WEBVTT

00:00:15.291 --> 00:00:16.896
Herkese merhaba.

00:00:16.897 --> 00:00:18.659
Adım gerçekten de Zeynep Tüfekçi,

00:00:18.660 --> 00:00:21.511
doğru yazılmış, bunun 
için çok minnettarım.

00:00:21.512 --> 00:00:23.641
Her 100 vakanın birinde başıma geliyor.

00:00:23.642 --> 00:00:24.696
(Kahkaha)

00:00:24.697 --> 00:00:29.480
Aslen Türküm ve bu konuşmalar
hakkında konuşmak istiyorum.

00:00:29.481 --> 00:00:32.726
Fikirlerin bu dünyada hayata geçişi
hakkında konuşmak istiyorum.

00:00:32.728 --> 00:00:34.244
Daha derine inmek için

00:00:34.245 --> 00:00:36.875
konuların nasıl tartışıldığı, 
nasıl sorgulandığı

00:00:36.879 --> 00:00:41.106
ve sahip olduğumuz bu bilgilerin
nasıl kullanılacağı hakkında

00:00:41.107 --> 00:00:42.516
konuşmak istiyorum.

00:00:42.517 --> 00:00:45.435
Kony 2012 ile söze başlamak istiyorum.

00:00:45.445 --> 00:00:48.114
Sizi göremiyorum, eğer bu bir sınıf olsa,
hemen sorardım:

00:00:48.115 --> 00:00:49.986
''Kaçınızın bundan haberi var?''

00:00:49.987 --> 00:00:54.009
Herkes elini kaldırırdı, çünkü neredeyse
herkesin haberi var olurdu.

00:00:54.010 --> 00:00:56.772
Bu olay 2 yıl önce bir video paylaşılınca,

00:00:56.773 --> 00:01:00.727
şu an 100 milyon kez 
izlendiğini görüyorsunuz,

00:01:00.728 --> 00:01:03.487
bu oranın çoğu ilk birkaç hafta 
içinde gerçekleşti.

00:01:03.488 --> 00:01:06.133
Video Josep Kony hakkındaydı,

00:01:06.134 --> 00:01:07.766
Uganda'da yaşayan

00:01:07.767 --> 00:01:09.527
resmi bir savaş suçlusu,

00:01:09.531 --> 00:01:13.931
bu 30 dakikalık etkileyici, ilginç video

00:01:13.932 --> 00:01:16.872
çok kesin ve sert çizgilerle

00:01:16.882 --> 00:01:20.111
bize bir iyi ve kötü hikayesi anlatıyordu.

00:01:20.112 --> 00:01:22.365
Öyle ki pek çoğumuz izledik bunu,

00:01:22.366 --> 00:01:23.605
insanlar etkilendi,

00:01:23.606 --> 00:01:25.453
ünlüler konu hakkında tvit attılar,

00:01:25.454 --> 00:01:27.403
internette hızla yayıldı.

00:01:27.404 --> 00:01:30.100
Bariz ve basit bir hikaye 
gibi görünüyordu.

00:01:30.101 --> 00:01:33.670
Hakkında konuşan bu insanlar
tarafından yayılıyordu.

00:01:33.671 --> 00:01:35.415
Bu tabloya bakınca,

00:01:35.416 --> 00:01:39.857
on milyonlarca insanın Joseph Kony 
ve ''Let's Stop it'' sloganı hakkında

00:01:39.858 --> 00:01:41.128
konuştuğunu görürsünüz,

00:01:41.129 --> 00:01:45.639
tüm bu kaynaklar bu soruna aktarılmalı.

00:01:46.449 --> 00:01:52.127
Hikayeyi dinlediğimiz insan Jason Russell.

00:01:52.128 --> 00:01:53.561
Bu Gavin.

00:01:53.562 --> 00:01:55.427
Hikayeyi oğluna anlatıyor.

00:01:55.428 --> 00:01:57.413
Bunu tanımlamak bizim için çok kolay:

00:01:57.414 --> 00:02:00.361
Jason sıradan bir insana benziyor,

00:02:00.362 --> 00:02:02.091
oğlu da çok sevimli.

