WEBVTT 00:00:00.246 --> 00:00:03.512 Kio estas la higza kampo kaj higza bosono? 00:00:03.785 --> 00:00:07.333 Ekde 1964 ni havas ideon 00:00:07.579 --> 00:00:11.030 proponitan de Englert, Brout kaj Higgs 00:00:11.586 --> 00:00:15.287 ke malplena spaco estas kiel medio 00:00:16.117 --> 00:00:19.575 kaj dum partikloj vojaĝas tra tiu medio, 00:00:19.775 --> 00:00:21.752 iuj interagas kun ĝi, 00:00:21.798 --> 00:00:23.906 aliaj ne interagas kun ĝi. 00:00:24.119 --> 00:00:26.890 Kiuj interagas la medion, 00:00:26.982 --> 00:00:28.667 tiuj akiras mason, 00:00:28.744 --> 00:00:31.450 kaj, kiuj ne interagas la medion, 00:00:31.511 --> 00:00:33.557 tiuj estas partikloj senmasaj. 00:00:34.065 --> 00:00:36.421 Mi montru per analogio: 00:00:36.421 --> 00:00:39.985 imagu senliman kampon da neĝo 00:00:40.139 --> 00:00:42.774 etendatan tra ĉiom da spaco, 00:00:43.113 --> 00:00:46.824 platan, sentrajtan, ĉiudirektan, 00:00:47.474 --> 00:00:49.565 eble meze de Siberio. 00:00:50.215 --> 00:00:52.264 Nun imagu ke vi provas transiri 00:00:52.279 --> 00:00:53.720 tiun neĝan kampon. 00:00:54.028 --> 00:00:56.295 Do eble vi skias 00:00:56.356 --> 00:00:58.503 kaj vi tuŝflugas la suprejon, 00:00:58.503 --> 00:00:59.941 nu tio estas kiel partiklo 00:00:59.941 --> 00:01:02.287 kiu ne interagas kun la higzejo, 00:01:02.287 --> 00:01:05.869 ĝi ne sinkas en la neĝon, ĝi rapidegas. 00:01:06.053 --> 00:01:09.985 Tio estas kiel partiklo senmasa lumrapidanta. 00:01:10.873 --> 00:01:13.236 Sed eble vi surportas neĝŝuojn, 00:01:13.236 --> 00:01:16.841 tiukaze vi iom sinkas en la higzan neĝan kampon, 00:01:17.444 --> 00:01:20.678 vi malpli rapidas ol la skianto, 00:01:20.770 --> 00:01:23.010 malpli ol la lumrapido. 00:01:23.071 --> 00:01:25.533 Nu tio estas kiel partiklo kun maso, ĉar vi 00:01:25.533 --> 00:01:29.087 konektiĝas, interagas, kun la neĝa higzejo. 00:01:29.621 --> 00:01:33.114 Kaj fine, se vi surportas botojn, 00:01:33.160 --> 00:01:35.769 tiam vi enprofundiĝas en la neĝon, 00:01:35.769 --> 00:01:37.592 kaj vi tre malrapidas, 00:01:37.638 --> 00:01:40.170 kaj tio estas kiel partiklo masega. 00:01:40.508 --> 00:01:44.586 Do, konsideru la higzejon kiel 00:01:44.586 --> 00:01:47.466 tiu universala neĝejo. 00:01:48.149 --> 00:01:51.727 Nu, pri kio temas la higza bosono mem? 00:01:52.262 --> 00:01:55.188 Ĉiu scias el kio neĝo kreiĝas, ĉu ne. 00:01:55.188 --> 00:01:57.249 El neĝeroj. 00:01:57.441 --> 00:02:01.923 Sammaniere, la higzejo 00:02:01.923 --> 00:02:04.913 konsistas el etaj kvantumoj, 00:02:04.913 --> 00:02:09.654 kaj tiuj kvantumoj estas kiel la neĝeroj, kaj ni nomas ilin higzaj bosonoj. 00:02:13.076 --> 00:02:16.890 La higza bosono funkcias masigi 00:02:16.890 --> 00:02:19.251 al ĉiuj aliaj partikloj. 00:02:21.835 --> 00:02:25.414 Se vi pripensas la bazajn ekvaciojn 00:02:25.414 --> 00:02:29.629 de la Norma Modelo, kiel skribita sur mia toĉemizo, 00:02:30.311 --> 00:02:33.013 rimarkindas ke ili tre simetrias, tiel ke 00:02:33.202 --> 00:02:35.681 ĉiuj partikloj ŝajnas samaj. 00:02:36.206 --> 00:02:38.955 Almenaŭ je la supraj du linioj, estas nenio 00:02:39.032 --> 00:02:42.887 por distingi la partiklojn kiuj posedas malsamajn masojn ekzemple. 00:02:43.891 --> 00:02:46.459 Sed tiu simetrio rompiĝendas, 00:02:46.998 --> 00:02:49.192 elektronoj malpli pezas ol muonoj, 00:02:49.323 --> 00:02:51.318 la ver-kvarko multe multe pli pezas 00:02:51.349 --> 00:02:53.657 ol la kvarkoj de ĉiutagaj nukleoj. 00:02:54.026 --> 00:02:57.678 Do, la du supraj linioj, la simetriaj linioj, 00:02:57.770 --> 00:02:59.350 ne povas esti la tuto, 00:02:59.442 --> 00:03:02.478 devas ekzisti io por distingi 00:03:02.540 --> 00:03:05.220 inter la malsamaj partiklaj specoj. 00:03:05.824 --> 00:03:07.847 Kaj jen la funkcio de la higzo, 00:03:07.924 --> 00:03:11.076 jen la funkcio de la du malsupraj linioj. 00:03:11.153 --> 00:03:15.456 Depende de kiel la diversspecaj kvarkoj 00:03:15.564 --> 00:03:17.763 aŭ la elektrono kaj muono, 00:03:17.810 --> 00:03:22.839 depende de kiel ili interagas kun la higzejo, la higzaj bosonoj, 00:03:22.839 --> 00:03:25.049 ni kredas ke ili akiras malsamajn masojn. 00:03:25.142 --> 00:03:27.967 La simetrio inter tiuj partikloj rompiĝis.