WEBVTT

00:00:00.429 --> 00:00:01.929
Bu videoda danışmaq istədiyim,

00:00:01.929 --> 00:00:05.717
elektromənfilikdir,

00:00:05.717 --> 00:00:13.071
elektro mənfilik,

00:00:13.071 --> 00:00:15.692
və demək olar ki, elektrona

00:00:15.692 --> 00:00:22.003
hərisliklə yaxındır.

00:00:22.003 --> 00:00:24.405
Onlar yaxındılar və demək olar ki, əgər

00:00:24.405 --> 00:00:27.328
bir şeyin yüksək elektromənfiliyi varsa,

00:00:27.328 --> 00:00:29.719
yüksək elektrona hərisdir,

00:00:29.719 --> 00:00:31.228
bu nə deməkdir?

00:00:31.228 --> 00:00:34.351
Deməli, elektrona hərislik bir atomun nə 
qədər elektron cəzb

00:00:34.351 --> 00:00:37.705
etməsidir, elektronları nə qədər sevir?

00:00:37.705 --> 00:00:41.667
Bəlkə daha çox elektron istəyir?

00:00:41.667 --> 00:00:45.283
Elektromənfilik biraz daha spesifikdir.

00:00:45.283 --> 00:00:49.085
Bu elektron kovalent rabitənin bir növü
olduqda olur,

00:00:49.085 --> 00:00:53.333
başqa bir atomla elektron bölüşəndə,

00:00:53.333 --> 00:00:55.891
bu kovalent rabitədə nə qədər

00:00:55.891 --> 00:00:58.873
elektronları götürmək istəyir?

00:00:58.873 --> 00:01:01.844
Elektron götürməklə nə demək istəyirəm?

00:01:01.844 --> 00:01:03.820
Gəlin bunu yazaq.

00:01:03.820 --> 00:01:13.871
Elektronları nə qədər çox istəyir,

00:01:13.871 --> 00:01:15.815
bu əslində qeyri-rəsmi izahdır,

00:01:15.815 --> 00:01:18.803
elektronları istəmək, elektronları
saxlamaq,

00:01:18.803 --> 00:01:20.973
vaxtını onlarla daha çox xərcləmək,

00:01:20.973 --> 00:01:23.572
kovalent rabitənin bir hissəsi olmaq.

00:01:23.572 --> 00:01:28.258
Bu da elektronları nə qədər istədikləridir,

00:01:28.258 --> 00:01:32.732
ya da elektronlara qarşı nə qədər
hərislikləri var.

00:01:32.732 --> 00:01:39.674
Elektronları nə qədər istəyirlər.

00:01:39.674 --> 00:01:41.043
Bilirsiniz ki, bunlar çox

00:01:41.043 --> 00:01:43.569
yaxın anlayışlardır.

00:01:43.569 --> 00:01:45.510
Bu kovalent rabitənin kontekstindədir,

00:01:45.510 --> 00:01:47.732
nə qədər elektrona hərislik var?

00:01:47.732 --> 00:01:50.104
Deməli, bunu biraz geniş bir
anlayış kimi

00:01:50.104 --> 00:01:54.052
düşünürük, ancaq bu iki anlayış 
eyni oxda irəliləyirlər.

00:01:54.052 --> 00:01:55.883
Elektronegativlik barədə

00:01:55.883 --> 00:01:58.075
düşünmək, bunu biraz daha başa düşülən
edir.

00:01:58.075 --> 00:01:59.833
Gəlin ən məşhur olan kovalent

00:01:59.833 --> 00:02:00.855
rabitəli quruluşları nəzərdən keçirək

00:02:00.855 --> 00:02:03.292
məsələn su molekulunda.

00:02:03.292 --> 00:02:07.983
Su, bildiyiniz kimi, H iki O-dur,

00:02:07.983 --> 00:02:11.166
bir oksigen atomu və

00:02:11.166 --> 00:02:13.934
iki hidrogen atomumuz var.

00:02:13.934 --> 00:02:17.074
Hər bir hidrogenin bir valent elektronu
var

00:02:17.074 --> 00:02:21.095
və gördüyümüz kimi, oksigenin xarici 
təbəqəsində

00:02:21.095 --> 00:02:25.596
1,2,3,4,5,6 valent elektronu var.

