WEBVTT

00:00:00.481 --> 00:00:03.073
आपण एका अविश्वसनीय व्यस्त, धकाधकीच्या जगात जगत आहोत.

00:00:03.073 --> 00:00:06.594
बऱ्याच वेळा जीवनाचा वेग पिसाटलेला असतो आणि आपली मने नेहमी व्यस्त असतात

00:00:06.594 --> 00:00:08.795
आणि आपण सतत काही ना काही तरी करत असतो

NOTE Paragraph

00:00:08.795 --> 00:00:11.511
हे लक्षात ठेऊन, "काहीही न करण्यासाठी" तुम्ही शेवटचा वेळ कधी काढला होता?

00:00:11.511 --> 00:00:16.524
याचा विचार करण्यासाठी तुम्ही एक क्षण काढलात तर मला ते आवडेल.

00:00:16.524 --> 00:00:19.452
फक्त दहा मिनिटे कोणताही अडथळा न येता,

00:00:19.452 --> 00:00:21.224
आणि जेव्हा मी "काहीही न करण्यासाठी" असे म्हणतो तेव्हा मला खरच काहीही न करणे असे म्हणायचे आहे.

00:00:21.224 --> 00:00:24.245
ई-मेल्स करणे नाही, एसएमएस, इंटरनेट नाही,

00:00:24.245 --> 00:00:28.303
टीव्ही बघणे नाही, गप्पा नाहीत , खाणे नाही, वाचन नाही

00:00:28.303 --> 00:00:30.305
अगदी भूतकाळातल्या आठवणी काढत बसणे किंवा भविष्यकाळाचे

00:00:30.305 --> 00:00:32.422
मनसुबेसुद्धा करत बसणे नाही.

00:00:32.422 --> 00:00:36.440
निव्वळ काहीही न करणे.

00:00:36.440 --> 00:00:38.959
मला इथे बरेच निर्विकार चेहरे दिसत आहेत. (हशा)

00:00:38.959 --> 00:00:40.806
माझ्या मते कदाचित तुम्हाला खूपच मागे जावे लागेल.

NOTE Paragraph

00:00:40.806 --> 00:00:42.390
आणि ही एक अत्यंत विलक्षण गोष्ट आहे. बरोबर?

00:00:42.390 --> 00:00:44.696
आपण आपल्या मनाविषयी बोलत आहोत.

00:00:44.696 --> 00:00:48.431
मन आपला सर्वात अमूल्य आणि अनमोल स्त्रोत,

00:00:48.431 --> 00:00:52.447
ज्याच्या माध्यमातून आपण आपल्या आयुष्यातील प्रत्येक क्षण न् क्षण अनुभवतो,

00:00:52.447 --> 00:00:54.623
ज्या मन वर आपण अवलंबून असतो

00:00:54.623 --> 00:00:59.121
एक आनंदी, समाधानी, भावनिक दृष्टया स्थिरव्यक्ति म्हणून असण्यासाठी

00:00:59.121 --> 00:01:01.061
आणि त्याचवेळी दयाळू आणि मननशील असण्यासाठी

00:01:01.061 --> 00:01:05.249
आणि इतरांबरोबरच्या नातेसंबंधाबाबत समंजस असण्यासाठी.

00:01:05.249 --> 00:01:07.361
हेच ते मन आहे ज्याच्यावर, आपण अवलंबून असतो.

00:01:07.361 --> 00:01:10.857
प्रत्येक काम केंद्रित होऊन कल्पकतेने, उत्स्फूर्ततेने

00:01:10.857 --> 00:01:14.555
आणि करत असलेले आपल्या परिने सर्वोत्तम करण्यासाठी

00:01:14.555 --> 00:01:18.835
आणि असे असूनसुद्धा मनाचे संगोपन करण्यासाठी आपण वेळ काढत नाही.

00:01:18.835 --> 00:01:22.050
प्रत्यक्षात जास्त वेळ खर्च करतो आपल्या वाहनांची,

00:01:22.050 --> 00:01:24.174
आपल्या कपडयालत्त्याची आपल्या केसांची निगा राखण्यात

00:01:24.174 --> 00:01:27.058
-- बर बर, कदाचित केसांची नसेल पण लक्षात घ्या मी कुणीकडे चाललो आहे.

