1
00:00:00,958 --> 00:00:05,491
Dünya biraz daha farklı olsa 
neler olacağını hiç düşündünüz mü?

2
00:00:05,491 --> 00:00:08,471
Bugün değil de 5,000 yıl sonra 
doğmuş olsanız

3
00:00:08,471 --> 00:00:11,958
hayatınız ne kadar farklı olurdu?

4
00:00:11,958 --> 00:00:15,667
Kıtalar farklı paralellerde olsa
tarih ne kadar farklı olurdu,

5
00:00:15,667 --> 00:00:19,401
veya Güneş %10 daha büyük olsa

6
00:00:19,405 --> 00:00:22,167
Güneş Sistemi'ndeki hayat
ne kadar farklı biçimlenirdi?

7
00:00:23,292 --> 00:00:27,833
Benim işim 
bu tarz olasılıklarla oynamak

8
00:00:27,833 --> 00:00:30,000
ama ben tüm evrenle oynuyorum.

9
00:00:30,810 --> 00:00:33,619
Bilgisayarda varsayımsal
evrenler tasarlıyorum.

10
00:00:33,851 --> 00:00:36,785
Farklı başlangıç noktaları olan,

11
00:00:36,833 --> 00:00:40,458
farklı miktarlarda 
değişik maddelerden oluşan,

12
00:00:40,458 --> 00:00:41,458
dijital evrenler.

13
00:00:41,458 --> 00:00:44,768
Sonra, nelerden oluştuğunu
ve nasıl evrildiğini görmek için

14
00:00:44,792 --> 00:00:48,500
bu evrenleri bizimkiyle kıyaslıyorum.

15
00:00:50,542 --> 00:00:54,893
Modelleri gökyüzü ölçütlerine göre
kıyaslama süreci

16
00:00:54,917 --> 00:00:57,792
bize evrenimizle ilgili
şimdiden bir ton şey öğretti.

17
00:00:58,625 --> 00:01:00,851
Öğrendiğimiz en tuhaf şeylerden biri ise

18
00:01:00,875 --> 00:01:03,434
evrendeki çoğu materyalin

19
00:01:03,458 --> 00:01:07,375
siz ve benden tamamen farklı bir şeyden
yapılmış olduğuydu.

20
00:01:08,750 --> 00:01:11,476
Ama o olmaksızın,

21
00:01:11,500 --> 00:01:15,000
bildiğimiz haliyle evren var olamazdı.

22
00:01:16,958 --> 00:01:20,559
Teleskopla görebildiğimiz her şey

23
00:01:20,583 --> 00:01:24,958
evrendeki toplam kütlenin
hemen hemen %15'ine tekabül ediyor.

24
00:01:26,000 --> 00:01:30,393
Geri kalan her şey, %85'lik kısım

25
00:01:30,417 --> 00:01:32,750
ışık yaymıyor veya soğurmuyor.

26
00:01:33,708 --> 00:01:36,059
Bu şeyi gözle göremiyoruz,

27
00:01:36,083 --> 00:01:39,601
radyo dalgaları, mikrodalgalar 
veya herhangi bir çeşit ışıkla

28
00:01:39,625 --> 00:01:42,042
tespit edemiyoruz.

29
00:01:43,083 --> 00:01:45,232
Ama, gördüklerimiz üzerindeki
etkisi sayesinde

30
00:01:45,302 --> 00:01:47,417
orada olduğunu biliyoruz.

31
00:01:49,196 --> 00:01:53,038
Mesela, Dünya'nın gece uzaydan
çekilmiş fotoğrafını kullanarak

32
00:01:53,178 --> 00:01:56,504
gezegenimizin ve üzerindeki her şeyin
yüzeyini hesaplamak isteseydiniz

33
00:01:59,708 --> 00:02:02,184
ışık alan bölgelerle ilgili
biraz fikir edinirdiniz

34
00:02:02,208 --> 00:02:04,188
ama insanlardan tutun
sıradağlara kadar

35
00:02:04,212 --> 00:02:07,684
göremediğiniz çok şey olurdu

36
00:02:07,708 --> 00:02:10,637
ve elinizdeki bu sınırlı bilgiyle

37
00:02:10,692 --> 00:02:13,562
orada ne olduğuna dair
çıkarım yapmanız gerekirdi.

