[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.96,0:00:05.49,Default,,0000,0000,0000,,Dünya biraz daha farklı olsa \Nneler olacağını hiç düşündünüz mü?
Dialogue: 0,0:00:05.49,0:00:08.47,Default,,0000,0000,0000,,Bugün değil de 5,000 yıl sonra \Ndoğmuş olsanız
Dialogue: 0,0:00:08.47,0:00:11.96,Default,,0000,0000,0000,,hayatınız ne kadar farklı olurdu?
Dialogue: 0,0:00:11.96,0:00:15.67,Default,,0000,0000,0000,,Kıtalar farklı paralellerde olsa\Ntarih ne kadar farklı olurdu,
Dialogue: 0,0:00:15.67,0:00:19.40,Default,,0000,0000,0000,,veya Güneş %10 daha büyük olsa
Dialogue: 0,0:00:19.40,0:00:22.17,Default,,0000,0000,0000,,Güneş Sistemi'ndeki hayat\Nne kadar farklı biçimlenirdi?
Dialogue: 0,0:00:23.29,0:00:27.83,Default,,0000,0000,0000,,Benim işim \Nbu tarz olasılıklarla oynamak
Dialogue: 0,0:00:27.83,0:00:30.00,Default,,0000,0000,0000,,ama ben tüm evrenle oynuyorum.
Dialogue: 0,0:00:30.81,0:00:33.62,Default,,0000,0000,0000,,Bilgisayarda varsayımsal\Nevrenler tasarlıyorum.
Dialogue: 0,0:00:33.85,0:00:36.78,Default,,0000,0000,0000,,Farklı başlangıç noktaları olan,
Dialogue: 0,0:00:36.83,0:00:40.46,Default,,0000,0000,0000,,farklı miktarlarda \Ndeğişik maddelerden oluşan,
Dialogue: 0,0:00:40.46,0:00:41.46,Default,,0000,0000,0000,,dijital evrenler.
Dialogue: 0,0:00:41.46,0:00:44.77,Default,,0000,0000,0000,,Sonra, nelerden oluştuğunu\Nve nasıl evrildiğini görmek için
Dialogue: 0,0:00:44.79,0:00:48.50,Default,,0000,0000,0000,,bu evrenleri bizimkiyle kıyaslıyorum.
Dialogue: 0,0:00:50.54,0:00:54.89,Default,,0000,0000,0000,,Modelleri gökyüzü ölçütlerine göre\Nkıyaslama süreci
Dialogue: 0,0:00:54.92,0:00:57.79,Default,,0000,0000,0000,,bize evrenimizle ilgili\Nşimdiden bir ton şey öğretti.
Dialogue: 0,0:00:58.62,0:01:00.85,Default,,0000,0000,0000,,Öğrendiğimiz en tuhaf şeylerden biri ise
Dialogue: 0,0:01:00.88,0:01:03.43,Default,,0000,0000,0000,,evrendeki çoğu materyalin
Dialogue: 0,0:01:03.46,0:01:07.38,Default,,0000,0000,0000,,siz ve benden tamamen farklı bir şeyden\Nyapılmış olduğuydu.
Dialogue: 0,0:01:08.75,0:01:11.48,Default,,0000,0000,0000,,Ama o olmaksızın,
Dialogue: 0,0:01:11.50,0:01:15.00,Default,,0000,0000,0000,,bildiğimiz haliyle evren var olamazdı.
Dialogue: 0,0:01:16.96,0:01:20.56,Default,,0000,0000,0000,,Teleskopla görebildiğimiz her şey
Dialogue: 0,0:01:20.58,0:01:24.96,Default,,0000,0000,0000,,evrendeki toplam kütlenin\Nhemen hemen %15'ine tekabül ediyor.
Dialogue: 0,0:01:26.00,0:01:30.39,Default,,0000,0000,0000,,Geri kalan her şey, %85'lik kısım
Dialogue: 0,0:01:30.42,0:01:32.75,Default,,0000,0000,0000,,ışık yaymıyor veya soğurmuyor.
Dialogue: 0,0:01:33.71,0:01:36.06,Default,,0000,0000,0000,,Bu şeyi gözle göremiyoruz,
Dialogue: 0,0:01:36.08,0:01:39.60,Default,,0000,0000,0000,,radyo dalgaları, mikrodalgalar \Nveya herhangi bir çeşit ışıkla
Dialogue: 0,0:01:39.62,0:01:42.04,Default,,0000,0000,0000,,tespit edemiyoruz.
Dialogue: 0,0:01:43.08,0:01:45.23,Default,,0000,0000,0000,,Ama, gördüklerimiz üzerindeki\Netkisi sayesinde
Dialogue: 0,0:01:45.30,0:01:47.42,Default,,0000,0000,0000,,orada olduğunu biliyoruz.
Dialogue: 0,0:01:49.20,0:01:53.04,Default,,0000,0000,0000,,Mesela, Dünya'nın gece uzaydan\Nçekilmiş fotoğrafını kullanarak
Dialogue: 0,0:01:53.18,0:01:56.50,Default,,0000,0000,0000,,gezegenimizin ve üzerindeki her şeyin\Nyüzeyini hesaplamak isteseydiniz
Dialogue: 0,0:01:59.71,0:02:02.18,Default,,0000,0000,0000,,ışık alan bölgelerle ilgili\Nbiraz fikir edinirdiniz
Dialogue: 0,0:02:02.21,0:02:04.19,Default,,0000,0000,0000,,ama insanlardan tutun\Nsıradağlara kadar
Dialogue: 0,0:02:04.21,0:02:07.68,Default,,0000,0000,0000,,göremediğiniz çok şey olurdu
Dialogue: 0,0:02:07.71,0:02:10.64,Default,,0000,0000,0000,,ve elinizdeki bu sınırlı bilgiyle
Dialogue: 0,0:02:10.69,0:02:13.56,Default,,0000,0000,0000,,orada ne olduğuna dair\Nçıkarım yapmanız gerekirdi.