00:02:25.596 --> 00:02:31.184
1,2,3,4,5,6 valent elektronu.

00:02:31.184 --> 00:02:33.106
Əgər hidrogen iki

00:02:33.106 --> 00:02:35.398
elektronu var imiş kimi davrana bilsə

00:02:35.398 --> 00:02:37.788
xoşbəxt olardı, çünki sabit elektron
konfiqurasiyası olardı,

00:02:37.788 --> 00:02:41.218
Birinci təbəqə ancaq iki elektron
tələb edir,

00:02:41.218 --> 00:02:42.621
qalanları 8 tələb edir.

00:02:42.621 --> 00:02:45.214
Hidrogen düşünə bilər ki,
1 dənə elektron ala bilsə idim,

00:02:45.214 --> 00:02:46.787
helium kimi dayanıqlı olardım.

00:02:46.787 --> 00:02:49.288
Oksigen də düşünər ki, əgər iki elektron
alsam,

00:02:49.288 --> 00:02:51.159
neon kimi dayanıqlı olaram.

00:02:51.159 --> 00:02:53.759
Beləliklə, nəticədə elektronlarını birlikdə
istifadə edirlər.

00:02:53.759 --> 00:02:57.642
Bu elektron ilə bu elektron hidrogen üçün

00:02:57.642 --> 00:02:59.206
birlikdə paylaşılırlar.

00:02:59.206 --> 00:03:01.800
Hidrogen hiss edər ki, ikisini də işlədir
və daha

00:03:01.800 --> 00:03:03.125
dayanıqlı olur,

00:03:03.125 --> 00:03:04.676
bu , xarici təbəqəni dayanıqlı edir.

00:03:04.676 --> 00:03:06.301
ya da hidrogeni stabilləşdirir.

00:03:06.301 --> 00:03:08.027
Beləliklə, bu elektron hidrogenlə

00:03:08.027 --> 00:03:10.494
paylaşıla bilər və nəticədə

00:03:10.494 --> 00:03:13.027
hidrogen özünü Helium kimi aparar.

00:03:13.027 --> 00:03:14.465
Bu oksigen

00:03:14.465 --> 00:03:16.487
isə

00:03:16.487 --> 00:03:18.467
bu mübadilə prosesində nəsə əldə edir.

00:03:18.467 --> 00:03:20.236
O, elektron alır, bir elektron.

00:03:20.236 --> 00:03:22.856
Bu hidrogenlərin hər
birindən bir elektron götürür

00:03:22.856 --> 00:03:26.646
və sonra da özünü

00:03:26.646 --> 00:03:30.261
neon kimi stabil hiss edər.

00:03:30.261 --> 00:03:32.447
Ancaq bu kovalent rabitələr

00:03:32.447 --> 00:03:34.193
ancaq eyni dərəcədə
elektroməfi

00:03:34.193 --> 00:03:35.882
olduqda elektronları

00:03:35.882 --> 00:03:37.203
bölüşməklə olur .

00:03:37.203 --> 00:03:38.482
Molekulun geri qalan
hissəsində baş verəcəklər

00:03:38.482 --> 00:03:40.361
vacib ola bilər,

00:03:40.361 --> 00:03:42.323
amma belə halda,

00:03:42.323 --> 00:03:43.507
oksigen və hidrogen nümunəsində

00:03:43.507 --> 00:03:45.515
onların eyni elektromənfiliyi yoxdur.

00:03:45.515 --> 00:03:49.756
Oksigen elektron almağı
Hidrogendən daha çox sevir.

00:03:49.756 --> 00:03:51.416
Bu elektronlar birlikdə elə də

00:03:51.416 --> 00:03:52.617
çox vaxt keçirməyəcəklər.

00:03:52.617 --> 00:03:54.639
Burada onları çəkməyə çalışdım,

00:03:54.639 --> 00:03:57.941
bilirsiniz, bu valent elektronlar
bu nöqtələr kimidir.

00:03:57.941 --> 00:03:59.490
Ancaq bildiyimiz kimi, bu

00:03:59.490 --> 00:04:03.575
elektronlar nüvənin ətrafında,

00:04:03.575 --> 00:04:06.665
belə bir bulanıqlıqdadırlar,

00:04:06.665 --> 00:04:09.507
atomları yaradırlar.

