1
00:00:07,596 --> 00:00:11,845
Balık sürüleri nasıl uyum içinde yüzüyor?

2
00:00:11,845 --> 00:00:16,409
Beyninizdeki küçücük hücreler
sizi siz yapan karışık düşünceleri,

3
00:00:16,409 --> 00:00:17,470
anıları

4
00:00:17,470 --> 00:00:20,377
ve bilinci nasıl meydana getirir?

5
00:00:20,377 --> 00:00:24,006
Şaşırtıcı bir şekilde bu soruların
aynı genel cevabı var:

6
00:00:24,006 --> 00:00:25,481
Belirme

7
00:00:25,481 --> 00:00:29,770
ya da basit elementlerin
geniş gruplarından

8
00:00:29,770 --> 00:00:33,942
komplike davranışların ve işlevlerin
kendiliğinden yaratışı.

9
00:00:33,942 --> 00:00:37,044
Birçok hayvan gibi balıklar da
sürü halinde yaşıyorlar

10
00:00:37,044 --> 00:00:40,002
ama bunun nedeni birbirlerinin 
arkadaşlığını sevdikleri için değil.

11
00:00:40,002 --> 00:00:42,292
Hayatta kalma meselesi.

12
00:00:42,292 --> 00:00:45,569
Balık sürüleri, aç avcı hayvanlardan 
sakınmalarına yardımcı olan

13
00:00:45,569 --> 00:00:48,208
karışık sürü davranışları gösterirken

14
00:00:48,208 --> 00:00:53,679
yalnız bir balık 
hızlıca kolay yem olarak seçilir.

15
00:00:53,679 --> 00:00:57,162
Peki hangi zeki balık lider yetkili?

16
00:00:57,162 --> 00:00:59,122
Aslında kimse değil

17
00:00:59,122 --> 00:01:01,243
ve herkes öyle.

18
00:01:01,243 --> 00:01:02,763
Peki bu ne anlama geliyor?

19
00:01:02,763 --> 00:01:07,330
Balık sürüleri, planlı koordinasyon gibi 
görünen hareketlerle görkemli bir şekilde

20
00:01:07,330 --> 00:01:09,745
kıvrılır, döner
ve köpek balıklarından kaçarken

21
00:01:09,745 --> 00:01:14,799
her balık aslında sadece
köpek balıklarıyla hiç alakası olmayan

22
00:01:14,799 --> 00:01:17,242
iki temel kuralı takip ediyorlar:

23
00:01:17,242 --> 00:01:21,238
Birincisi, komşunuza yakın
ama çok da yakın durmayın

24
00:01:21,238 --> 00:01:24,460
ve ikincisi de yüzmeye devam edin.

25
00:01:24,460 --> 00:01:30,054
Canlılar olarak, balıklar bu yerel
etkileşimlerin ufak ayrıntılarına odaklı

26
00:01:30,054 --> 00:01:34,375
ama yeteri kadar balık gruba katılırsa
dikkate değer bir şey gerçekleşiyor.

27
00:01:34,375 --> 00:01:39,908
Tek bir balığın hareketi, tümüyle 
yeni bir varlık tarafından belirleniyor:

28
00:01:39,908 --> 00:01:43,905
Kendine özgü bir takım 
eşsiz davranışları olan bir sürü.

29
00:01:43,905 --> 00:01:46,861
Sürü, tek bir balık tarafından
kontrol edilmiyor.

30
00:01:46,861 --> 00:01:50,852
Bu durum sadece doğru 
bir takım yerel kuralları takip eden

31
00:01:50,852 --> 00:01:53,698
yeteri kadar balığınız varsa 
ortaya çıkıyor.

32
00:01:53,698 --> 00:01:56,627
Tekrar tekrar gerçekleşen bir kaza gibi

33
00:01:56,627 --> 00:01:59,391
tüm okyanustaki balıkların 
güvenilir bir şekilde

34
00:01:59,391 --> 00:02:01,694
av olmaktan kaçınmalarını sağlıyor.

