Różne wiadomości.

106
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiadomości dla rządów alianckich.

107
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Miałem spotkać się z tyloma oficjelami

108
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ile się da.

109
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiadomość dla polskiego rządu,

110
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dla prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej.

111
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dla międzynarodowych przywódców

112
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
żydowskich.

113
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jak i poszczególnych polityków,

114
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
czołowych intelektualistów.

115
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Moim zadaniem było

116
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dotrzeć do jak największej liczby osób.

117
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A potem dali mi "segmenty" osób

118
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
którym mam zdawać relację.

119
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W trakcie Tych koszmarnych spotkań ...

120
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Miałem dwa koszmarne spotkania

121
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
przedstawili swoje żądania.

122
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiadomość była taka ...

123
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie można pozwolić, by Hitler kontynuował

124
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
eksterminację.

125
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Każdy dzień się liczy.

126
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Alianci nie mogą patrzeć na tę wojnę

127
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
tylko z militarnego, strategicznego

128
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
punktu widzenia.

129
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wygrają wojnę,

130
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
jeśli przybiorą taką postawę.

131
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale co dobrego dla nas z tego wyniknie?

132
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie przeżyjemy tej wojny.

133
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rządy alianckie nie mogą przyjmować takiej

134
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
postawy.

135
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jesteśmy częścią ludzkości.

136
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Są wśród nas naukowcy.

137
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Od tysięcy lat.

138
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zapoczątkowaliśmy wielkie religie.

139
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jesteśmy ludźmi.

140
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rozumiesz to? Rozumiesz?

141
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy wcześniej w historii

142
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
nie zdarzyło się to co teraz dzieje się z

143
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
naszymi ludźmi.

144
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Może wstrząśniesz sumieniem świata.

145
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rozumiemy. Nie mamy własnego kraju.

146
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie mamy rządu.

147
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie mamy głosu w Sojuszniczej Radzie.

148
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak więc, musimy korzystać z usług zwykłych

149
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ludzi takich jak ty.

150
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zrobisz to? Pójdziesz do nich?

151
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zrealizujesz swoją misję?

152
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Pójdź do przywódców alianckich.

153
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Chcemy oficjalnej deklaracji

154
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Narodów Sprzymierzonych,

155
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że oprócz strategii militarnej,

156
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
która ma na celu wygraną wojnę,

157
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
militarne zwycięstwo tej wojny,

158
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
(eksterminacja Żydów to osobny rozdział)

159
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
alianci formalnie i publicznie ogłoszą,

160
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że zajmą się tym problemem.

161
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak że, stanie się to częścią ogólnej

162
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
strategii tej wojny.

163
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie tylko pokonanie Niemiec,

164
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ale także ocalenie populacji Żydów,

165
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
którzy jeszcze żyją.

166
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jak już przedstawią taką oficjalną

167
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
deklarację...

168
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
mają siły powietrzne,

169
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
zrzucają bomby na Niemcy.

170
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Dlaczego nie mogą zrzucić milionów ulotek?

171
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ulotek informujących naród niemiecki,

172
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
co dokładnie ich rząd czyni z Żydami.

173
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Może nie wiedzą?

174
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niech dokonają oficjalnej deklaracji.

175
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Oficjalnej publicznej deklaracji,

176
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
mówiącej, że o ile naród niemiecki

177
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
nie przedstawi dowodów

178
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
na próbę zmiany polityki ich rządu,

179
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
niemiecki naród będzie pociągnięty

180
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
do odpowiedzialności

181
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
za zbrodnie ich rządu.

182
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
I tak, jeśli nie będzie takich dowodów,

183
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
należy ogłosić publicznie, że pewne

184
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
niemieckie obiekty zostaną zbombardowane,

185
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
zniszczone.

186
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W ramach odwetu, za to co niemiecki rząd

187
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
czyni Żydom.

188
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To bombardowanie nie będzie częścią

189
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
strategii militarnej.

190
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To będzie dotyczyć problemu Żydów.

191
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zanim nastąpi bombardowanie ( i po)

192
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
niemieccy obywatele muszą się dowiedzieć,

193
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że ma to miejsce tylko dlatego,

194
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że dokonuje się eksterminacji Żydów.

195
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Może to pomoże.

196
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Oni mogą przecież to zrobić.

197
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To była jedna misja.

198
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Druga ...

199
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Oboje, ale szczególnie syjonistyczny

200
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
przywódca ciągle coś szeptał, mamrotał.

201
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Coś się wydarzy.

202
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Mówią o tym Żydzi w polskim getto.

203
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Szczególnie młodsi ludzie.

204
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Będą walczyć.

205
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Mówią o deklaracji wojny przeciw

206
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Trzeciej Rzeszy.

207
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wyjątkowej wojnie w historii świata.

208
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie było takiej wojny.

209
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Chcą umrzeć walcząc.

210
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie możemy im odmówić takiej śmierci.