00:04:09.507 --> 00:04:11.971
Deməli, belə tip kovalent rabitədə,

00:04:11.971 --> 00:04:15.459
bu elektronlar,bu rabitəyə aid elektronlar,

00:04:15.459 --> 00:04:18.316
hidrogenin ətrafından çox oksigenin 
ətrafında

00:04:18.316 --> 00:04:20.829
toplaşırlar.

00:04:20.829 --> 00:04:23.564
Bu iki elektron oksigenin ətrafında

00:04:23.564 --> 00:04:25.144
daha çox vaxt keçirəcək,

00:04:25.144 --> 00:04:27.425
nəinki hidrogenin ətrafında.

00:04:27.425 --> 00:04:30.360
Bu,oksigen daha elektromənfi 
olduğu üçün baş verir,

00:04:30.360 --> 00:04:31.773
bunu barədə indi danışacağıq.

00:04:31.773 --> 00:04:34.656
Bu kimyada doğrudan da vacib məsələdir,

00:04:34.656 --> 00:04:36.915
əsasən də üzki kimyanı öyrəndikdə.

00:04:36.915 --> 00:04:39.091
Çünki, bilirik ki, oksigen daha

00:04:39.091 --> 00:04:40.407
elektronmənfidir

00:04:40.407 --> 00:04:41.761
və elektronlar hidrogenə

00:04:41.761 --> 00:04:44.377
nisbətən oksigenin ətrafında daha çox
vaxt keçirir,

00:04:44.377 --> 00:04:47.135
bu tərəfdə yarım mənfi yük yaradır,

00:04:47.135 --> 00:04:50.517
bu tərəfdə isə yarım müsbət yük,

00:04:50.517 --> 00:04:55.712
suyun bu xüsusiyətlərə sahib olmasının
səbəbi budur,

00:04:55.712 --> 00:04:59.292
başqa videolarda bu barədə
daha dərinə gedəcəyik.

00:04:59.292 --> 00:05:00.984
Həm də, üzvi kimyanı öyrədikdə

00:05:00.984 --> 00:05:02.830
bu tipli bir neçə reaksiya

00:05:02.830 --> 00:05:04.745
proqnozlaşdırıla bilər

00:05:04.745 --> 00:05:06.525
ya da elektromənfiliyə görə

00:05:06.525 --> 00:05:09.833
yaranacaq rabitələr tapıla bilər.

00:05:09.833 --> 00:05:10.872
Əsasən də, oksidləşmə

00:05:10.872 --> 00:05:12.404
dərəcəsinə baxdıqda
və bu tip nümunələrdə

00:05:12.404 --> 00:05:15.436
elektromənfilik bunlar barədə çox 
şey deyəcək.

00:05:15.436 --> 00:05:19.037
Elektromənfiliyin nə olduğunu
bildiyimizə görə,

00:05:19.037 --> 00:05:21.435
gəlin biraz düşünək,

00:05:21.435 --> 00:05:24.062
dövri sistemə

00:05:24.062 --> 00:05:27.880
baxanda, dövri sistem boyunca,

00:05:27.880 --> 00:05:29.687
deyək ki, 1-ci qrupdan başlayırıq

00:05:29.687 --> 00:05:35.177
bu qrupdan gedək qrup

00:05:35.177 --> 00:05:38.464
gəlin deyək ki, halogenlərə,

00:05:38.464 --> 00:05:42.700
buradakı sarı sütun boyunca,

00:05:42.700 --> 00:05:44.131
elektromənfiliyin necə olacağını

00:05:44.131 --> 00:05:47.848
düşünürsünüz?

00:05:47.848 --> 00:05:49.232
Bunu müəyyənləşdirməyin yolu

00:05:49.232 --> 00:05:50.629
ekstrim nöqtələrini təyin etməkdir.

00:05:50.629 --> 00:05:53.965
Natriuma və
Xlora baxaq.

00:05:53.965 --> 00:05:54.935
Tövsiyə edirəm ki,

00:05:54.935 --> 00:05:56.930
videonu dayandırın və düşünün.

00:05:56.930 --> 00:05:58.624
Düşünürəm ki, bildiniz,

00:05:58.624 --> 00:06:01.293
bu da oxşar bir ideyadır,

00:06:01.293 --> 00:06:03.537
ionlaşma enerjisi ilə oxşar ideyadır.