00:02:02.092 --> 00:02:06.871
Bu filmde iyi adamların 
kim olduğunu merak ediyorsanız,

00:02:06.872 --> 00:02:08.650
--çünkü film gibi--

00:02:08.651 --> 00:02:10.195
muhtemel adaylarımız.

00:02:10.196 --> 00:02:12.174
Kötü adamlar kim peki? Buyurun.

00:02:12.175 --> 00:02:14.420
Joseph Kony, eğer ana fikri kaçırdıysanız,

00:02:14.421 --> 00:02:15.656
Hitler var biliyorsunuz.

00:02:15.657 --> 00:02:17.179
Tarihteki en kötü adam kendisi;

00:02:17.180 --> 00:02:20.114
videonun algısı bu muhtemelen.

00:02:20.115 --> 00:02:22.777
Şimdi, bu olanlar gerçek:

00:02:22.778 --> 00:02:24.970
Joseph Kony resmi bir savaş suçlusu.

00:02:24.971 --> 00:02:26.635
Bu ciddi bir sorun.

00:02:26.636 --> 00:02:29.687
Gerçek sorunu veya sivil savaş sonrası

00:02:29.688 --> 00:02:31.930
Uganda'da yaşanan asıl sorunları

00:02:31.931 --> 00:02:34.740
küçültecek hiçbir şey yok.

00:02:34.741 --> 00:02:38.623
Yani ortada çok fazla sorun var

00:02:38.624 --> 00:02:41.700
fakat hikaye bize o kadar koyu,

00:02:41.701 --> 00:02:45.641
kalbimizi söküp alan
bir edayla anlatıldı ki

00:02:45.642 --> 00:02:47.221
fazla basitti.

00:02:47.222 --> 00:02:48.830
Tamamen doğru bile değildi.

00:02:48.831 --> 00:02:54.781
Çok basite indirgendi 
ve sindirebileceğimiz bir şekle sokuldu.

00:02:54.783 --> 00:02:57.697
YouTube'u açıp

00:02:57.698 --> 00:02:59.353
konuyu aramaya başlarsanız,

00:02:59.354 --> 00:03:01.863
Twitter veya başka bir
sosyal medya hesabı olsun,

00:03:01.864 --> 00:03:03.956
Rosebell Kagumire'a rastlarsınız,

00:03:03.957 --> 00:03:06.614
kendisi Ugandalı blogger ve gazeteci.

00:03:06.615 --> 00:03:08.685
Dünya gerçekten harika bir yer,

00:03:08.686 --> 00:03:11.636
çünkü tüm yaptığı şey dizüstünü açıp

00:03:11.829 --> 00:03:13.896
kamerasını kullanmaktı,

00:03:13.897 --> 00:03:16.326
kaliteli yapım yok burada.

00:03:16.327 --> 00:03:18.532
Orijinal ''Stop Kony'' videosu,

00:03:18.533 --> 00:03:22.209
30 dakikalık harika bir
yapım ve anlatıydı;

00:03:22.210 --> 00:03:26.235
burada ise yanlış ışıklandırma,
şu arka plana bir bakın,

00:03:26.236 --> 00:03:31.313
çalışma masasında ve sadece konuşuyor.

00:03:31.314 --> 00:03:33.171
Ancak onu dinlerseniz,

00:03:33.172 --> 00:03:35.601
- ve Twitter'da onu 
takip etmenizi öneriyorum,

00:03:35.602 --> 00:03:36.808
harika biri -

00:03:36.809 --> 00:03:39.837
Savaşa dair karışık bir hikaye anlatıyor,

00:03:39.838 --> 00:03:43.092
kaynakların ve kaynak
yetersizliğinin sebep olduğu,

00:03:43.093 --> 00:03:45.108
insanların ötekileştirilmesi,

00:03:45.109 --> 00:03:48.162
Kony olayının üstünden 6.7 yıl geçtiği,

00:03:48.163 --> 00:03:50.979
Uganda'da asıl sorunun şu an bu olmadığı,

00:03:50.980 --> 00:03:53.722
bu adam yakalanacak olsa dahi,

00:03:53.723 --> 00:03:56.629
Uganda'da hiçkimsenin sırf bu adamı

00:03:56.630 --> 00:03:59.214
yakalamak için
kaynaklarını kullanmayacağı,

00:03:59.451 --> 00:04:02.735
savaş sonrası hayata geçişin karmaşası,

00:04:02.736 --> 00:04:07.782
barışın nasıl sağlanacağı ve nasıl -
burada duruyorum.