Dialogue: 0,0:02:13.96,0:02:16.88,Default,,0000,0000,0000,,Bu görünmeyen şeye \N''karanlık madde'' diyoruz.
Dialogue: 0,0:02:17.71,0:02:20.60,Default,,0000,0000,0000,,Bir sürü insan\Nkaranlık maddeyi duymuştur
Dialogue: 0,0:02:20.62,0:02:22.93,Default,,0000,0000,0000,,ama duyduysanız bile
Dialogue: 0,0:02:22.96,0:02:25.98,Default,,0000,0000,0000,,muhtemelen size hayal ürünü,
Dialogue: 0,0:02:26.00,0:02:28.96,Default,,0000,0000,0000,,uzak ve hatta ilgisiz geliyordur.
Dialogue: 0,0:02:30.62,0:02:33.43,Default,,0000,0000,0000,,Ama ilginçtir ki
Dialogue: 0,0:02:33.46,0:02:35.98,Default,,0000,0000,0000,,karanlık madde her yerde
Dialogue: 0,0:02:36.00,0:02:38.68,Default,,0000,0000,0000,,muhtemelen burada bile var.
Dialogue: 0,0:02:38.68,0:02:40.18,Default,,0000,0000,0000,,Hatta şu anda
Dialogue: 0,0:02:40.18,0:02:41.95,Default,,0000,0000,0000,,siz bu odada otururken
Dialogue: 0,0:02:41.98,0:02:45.09,Default,,0000,0000,0000,,karanlık madde partikülleri\Nvücudunuzun içinden geçiyor olabilir.
Dialogue: 0,0:02:46.08,0:02:47.43,Default,,0000,0000,0000,,Çünkü biz Dünya'dayız
Dialogue: 0,0:02:47.46,0:02:49.31,Default,,0000,0000,0000,,ve Dünya Güneş'in etrafında dönüyor,
Dialogue: 0,0:02:49.33,0:02:52.27,Default,,0000,0000,0000,,güneş ise saatte yaklaşık\N800 bin kilometre hızla
Dialogue: 0,0:02:52.29,0:02:55.52,Default,,0000,0000,0000,,galaksimizde hareket ediyor.
Dialogue: 0,0:02:55.54,0:02:57.35,Default,,0000,0000,0000,,Ama karanlık madde bize çarpmıyor,
Dialogue: 0,0:02:57.38,0:02:58.88,Default,,0000,0000,0000,,sadece içimizden geçip gidiyor.
Dialogue: 0,0:03:00.58,0:03:05.02,Default,,0000,0000,0000,,Peki onun hakkında\Nnasıl daha fazla şey öğrenebiliriz?
Dialogue: 0,0:03:05.04,0:03:06.31,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde nedir?
Dialogue: 0,0:03:06.33,0:03:08.77,Default,,0000,0000,0000,,Veya bizim varoluşumuzla ne ilgisi var?
Dialogue: 0,0:03:08.79,0:03:13.56,Default,,0000,0000,0000,,İşlerin bu noktaya\Nnasıl ulaştığını çözmek için
Dialogue: 0,0:03:13.58,0:03:17.56,Default,,0000,0000,0000,,öncelikle galaksimizin bu hale\Nnasıl geldiğini anlamalıyız.
Dialogue: 0,0:03:17.58,0:03:22.06,Default,,0000,0000,0000,,Bu bizim galaksimiz, Samanyolu'nun\Nbugünkü halinin bir fotoğrafı.
Dialogue: 0,0:03:22.08,0:03:24.43,Default,,0000,0000,0000,,10 milyar yıl önce neye benziyordu,
Dialogue: 0,0:03:24.46,0:03:27.88,Default,,0000,0000,0000,,10 milyar yıl sonra nasıl görünecek?
Dialogue: 0,0:03:28.42,0:03:31.48,Default,,0000,0000,0000,,Peki ya gökyüzünde yapılan \Ngeniş çaplı araştırmalarla
Dialogue: 0,0:03:31.72,0:03:36.39,Default,,0000,0000,0000,,çoktan haritasını çıkarttığımız \Ngalaksilerin serüvenlerine ne dersiniz?
Dialogue: 0,0:03:37.21,0:03:39.43,Default,,0000,0000,0000,,Evren başka bir şeyden yapılmış olsa
Dialogue: 0,0:03:39.46,0:03:42.42,Default,,0000,0000,0000,,veya daha az ya da çok madde içerse
Dialogue: 0,0:03:42.50,0:03:45.48,Default,,0000,0000,0000,,onların geçmişleri nasıl değişirdi?
Dialogue: 0,0:03:45.50,0:03:49.35,Default,,0000,0000,0000,,Bu evren modelleriyle ilgili \Nilginç şey şu ki
Dialogue: 0,0:03:49.38,0:03:52.17,Default,,0000,0000,0000,,bu olasılıkları test etmemize \Nolanak sağlıyorlar
Dialogue: 0,0:03:53.50,0:03:58.67,Default,,0000,0000,0000,,Evrenin oluştuğu ilk ana dönelim
Dialogue: 0,0:03:59.54,0:04:04.33,Default,,0000,0000,0000,,büyük patlamadan hemen sonrası.