38
00:02:13,958 --> 00:02:16,875
Bu görünmeyen şeye 
''karanlık madde'' diyoruz.

39
00:02:17,708 --> 00:02:20,601
Bir sürü insan
karanlık maddeyi duymuştur

40
00:02:20,625 --> 00:02:22,934
ama duyduysanız bile

41
00:02:22,958 --> 00:02:25,976
muhtemelen size hayal ürünü,

42
00:02:26,000 --> 00:02:28,958
uzak ve hatta ilgisiz geliyordur.

43
00:02:30,625 --> 00:02:33,434
Ama ilginçtir ki

44
00:02:33,458 --> 00:02:35,976
karanlık madde her yerde

45
00:02:36,000 --> 00:02:38,684
muhtemelen burada bile var.

46
00:02:38,684 --> 00:02:40,177
Hatta şu anda

47
00:02:40,177 --> 00:02:41,947
siz bu odada otururken

48
00:02:41,977 --> 00:02:45,089
karanlık madde partikülleri
vücudunuzun içinden geçiyor olabilir.

49
00:02:46,083 --> 00:02:47,434
Çünkü biz Dünya'dayız

50
00:02:47,458 --> 00:02:49,309
ve Dünya Güneş'in etrafında dönüyor,

51
00:02:49,333 --> 00:02:52,268
güneş ise saatte yaklaşık
800 bin kilometre hızla

52
00:02:52,292 --> 00:02:55,518
galaksimizde hareket ediyor.

53
00:02:55,542 --> 00:02:57,351
Ama karanlık madde bize çarpmıyor,

54
00:02:57,375 --> 00:02:58,875
sadece içimizden geçip gidiyor.

55
00:03:00,583 --> 00:03:05,018
Peki onun hakkında
nasıl daha fazla şey öğrenebiliriz?

56
00:03:05,042 --> 00:03:06,309
Karanlık madde nedir?

57
00:03:06,333 --> 00:03:08,768
Veya bizim varoluşumuzla ne ilgisi var?

58
00:03:08,792 --> 00:03:13,559
İşlerin bu noktaya
nasıl ulaştığını çözmek için

59
00:03:13,583 --> 00:03:17,559
öncelikle galaksimizin bu hale
nasıl geldiğini anlamalıyız.

60
00:03:17,583 --> 00:03:22,059
Bu bizim galaksimiz, Samanyolu'nun
bugünkü halinin bir fotoğrafı.

61
00:03:22,083 --> 00:03:24,434
10 milyar yıl önce neye benziyordu,

62
00:03:24,458 --> 00:03:27,875
10 milyar yıl sonra nasıl görünecek?

63
00:03:28,421 --> 00:03:31,485
Peki ya gökyüzünde yapılan 
geniş çaplı araştırmalarla

64
00:03:31,715 --> 00:03:36,390
çoktan haritasını çıkarttığımız 
galaksilerin serüvenlerine ne dersiniz?

65
00:03:37,208 --> 00:03:39,434
Evren başka bir şeyden yapılmış olsa

66
00:03:39,458 --> 00:03:42,425
veya daha az ya da çok madde içerse

67
00:03:42,495 --> 00:03:45,476
onların geçmişleri nasıl değişirdi?

68
00:03:45,500 --> 00:03:49,351
Bu evren modelleriyle ilgili 
ilginç şey şu ki

69
00:03:49,375 --> 00:03:52,167
bu olasılıkları test etmemize 
olanak sağlıyorlar

70
00:03:53,500 --> 00:03:58,667
Evrenin oluştuğu ilk ana dönelim

71
00:03:59,542 --> 00:04:04,333
büyük patlamadan hemen sonrası.

72
00:04:05,875 --> 00:04:07,809
O ilk anda

73
00:04:07,833 --> 00:04:09,934
hiç madde yoktu.

74
00:04:09,958 --> 00:04:13,434
Evren çok hızlı genişliyordu.

75
00:04:13,458 --> 00:04:16,226
Kuantum mekaniğine göre

76
00:04:16,250 --> 00:04:22,316
madde sürekli olarak
ve her an oluşturulup yok ediliyor.