00:04:07.783 --> 00:04:12.720
Burada konu şu, Kony videosunu izleyen
100 milyondan insandan biriyseniz

00:04:12.721 --> 00:04:15.866
hikayenin sandığınız kadar basit
olmadığını fark ediyorsunuz.

00:04:15.867 --> 00:04:19.000
Rosebell'i izleyen 600,000 insandan
biriyseniz eğer,

00:04:19.000 --> 00:04:22.566
o halde derine iniyorsunuz,
ve bir adım ileri gidebilirsiniz.

00:04:22.567 --> 00:04:25.653
Bu benim için gerçekten ilginç bir andı

00:04:25.654 --> 00:04:27.884
çünkü, bakın, Türkiye'de büyüdüm.

00:04:27.885 --> 00:04:30.377
İngilizce bilmeden büyüdüm.

00:04:30.378 --> 00:04:34.067
Bu yoktu zamanımda, Türkçe Wikipedia.

00:04:34.068 --> 00:04:36.297
Biraz Türkçe öğrenirsiniz diye düşündüm.

00:04:36.298 --> 00:04:38.847
Çok iyi bir şey, çok faydalı.

00:04:38.848 --> 00:04:42.926
Bir hayli karışık bir dil aslında,
İngilizceye hiç benzemiyor.

00:04:42.927 --> 00:04:43.927
Yine de 'Vikipedi'.

00:04:43.928 --> 00:04:45.913
İşt Türkçe bir kelime öğrendiniz.

00:04:45.914 --> 00:04:46.934
(Kahkaha)

00:04:46.935 --> 00:04:48.247
Bizim zamanımızda bu yoktu.

00:04:48.248 --> 00:04:52.114
Hoca bize Wikipedia'yı 
kullanmamızı söyler mi?

00:04:52.115 --> 00:04:53.889
Evet söyler, ''alıntı yapmayın ama.''

00:04:53.890 --> 00:04:55.634
Başlamak için harika bir yer.

00:04:55.635 --> 00:04:57.401
Sözüme güvenebilirsiniz.

00:04:57.402 --> 00:04:58.757
Hepimiz bunu yaşamadık mı?

00:04:58.767 --> 00:05:00.366
Wikidrift; bir konuyu okumaya

00:05:00.367 --> 00:05:02.424
başlıyorsunuz, 3 saat sonra kendinizi

00:05:02.425 --> 00:05:05.141
salyangozların sindirim
sistemini okurken buluyorsunuz.

00:05:05.142 --> 00:05:06.192
(Kahkaha)

00:05:06.193 --> 00:05:07.259
Bayılıyorum buna.

00:05:07.260 --> 00:05:08.358
Ama bende yoktu.

00:05:08.359 --> 00:05:11.028
Wikipedia yoktu ama bu vardı.

00:05:11.029 --> 00:05:13.965
Bu benim 92 yaşındaki büyükannem.

00:05:13.966 --> 00:05:18.817
3D yazıcılar icat edilse
ve büyükanne yazdırabilseler,

00:05:18.818 --> 00:05:20.634
muhtemelen yazdırdıkları buna benzer.

00:05:20.635 --> 00:05:22.114
O bir prototip büyükanne.

00:05:22.115 --> 00:05:23.135
(Kahkaha)

00:05:23.136 --> 00:05:24.268
Mükemmel biri.

00:05:24.269 --> 00:05:27.156
Türkiye'de, kızların okula gitmediği

00:05:27.157 --> 00:05:30.047
koşullar altında yetişmişti.

00:05:30.048 --> 00:05:33.008
Okuldan alındığında 12 yaşındaydı,

00:05:33.020 --> 00:05:35.308
''Bu kadarı yeterli'' denildi kendisine,

00:05:35.309 --> 00:05:37.050
''Evlenme zamanın geldi artık.''

00:05:37.051 --> 00:05:39.794
Bir mucize oldu:
bir öğretmen olaya el attı,

00:05:39.795 --> 00:05:43.859
''Kızlar için bir burs sınavı var,

00:05:43.860 --> 00:05:47.328
Türkiye'nin en iyi okullarında
okuyabilirler.'' dedi.