Dialogue: 0,0:04:05.88,0:04:07.81,Default,,0000,0000,0000,,O ilk anda
Dialogue: 0,0:04:07.83,0:04:09.93,Default,,0000,0000,0000,,hiç madde yoktu.
Dialogue: 0,0:04:09.96,0:04:13.43,Default,,0000,0000,0000,,Evren çok hızlı genişliyordu.
Dialogue: 0,0:04:13.46,0:04:16.23,Default,,0000,0000,0000,,Kuantum mekaniğine göre
Dialogue: 0,0:04:16.25,0:04:22.32,Default,,0000,0000,0000,,madde sürekli olarak\Nve her an oluşturulup yok ediliyor.
Dialogue: 0,0:04:22.36,0:04:24.64,Default,,0000,0000,0000,,O esnada evren \No kadar hızlı genişliyordu ki
Dialogue: 0,0:04:24.67,0:04:27.92,Default,,0000,0000,0000,,ortaya çıkan madde yok edilemedi.
Dialogue: 0,0:04:28.83,0:04:33.51,Default,,0000,0000,0000,,Ve bu sebeple maddenin hepsinin\No sırada oluştuğunu düşünüyoruz.
Dialogue: 0,0:04:33.53,0:04:36.45,Default,,0000,0000,0000,,Hem karanlık maddenin hem de sizi\Nve beni oluşturan maddenin
Dialogue: 0,0:04:36.48,0:04:38.96,Default,,0000,0000,0000,,o zaman oluştuğunu düşünüyoruz.
Dialogue: 0,0:04:40.17,0:04:45.11,Default,,0000,0000,0000,,Birazcık daha ilerleyip\Nmaddenin ortaya çıkmış olduğu,
Dialogue: 0,0:04:45.12,0:04:49.18,Default,,0000,0000,0000,,protonlar, nötronlar\Nve hidrojen oluştuktan sonrasına
Dialogue: 0,0:04:49.21,0:04:53.23,Default,,0000,0000,0000,,büyük patlamadan\Nyaklaşık 400 bin yıl sonrasına gidelim.
Dialogue: 0,0:04:53.25,0:04:57.52,Default,,0000,0000,0000,,Evren sıcak, yoğun\Nve hatırı sayılır derecede pürüzsüzdü
Dialogue: 0,0:04:57.54,0:05:00.27,Default,,0000,0000,0000,,ama tamamen pürüzsüz değildi.
Dialogue: 0,0:05:00.29,0:05:05.06,Default,,0000,0000,0000,,Planck uydusu tarafından\Nçekilen bu fotoğraf
Dialogue: 0,0:05:05.08,0:05:09.99,Default,,0000,0000,0000,,bize her doğrultuda\Nevrenin sıcaklığını gösteriyor.
Dialogue: 0,0:05:10.00,0:05:11.39,Default,,0000,0000,0000,,Ve görüyoruz ki
Dialogue: 0,0:05:11.42,0:05:14.43,Default,,0000,0000,0000,,diğerlerine nazaran
Dialogue: 0,0:05:14.46,0:05:16.85,Default,,0000,0000,0000,,daha sıcak ve yoğun bölgeler varmış.
Dialogue: 0,0:05:16.85,0:05:19.09,Default,,0000,0000,0000,,Görüntüdeki noktalar \Nevrenin erken döneminde
Dialogue: 0,0:05:19.09,0:05:23.50,Default,,0000,0000,0000,,daha az veya daha çok\Nkütle olan yerleri gösteriyor.
Dialogue: 0,0:05:25.12,0:05:28.46,Default,,0000,0000,0000,,Bu noktaların büyüme sebebiyse \Nyer çekimi kuvveti.
Dialogue: 0,0:05:29.50,0:05:33.93,Default,,0000,0000,0000,,Evren genişliyordu\Nve son 13,8 milyar yıldır
Dialogue: 0,0:05:33.96,0:05:37.64,Default,,0000,0000,0000,,yoğunluğu her tarafta azalıyordu.
Dialogue: 0,0:05:37.67,0:05:40.52,Default,,0000,0000,0000,,Ama yer çekimi, kütlenin biraz daha\Nfazla olduğu bölgelerde
Dialogue: 0,0:05:40.54,0:05:47.00,Default,,0000,0000,0000,,epey sıkı çalıştı ve o bölgelere\Ndaha da fazla madde çekti.
Dialogue: 0,0:05:47.04,0:05:49.81,Default,,0000,0000,0000,,Bunların hepsini hayal etmek zor,
Dialogue: 0,0:05:49.83,0:05:53.18,Default,,0000,0000,0000,,bu yüzden size\Nneden bahsettiğimi göstereyim.
Dialogue: 0,0:05:53.21,0:05:55.07,Default,,0000,0000,0000,,Bahsettiğim bilgisayar yapımı modeller,
Dialogue: 0,0:05:55.07,0:05:57.08,Default,,0000,0000,0000,,bu görüşleri test etmemize\Nolanak sağlıyor,
Dialogue: 0,0:05:57.08,0:05:58.88,Default,,0000,0000,0000,,içlerinden birine göz atalım.
Dialogue: 0,0:05:59.62,0:06:02.56,Default,,0000,0000,0000,,Araştırma ekibim tarafından\Nhazırlanan bu görüntü
Dialogue: 0,0:06:02.58,0:06:06.79,Default,,0000,0000,0000,,bize ilk anlarından sonra\Nevrene ne olduğunu gösteriyor.
