WEBVTT

00:00:06.926 --> 00:00:09.938
بەڕاستی، شاری ئاسمان، بێزارکەرە.

00:00:09.938 --> 00:00:12.988
ئەگەر لە نێوان بالەخانەکانەوە سەیری
ئاسمان بکەیت،

00:00:12.988 --> 00:00:15.248
لەوانەیە بتوانیت حەوتەوانەی
ورچی گەورە،

00:00:15.248 --> 00:00:17.392
یان ئەستێرەکانی قایشی ئۆریۆن ببینیت.

00:00:17.392 --> 00:00:18.131
بەڵام بوەستە.

00:00:18.131 --> 00:00:21.419
سەیری ئەوێ بکە و پەنجەت ڕابگرە.

00:00:21.419 --> 00:00:24.059
پێت وایە چەند ئەستێرە
لە پشت پەنجەتەوە بن؟

00:00:24.059 --> 00:00:26.603
دە، بیست؟ دووبارە بیر بکەوە.

00:00:26.603 --> 00:00:29.305
ئەگەر سەیری پشت پەنجە گەورەت بکەیت

00:00:29.305 --> 00:00:31.406
بە تەلەسکۆبی بۆشایی هەبڵ،

00:00:31.406 --> 00:00:34.318
لە بری خاڵی ڕووناکی،
خاڵی لێڵ دەبینیت

00:00:34.318 --> 00:00:35.873
ئەمانە ئەستێرە نین.

00:00:35.873 --> 00:00:38.857
بەڵکو گەلە ئەستێرەن، 
گەلە ئەستێرەکەی ئێمە "ڕێگەی کاکێشان".

00:00:38.857 --> 00:00:41.119
شاری پڕ لە ملیاران ئەستێرەن،

00:00:41.119 --> 00:00:46.472
و زیاتر لە یەک هەزاریان شاردراونەتەوە
لە پشت پەنجە گەورەی تۆوە.

00:00:46.472 --> 00:00:49.592
گەردوون لەوە گەورەترە کە تۆ
دەیبینیت لە شارەکەتەوە،

00:00:49.592 --> 00:00:53.941
و تەنانەت گەورەترە لەو ئاسمانە پڕ 
دەیبینیت لە دێهاتەکانەوە ئەستێرەیی.

00:00:53.941 --> 00:00:57.776
ئەمە گەردوونە وەک ئەوەی
ئەستێرەناسە فیزیاییەکان دەیبینن،

00:00:57.776 --> 00:01:03.461
کە ئەستێرەی تێدایە زیاتر لە
گشت دەنکۆڵە لمینەکانی سەر زەوی.

00:01:03.461 --> 00:01:05.397
بە ڕوانین لە ئەستێرەکان لە شەودا،

00:01:05.397 --> 00:01:08.808
تۆ بەشێکت وەرگرتووە لە کۆنترین زانستی
مێژووی مرۆڤایەتی.

00:01:08.808 --> 00:01:10.749
زانستی ئاسمانەکان کۆنترە لە

00:01:10.749 --> 00:01:14.843
زانستی دەریاوانی، کشتووکاڵ، تەنانەت
لە خودی زانستی زمانیش.

00:01:14.843 --> 00:01:19.499
بەڵام پێچەوانەی زانستەکانی تر
ئەستێرەناسی بەندە لەسەر تێڕوانین.

00:01:19.499 --> 00:01:23.164
ئێمە ناتوانین گریمانەکانی تاقیکردنەوە
کانمان دیاری بکەین لە تاقیگەکان.

00:01:23.164 --> 00:01:26.150
باشترین تەکنەلۆجیاکان دەتوانێت
مرۆڤ بنێرێتە سەر مانگ،

00:01:26.150 --> 00:01:29.149
و مانگی دەسکرد بنێرێت بۆ قەراغی
سیستەمی خۆرمان.

00:01:29.149 --> 00:01:31.508
بەڵام ئەو دووریانە زۆر ورد و نادیارن

00:01:31.508 --> 00:01:34.601
بە بەراورد بەو دووریە گەورەیەی
لە نێوان ئەستێرەکاندا هەیە.