00:05:47.329 --> 00:05:49.663
Bu öğretmen, aileden gizli bir şekilde,

00:05:49.664 --> 00:05:51.554
sınava kaydetti ve büyükannem kazandı.

00:05:51.555 --> 00:05:53.084
Sonra çok tartışma çıktı

00:05:53.085 --> 00:05:55.524
ama taşlar yerine oturdu
ve mucize gerçekleşti,

00:05:55.525 --> 00:05:58.325
büyükannem İstanbul'a,
o yeni ve büyük şehre,

00:05:58.326 --> 00:06:01.415
elit bir yatılı okulda okumak üzere
izin almayı başardı.

00:06:01.416 --> 00:06:04.121
Elinde tuttuğu bu şey
mezuniyetinin 75. yılı şerefine

00:06:04.122 --> 00:06:07.072
ona verdikleri bir kupa.

00:06:07.073 --> 00:06:09.403
Önce liseden, sonra 
üniversiten mezun oldu,

00:06:09.404 --> 00:06:12.273
ailesi bir yana, şehrinde bunu
başaran ilk kişiydi belki de.

00:06:12.274 --> 00:06:13.870
Bir öğretmen oldu.

00:06:13.871 --> 00:06:17.238
Okula gitmeyi isteyerek büyüdüğü
ve sonra okuldan alındığı

00:06:17.239 --> 00:06:20.730
ve mucize eseri gitmeyi başardığı için

00:06:20.731 --> 00:06:24.460
kitap ve eğitimin sunduğu 
fırsata çok değer verdi.

00:06:24.461 --> 00:06:28.119
Çalıştığı ve benim de
ilkokul öğrencisi olarak

00:06:28.120 --> 00:06:31.471
gittiğim okula ne zaman biri gelse,

00:06:31.472 --> 00:06:34.792
ne zaman biri ansiklopedi satmaya gelse,

00:06:35.698 --> 00:06:37.648
Ne olduklarını biliyor musunuz? Hayır.

00:06:37.649 --> 00:06:38.748
(Kahkaha)

00:06:38.749 --> 00:06:40.011
Kitap benzeri şeyler?

00:06:40.012 --> 00:06:43.508
Kapı kapı dolaşıp
onları satan insanlar vardı.

00:06:43.509 --> 00:06:45.244
Türkiye'de de vardı bu satıcılar.

00:06:45.245 --> 00:06:48.028
Hepsinin rehberlerinde
benim numaram olurdu,

00:06:48.029 --> 00:06:50.109
O zamanlar dijital değildi rehberler.

00:06:50.110 --> 00:06:52.619
''Alıcı Zeynep, enayi büyükanne''

00:06:52.620 --> 00:06:57.097
yani onları büyükanneme 
götürdüğüm zaman, ne satıyorlarsa alırdı.

00:06:57.098 --> 00:06:59.927
Okumayı çok severdim,
ansiklopedileri de öyle.

00:06:59.928 --> 00:07:03.157
O satıcılar ne zaman gelse,

00:07:03.158 --> 00:07:05.553
''Bu okulda bir Zeynep varmış'' dese,

00:07:05.554 --> 00:07:08.502
Aradan sıyrılırdım ve ''bizi
büyükannene götür.'' derlerdi,

00:07:08.503 --> 00:07:11.806
büyükannem de alabileceğim
her şeyi alırdı:

00:07:11.807 --> 00:07:15.522
tüm Türkçe çocuk ansiklopedisine sahiptim.

00:07:15.523 --> 00:07:16.612
(Kahkaha)

00:07:16.613 --> 00:07:17.834
Harikaydı.

00:07:17.835 --> 00:07:19.139
Sürekli okurdum.

00:07:19.140 --> 00:07:21.382
Kitap okursunuz ya?
Çizgi roman veya benzeri?

00:07:21.383 --> 00:07:22.826
İşte onları okur gibi okurdum.

00:07:22.827 --> 00:07:25.081
''Bugün P harfini okuyacağım.'' derdim

00:07:25.082 --> 00:07:26.366
ve P harfini okurdum.

00:07:26.367 --> 00:07:29.236
Bazı ansiklopediler konusal olurdu,

00:07:29.237 --> 00:07:31.233
''Bugün ulaşımı okuyacağım.'' derdim.