Dialogue: 0,0:06:08.38,0:06:11.27,Default,,0000,0000,0000,,Gördüğünüz üzere,\Nbaşlangıçta evren oldukça düzgündü
Dialogue: 0,0:06:11.29,0:06:14.03,Default,,0000,0000,0000,,ama biraz daha fazla madde\Niçeren bölgeler vardı.
Dialogue: 0,0:06:15.83,0:06:19.06,Default,,0000,0000,0000,,Yer çekimi devreye girdi\Nve fazladan maddeyle başlamış bölgelere
Dialogue: 0,0:06:19.08,0:06:23.12,Default,,0000,0000,0000,,gittikçe daha fazla kütle getirdi.
Dialogue: 0,0:06:24.17,0:06:26.30,Default,,0000,0000,0000,,Başlangıçta bir yerde karanlık maddeyle
Dialogue: 0,0:06:26.30,0:06:29.77,Default,,0000,0000,0000,,iç içe olan hidrojenin\Nondan ayrılıp soğuyarak
Dialogue: 0,0:06:29.79,0:06:32.81,Default,,0000,0000,0000,,yıldızları oluşturmasına\Nyetecek kadar madde birikirse
Dialogue: 0,0:06:32.83,0:06:39.12,Default,,0000,0000,0000,,zamanla küçük bir galaksi elde edersiniz.
Dialogue: 0,0:06:39.71,0:06:42.73,Default,,0000,0000,0000,,Zamanla, milyarlarca\Nve milyarlarca yıl içinde,
Dialogue: 0,0:06:42.73,0:06:45.16,Default,,0000,0000,0000,,bu küçük galaksiler birbirleriyle çarpışır
Dialogue: 0,0:06:45.21,0:06:48.23,Default,,0000,0000,0000,,kaynaşıp büyür\Nve daha büyük galaksiler oluştururlar,
Dialogue: 0,0:06:48.25,0:06:50.58,Default,,0000,0000,0000,,tıpkı bizim galaksimiz Samanyolu gibi.
Dialogue: 0,0:06:51.88,0:06:55.46,Default,,0000,0000,0000,,Peki karanlık maddeniz yoksa ne olur?
Dialogue: 0,0:06:56.29,0:06:58.18,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık maddeniz yoksa
Dialogue: 0,0:06:58.21,0:07:01.17,Default,,0000,0000,0000,,bu noktalarda asla \Nyeteri kadar yığılma olmaz.
Dialogue: 0,0:07:02.00,0:07:04.52,Default,,0000,0000,0000,,Görünen o ki yoğun bir bölgede
Dialogue: 0,0:07:04.52,0:07:07.17,Default,,0000,0000,0000,,Güneş'in kütlesinin\Nen az bir milyon katına
Dialogue: 0,0:07:07.17,0:07:11.34,Default,,0000,0000,0000,,ihtiyacınız var ki\Nyıldız oluşturmaya başlayabilesiniz.
Dialogue: 0,0:07:11.38,0:07:13.02,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde olmadan
Dialogue: 0,0:07:13.04,0:07:16.81,Default,,0000,0000,0000,,bir noktada asla yeteri kadar\Nmadde biriktiremezsiniz.
Dialogue: 0,0:07:16.83,0:07:21.43,Default,,0000,0000,0000,,Burada, yan yana duran\Niki evrene bakıyoruz.
Dialogue: 0,0:07:21.46,0:07:26.32,Default,,0000,0000,0000,,Birinde çok çabuk yığılmanın\Nbaşladığını görebilirsiniz.
Dialogue: 0,0:07:27.00,0:07:28.27,Default,,0000,0000,0000,,Bu evrende,
Dialogue: 0,0:07:28.29,0:07:30.62,Default,,0000,0000,0000,,galaksi oluşturmak oldukça kolaydır.
Dialogue: 0,0:07:31.46,0:07:32.93,Default,,0000,0000,0000,,Diğer evrende ise
Dialogue: 0,0:07:32.96,0:07:35.48,Default,,0000,0000,0000,,kümecikler halinde başlıyor
Dialogue: 0,0:07:35.50,0:07:37.39,Default,,0000,0000,0000,,ve öylece kalıyorlar.
Dialogue: 0,0:07:37.42,0:07:39.52,Default,,0000,0000,0000,,Çok bir şey olmuyor.
Dialogue: 0,0:07:39.54,0:07:42.10,Default,,0000,0000,0000,,Bu evrende galaksimizi
Dialogue: 0,0:07:42.10,0:07:44.60,Default,,0000,0000,0000,,veya başka bir galaksiyi yaratamazsınız.
Dialogue: 0,0:07:44.62,0:07:46.48,Default,,0000,0000,0000,,Samanyolu galaksiniz olmaz,
Dialogue: 0,0:07:46.50,0:07:48.31,Default,,0000,0000,0000,,Güneş olmaz.
Dialogue: 0,0:07:48.33,0:07:50.06,Default,,0000,0000,0000,,Bizi var edemezsiniz.
Dialogue: 0,0:07:50.08,0:07:52.75,Default,,0000,0000,0000,,Bu evrende var olamazdık.
Dialogue: 0,0:07:55.08,0:07:58.39,Default,,0000,0000,0000,,Yani bu müthiş şey, karanlık madde,
Dialogue: 0,0:07:58.42,0:08:00.23,Default,,0000,0000,0000,,evrenin kütlesinin çoğunu oluşturuyor.
Dialogue: 0,0:08:00.25,0:08:03.35,Default,,0000,0000,0000,,Şu anda içimizde dolaşıyor.\NO olmadan burada olamazdık.
Dialogue: 0,0:08:03.38,0:08:04.62,Default,,0000,0000,0000,,Peki nedir bu?