35
00:02:01,694 --> 00:02:03,881
Sadece balıklar için de geçerli değil.

36
00:02:03,919 --> 00:02:06,498
Belirme, karşılıklı etkileşen elementlerin

37
00:02:06,498 --> 00:02:09,224
birçok karışık sistemlerinin 
temel bir özelliği.

38
00:02:10,084 --> 00:02:15,827
Örneğin, milyonlarca kum tanesinin
birbirine çarpması ve karışma şekli

39
00:02:15,827 --> 00:02:21,747
neredeyse her zaman dalgalanmanın
aynı temel desenini üretiyor.

40
00:02:22,018 --> 00:02:24,133
Atmosferde nem donduğunda

41
00:02:24,133 --> 00:02:27,511
su moleküllerinin 
belli bağlama özellikleri

42
00:02:27,511 --> 00:02:32,951
eksiksiz biçimde çok güzel kar taneleri
oluşturan yayılan örgüler oluşturuyor.

43
00:02:33,453 --> 00:02:36,526
Belirmeyi bu kadar karışık yapan şey ise

44
00:02:36,526 --> 00:02:41,362
bir arabanın motoru gibi basit bir şekilde
parçalara ayırarak anlayamamanız.

45
00:02:41,362 --> 00:02:46,068
Bir şeyleri parçalarına ayırmak karışık 
bir sistemi anlamanın ilk iyi adımıdır.

46
00:02:46,068 --> 00:02:49,437
Ama eğer bir balık sürüsünü
tek bir balığa indirgerseniz

47
00:02:49,437 --> 00:02:51,598
avcı hayvanlardan
sakınma becerisini kaybeder

48
00:02:51,598 --> 00:02:53,909
ve geriye üzerine çalışılacak
hiçbir şey kalmaz.

49
00:02:53,909 --> 00:02:57,226
Eğer beyni tekil nöronlarla indirgerseniz

50
00:02:57,391 --> 00:03:00,606
adı çıkmış güvenilmez 
bir şeyle baş başa kalırsınız

51
00:03:00,606 --> 00:03:04,109
ve düşündüğümüz ve davrandığımız gibi
bir şeyle alakası olmaz,

52
00:03:04,109 --> 00:03:05,364
en azından çoğu zaman.

53
00:03:05,504 --> 00:03:08,663
Yine de şu anda düşündüğünüz her neyse

54
00:03:08,663 --> 00:03:12,847
beyninizin köşesinde bulunan
tek bir nörona bağlı değil.

55
00:03:12,847 --> 00:03:19,184
Aksine akıl birçok nöronun
toplu faaliyetlerinden doğar.

56
00:03:22,694 --> 00:03:25,100
İnsan beyninde milyarlarca nöron

57
00:03:25,100 --> 00:03:28,517
ve tüm bu nöronlar arasında
trilyonlarca bağlantı bulunuyor.

58
00:03:28,517 --> 00:03:32,149
Bunun gibi oldukça 
komplike bir sistemi başlattığınızda

59
00:03:32,149 --> 00:03:36,304
her tür garip şekilde davranabilir
ama öyle olmuyor.

60
00:03:36,304 --> 00:03:40,847
Beynimizdeki nöronlar tıpkı balıklar gibi 
basit kuralları takip ediyorlar

61
00:03:40,847 --> 00:03:45,428
böylelikle bir grup olarak 
faaliyetleri; simaları tanıma,

62
00:03:45,428 --> 00:03:48,697
aynı işi başarılı bir şekilde 
sürekli tekrarlamana

63
00:03:48,697 --> 00:03:52,531
ve herkesin sende sevdiği 
tüm o saçma sapan alışkanlıklara

64
00:03:52,531 --> 00:03:58,319
sahip olman gibi şeyleri yapmanı sağlayan 
güvenilir modellere kendini örgütlüyor.

65
00:03:58,319 --> 00:04:01,896
O halde mesele beyin olduğunda
basit kurallar neler?