NOTE Paragraph

00:01:27.058 --> 00:01:30.665
परिणीती, अर्थात, आपण तणावग्रस्त होण्यात होते.

00:01:30.665 --> 00:01:33.563
तुम्हाला माहित आहे की मन हे कपडे धुण्याच्या यंत्रासारखे सतत घुसळत राहते,

00:01:33.563 --> 00:01:36.342
जागच्या जागी फिरत राहते, खूपशा अवघड, गोंधळलेल्या भावना मनात असतात

00:01:36.342 --> 00:01:40.508
आणि आपल्याला खरच काही समजत नाही त्याचे काय करायचे

00:01:40.508 --> 00:01:45.616
आणि दुःखाची गोष्ट ही आहे की आपण इतके विचलित असतो

00:01:45.616 --> 00:01:50.359
की प्रत्यक्ष जगत असलेल्या या जगात आपण रहात नाही.

00:01:50.359 --> 00:01:53.691
आपल्याला सर्वात महत्वाच्या असणाऱ्या गोष्टींना आपण मुकतो,

00:01:53.691 --> 00:01:56.122
आणि गमतीची गोष्ट अशी आहे की प्रत्येकजण असे समजतो की,

00:01:56.122 --> 00:01:58.771
ठीक आहे, यालाच 'जगणे' म्हणतात आणि कशातरी पद्धतीने आपल्याला ते जगले पाहिजे.

00:01:58.771 --> 00:02:01.719
खर पाहिल तर हे असे असायला नको आहे.

NOTE Paragraph

00:02:01.719 --> 00:02:03.854
तर मी साधारण ११ वर्षांचा असताना मी गेलो

00:02:03.854 --> 00:02:06.159
माझ्या पहिल्या ध्यान धारणेच्या वर्गाला .

00:02:06.159 --> 00:02:09.383
विश्वास ठेवा, तुम्ही कल्पना करू शकाल ते सगळे साचेबंदपणाचे नमुने तिथे होते ,

00:02:09.383 --> 00:02:11.373
- म्हणजे पायांची घडी घालून जमिनीवर बसणे,

00:02:11.373 --> 00:02:14.685
उदबत्त्यां , औषधी चहा, शाकाहारी व्यक्ती असे सगळे काही ,

00:02:14.685 --> 00:02:18.970
पण माझी आई जाणार होती आणि कुतूहल वाटून मीसुद्धा तिच्याबरोबर गेलो.

00:02:18.970 --> 00:02:21.489
मी काही कुंग फू चित्रपटसुद्धा पाहिले होते आणि मनातल्या मनात

00:02:21.489 --> 00:02:23.897
असा विचार केला होता की उडायचे कसे हे मी शिकू शकेन,

00:02:23.897 --> 00:02:26.889
पण तेव्हा मी खूपच लहान होतो.

00:02:26.889 --> 00:02:30.170
आणि आता मी तिथे होतो, माझ्या मते , इतर बऱ्याच लोकांसारखा,

00:02:30.170 --> 00:02:33.834
हे सगळे म्हणजे मनासाठीची अस्पिरीनची गोळी असल्याचे मी गॄहित धरले.

00:02:33.834 --> 00:02:35.687
तुम्हाला तणाव येतो, तुम्ही थोडी ध्यान धारणा करता.

00:02:35.687 --> 00:02:39.109
हे प्रतिबंधात्मक प्रकारचे असेल मला वाटले नव्हते,

00:02:39.109 --> 00:02:42.486
हे सगळे मी २० वर्षांचा होईपर्यंत, जेव्हा अनेक गोष्टी घडल्या

00:02:42.486 --> 00:02:45.361
माझ्या आयुष्यात भराभर,

00:02:45.361 --> 00:02:49.216
खरोखरच्या गंभीर, माझ्या जीवनात उलथापालथ करणाऱ्या

00:02:49.216 --> 00:02:52.138
आणि विचारांचा महापूरच माझ्या मनात आला, ज्यांच्याशी सामना कसा

00:02:52.138 --> 00:02:55.719
करायचा हे मला माहित नसलेल्या अशा अवघड भावनांचा महापूर.