Dialogue: 0,0:08:05.62,0:08:07.07,Default,,0000,0000,0000,,Doğrusu hiçbir fikrimiz yok.
Dialogue: 0,0:08:07.07,0:08:08.29,Default,,0000,0000,0000,,(Kahkahalar)
Dialogue: 0,0:08:09.21,0:08:12.27,Default,,0000,0000,0000,,Ama bir sürü destekli tahminimiz var.
Dialogue: 0,0:08:12.29,0:08:15.56,Default,,0000,0000,0000,,Ve daha fazlasını keşfetmek için\Nbir sürü fikrimiz.
Dialogue: 0,0:08:15.58,0:08:20.10,Default,,0000,0000,0000,,Çoğu fizikçi karanlık maddenin\Natom altı parçacıklara çok benzeyen
Dialogue: 0,0:08:20.12,0:08:23.18,Default,,0000,0000,0000,,bir parçacık olduğunu düşünüyor,
Dialogue: 0,0:08:23.21,0:08:26.23,Default,,0000,0000,0000,,proton, nötron ve elektronlar gibi.
Dialogue: 0,0:08:26.25,0:08:27.52,Default,,0000,0000,0000,,Bu şey her ne ise
Dialogue: 0,0:08:27.54,0:08:31.42,Default,,0000,0000,0000,,yer çekimine benzer\Ndavranışlar sergiliyor.
Dialogue: 0,0:08:32.33,0:08:35.52,Default,,0000,0000,0000,,Ama ışık yaymıyor ya da soğurmuyor
Dialogue: 0,0:08:35.54,0:08:37.33,Default,,0000,0000,0000,,ve sanki yokmuşçasına
Dialogue: 0,0:08:37.33,0:08:39.29,Default,,0000,0000,0000,,normal maddenin\Ndoğrudan içinden geçiyor.
Dialogue: 0,0:08:40.32,0:08:42.79,Default,,0000,0000,0000,,Bunun ne tür bir parçacık olduğunu\Nbilmek istiyoruz.
Dialogue: 0,0:08:42.79,0:08:45.27,Default,,0000,0000,0000,,Örneğin ağırlığı ne?
Dialogue: 0,0:08:45.29,0:08:48.49,Default,,0000,0000,0000,,Veya normal maddeyle etkileşime geçtiğinde
Dialogue: 0,0:08:48.49,0:08:50.38,Default,,0000,0000,0000,,herhangi bir şey oluyor mu?
Dialogue: 0,0:08:50.38,0:08:53.64,Default,,0000,0000,0000,,Fizikçilerin bunun ne olabileceğine dair\Nbir sürü sağlam fikri var,
Dialogue: 0,0:08:53.64,0:08:55.23,Default,,0000,0000,0000,,epey de yaratıcılar.
Dialogue: 0,0:08:55.25,0:08:57.06,Default,,0000,0000,0000,,Ama işimiz çok zor
Dialogue: 0,0:08:57.08,0:09:00.77,Default,,0000,0000,0000,,çünkü bu fikirler\Nçok geniş bir aralığı kapsıyor.
Dialogue: 0,0:09:00.79,0:09:04.02,Default,,0000,0000,0000,,En küçük atomaltı parçacığı\Nkadar ufak olabilir
Dialogue: 0,0:09:04.04,0:09:07.62,Default,,0000,0000,0000,,veya Güneş'in kütlesinin\N100 katı büyüklüğünde olabilir.
Dialogue: 0,0:09:08.96,0:09:12.64,Default,,0000,0000,0000,,Peki, ne olduğunu nasıl öğreneceğiz?
Dialogue: 0,0:09:12.67,0:09:14.48,Default,,0000,0000,0000,,Fizikçilerin ve astronomların
Dialogue: 0,0:09:14.50,0:09:17.98,Default,,0000,0000,0000,,karanlık maddeyi aramak için\Nbirçok yöntemleri var.
Dialogue: 0,0:09:18.00,0:09:19.95,Default,,0000,0000,0000,,Yaptığımız şeylerden biri,
Dialogue: 0,0:09:19.99,0:09:25.03,Default,,0000,0000,0000,,derin yeraltı tünellerine\Nhassas dedektörler yerleştirip
Dialogue: 0,0:09:25.03,0:09:29.03,Default,,0000,0000,0000,,bizim ve dünyanın içinden geçip gidebilen\Nbir karanlık madde parçacığının
Dialogue: 0,0:09:29.05,0:09:31.89,Default,,0000,0000,0000,,daha yoğun bir maddeye denk gelip
Dialogue: 0,0:09:31.92,0:09:34.23,Default,,0000,0000,0000,,arkasında geçişinden bir iz bırakması
Dialogue: 0,0:09:34.25,0:09:37.17,Default,,0000,0000,0000,,ihtimalini beklemek.
Dialogue: 0,0:09:38.00,0:09:40.98,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde parçacıklarının çarpışıp
Dialogue: 0,0:09:41.00,0:09:43.21,Default,,0000,0000,0000,,özel gama ışını teleskoplarıyla\Ngörebileceğimiz
Dialogue: 0,0:09:43.21,0:09:45.97,Default,,0000,0000,0000,,yüksek enerjili bir ışık yaratması \Nihtimaline karşın,
Dialogue: 0,0:09:46.71,0:09:49.28,Default,,0000,0000,0000,,karanlık maddeyi göklerde arıyoruz.