00:07:31.234 --> 00:07:34.510
Cilt cilt okurdum.
Her birinde neler yazdığını bilirdim.

00:07:34.511 --> 00:07:38.064
Türkçe olduklarını unutmayın,
yani limitli bir koleksiyondu bu.

00:07:38.065 --> 00:07:42.834
Dolayısıyla kafamda sorular
oluşurdu; limite ulaşırdım.

00:07:42.835 --> 00:07:46.161
Cevaplarını ansiklopedilerimde bulamazdım.

00:07:46.162 --> 00:07:48.119
Bir türlü cevaplara ulaşamazdım.

00:07:48.120 --> 00:07:50.909
Artık bu dünyada yaşamıyorsunuz.

00:07:50.910 --> 00:07:52.958
Gittikçe daha derine inebilirsiniz.

00:07:52.959 --> 00:07:55.731
Arayıp sorup sorgulayabilirsiniz,

00:07:55.732 --> 00:07:57.617
ben de artık bu dünyada yaşamıyorum.

00:07:57.618 --> 00:07:59.841
Her gün telefonumu çıkarıp şöyle diyorum:

00:07:59.842 --> 00:08:01.371
''Her bilgiye ulaşabilirim.''

00:08:01.372 --> 00:08:04.714
Topluma açık bir kayıt varsa,
muhtemelen onu bulurum.

00:08:04.715 --> 00:08:06.334
İnsanlara, uzmanlara sorabilirim.

00:08:06.335 --> 00:08:09.336
Kafamı kurcalayan bir sorum olursa,

00:08:09.337 --> 00:08:11.305
ilgili birine ulaşır, e-posta gönderirim.

00:08:11.306 --> 00:08:13.076
Bu müthiş bir şey.

00:08:13.077 --> 00:08:14.726
Söylemek istediğim,

00:08:14.727 --> 00:08:16.265
böyle bir konuşma dinlerseniz,

00:08:16.266 --> 00:08:17.457
Bill Gates'inki gibi

00:08:17.458 --> 00:08:19.904
çok başarılı bir TED konuşması mesela.

00:08:19.905 --> 00:08:22.214
Konuşmasını dinleyince,

00:08:22.215 --> 00:08:24.830
bundan çıkarılacak sonuç,

00:08:24.831 --> 00:08:27.866
konuşmasında söylediği sözler değil,

00:08:27.867 --> 00:08:32.956
onu başarılı kılan dünyaya bakmak,

00:08:32.957 --> 00:08:34.587
bunun ne kadarı kendisiydi,

00:08:34.591 --> 00:08:37.690
temelde ne vardı,
sahip olduğu fırsatlar nelerdi,

00:08:37.691 --> 00:08:40.591
onu engelleyen hususlar var mıydı?

00:08:40.606 --> 00:08:42.953
Bill Gates çok fırsat edinmişti mesela,

00:08:42.955 --> 00:08:44.524
ailesi varlıklıydı,

00:08:44.525 --> 00:08:47.232
üniversitelerde bile
bilgisayarın olmadığı dönemde

00:08:47.232 --> 00:08:49.299
bilgisayarları olan özel
bir okula gitmişti,

00:08:49.300 --> 00:08:50.992
genç yaşta programcı oldu,

00:08:50.993 --> 00:08:53.871
genç yaşta programlama 
ve mesleki işler yapıyordu,

00:08:53.872 --> 00:08:57.017
bu da ona yazılımın
ticarileşmesiyle birlikte

00:08:57.018 --> 00:09:00.015
bir ilk olma fırsatını tanıdı;

00:09:00.016 --> 00:09:01.255
karışık bir hikaye.

00:09:01.256 --> 00:09:03.506
Ana fikrim tek bir şey değil.

00:09:03.511 --> 00:09:08.385
Ana fikrim şu ki bu konuşmalara
bir soru işaretiyle bakın.

00:09:08.386 --> 00:09:13.166
Arkanıza yaslanarak bir şeyler başarabilen

00:09:13.846 --> 00:09:16.287
biri olabilecek bir dünyada değiliz artık.