00:02:55.719 --> 00:02:57.975
प्रत्येक वेळी एक भावना मी दडपल्यासारखी खाली ढकलत होतो,

00:02:57.975 --> 00:02:59.431
आणि दुसरी उसळी मारल्यासारखी परत वर येत होती.

00:02:59.431 --> 00:03:01.539
खरोखरच अत्यंत तणावग्रस्त काळ होता तो.

NOTE Paragraph

00:03:01.539 --> 00:03:05.415
मला वाटते आपण सगळेच वेगवेगळ्या तणावांना सामोरे जात असतो.

00:03:05.415 --> 00:03:08.187
काही माणसे स्वतःला कामाच्या ढिगाऱ्यात गाडून घेतील,

00:03:08.187 --> 00:03:10.748
विचारांना बगल दिल्याबद्दल धन्यवाद देत.

00:03:10.748 --> 00:03:13.779
इतर आधारासाठी त्यांच्या मित्रांकडे, त्यांच्या कुटुंबियांकडे वळतील.

00:03:13.779 --> 00:03:17.730
काही जण दारू प्यायला लागतील, औषधोचार घ्यायला सुरूवाtत करतील..

00:03:17.730 --> 00:03:20.866
या सगळयाशी सामना करायचा माझा स्वतःचा मार्ग साधू बनणे हा होता.

00:03:20.866 --> 00:03:24.419
म्हणून मी माझा पदवीचा अभ्यास सोडला आणि मी हिमालयाकडे कूच केले.

00:03:24.419 --> 00:03:28.173
मी साधू बनलो आणि ध्यानधारणेचा अभ्यास सुरु केला.

NOTE Paragraph

00:03:28.173 --> 00:03:32.234
लोक मला नेहमी विचारतात कि त्या काळात मी काय शिकलो.

00:03:32.234 --> 00:03:34.650
तर स्पष्टच आहे की ध्यानधारणेने गोष्टी बदलल्या.

00:03:34.650 --> 00:03:36.508
आपण मान्य करुया की ब्रम्हचारी साधू बनण्याने

00:03:36.508 --> 00:03:38.638
अनेक गोष्टी मध्ये बदल घडणार आहे

00:03:38.638 --> 00:03:41.683
पण हे त्याहीपेक्षा जास्त होते.

00:03:41.683 --> 00:03:44.403
त्याने मला शिकवले - त्याने मला अधिक गुणग्राहकता दिली,

00:03:44.403 --> 00:03:47.723
सध्याच्या क्षणाचा अर्थ समजावला.

00:03:47.723 --> 00:03:51.293
मला असे म्हणायचे आहे, विचारात हरवून न जाणे,

00:03:51.293 --> 00:03:54.040
विचलित न होणे,

00:03:54.040 --> 00:03:57.427
अवघड भावनांनी भारावून न जाणे

00:03:57.427 --> 00:04:01.226
पण त्या ऐवजी या स्थळी आणि आत्ता असण्याचे शिकायचे,

00:04:01.226 --> 00:04:04.193
सावध कसे रहायचे, या क्षणी कसे रहायचे.

NOTE Paragraph

00:04:04.193 --> 00:04:07.625
माझ्या मते सध्याचा क्षणाला खूपच कमी महत्व दिले आहे.

00:04:07.625 --> 00:04:11.709
हे इतके सामान्य वाटते आणि तरीसुद्धा आपण सध्याचा, हा क्षण जगण्यास

00:04:11.709 --> 00:04:15.496
इतका कमी वेळ देतो की तो सामान्याहून सामान्य ठरतो.

00:04:15.496 --> 00:04:17.741
हारवर्डमधून एक शोध निबंध प्रसिद्ध झाला होता,

00:04:17.741 --> 00:04:20.641
अगदि नुकताच , त्यात म्हंटले होते सरासरी आपली मने

00:04:20.641 --> 00:04:24.458
जवळजवळ ४७ टक्के एवढा वेळ विचारात गढून गेलेली असतात.