Dialogue: 0,0:09:50.64,0:09:53.67,Default,,0000,0000,0000,,İsviçre'deki Büyük Hadron\NÇarpıştırıcısı'nı kullanıp
Dialogue: 0,0:09:54.10,0:09:57.06,Default,,0000,0000,0000,,parçacıkları çarpıştırarak \Nve sonuçları gözleyerek
Dialogue: 0,0:09:57.34,0:10:01.56,Default,,0000,0000,0000,,burada, Dünya'da\Nkaranlık madde üretmeyi bile deniyoruz.
Dialogue: 0,0:10:02.72,0:10:04.05,Default,,0000,0000,0000,,Şu ana kadar
Dialogue: 0,0:10:04.05,0:10:06.24,Default,,0000,0000,0000,,tüm bu deneyler, bize karanlık maddenin
Dialogue: 0,0:10:06.99,0:10:09.89,Default,,0000,0000,0000,,ne olmadığına dair çok şey öğretti
Dialogue: 0,0:10:09.89,0:10:11.15,Default,,0000,0000,0000,,(Kahkahalar)
Dialogue: 0,0:10:11.15,0:10:12.80,Default,,0000,0000,0000,,ama henüz ne olduğunu öğretemedi.
Dialogue: 0,0:10:13.12,0:10:15.08,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık maddenin ne olabileceğine dair
Dialogue: 0,0:10:15.08,0:10:18.22,Default,,0000,0000,0000,,bu deneylerin kanıtlamış olacağı\Nbir sürü iyi fikir vardı.
Dialogue: 0,0:10:18.63,0:10:20.32,Default,,0000,0000,0000,,Ama henüz kanıtlanmadılar,
Dialogue: 0,0:10:20.32,0:10:23.70,Default,,0000,0000,0000,,bu yüzden araştırmaya devam etmemiz\Nve daha fazla düşünmemiz gerekiyor.
Dialogue: 0,0:10:25.46,0:10:29.81,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık maddenin ne olduğu hakkında\Nipucu edinmenin bir başka yolu ise
Dialogue: 0,0:10:30.17,0:10:32.09,Default,,0000,0000,0000,,galaksileri araştırmaktan geçer.
Dialogue: 0,0:10:32.58,0:10:33.88,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde olmadan
Dialogue: 0,0:10:34.04,0:10:37.32,Default,,0000,0000,0000,,galaksimiz ve diğer birçok galaksinin\Nasla var olmamış olacağından
Dialogue: 0,0:10:37.62,0:10:39.50,Default,,0000,0000,0000,,zaten bahsettik.
Dialogue: 0,0:10:39.50,0:10:42.56,Default,,0000,0000,0000,,Bu modeller, aynı zamanda\Ngalaksiler hakkında daha birçok konuda
Dialogue: 0,0:10:42.56,0:10:44.03,Default,,0000,0000,0000,,tahminde bulunmamızı sağlıyor:
Dialogue: 0,0:10:44.03,0:10:45.86,Default,,0000,0000,0000,,Evrene nasıl dağıldılar,
Dialogue: 0,0:10:45.89,0:10:47.14,Default,,0000,0000,0000,,nasıl hareket ediyorlar,
Dialogue: 0,0:10:47.17,0:10:49.18,Default,,0000,0000,0000,,zamanla nasıl evrim geçiriyorlar?
Dialogue: 0,0:10:49.21,0:10:54.02,Default,,0000,0000,0000,,Bu tahminleri gökyüzü gözlemleriyle\Ntest edebiliyoruz.
Dialogue: 0,0:10:54.04,0:10:56.85,Default,,0000,0000,0000,,Sizlere galaksileri kullanarak\Nyapabileceğimiz ölçümlerden
Dialogue: 0,0:10:56.88,0:11:00.12,Default,,0000,0000,0000,,iki örnek vereyim.
Dialogue: 0,0:11:01.21,0:11:02.28,Default,,0000,0000,0000,,İlk olarak
Dialogue: 0,0:11:02.28,0:11:04.88,Default,,0000,0000,0000,,galaksilerle evrenin haritasını \Nçıkartabiliyoruz.
Dialogue: 0,0:11:06.12,0:11:08.14,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık Enerji Ölçümü adı verilen
Dialogue: 0,0:11:08.14,0:11:10.66,Default,,0000,0000,0000,,evrenin şimdiye kadarki \Nen büyük haritasını çıkartmış
Dialogue: 0,0:11:10.66,0:11:12.08,Default,,0000,0000,0000,,bir araştırmada yer alıyorum.
Dialogue: 0,0:11:13.17,0:11:18.06,Default,,0000,0000,0000,,Gökyüzünün sekizde birinden yola çıkarak
Dialogue: 0,0:11:18.06,0:11:20.92,Default,,0000,0000,0000,,100 milyon galaksinin konumunu \Nve şeklini hesapladık.
Dialogue: 0,0:11:22.46,0:11:27.89,Default,,0000,0000,0000,,Bu harita bize,\Ngökyüzünün bu bölgesinde
Dialogue: 0,0:11:27.92,0:11:32.31,Default,,0000,0000,0000,,o 100 milyon galaksinin yarattığı \Nışık kırılması sayesinde tespit edilmiş
Dialogue: 0,0:11:32.31,0:11:34.74,Default,,0000,0000,0000,,mevcut tüm maddeyi gösteriyor.
Dialogue: 0,0:11:34.74,0:11:37.79,Default,,0000,0000,0000,,Bütün maddeden kırılan ışık
Dialogue: 0,0:11:37.79,0:11:41.00,Default,,0000,0000,0000,,bu galaksiler ile bizim aramızdaydı.
Dialogue: 0,0:11:42.33,0:11:46.98,Default,,0000,0000,0000,,Maddenin çekim gücü,\Nışığın yolunu değiştirecek kadar kuvvetli.