00:06:03.537 --> 00:06:06.451
Natirumun xarici təbəqəsində 1

00:06:06.451 --> 00:06:07.785
elektronu var.

00:06:07.785 --> 00:06:09.855
Bu təbəqəni tamamlamaq
çətin olardı və

00:06:09.855 --> 00:06:12.036
daha dayanıqlı hala getmək üçün
sahib olduğu

00:06:12.036 --> 00:06:15.706
1 elektronu vermək ona daha asandır,

00:06:15.706 --> 00:06:18.688
beləliklə, onun Neon kimi dayanıqlı
konfiqurasiyası ola bilər.

00:06:18.688 --> 00:06:22.625
Bu da əslində elektron vermək istəyir.

00:06:22.625 --> 00:06:24.668
İonlaşma enerjisi videosunda gördük ki,

00:06:24.668 --> 00:06:26.783
az ionlaşma enerjisinin olmasının
səbəbi

00:06:26.783 --> 00:06:29.590
budur ki, qaz halında natirumdan bir elektron

00:06:29.590 --> 00:06:32.196
qoparmaq üçün çox enerji tələb 
edilmir,

00:06:32.196 --> 00:06:33.620
Ancaq Xlorda tam əksidir.

00:06:33.620 --> 00:06:35.708
Təbəqəni tamamlamaq üçün bir elektron
çatmır.

00:06:35.708 --> 00:06:37.580
Etmək istəyəcəyi son şey elektron
vermək

00:06:37.580 --> 00:06:40.682
olardı, doğrudan da bir elektron
almağı çox istəyir,

00:06:40.682 --> 00:06:42.937
nəticədə, Arqon kimi elektron 
konifqurasiyasına

00:06:42.937 --> 00:06:45.984
sahib olacaq, 3-cü təbəqəsini tamamlaya biləcək.

00:06:45.984 --> 00:06:49.118
Burada məntiq odur ki, Natrium 
elektron

00:06:49.118 --> 00:06:50.578
verir,

00:06:50.578 --> 00:06:52.880
Xlor isə elektron almaq 
istəyir.

00:06:52.880 --> 00:06:55.471
Xlor elektronları daha çox almaq
istəyir,

00:06:55.471 --> 00:06:59.727
ancaq Natirum elektron almaq istəməz,

00:06:59.727 --> 00:07:00.953
Buradakı qanunauyğunluğa görə

00:07:00.953 --> 00:07:02.505
soldan sağa getdikcə,

00:07:02.505 --> 00:07:04.815
elektromənfilik, gəlin bunu
yazım,

00:07:04.815 --> 00:07:07.089
elektromənfilik daha da artır.

00:07:07.089 --> 00:07:13.811
Sağa doğru getdikcə

00:07:13.811 --> 00:07:16.623
elektromənfilik artır.

00:07:16.623 --> 00:07:18.237
Qrup boyunca aşağı düşdükcə,

00:07:18.237 --> 00:07:22.403
elektromənfilik necə dəyişər?

00:07:22.403 --> 00:07:25.774
Aşağı getdikcə nə baş verəcək?

00:07:25.774 --> 00:07:27.250
Bir ipucu verəcəm.

00:07:27.250 --> 00:07:31.246
Atom radiusu barədə düşünün,

00:07:31.246 --> 00:07:31.973
videonu dayandırın və

00:07:31.973 --> 00:07:32.896
düşünün.

00:07:32.896 --> 00:07:34.747
Aşağı getdikcə elektromənfilik çox

00:07:34.747 --> 00:07:36.871
olacaq yoxsa az?

00:07:36.871 --> 00:07:39.267
Düşünürəm ki, öhdəsindən gəldiniz,

00:07:39.267 --> 00:07:41.810
atom radiusu videosundan
bilirik ki,

00:07:41.810 --> 00:07:44.093
daha çox təbəqə əlavə etdikcə,

00:07:44.093 --> 00:07:46.191
atom daha da böyüyür.

00:07:46.191 --> 00:07:50.838
Seziumun xarici təbəqəsində
1 elektron var,

00:07:50.838 --> 00:07:52.150
6-cı təbəqəsində yerləşir,

00:07:52.150 --> 00:07:55.854
Litiumun da 1 elektronu var.