66
00:04:01,896 --> 00:04:05,241
Beyindeki her nöronun temel işlevi

67
00:04:05,241 --> 00:04:09,073
diğer nöronları ya uyarmak 
ya da durdurmak.

68
00:04:09,073 --> 00:04:12,195
Eğer birkaç nöronu basit bir devre
içinde birbirine bağlarsanız

69
00:04:12,195 --> 00:04:15,029
ritmik faaliyet modelleri oluşturabilir,

70
00:04:15,029 --> 00:04:18,465
bir sinyali arttıran 
veya durduran döngüleri,

71
00:04:18,465 --> 00:04:20,276
çakışan dedektörleri

72
00:04:20,276 --> 00:04:22,564
ve engelleyici frenleri kaldırarak

73
00:04:22,564 --> 00:04:26,877
iki engelleyici nöronun 
başka bir nöronu etkinleştirebildiği

74
00:04:26,877 --> 00:04:29,480
disinhibisyonu geri bildirebilirsiniz.

75
00:04:29,480 --> 00:04:32,086
Gitgide daha fazla nöron bağlandıkça

76
00:04:32,086 --> 00:04:36,333
ağdan giderek daha çok
ritmik faaliyet modelleri ortaya çıkar.

77
00:04:36,333 --> 00:04:41,555
Kısa süre içinde aynı anda 
o kadar çok nöron

78
00:04:41,555 --> 00:04:43,737
birçok farklı şekilde 
etkileşmeye başlar ki

79
00:04:43,737 --> 00:04:46,184
sistem kaotik bir hale gelir.

80
00:04:46,184 --> 00:04:49,806
Ağ faaliyetinin yörüngesi, daha evvel 
açıklanan basit yerel devrelerle

81
00:04:49,806 --> 00:04:51,870
kolay bir şekilde açıklanamaz.

82
00:04:51,870 --> 00:04:54,837
Yine de bu kaostan
modeller ortaya çıkabilir

83
00:04:54,837 --> 00:04:57,232
ve daha sonrasında 
tekrarlanabilir bir şekilde

84
00:04:57,232 --> 00:04:59,155
defalarca ortaya çıkmaya devam eder.

85
00:04:59,155 --> 00:05:02,243
Bir noktada bu faaliyet 
modellerinin ortaya çıkışı

86
00:05:02,243 --> 00:05:04,529
yeterince karışık

87
00:05:04,529 --> 00:05:09,099
ve kendi biyolojik kökenlerini araştırmaya
başlayacak kadar meraklı hale gelirler

88
00:05:09,099 --> 00:05:10,729
ki belirmeyi saymıyorum bile.

89
00:05:11,643 --> 00:05:15,605
Çok farklı ölçeklerde belirme olgusunda
bulduğumuz şey ise

90
00:05:15,605 --> 00:05:19,335
balıkların sergilediği 
aynı göze çarpan özelliğin olması.

91
00:05:19,335 --> 00:05:24,112
Bu belirme başka birinin veya bir şeyin
başta olmasını gerektirmiyor.

92
00:05:24,682 --> 00:05:26,502
Eğer doğru kurallar geçerliyse

93
00:05:26,502 --> 00:05:28,798
ve bazı temel şartlar karşılanırsa

94
00:05:28,798 --> 00:05:33,116
karışık sistem sürekli 
aynı alışkanlıklara geri dönecek,

95
00:05:33,116 --> 00:05:35,687
kaosu düzene dönüştürecektir.

96
00:05:35,687 --> 00:05:40,064
Bu, hücrelerinizin çalışmasına 
izin veren moleküler kargaşa,

97
00:05:40,064 --> 00:05:43,940
düşüncelerinizi ve kimliğinizi 
oluşturan karışık nöronlar,

98
00:05:43,940 --> 00:05:46,070
aile ve arkadaş ağınız,

99
00:05:46,070 --> 00:05:50,890
gezegenimizdeki şehirlerimizin
ekonomisi ve yapıları açısından çok doğru.