00:01:34.601 --> 00:01:37.744
کەوایە چۆن دەتوانین هێندە زۆر بزانین
لە بارەی گەلە ئەستێرەکانی تر.

00:01:37.744 --> 00:01:41.871
لە چی درووست بوون، ژمارەیان چەندە،
یان هەر بەڕاستی بوونیان هەیە؟

00:01:41.871 --> 00:01:45.924
باشە، دەتوانین بە یەکەم شت دەست پێبکەین
کە دەیبینین لە شەودا: ئەستێرەکان.

00:01:45.924 --> 00:01:49.161
ئەوەی هەوڵ دەدەین فێری بین
تایبەتمەندییەکانیانە.

00:01:49.161 --> 00:01:53.504
لە چی درووست بوون؟ چەندە گەرمن؟
چەندە گەورەن؟ چەند کۆنن؟

00:01:53.504 --> 00:01:55.882
چەندە دوورن لە زەوییەوە؟

00:01:55.882 --> 00:01:57.144
و بڕوا دەکەی یان نا،

00:01:57.144 --> 00:02:02.225
دەتوانین هەموو ئەم شتانە فێر بین تەنها
بەو تیشکەی لە ئاسماندا دەدرەوشێتەوە.

00:02:02.225 --> 00:02:06.964
دەتوانین پەیامی ئەستێرەیی ئەستێرەیەک لێک
بدەینەوە، بە کردنی تیشکەکەی بە پەلکەزێڕینە

00:02:06.964 --> 00:02:09.059
کاتێک سەیری پەلکەزێڕینە
دەکەیت لەسەر زەویەوە،

00:02:09.059 --> 00:02:11.008
تۆ لە ڕاستیدا سەیری ڕووناکی 
خۆر دەکەیت

00:02:11.008 --> 00:02:14.309
کە بڵاو بۆتەوە بەنێو
دڵۆپەی ئاو لە بەرگە.هەوادا

00:02:14.309 --> 00:02:17.520
و بووەتە هۆی درووست بوونی
هەموو ئەو شەپۆلە جیاوازانە.

00:02:17.520 --> 00:02:19.903
و کاتێک توێژینەوە لە ڕووناکی
ئەستێرەکانی تر دەکەین،

00:02:19.903 --> 00:02:23.685
دەتوانین خۆمان پەلکەزێڕینە درووست بکەین بە
خێرایی، بێ بەکارهێنانی دڵۆپەی ئاو،

00:02:23.685 --> 00:02:27.503
بەڵکو بە بەکارهێنانی چەند ئامێرێک
کە ڕووناکی بڵاو دەکەنەوە.

00:02:27.503 --> 00:02:30.005
کاتێک سەیری ڕووناکییە بڵاوەکەی
خۆر دەکەین،

00:02:30.005 --> 00:02:33.466
شتێکی سەیر دەبینین:
هێڵێکی ڕەش لە پەلکەزێڕینەکەماندا.

00:02:33.466 --> 00:02:37.090
ئەم ‌هێڵانە تایبەتمەندیی و جێ پەنجەی
گەردیلەکاننە.

00:02:37.090 --> 00:02:42.087
هەرجۆرێک لە گەردیلە لە بەرگەهەوادا ڕووناکی
هەڵدەمژن لە درێژە شەپۆلێکی دیاریکراودا.

00:02:42.087 --> 00:02:46.576
و ڕێژەی ئەم هەڵمژینە بەندە لەسەر
ژمارەی گەردیلەکان.

00:02:46.576 --> 00:02:50.598
بۆیە بە ڕوانین لەو ڕێژە ڕووناکیەی دیار
نەماوە لە تایبەتمەندیەکانی شەپۆلەکەدا،

00:02:50.598 --> 00:02:53.912
دەتوانین ئەو توخمانە بدۆزینەوە
کە لە بەرگە هەوای خۆردا هەن،

00:02:53.912 --> 00:02:56.620
لەگەڵ ڕێژەی چڕییەکانیان.

00:02:56.620 --> 00:02:59.729
و هەمان بیرۆکە بەکاردێت بۆ توێژینەوە
لەسەر ئەستێرەکانی تر.