211
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A tak w ogóle, to nie wiedziałem wtedy,

212
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że powstała Żydowska Organizacja Bojowa.

213
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie powiedzieli mi o tym.

214
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tylko, że coś się wydarzy.

215
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żydzi będą walczyć.

216
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Potrzebują broni.

217
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zgłosiliśmy się do nich

218
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
do przywódcy Armii Krajowej,

219
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
zakonspirowanych sił zbrojnych

220
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Polskiego Państwa Podziemnego.

221
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie było możliwości zdobycia broni,

222
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
odmówili nam.

223
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jak mogą nam odmówić, jeśli taka broń

224
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
istnieje.

225
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiemy, że macie broń!

226
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wiadomość dla Naczelnego Wodza

227
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Polskich Sił Zbrojnych

228
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
generała Sikorskiego,

229
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
aby wydał rozkaz,

230
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
żeby ta broń została przekazana Żydom.

231
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Kolejna część misji:

232
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
są przecież międzynarodowi przywódcy

233
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
żydowscy.

234
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Porozmawiaj z tyloma ile się da.

235
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Są przywódcami żydowskimi.

236
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ich ludzie umierają.

237
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wkrótce nie zostaną żadni Żydzi.

238
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Więc po co nam przywódcy.

239
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
My też umrzemy.

240
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie próbujemy uciekać.

241
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zostaniemy tu.

242
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niech oni coś zrobią.

243
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W swoich ważnych biurach.

244
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W Londynie, czy gdzie tam są.

245
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niech zażądają działania.

246
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nawet jeśli spotkają się z odmową.

247
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niech zostaną naulicach,

248
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
odmówią jedzenia i picia.

249
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niech umrą na oczach ludzkości.

250
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Kto wie, może to potrząśnie sumieniem

251
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
świata.

252
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jeśli chodzi o tych dwóch żydowskich

253
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
przywódców, jakoś tak

254
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
(to jest w ludzkiej naturze)

255
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
bardziej przypadł mi do gustu szef Bundy.

256
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Prawdopodobnie z powodu jego zachowania.

257
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wyglądał jak polski szlachcic, dżentelmen.

258
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Trzymał się prosto, piękna gestykulacja,

259
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
pełen godności.

260
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wydaje mi się, że polubił mnie.

261
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Również jako osobę.

262
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W którymś momencie zasugerował:

263
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Panie Witoldzie, znam zachodni świat.

264
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zajmie się Pan Anglikami.

265
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Będzie Pan im składał raporty.

266
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jestem pewien, że raporty będą miały

267
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
większą siłę, jeśli powie im Pan,

268
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że widział Pan to wszystko na własne oczy.

269
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Możemy zorganizować Pana wizytę w getto.

270
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zgodzi się Pan?

271
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jeśli się Pan zgodzi, pójdę z Panem,

272
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
tak żeby mieć pewność, że jest Pan

273
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
bezpieczny."

274
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Kilka dni później ustanowiliśmy kontakt.

275
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Już wtedy nie było już takiego getta jak

276
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
jeszcze do lipca 1942.

277
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Z 400.000 Żydów, deportowano 300.000.

278
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Getto składało się z 4 części.

279
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Najważniejsza była centralna.

280
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Oddzielały je części zamieszkałe przez

281
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Aryjczyków i miejsca niezamieszkałe.

282
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Był taki budynek ...

283
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
skonstruowany w taki sposób,

284
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że mur ogradzający getto stanowił tył domu,

285
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
a przód zwrócony był w stronę aryjską.

286
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Był tam tunel.

287
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Przeszliśmy przez tunel bez problemów.

288
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nagle przywódca Bundy, polski arystokrata,

289
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
u boku którego szedłem, załamał się

290
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
jak Żyd z getto.

291
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Najwyraźniej to był jego świat.

292
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak więc szliśmy ulicami,

293
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
on po mojej lewej.

294
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie rozmawialiśmy za wiele.

295
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Teraz opis, tak? dobrze.

296
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nagie ciała na ulicach.

297
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zapytałem go: co robią tu te ciała?

298
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Jest taki problem, że kiedy Żyd umiera,

299
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
a rodzina chce go pochować,

300
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
muszę zapłacić podatek.

301
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Więc wyrzucają ich na ulicę."

302
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Bo nie mogę zapłacić podatku?"

303
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak. Nie stać ich.

304
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A ponieważ każda część garderoby jest

305
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
potrzebna, zabierają ubrania.

306
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A kiedy ciało znajdzie się na ulicy,

307
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rada Żydowska musi się nim zająć.

308
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Kobiety publicznie karmiące swoje dzieci.

309
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie mają piersi, są płaskie.

310
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Dzieci z oczami szaleńców.

311
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Wyglądało to jak zupełnie obcy świat?"

312
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Co?

313
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Inny świat"

314
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To nie był świat, to nie było ludzkie.

315
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ulice pełne. Pełne.