77
00:04:22,357 --> 00:04:24,643
O esnada evren 
o kadar hızlı genişliyordu ki

78
00:04:24,667 --> 00:04:27,917
ortaya çıkan madde yok edilemedi.

79
00:04:28,833 --> 00:04:33,513
Ve bu sebeple maddenin hepsinin
o sırada oluştuğunu düşünüyoruz.

80
00:04:33,527 --> 00:04:36,451
Hem karanlık maddenin hem de sizi
ve beni oluşturan maddenin

81
00:04:36,475 --> 00:04:38,958
o zaman oluştuğunu düşünüyoruz.

82
00:04:40,167 --> 00:04:45,111
Birazcık daha ilerleyip
maddenin ortaya çıkmış olduğu,

83
00:04:45,125 --> 00:04:49,184
protonlar, nötronlar
ve hidrojen oluştuktan sonrasına

84
00:04:49,208 --> 00:04:53,226
büyük patlamadan
yaklaşık 400 bin yıl sonrasına gidelim.

85
00:04:53,250 --> 00:04:57,518
Evren sıcak, yoğun
ve hatırı sayılır derecede pürüzsüzdü

86
00:04:57,542 --> 00:05:00,268
ama tamamen pürüzsüz değildi.

87
00:05:00,292 --> 00:05:05,059
Planck uydusu tarafından
çekilen bu fotoğraf

88
00:05:05,083 --> 00:05:09,989
bize her doğrultuda
evrenin sıcaklığını gösteriyor.

89
00:05:10,000 --> 00:05:11,393
Ve görüyoruz ki

90
00:05:11,417 --> 00:05:14,434
diğerlerine nazaran

91
00:05:14,458 --> 00:05:16,851
daha sıcak ve yoğun bölgeler varmış.

92
00:05:16,851 --> 00:05:19,093
Görüntüdeki noktalar 
evrenin erken döneminde

93
00:05:19,093 --> 00:05:23,500
daha az veya daha çok
kütle olan yerleri gösteriyor.

94
00:05:25,125 --> 00:05:28,458
Bu noktaların büyüme sebebiyse 
yer çekimi kuvveti.

95
00:05:29,500 --> 00:05:33,934
Evren genişliyordu
ve son 13,8 milyar yıldır

96
00:05:33,958 --> 00:05:37,643
yoğunluğu her tarafta azalıyordu.

97
00:05:37,667 --> 00:05:40,518
Ama yer çekimi, kütlenin biraz daha
fazla olduğu bölgelerde

98
00:05:40,542 --> 00:05:47,004
epey sıkı çalıştı ve o bölgelere
daha da fazla madde çekti.

99
00:05:47,042 --> 00:05:49,809
Bunların hepsini hayal etmek zor,

100
00:05:49,833 --> 00:05:53,184
bu yüzden size
neden bahsettiğimi göstereyim.

101
00:05:53,208 --> 00:05:55,072
Bahsettiğim bilgisayar yapımı modeller,

102
00:05:55,072 --> 00:05:57,082
bu görüşleri test etmemize
olanak sağlıyor,

103
00:05:57,082 --> 00:05:58,883
içlerinden birine göz atalım.

104
00:05:59,625 --> 00:06:02,559
Araştırma ekibim tarafından
hazırlanan bu görüntü

105
00:06:02,583 --> 00:06:06,792
bize ilk anlarından sonra
evrene ne olduğunu gösteriyor.

106
00:06:08,375 --> 00:06:11,268
Gördüğünüz üzere,
başlangıçta evren oldukça düzgündü

107
00:06:11,292 --> 00:06:14,026
ama biraz daha fazla madde
içeren bölgeler vardı.

108
00:06:15,833 --> 00:06:19,059
Yer çekimi devreye girdi
ve fazladan maddeyle başlamış bölgelere

109
00:06:19,083 --> 00:06:23,125
gittikçe daha fazla kütle getirdi.

110
00:06:24,167 --> 00:06:26,296
Başlangıçta bir yerde karanlık maddeyle

111
00:06:26,296 --> 00:06:29,768
iç içe olan hidrojenin
ondan ayrılıp soğuyarak

112
00:06:29,792 --> 00:06:32,809
yıldızları oluşturmasına
yetecek kadar madde birikirse

113
00:06:32,833 --> 00:06:39,116
zamanla küçük bir galaksi elde edersiniz.