Dialogue: 0,0:11:47.00,0:11:50.67,Default,,0000,0000,0000,,Ve bu sayede bu görseli elde ediyoruz.
Dialogue: 0,0:11:52.25,0:11:53.68,Default,,0000,0000,0000,,Yani bu çeşit haritalar
Dialogue: 0,0:11:53.71,0:11:56.77,Default,,0000,0000,0000,,ne miktarda karanlık madde bulunduğunu,
Dialogue: 0,0:11:56.79,0:11:58.54,Default,,0000,0000,0000,,nerede bulunduğunu
Dialogue: 0,0:11:58.54,0:12:01.30,Default,,0000,0000,0000,,ve zamanla nasıl değişim gösterdiğini \Nbize söyleyebilir.
Dialogue: 0,0:12:01.69,0:12:05.88,Default,,0000,0000,0000,,Yani evrenin büyük ölçüde\Nneyden oluştuğunu
Dialogue: 0,0:12:06.17,0:12:09.10,Default,,0000,0000,0000,,öğrenmeye çalışıyoruz.
Dialogue: 0,0:12:09.12,0:12:13.85,Default,,0000,0000,0000,,Görünüşe göre evrendeki en ufak galaksiler
Dialogue: 0,0:12:13.88,0:12:17.02,Default,,0000,0000,0000,,bize en yararlı bazı bilgileri sağlıyor.
Dialogue: 0,0:12:17.04,0:12:18.29,Default,,0000,0000,0000,,Peki neden?
Dialogue: 0,0:12:19.38,0:12:22.81,Default,,0000,0000,0000,,İşte iki farklı karanlık madde türü içeren
Dialogue: 0,0:12:22.83,0:12:25.43,Default,,0000,0000,0000,,iki temsili evren örneğini görüyorsunuz.
Dialogue: 0,0:12:25.46,0:12:28.57,Default,,0000,0000,0000,,İki fotoğraf da size \NSamanyolu gibi bir galaksinin
Dialogue: 0,0:12:28.57,0:12:30.60,Default,,0000,0000,0000,,etrafında bir bölge gösteriyor.
Dialogue: 0,0:12:30.62,0:12:33.60,Default,,0000,0000,0000,,Gördüğünüz üzere \Nçevrelerinde bir sürü başka madde var,
Dialogue: 0,0:12:33.62,0:12:35.31,Default,,0000,0000,0000,,bunlar ufak kümecikler.
Dialogue: 0,0:12:35.33,0:12:37.52,Default,,0000,0000,0000,,Sağdaki resimde
Dialogue: 0,0:12:37.54,0:12:42.73,Default,,0000,0000,0000,,karanlık madde parçacıkları \Nsoldaki resme göre daha yavaş ilerliyor.
Dialogue: 0,0:12:42.75,0:12:45.85,Default,,0000,0000,0000,,Eğer bu parçacıklar hızlı ilerliyorsa
Dialogue: 0,0:12:45.88,0:12:48.68,Default,,0000,0000,0000,,bu küçük kümelerin çekim kuvveti
Dialogue: 0,0:12:48.71,0:12:50.80,Default,,0000,0000,0000,,onları yavaşlatacak kadar güçlü değildir.
Dialogue: 0,0:12:50.80,0:12:52.63,Default,,0000,0000,0000,,Bu yüzden ilerlemeye devam ediyorlar.
Dialogue: 0,0:12:52.63,0:12:54.93,Default,,0000,0000,0000,,Asla bu kümeciklerin içine girmiyorlar.
Dialogue: 0,0:12:54.96,0:12:59.73,Default,,0000,0000,0000,,Bu yüzden, sağdaki evrene kıyasla \Nsolda daha az küme var.
Dialogue: 0,0:12:59.75,0:13:01.68,Default,,0000,0000,0000,,Eğer bu küçük kümeler yoksa
Dialogue: 0,0:13:01.71,0:13:04.42,Default,,0000,0000,0000,,daha az küçük galaksi oluşur.
Dialogue: 0,0:13:06.21,0:13:07.89,Default,,0000,0000,0000,,Gökyüzünün güneyine bakarsanız
Dialogue: 0,0:13:07.92,0:13:11.27,Default,,0000,0000,0000,,bu küçük galaksilerden \Niki tane görebilirsiniz,
Dialogue: 0,0:13:11.29,0:13:14.77,Default,,0000,0000,0000,,Samanyolu'muzun yörüngesindeki\Ncüce galaksilerin en büyükleri,
Dialogue: 0,0:13:14.79,0:13:17.79,Default,,0000,0000,0000,,Büyük Macellan Bulutu \Nile Küçük Macellan Bulutu.
Dialogue: 0,0:13:18.96,0:13:20.23,Default,,0000,0000,0000,,Son yıllarda
Dialogue: 0,0:13:20.25,0:13:23.51,Default,,0000,0000,0000,,daha da küçük bir sürü\Ngalaksi tespit ettik.
Dialogue: 0,0:13:23.51,0:13:26.86,Default,,0000,0000,0000,,Bu, evreni haritalamakta kullandığımız
Dialogue: 0,0:13:26.86,0:13:28.51,Default,,0000,0000,0000,,aynı karanlık enerji ölçümüyle
Dialogue: 0,0:13:28.53,0:13:31.52,Default,,0000,0000,0000,,tespit ettiklerimizin bir örneği.
Dialogue: 0,0:13:31.54,0:13:33.77,Default,,0000,0000,0000,,Bu küçük galaksilerden bazıları
Dialogue: 0,0:13:33.79,0:13:35.75,Default,,0000,0000,0000,,cidden çok küçük.