316
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Najwyraźniej wszyscy mieszkali na

317
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
ulicach.

318
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wymienić się, każdy próbował coś sprzedać.

319
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Trzy cebule, dwie, ciastka.

320
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Płacz z głodu. Te straszne dzieci.

321
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niektóre biegały same. Albo siedziały z

322
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
matkami. To nie była ludzkość.

323
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
To było piekło.

324
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W centralnej części getto byli Niemcy.

325
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jeśli gestapo kogoś wypuszczało,

326
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
musieli oni, jak i niemieccy oficerowie,

327
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
przejść przez getto.

328
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak więc byli tam też Niemcy.

329
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niemcy w mundurach.

330
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Chodzili. Cisza!

331
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wszyscy zamierali, aż sobie nie poszli.

332
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żadnego ruchu, błagania. Nic.

333
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Niemcy: pogarda. Ci pod-ludzie.

334
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nie są ludźmi.

335
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nagle jakiś ruch. Żydzi uciekają z ulicy,

336
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
na której stałem. Kryjemy się w jakiś

337
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
domu.

338
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
On wali w drzwi. "Otwierać!"

339
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Otwierają drzwi.

340
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
On mówi: "Nie bójcie się. Jesteśmy

341
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żydami".

342
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Biegniemy w stronę okien.

343
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Jest tam dwóch chłopców.

344
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Dobrze wyglądająych.

345
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Hitlerjugend.

346
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Kiedy szli, Żydzi uciekali.

347
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rozmawiali.

348
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
W którymś momencie jeden z nich

349
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
sięga po broń i bez zastanowienia strzela.

350
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zbita szyba, krzyki.

351
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Inni chłopcy mu gratulują.

352
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wracają. Byłem przerażony.

353
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żydowska kobieta chyba rozpoznała,

354
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
że nie jestem Żydem. Objęła mnie i

355
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
powiedziała: "Idź. To nie dla ciebie."

356
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wyszliśmy z domu i z getto.

357
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
On powiedział: "Nie widziałeś wszystkiego,

358
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
nie widziałeś zbyt wiele. Chciałbyś

359
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
tu wrócić? Pójdę z tobą. Chcę, żebyś

360
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
wszystko zobaczył."

361
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Pójdę".

362
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Następnego dnia przyszliśmy jeszcze raz.

363
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ten sam dom, droga.

364
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Byłem lepiej przygotowany,

365
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dostrzegałem nowe rzeczy.

366
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Smród. Straszny smród. Wszędzie.

367
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Duszący, brudne ulice, nerwowość,

368
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
napięcie, szaleństwo.

369
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Plac Muranowski. W rogu bawiące się

370
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dzieci, rzucające jakieś szmaty.

371
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
On mówi: "Bawią się. Życie toczy się

372
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
dalej." Ja powiedziałem:

373
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Udają, że grają, nie bawią się naprawdę."

374
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"To było jakieś specjalne miejsce?"

375
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"W rogu placu. Otwarte"

376
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Jakieś drzewa?"

377
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Były drzewa, rachityczne.

378
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak więc, po prostu szliśmy.

379
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Z nikim nie rozmawialiśmy.

380
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
chodziliśmy jakąś godzinę.

381
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Raz powiedział: "Popatrz na tego Żyda."

382
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Żyd stał nieruchomo.

383
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Zapytałem: "Czy on umarł?"

384
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
A on na to: "Nie, nie. Żyje.

385
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale umiera, Panie Witoldzie."

386
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Powiedz im wszystkim."

387
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ruszyliśmy. Makabra.

388
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Od czasu do czasu szeptał.

389
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Zapamiętaj to, zapamiętaj."

390
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Albo mówił: "Spójrz na nią!"

391
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Pytałem, co oni robią.

392
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
On mówił: "umierają. Umierają."

393
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Ale zapamiętaj."

394
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Spędziliśmy tak jakąś godzinę i wyszliśmy.

395
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Już nie mogłem dłużej.

396
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Zabierz mnie stąd!"

397
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy go więcej nie zobaczyłem.

398
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Byłem chory. Nawet nie chce ...

399
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Rozumiem, co robicie, dlaczego tu jestem.

400
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale nie wracam do tego w wspomnieniach.

401
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale raportowałem, to co widziałem.

402
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Tak, to nie był świat. To nie było

403
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
człowieczeństwo. Nie przynależałem tam.

404
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie widziałem takich rzeczy.

405
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nikt nie pisał o takiej rzeczywistości.

406
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy nie widziałem żadnej sztuki, filmu

407
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
o tym. To nie było częścią świata.

408
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Powiedziano mi, ze to ludzkie istoty.

409
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Ale oni już nie wyglądali jak ludzie.

410
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Wyszliśmy. Objął mnie.

411
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
"Powodzenia", powiedział.

412
99:59:59,999 --> 99:59:59,999
Nigdy więcej go nie zobaczyłem.