00:07:55.854 --> 00:07:57.620
Bütün birinci qrup

00:07:57.620 --> 00:07:59.471
elementlərinin son təbəqəsində
1 elektronu

00:07:59.471 --> 00:08:01.746
var, ancaq bu 55-ci elektron,

00:08:01.746 --> 00:08:03.282
yəni Seziumun son təbəqəsindəki

00:08:03.282 --> 00:08:05.810
elektron, Litiumda ya da Hidrogendə olan

00:08:05.810 --> 00:08:08.334
xarici təbəqə elektronlarından daha çox
uzaqdadır.

00:08:08.334 --> 00:08:12.156
Buna görə də, deməli,

00:08:12.156 --> 00:08:14.460
bu elektron və nüvə arasından daha çox
müdaxilə

00:08:14.460 --> 00:08:16.792
var, aralarında olan digər bütün
elektronlara

00:08:16.792 --> 00:08:18.403
nəzərən bu da çox uzaqdır,

00:08:18.403 --> 00:08:20.513
buna görə də onu almaq asan olur.

00:08:20.513 --> 00:08:24.780
Sezium elektronu verəcəkdir,

00:08:24.780 --> 00:08:27.698
elektron verməyə daha meyillidir.

00:08:27.698 --> 00:08:30.752
Hidrogenə nisbətən elektron verməyi
daha çox istəyir.

00:08:30.752 --> 00:08:33.159
Verilmiş qrupda aşağı getdikcə,

00:08:33.159 --> 00:08:39.045
elementlər daha az elektromənfi olur.

00:08:39.045 --> 00:08:41.115
Bunlara əsaslanaraq

00:08:41.115 --> 00:08:44.586
ən elektromənfi

00:08:44.586 --> 00:08:46.016
atom hansıdır?

00:08:46.016 --> 00:08:47.467
Onlar ən üst və ən sağda

00:08:47.467 --> 00:08:50.447
olanlar olacaq,

00:08:50.447 --> 00:08:52.478
buradakılar.

00:08:52.478 --> 00:08:54.634
Bunlar ən elektromənfilər olacaq.

00:08:54.634 --> 00:08:56.837
Bəzən təsirsiz qazlara heç baxmırıq

00:08:56.837 --> 00:08:59.092
çünki, onlar reaktiv deyil,

00:08:59.092 --> 00:09:01.133
hətta kovalent rabitə belə yaratmırlar,

00:09:01.133 --> 00:09:02.597
çünki onlar xoşbəxtdirlər.

00:09:02.597 --> 00:09:03.896
Buradakı simvollar,

00:09:03.896 --> 00:09:06.119
onlar bəzən kovalent rabitələr yaradacaq,

00:09:06.119 --> 00:09:09.855
yaradanda da, bu elektronları almaq
istəyəcək.

00:09:09.855 --> 00:09:11.524
Ən az elektromənfilər hansıdır? Bəzən onları

00:09:11.524 --> 00:09:13.620
elektromüsbət adlandırırlar.

00:09:13.620 --> 00:09:15.570
Ən aşağıda solda olanlar.

00:09:15.570 --> 00:09:18.328
Buradakılar.

00:09:18.328 --> 00:09:19.569
Sezium kimi,

00:09:19.569 --> 00:09:21.835
onların verəcək sadəcə bir elektronu var,

00:09:21.835 --> 00:09:25.333
nəticədə onları, Ksenon kimi stabil hala gətirir,

00:09:25.333 --> 00:09:27.510
ancaq qrup 2 elementləri nümunəsində

00:09:27.510 --> 00:09:28.525
onlar iki elektron verə

00:09:28.525 --> 00:09:29.547
bilərlər, onlar üçün iki

00:09:29.547 --> 00:09:31.813
elektron vermək almaqdan asandır.

00:09:31.813 --> 00:09:34.145
Onlar böyük atomlardır.

00:09:34.145 --> 00:09:35.925
Bu xarici təbəqədəki elektronlar

00:09:35.925 --> 00:09:39.448
nüvəyə daha az cəlb olunur.

00:09:39.448 --> 00:09:40.718
Dövri sistemdə,

00:09:40.718 --> 00:09:42.562
aşağı sol küncdən

00:09:42.562 --> 00:09:44.787
yuxarı sağ küncə getdikcə,

00:09:44.787 --> 00:09:48.787
elektromənfilik artır.