00:09:16.288 --> 00:09:20.908
Yazılım sektöründe, küçük aygıtları
tasarlayanların bir lafı vardır:

00:09:20.909 --> 00:09:23.279
öne eğilme aygıtları
ve arkaya yaslanma aygıtları.

00:09:23.283 --> 00:09:25.223
Arkaya yaslanma aygıtları,

00:09:25.224 --> 00:09:29.374
pek katılım göstermeden, arkanıza 
yaslanarak çalışmanıza izin veren,

00:09:29.375 --> 00:09:30.816
öne eğilme aygıtları ise

00:09:30.817 --> 00:09:33.600
katkıda bulunduğunuz ve sizi
meşgul kılan aygıtlardır.

00:09:33.601 --> 00:09:35.576
Bu konuşmalar, ne kadar harika olsalar da

00:09:35.577 --> 00:09:38.411
onlara soru işaretiyle yaklaşmazsanız,

00:09:38.412 --> 00:09:41.568
arkaya yaslan konuşmaları gibi olurlar.

00:09:41.569 --> 00:09:44.868
''Vay be, ne hikaye ama'' dersiniz

00:09:44.869 --> 00:09:47.588
çünkü 12-15 dakikada basitleştirilmiştir.

00:09:47.589 --> 00:09:49.311
Bir şeyi basitleştirelim.

00:09:49.312 --> 00:09:51.669
Yeni bir şey duyduğunuzda,
telefonunuzu çıkarın.

00:09:51.670 --> 00:09:54.492
Neslin tükenmesini 
açıklayan bir alternatif var mı?

00:09:54.493 --> 00:09:56.236
Bu hikayenin devamı var mı?

00:09:56.237 --> 00:09:58.302
CIA başka ne yapabilirdi?

00:09:58.303 --> 00:09:59.881
NSA neler yapıyor?

00:09:59.882 --> 00:10:03.309
Güvenlik ve gözlem arasındaki
denge en iyi nasıl sağlanır?

00:10:03.310 --> 00:10:05.385
Başka hangi soruları sorabiliriz?

00:10:05.386 --> 00:10:06.826
Çok güzel sorular.

00:10:06.835 --> 00:10:11.690
Dinlemekle yetinmeyin
çünkü her zaman karışıktır.

00:10:11.691 --> 00:10:12.767
(Kahkaha)

00:10:12.868 --> 00:10:14.767
Her zaman karışıktır.

00:10:14.781 --> 00:10:19.495
Cevaplanacak her soru,
çözülecek her sorun,

00:10:19.496 --> 00:10:21.695
insan faktörü, sosyal ve siyasi faktörler

00:10:21.696 --> 00:10:23.954
sebebiyle karışık bir hale gelecektir.

00:10:23.955 --> 00:10:28.294
100 milyon kez izlenen videoyla yetinmeyip

00:10:28.295 --> 00:10:31.144
sonra 600.000 kez izlenen 
Rosebell'i izleyen insanlar,

00:10:31.145 --> 00:10:33.778
sonrasında okuyacaklar,

00:10:33.779 --> 00:10:36.791
bunların kimisi belki de aktivist olacak,

00:10:36.792 --> 00:10:39.252
kimisi belki de politikacı olacak,

00:10:39.253 --> 00:10:41.549
belki de seçimlerde aday olacak,

00:10:41.550 --> 00:10:48.184
seçimlere katılan o kimseler belki sonra
bir organizasyonu yönetecek, kim bilir?

00:10:48.185 --> 00:10:51.821
Uzaktan izleyerek
bu halihazır konuşmaların

00:10:51.822 --> 00:10:56.901
sizin için gerekeni yapacağı
bir dünyada değiliz.

00:10:56.902 --> 00:10:59.447
Çözmek istediğiniz bir sorun varsa,

00:10:59.448 --> 00:11:02.072
bu dünyaya bir işaret
bırakmak istiyorsanız,

00:11:02.073 --> 00:11:05.682
bir nokta ile değil,

00:11:05.683 --> 00:11:08.067
her zaman bir soru işaretiyle yaklaşın.

00:11:08.068 --> 00:11:11.372
Yalnız benim sözümle de kalmayın.
Derine inin, daha derine inin.

00:11:11.373 --> 00:11:12.449
Teşekkür ederim.

00:11:12.450 --> 00:11:13.670
(Alkış)