00:02:59.729 --> 00:03:02.466
پەلکەزێڕینەیەکی شەبەنگی درووست بکە،
بزانە چی دیار نامێنێت،

00:03:02.466 --> 00:03:04.719
و توخمەکانی ناوی بدۆزەوە.

00:03:04.719 --> 00:03:08.354
ئێستا تۆ دەزانیت ئەستێرەکان
لەچی درووست بوون.

00:03:08.354 --> 00:03:11.999
بەڵام ئێمە تەنها خۆمان نابەستینەوە
بەو شەپۆلانەی بە چاو دەبینرێن.

00:03:11.999 --> 00:03:14.051
شەپۆلی ڕادیۆییش هەیە.

00:03:14.051 --> 00:03:17.123
بەڵێ، دەتوانیت ١٠٠ گۆرانی بیڵبۆرد
بهێنێتە نێو سەیارەکەت،

00:03:17.123 --> 00:03:21.314
بەس دەشتوانێت بە ناو بۆشاییدا بروات
بەبێ هیچ بەربەستێک.

00:03:21.314 --> 00:03:22.828
لەبەر ئەوەی تا ئێستا هاتوون،

00:03:22.828 --> 00:03:26.487
شەپۆلی ڕادیۆیی دەتوانێت سەرەتاکانی
مێژووی گەردوونمان پێ بڵێت،

00:03:26.487 --> 00:03:30.457
لەدوای چەند هەزار ساڵێکی کەم
لە تەقینەوە گەورەکەوە.

00:03:30.457 --> 00:03:34.321
و دەتوانین توێژینەوە بکەین لەسەر، تیشکی
ژێرسوور، کە دەردەدرێن لەلایەن شتە ساردەکان

00:03:34.321 --> 00:03:37.041
وەک گاز و هەوری تۆزاوی لە بۆشاییدا،

00:03:37.041 --> 00:03:42.199
و تیشکی سەرو وەنەوشەیی کە دەردەدرێن لە ئەو
ئەستێرە گەرمانەی درووست بوون لەو هەورانە.

00:03:42.199 --> 00:03:44.871
خوێندنی ئەم شەپۆلانەی تیشك

00:03:44.871 --> 00:03:47.245
وێنەیەکی تەواوترمان پێ دەبەخشێت
بۆ هەر تەنێک

00:03:47.245 --> 00:03:49.942
لەگەڵ ڕوانینێکی جیاواز بۆ گەردوون.

00:03:49.942 --> 00:03:54.290
لەبەر ئەم هۆکارە، زانایانی فیزیای ئەستێرە
ناسی، جۆرەها تەلسکۆبی جیاواز بەکاردێنن

00:03:54.290 --> 00:03:58.911
بۆ چاودێری شەبەنگ لە تیشکی ژێرسوورەوە بۆ
تیشکی سەروبنەوشەیی بۆ تیشکی ئێکس،

00:03:58.911 --> 00:04:03.141
لە دەفری گەورەی ڕادیۆییەوە بۆ
ئاوێنەی زیوین و بۆ سەتەلایتەکانی بۆشایی

00:04:03.141 --> 00:04:08.018
بە پێچەوانەوە پشکنینی ڕووناکی بەری
پێ دەگیرێت، لەلایەن بەرگە هەوای زەویەوە.

00:04:08.018 --> 00:04:09.973
زانایانی فیزیای ئەستێرەناسی تەنها

00:04:09.973 --> 00:04:13.385
ملیاران ئەستێرە لەنێوان ملیاران
گەلە ئەستێرە نابین.

00:04:13.385 --> 00:04:17.223
بەڵکو دەیان بیستن، هەستیان پێ دەکەن
لە ڕێی چەندین کەناڵەوە،

00:04:17.223 --> 00:04:19.387
هەر یەکەو هەڵگری چیرۆکێکی جیاوازە.

00:04:19.387 --> 00:04:24.055
بەڵام هەموویان بە ڕوناکی دەست پێدەکەن، ئەو
جۆرەی کە دەبینرێت و ئەو جۆرەش کە نابینرێت.

00:04:24.055 --> 00:04:26.697
دەتەوێت نهێنی گەردوون بزانیت؟

00:04:26.697 --> 00:04:28.314
تەنها شوێن ڕووناکی بکەوە.