00:04:24.458 --> 00:04:26.786
सत्तेचाळीस टक्के.

00:04:26.786 --> 00:04:29.682
त्याच बरोबर, अशा प्रकारचे मनाचे सर्वकाळ भरकटणे

00:04:29.682 --> 00:04:32.726
हे दुखाःचे थेट कारण सुद्धा आहे.

00:04:32.726 --> 00:04:37.034
आता आपण येथे फार वेळ नाही

00:04:37.034 --> 00:04:41.597
पण जवळजवळ आपले अर्धे आयुष्य विचारात वाया घालवण्यासाठी

00:04:41.597 --> 00:04:44.029
आणि खूपच दुःखाची शक्यता असलेले,

00:04:44.029 --> 00:04:46.471
माहित नाही पण, हे एकप्रकारचे शोकात्म, खरतर,

00:04:46.471 --> 00:04:49.685
विशेषकरून आपण त्याबद्दल काहीतरी करू शकतो म्हणून

00:04:49.685 --> 00:04:53.261
जेव्हा तिथे सकारात्मक, व्यवहार्य, गाठता येण्यासारखी

00:04:53.261 --> 00:04:55.789
शास्त्रीयदृष्टया सिद्ध प्रक्रिया उपलब्ध आहे

00:04:55.789 --> 00:04:58.221
जी बनणे शक्य करते.आपले मन अधिक सुदृढ,

00:04:58.221 --> 00:05:02.619
अधिक सजग आणि कमी तणावग्रस्त.

00:05:02.619 --> 00:05:04.822
आणि याची सुंदरता अशी की जरी

00:05:04.822 --> 00:05:07.437
हे दिवसातली फक्त १० मिनीट घेत असले,

00:05:07.437 --> 00:05:10.916
तरी हे आपल्या संपूर्ण आयुष्यावर प्रभाव टाकते.

00:05:10.916 --> 00:05:12.915
पण हे कसे करायचे ते आपल्याला माहित असणे गरजेचे आहे.

00:05:12.915 --> 00:05:15.507
आपल्याला एक सराव करावा लागेल. एक चौकट लागणार आहे.

00:05:15.507 --> 00:05:17.118
जास्त सजग कसे बनायचे हे शिकण्यासाठी.

00:05:17.118 --> 00:05:18.920
आणि हेच करणे म्हणजे ध्यानधारणा.

00:05:18.920 --> 00:05:21.444
ध्यानधारणा म्हणजे वर्तमान क्षणाची ओळख करून घेणे.

00:05:21.444 --> 00:05:23.819
परंतु त्याच्या जवळ जाण्यासाठी माहित असणे आवश्यक आहे

00:05:23.819 --> 00:05:26.207
योग्य रस्ता , उत्तम लाभ मिळविण्यासाठीचा .

00:05:26.207 --> 00:05:28.730
तर हे सर्व असे आहे , तुम्ही विचार करत असलात तर ,

00:05:28.730 --> 00:05:31.922
कारण कारण बरेच लोक असे धरून चालतात

00:05:31.922 --> 00:05:34.463
की ध्यानधारणा म्हणजे मनात येणारे विचार थांबवणे,

00:05:34.463 --> 00:05:37.738
भावनांचा त्याग करणे मनावर कसा तरी ताबा मिळविणे,

00:05:37.738 --> 00:05:40.338
पण खरतर ध्यानधारणा करणे यापेक्षा खूपच वेगळे आहे.

00:05:40.338 --> 00:05:42.546
हे जास्त करून पाऊल मागे घेणे

00:05:42.546 --> 00:05:45.083
विचार स्पष्टपणे पाहणे,

00:05:45.083 --> 00:05:47.794
त्याचे साक्षीदार बनणे, विचार आणि भावना येताना आणि जाताना

00:05:47.794 --> 00:05:53.462
निवाडा न करता, पण मन शिथिल, केंद्रित करून .