114
00:06:39,708 --> 00:06:42,726
Zamanla, milyarlarca
ve milyarlarca yıl içinde,

115
00:06:42,726 --> 00:06:45,160
bu küçük galaksiler birbirleriyle çarpışır

116
00:06:45,208 --> 00:06:48,226
kaynaşıp büyür
ve daha büyük galaksiler oluştururlar,

117
00:06:48,250 --> 00:06:50,583
tıpkı bizim galaksimiz Samanyolu gibi.

118
00:06:51,875 --> 00:06:55,458
Peki karanlık maddeniz yoksa ne olur?

119
00:06:56,292 --> 00:06:58,184
Karanlık maddeniz yoksa

120
00:06:58,208 --> 00:07:01,167
bu noktalarda asla 
yeteri kadar yığılma olmaz.

121
00:07:02,000 --> 00:07:04,517
Görünen o ki yoğun bir bölgede

122
00:07:04,517 --> 00:07:07,167
Güneş'in kütlesinin
en az bir milyon katına

123
00:07:07,167 --> 00:07:11,339
ihtiyacınız var ki
yıldız oluşturmaya başlayabilesiniz.

124
00:07:11,375 --> 00:07:13,018
Karanlık madde olmadan

125
00:07:13,042 --> 00:07:16,809
bir noktada asla yeteri kadar
madde biriktiremezsiniz.

126
00:07:16,833 --> 00:07:21,434
Burada, yan yana duran
iki evrene bakıyoruz.

127
00:07:21,458 --> 00:07:26,317
Birinde çok çabuk yığılmanın
başladığını görebilirsiniz.

128
00:07:27,000 --> 00:07:28,268
Bu evrende,

129
00:07:28,292 --> 00:07:30,625
galaksi oluşturmak oldukça kolaydır.

130
00:07:31,458 --> 00:07:32,934
Diğer evrende ise

131
00:07:32,958 --> 00:07:35,476
kümecikler halinde başlıyor

132
00:07:35,500 --> 00:07:37,393
ve öylece kalıyorlar.

133
00:07:37,417 --> 00:07:39,518
Çok bir şey olmuyor.

134
00:07:39,542 --> 00:07:42,103
Bu evrende galaksimizi

135
00:07:42,103 --> 00:07:44,601
veya başka bir galaksiyi yaratamazsınız.

136
00:07:44,625 --> 00:07:46,476
Samanyolu galaksiniz olmaz,

137
00:07:46,500 --> 00:07:48,309
Güneş olmaz.

138
00:07:48,333 --> 00:07:50,059
Bizi var edemezsiniz.

139
00:07:50,083 --> 00:07:52,750
Bu evrende var olamazdık.

140
00:07:55,083 --> 00:07:58,393
Yani bu müthiş şey, karanlık madde,

141
00:07:58,417 --> 00:08:00,227
evrenin kütlesinin çoğunu oluşturuyor.

142
00:08:00,251 --> 00:08:03,351
Şu anda içimizde dolaşıyor.
O olmadan burada olamazdık.

143
00:08:03,375 --> 00:08:04,625
Peki nedir bu?

144
00:08:05,625 --> 00:08:07,067
Doğrusu hiçbir fikrimiz yok.

145
00:08:07,067 --> 00:08:08,292
(Kahkahalar)

146
00:08:09,208 --> 00:08:12,268
Ama bir sürü destekli tahminimiz var.

147
00:08:12,292 --> 00:08:15,559
Ve daha fazlasını keşfetmek için
bir sürü fikrimiz.

148
00:08:15,583 --> 00:08:20,101
Çoğu fizikçi karanlık maddenin
atom altı parçacıklara çok benzeyen

149
00:08:20,125 --> 00:08:23,184
bir parçacık olduğunu düşünüyor,

150
00:08:23,208 --> 00:08:26,226
proton, nötron ve elektronlar gibi.

151
00:08:26,250 --> 00:08:27,518
Bu şey her ne ise

152
00:08:27,542 --> 00:08:31,417
yer çekimine benzer
davranışlar sergiliyor.