Dialogue: 0,0:13:36.46,0:13:39.39,Default,,0000,0000,0000,,Samanyolu'ndaki \Nmilyarlarca yıldızın aksine
Dialogue: 0,0:13:39.42,0:13:43.06,Default,,0000,0000,0000,,bazılarının sadece \Nbirkaç yüz yıldızı var.
Dialogue: 0,0:13:43.08,0:13:45.89,Default,,0000,0000,0000,,Bu yüzden onları bulmak epey zor.
Dialogue: 0,0:13:45.92,0:13:47.81,Default,,0000,0000,0000,,Ama son on yılda
Dialogue: 0,0:13:47.83,0:13:50.52,Default,,0000,0000,0000,,bunlardan bir sürü keşfettik.
Dialogue: 0,0:13:50.54,0:13:53.27,Default,,0000,0000,0000,,Bugün, Samanyolu'nu çevreleyen \Nminik galaksilerin
Dialogue: 0,0:13:53.29,0:13:56.31,Default,,0000,0000,0000,,60 tanesini biliyoruz.
Dialogue: 0,0:13:56.33,0:13:59.92,Default,,0000,0000,0000,,Ve bu ufaklıklar karanlık madde\Naçısından önemli ipuçları.
Dialogue: 0,0:14:00.83,0:14:04.64,Default,,0000,0000,0000,,Çünkü bu galaksilerin \Nsadece varlıkları bile
Dialogue: 0,0:14:04.67,0:14:07.50,Default,,0000,0000,0000,,bize, karanlık maddenin \Nçok hızlı ilerliyor olamayacağını
Dialogue: 0,0:14:07.50,0:14:11.42,Default,,0000,0000,0000,,ve normal madde ile çarpıştığında \Nfazla bir şey olmadığını gösteriyor.
Dialogue: 0,0:14:12.58,0:14:14.02,Default,,0000,0000,0000,,Önümüzdeki yıllarda
Dialogue: 0,0:14:14.04,0:14:17.71,Default,,0000,0000,0000,,gökyüzünün çok daha kusursuz\Nharitalarını çıkartacağız.
Dialogue: 0,0:14:19.08,0:14:21.28,Default,,0000,0000,0000,,Ve bunlar, tüm evren ve galaksiyi gösteren
Dialogue: 0,0:14:21.30,0:14:24.75,Default,,0000,0000,0000,,videolarımızı geliştirmemize\Nyardım edecek.
Dialogue: 0,0:14:25.71,0:14:30.44,Default,,0000,0000,0000,,Fizikçiler de karanlık maddeye dair\Nbir belirti yakalamak için
Dialogue: 0,0:14:30.48,0:14:33.34,Default,,0000,0000,0000,,laboratuvarlarında yeni ve daha hassas \Ndeneyler yapıyorlar.
Dialogue: 0,0:14:35.04,0:14:38.31,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde hala büyük bir bilinmez.
Dialogue: 0,0:14:38.33,0:14:41.58,Default,,0000,0000,0000,,Ama üzerinde çalışması \Ngerçekten çok heyecan verici.
Dialogue: 0,0:14:42.75,0:14:45.10,Default,,0000,0000,0000,,Var olduğuna dair \Nçok açık kanıtlarımız var.
Dialogue: 0,0:14:45.12,0:14:47.52,Default,,0000,0000,0000,,En küçük galaksilerden tutun da
Dialogue: 0,0:14:47.54,0:14:50.12,Default,,0000,0000,0000,,evrenin kendisine kadar kanıtlar var.
Dialogue: 0,0:14:51.46,0:14:54.96,Default,,0000,0000,0000,,Bunu gerçekten de bulup\Nne olduğunu çözebilecek miyiz?
Dialogue: 0,0:14:56.54,0:14:58.31,Default,,0000,0000,0000,,Hiçbir fikrim yok.
Dialogue: 0,0:14:58.33,0:15:01.27,Default,,0000,0000,0000,,Ama öğrenmesi çok eğlenceli olacak.
Dialogue: 0,0:15:01.29,0:15:03.68,Default,,0000,0000,0000,,Bir sürü keşif şansımız var,
Dialogue: 0,0:15:03.71,0:15:07.18,Default,,0000,0000,0000,,ve ne işe yaradığına dair, \Nne olmadığına dair
Dialogue: 0,0:15:07.21,0:15:09.10,Default,,0000,0000,0000,,kesinlikle daha çok şey öğreneceğiz.
Dialogue: 0,0:15:09.83,0:15:12.89,Default,,0000,0000,0000,,Bu parçacığı yakın zamanda\Nbulup bulamayacağımıza bakmaksızın
Dialogue: 0,0:15:12.92,0:15:15.47,Default,,0000,0000,0000,,umarım bu gizemin\Nhassas noktamıza dokunduğuna
Dialogue: 0,0:15:15.47,0:15:18.73,Default,,0000,0000,0000,,sizi ikna edebilmişimdir.
Dialogue: 0,0:15:18.75,0:15:20.57,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık madde arayışı
Dialogue: 0,0:15:20.57,0:15:23.60,Default,,0000,0000,0000,,yepyeni bir fizik anlayışının \Nve evrendeki yerimizi algılamanın
Dialogue: 0,0:15:23.62,0:15:25.48,Default,,0000,0000,0000,,anahtarı olabilir.
Dialogue: 0,0:15:25.50,0:15:26.77,Default,,0000,0000,0000,,Teşekkür ederim.
Dialogue: 0,0:15:26.79,0:15:30.54,Default,,0000,0000,0000,,(Alkış)