NOTE Paragraph

00:05:53.462 --> 00:05:55.597
म्हणजे उदाहरणार्थ, आत्ता या क्षणी

00:05:55.597 --> 00:05:58.700
जर मी या चेंडूंवर अवास्तव लक्ष केंद्रित केले तर शक्य होणार नाही

00:05:58.700 --> 00:06:00.914
मला शांत होणे आणि त्याच वेळी तुमच्याशी बोलणे

00:06:00.914 --> 00:06:03.112
तसेच जर मी तुमच्याशी शांतपणे खूप बोलत बसलो

00:06:03.112 --> 00:06:06.117
तर मी चेंडूंवर लक्ष केंद्रित करू शकणार नाही. मी ते पाडेन .

00:06:06.117 --> 00:06:09.567
जीवनात आणि ध्यानधारणा करताना अशा वेळा येतात

00:06:09.567 --> 00:06:12.148
की विचारांवर मन गरजेपेक्षा जास्त केंद्रित होते

00:06:12.148 --> 00:06:16.542
आणि जीवन जणू काही असे व्हायला लागते.

00:06:16.542 --> 00:06:18.703
आयुष्य जगणे खूपच अस्वथ करणारे, दुःखकारक असते.

00:06:18.703 --> 00:06:20.871
जेव्हा तुम्ही एवढे तंग आणि तणावपूर्ण असता

00:06:20.871 --> 00:06:23.846
आणि कधी कधी आपणअक्सिलरेटरवरचा पाय जरासा जास्तच सैल करतो

00:06:23.846 --> 00:06:26.399
आणि मग आयुष्य जणू काही असे होते

00:06:26.399 --> 00:06:29.423
अर्थात ध्यानधारणेमध्ये--- - (घोरतो )---------

00:06:29.423 --> 00:06:31.216
आपण झोपी जाणे संपवणार आहोत.

00:06:31.216 --> 00:06:34.169
म्हणून आपण शोधत आहोत समतोल , केंद्रित शांतपणा

00:06:34.169 --> 00:06:37.023
ज्या स्थितीत आपण विचारांना येऊ जाऊ देतो,

00:06:37.023 --> 00:06:39.687
नेहमीसारखे विचारात गुंतत न जाता.

NOTE Paragraph

00:06:39.687 --> 00:06:43.099
जेव्हा आपण सजग राहण्याचे शिकत असतो तेव्हा सर्वसाधारणपणे काय होते

00:06:43.099 --> 00:06:46.239
की एखाद्या विचारामुळे आपले मन विचलित होत असते.

00:06:46.239 --> 00:06:47.555
असू समजू या की हा विचार चिंता निर्माण करणारा आहे.

00:06:47.555 --> 00:06:50.244
सगळे अगदी सुरळीत चालू असते आणि आपल्याला हा चिंता जनक विचार दिसतो

00:06:50.244 --> 00:06:52.959
आणि " अरे ! याची मी काळजी करत होतो हे मला समजलेच नाही." असे होते.

00:06:52.959 --> 00:06:54.927
तुम्ही परत त्या विचाराकडे जाता, पुन्हा तो मनात आणता. " अरे ! मी काळजीत आहे"

00:06:54.927 --> 00:06:58.095
अरे ! मी खरोखरच चिंताग्रस्त आहे. ओहो, किती चिंता आहेत."

00:06:58.095 --> 00:07:00.079
आणि आपल्याला समजण्यापूर्वी, बरोबर?,

00:07:00.079 --> 00:07:04.177
चिंताग्रस्त वाटण्याचीच आपण चिंता करायला लागतो.

00:07:04.177 --> 00:07:06.521
तुम्हाला माहित आहे कि हे वेडेपणाचे आहे. पण आपण असे हे सतत करत असतो

00:07:06.521 --> 00:07:08.577
जगण्याच्या अगदी दररोजच्या पातळीवर.

00:07:08.577 --> 00:07:11.638
मला माहित नाही, तुम्ही कधी विचार केलात, या आधी

00:07:11.638 --> 00:07:13.880
तुमचा दात हलत होता याचा .

00:07:13.880 --> 00:07:17.200
तुम्हाला माहित आहे कि तो हलतो आहे आणि त्याने वेदना होतात.

00:07:17.200 --> 00:07:20.296
पण मग तुम्ही दर २०,३० सेकंदांनी काय करता?