153
00:08:32,333 --> 00:08:35,518
Ama ışık yaymıyor ya da soğurmuyor

154
00:08:35,542 --> 00:08:37,326
ve sanki yokmuşçasına

155
00:08:37,326 --> 00:08:39,292
normal maddenin
doğrudan içinden geçiyor.

156
00:08:40,325 --> 00:08:42,792
Bunun ne tür bir parçacık olduğunu
bilmek istiyoruz.

157
00:08:42,792 --> 00:08:45,268
Örneğin ağırlığı ne?

158
00:08:45,292 --> 00:08:48,486
Veya normal maddeyle etkileşime geçtiğinde

159
00:08:48,486 --> 00:08:50,375
herhangi bir şey oluyor mu?

160
00:08:50,375 --> 00:08:53,638
Fizikçilerin bunun ne olabileceğine dair
bir sürü sağlam fikri var,

161
00:08:53,638 --> 00:08:55,226
epey de yaratıcılar.

162
00:08:55,250 --> 00:08:57,059
Ama işimiz çok zor

163
00:08:57,083 --> 00:09:00,768
çünkü bu fikirler
çok geniş bir aralığı kapsıyor.

164
00:09:00,792 --> 00:09:04,018
En küçük atomaltı parçacığı
kadar ufak olabilir

165
00:09:04,042 --> 00:09:07,625
veya Güneş'in kütlesinin
100 katı büyüklüğünde olabilir.

166
00:09:08,958 --> 00:09:12,643
Peki, ne olduğunu nasıl öğreneceğiz?

167
00:09:12,667 --> 00:09:14,476
Fizikçilerin ve astronomların

168
00:09:14,500 --> 00:09:17,976
karanlık maddeyi aramak için
birçok yöntemleri var.

169
00:09:18,000 --> 00:09:19,954
Yaptığımız şeylerden biri,

170
00:09:19,988 --> 00:09:25,027
derin yeraltı tünellerine
hassas dedektörler yerleştirip

171
00:09:25,027 --> 00:09:29,032
bizim ve dünyanın içinden geçip gidebilen
bir karanlık madde parçacığının

172
00:09:29,052 --> 00:09:31,893
daha yoğun bir maddeye denk gelip

173
00:09:31,917 --> 00:09:34,226
arkasında geçişinden bir iz bırakması

174
00:09:34,250 --> 00:09:37,167
ihtimalini beklemek.

175
00:09:38,000 --> 00:09:40,976
Karanlık madde parçacıklarının çarpışıp

176
00:09:41,000 --> 00:09:43,208
özel gama ışını teleskoplarıyla
görebileceğimiz

177
00:09:43,208 --> 00:09:45,971
yüksek enerjili bir ışık yaratması 
ihtimaline karşın,

178
00:09:46,713 --> 00:09:49,278
karanlık maddeyi göklerde arıyoruz.

179
00:09:50,643 --> 00:09:53,669
İsviçre'deki Büyük Hadron
Çarpıştırıcısı'nı kullanıp

180
00:09:54,099 --> 00:09:57,055
parçacıkları çarpıştırarak 
ve sonuçları gözleyerek

181
00:09:57,345 --> 00:10:01,557
burada, Dünya'da
karanlık madde üretmeyi bile deniyoruz.

182
00:10:02,720 --> 00:10:04,054
Şu ana kadar

183
00:10:04,054 --> 00:10:06,239
tüm bu deneyler, bize karanlık maddenin

184
00:10:06,989 --> 00:10:09,886
ne olmadığına dair çok şey öğretti

185
00:10:09,886 --> 00:10:11,149
(Kahkahalar)

186
00:10:11,149 --> 00:10:12,803
ama henüz ne olduğunu öğretemedi.

187
00:10:13,123 --> 00:10:15,083
Karanlık maddenin ne olabileceğine dair

188
00:10:15,083 --> 00:10:18,216
bu deneylerin kanıtlamış olacağı
bir sürü iyi fikir vardı.

189
00:10:18,626 --> 00:10:20,315
Ama henüz kanıtlanmadılar,

190
00:10:20,315 --> 00:10:23,697
bu yüzden araştırmaya devam etmemiz
ve daha fazla düşünmemiz gerekiyor.

191
00:10:25,461 --> 00:10:29,812
Karanlık maddenin ne olduğu hakkında
ipucu edinmenin bir başka yolu ise

192
00:10:30,172 --> 00:10:32,092
galaksileri araştırmaktan geçer.