00:07:20.296 --> 00:07:26.404
(पुटपुटत) “हे खरोखरच वेदनामय आहे”. आणि आपण रडकथा उगाळत बसतो. बरोबर?

00:07:26.404 --> 00:07:28.350
आणि आपण आपल्यालाच सांगत बसतो

00:07:28.350 --> 00:07:29.915
आणि हे आपण सतत करत राहतो.आणि हे शिकताना

00:07:29.915 --> 00:07:33.230
अशा पद्धतीने मनाकडे पहायला शिकल्याने निचरा करण्यास सुरुवात करतो.

00:07:33.230 --> 00:07:36.222
या रडकथाचा आणि मनातील आकृतीबंधांचा.

00:07:36.222 --> 00:07:38.774
पण तुम्ही स्थिरपणे जेंव्हा मनाकडे या दृष्टीने पाहू लागाल

00:07:38.774 --> 00:07:40.973
तेंव्हा तुम्हाला मनाचे अनेक निराळेच आकृतीबंध दिसतील

00:07:40.973 --> 00:07:43.766
तुम्हाला दिसेल मन खरोखरच अस्वस्थ असल्याचे आणि

00:07:43.766 --> 00:07:45.766
सदासर्वकाळ .

00:07:45.766 --> 00:07:48.781
तुमच्या शरिरात थोडी जरी व्याकुळता जाणवल्यास आश्चर्यचकित होऊ नका

00:07:48.781 --> 00:07:52.542
तुम्ही जेव्हा काहीही न करण्यासाठी बसता आणि तुमच्या मनाला तसे जाणवते.

00:07:52.542 --> 00:07:54.942
तुम्हाला दिसू शकेल एक मन, मंद

00:07:54.942 --> 00:07:57.278
आणि कंटाळवाणे, हे सर्व जवळजवळ यांत्रिक असते,

00:07:57.278 --> 00:07:59.358
असे वाटते, जणू काही तुम्ही

00:07:59.358 --> 00:08:02.535
उठता आहात,कामाला जात आहात, खात आहात, झोपता आहात, उठता आहात, काम करत आहात.

00:08:02.535 --> 00:08:05.486
किंवा तो एक लहानसा बोचणारा विचार असू शकेल जो

00:08:05.486 --> 00:08:10.431
तुमच्या मनात फिरून फिरून मनात घोळत रहात असेल.

00:08:10.431 --> 00:08:13.592
तर ते काही असो, ध्यान धारणा देते

00:08:13.592 --> 00:08:17.645
संधी ,मागे जाण्याची .संभाव्यता

00:08:17.645 --> 00:08:20.183
एक निराळाच दृष्टीकोन देण्याची

00:08:20.183 --> 00:08:25.055
गोष्टी पाहण्याची ज्या नेहमीच दिसतात तशा नसतात.

00:08:25.055 --> 00:08:27.083
आपण बदलू शकत नाही

00:08:27.083 --> 00:08:30.873
आपल्या आयुष्यात घडणारी अगदी लहान गोष्ट्सुद्धा

00:08:30.873 --> 00:08:34.303
पण आपण बदलू शकतो अनुभव येईल तशी.

00:08:34.303 --> 00:08:38.039
ध्यानधारणेची हीच सुप्त शक्ति आहे - जागृत राहण्याची.

00:08:38.039 --> 00:08:40.535
आपल्याला उदबत्त्या जाळाव्या कागणार नाहीत आणि

00:08:40.535 --> 00:08:42.831
तुम्हाला जमिनीवर बसायला तर निश्चितच लागणार नाही.

00:08:42.831 --> 00:08:46.439
फक्त १० मिनिटांची फुरसत काढण्याची गरज आहे.

00:08:46.439 --> 00:08:50.390
मागे जाउन या वर्तमान क्षणाबरोबर नाते जोडले जाण्यासाठी,

00:08:50.390 --> 00:08:52.598
यामुळे तुम्हाला अनुभूती येईल

00:08:52.598 --> 00:08:57.152
केंद्रित, शांत आणि स्पष्ट आयुष्याची

NOTE Paragraph

00:08:57.152 --> 00:09:03.613
खूप धन्यवाद. (टाळया).