193
00:10:32,579 --> 00:10:33,879
Karanlık madde olmadan

194
00:10:34,038 --> 00:10:37,316
galaksimiz ve diğer birçok galaksinin
asla var olmamış olacağından

195
00:10:37,625 --> 00:10:39,500
zaten bahsettik.

196
00:10:39,500 --> 00:10:42,555
Bu modeller, aynı zamanda
galaksiler hakkında daha birçok konuda

197
00:10:42,555 --> 00:10:44,028
tahminde bulunmamızı sağlıyor:

198
00:10:44,028 --> 00:10:45,863
Evrene nasıl dağıldılar,

199
00:10:45,887 --> 00:10:47,143
nasıl hareket ediyorlar,

200
00:10:47,167 --> 00:10:49,184
zamanla nasıl evrim geçiriyorlar?

201
00:10:49,208 --> 00:10:54,018
Bu tahminleri gökyüzü gözlemleriyle
test edebiliyoruz.

202
00:10:54,042 --> 00:10:56,851
Sizlere galaksileri kullanarak
yapabileceğimiz ölçümlerden

203
00:10:56,875 --> 00:11:00,125
iki örnek vereyim.

204
00:11:01,208 --> 00:11:02,281
İlk olarak

205
00:11:02,281 --> 00:11:04,885
galaksilerle evrenin haritasını 
çıkartabiliyoruz.

206
00:11:06,125 --> 00:11:08,135
Karanlık Enerji Ölçümü adı verilen

207
00:11:08,135 --> 00:11:10,665
evrenin şimdiye kadarki 
en büyük haritasını çıkartmış

208
00:11:10,665 --> 00:11:12,083
bir araştırmada yer alıyorum.

209
00:11:13,167 --> 00:11:18,061
Gökyüzünün sekizde birinden yola çıkarak

210
00:11:18,061 --> 00:11:20,917
100 milyon galaksinin konumunu 
ve şeklini hesapladık.

211
00:11:22,458 --> 00:11:27,893
Bu harita bize,
gökyüzünün bu bölgesinde

212
00:11:27,917 --> 00:11:32,312
o 100 milyon galaksinin yarattığı 
ışık kırılması sayesinde tespit edilmiş

213
00:11:32,312 --> 00:11:34,742
mevcut tüm maddeyi gösteriyor.

214
00:11:34,742 --> 00:11:37,792
Bütün maddeden kırılan ışık

215
00:11:37,792 --> 00:11:41,000
bu galaksiler ile bizim aramızdaydı.

216
00:11:42,333 --> 00:11:46,976
Maddenin çekim gücü,
ışığın yolunu değiştirecek kadar kuvvetli.

217
00:11:47,000 --> 00:11:50,667
Ve bu sayede bu görseli elde ediyoruz.

218
00:11:52,250 --> 00:11:53,684
Yani bu çeşit haritalar

219
00:11:53,708 --> 00:11:56,768
ne miktarda karanlık madde bulunduğunu,

220
00:11:56,792 --> 00:11:58,539
nerede bulunduğunu

221
00:11:58,539 --> 00:12:01,296
ve zamanla nasıl değişim gösterdiğini 
bize söyleyebilir.

222
00:12:01,693 --> 00:12:05,878
Yani evrenin büyük ölçüde
neyden oluştuğunu

223
00:12:06,172 --> 00:12:09,101
öğrenmeye çalışıyoruz.

224
00:12:09,125 --> 00:12:13,851
Görünüşe göre evrendeki en ufak galaksiler

225
00:12:13,875 --> 00:12:17,018
bize en yararlı bazı bilgileri sağlıyor.

226
00:12:17,042 --> 00:12:18,292
Peki neden?

227
00:12:19,375 --> 00:12:22,809
İşte iki farklı karanlık madde türü içeren

228
00:12:22,833 --> 00:12:25,434
iki temsili evren örneğini görüyorsunuz.

229
00:12:25,458 --> 00:12:28,568
İki fotoğraf da size 
Samanyolu gibi bir galaksinin

230
00:12:28,568 --> 00:12:30,601
etrafında bir bölge gösteriyor.

231
00:12:30,625 --> 00:12:33,601
Gördüğünüz üzere 
çevrelerinde bir sürü başka madde var,

232
00:12:33,625 --> 00:12:35,309
bunlar ufak kümecikler.

233
00:12:35,333 --> 00:12:37,518
Sağdaki resimde

234
00:12:37,542 --> 00:12:42,726
karanlık madde parçacıkları 
soldaki resme göre daha yavaş ilerliyor.

235
00:12:42,750 --> 00:12:45,851
Eğer bu parçacıklar hızlı ilerliyorsa

236
00:12:45,875 --> 00:12:48,684
bu küçük kümelerin çekim kuvveti

237
00:12:48,708 --> 00:12:50,805
onları yavaşlatacak kadar güçlü değildir.

238
00:12:50,805 --> 00:12:52,628
Bu yüzden ilerlemeye devam ediyorlar.

239
00:12:52,628 --> 00:12:54,934
Asla bu kümeciklerin içine girmiyorlar.

240
00:12:54,958 --> 00:12:59,726
Bu yüzden, sağdaki evrene kıyasla 
solda daha az küme var.

241
00:12:59,750 --> 00:13:01,684
Eğer bu küçük kümeler yoksa

242
00:13:01,708 --> 00:13:04,417
daha az küçük galaksi oluşur.

243
00:13:06,208 --> 00:13:07,893
Gökyüzünün güneyine bakarsanız

244
00:13:07,917 --> 00:13:11,268
bu küçük galaksilerden 
iki tane görebilirsiniz,

245
00:13:11,292 --> 00:13:14,768
Samanyolu'muzun yörüngesindeki
cüce galaksilerin en büyükleri,

246
00:13:14,792 --> 00:13:17,792
Büyük Macellan Bulutu 
ile Küçük Macellan Bulutu.

247
00:13:18,958 --> 00:13:20,226
Son yıllarda

248
00:13:20,250 --> 00:13:23,511
daha da küçük bir sürü
galaksi tespit ettik.

249
00:13:23,511 --> 00:13:26,858
Bu, evreni haritalamakta kullandığımız

250
00:13:26,858 --> 00:13:28,507
aynı karanlık enerji ölçümüyle

251
00:13:28,527 --> 00:13:31,518
tespit ettiklerimizin bir örneği.

252
00:13:31,542 --> 00:13:33,768
Bu küçük galaksilerden bazıları

253
00:13:33,792 --> 00:13:35,750
cidden çok küçük.

254
00:13:36,458 --> 00:13:39,393
Samanyolu'ndaki 
milyarlarca yıldızın aksine

255
00:13:39,417 --> 00:13:43,059
bazılarının sadece 
birkaç yüz yıldızı var.

256
00:13:43,083 --> 00:13:45,893
Bu yüzden onları bulmak epey zor.

257
00:13:45,917 --> 00:13:47,809
Ama son on yılda

258
00:13:47,833 --> 00:13:50,518
bunlardan bir sürü keşfettik.

259
00:13:50,542 --> 00:13:53,268
Bugün, Samanyolu'nu çevreleyen 
minik galaksilerin

260
00:13:53,292 --> 00:13:56,309
60 tanesini biliyoruz.

261
00:13:56,333 --> 00:13:59,917
Ve bu ufaklıklar karanlık madde
açısından önemli ipuçları.

262
00:14:00,833 --> 00:14:04,643
Çünkü bu galaksilerin 
sadece varlıkları bile

263
00:14:04,667 --> 00:14:07,500
bize, karanlık maddenin 
çok hızlı ilerliyor olamayacağını

264
00:14:07,500 --> 00:14:11,417
ve normal madde ile çarpıştığında 
fazla bir şey olmadığını gösteriyor.

265
00:14:12,583 --> 00:14:14,018
Önümüzdeki yıllarda

266
00:14:14,042 --> 00:14:17,708
gökyüzünün çok daha kusursuz
haritalarını çıkartacağız.

267
00:14:19,082 --> 00:14:21,276
Ve bunlar, tüm evren ve galaksiyi gösteren

268
00:14:21,296 --> 00:14:24,750
videolarımızı geliştirmemize
yardım edecek.

269
00:14:25,708 --> 00:14:30,438
Fizikçiler de karanlık maddeye dair
bir belirti yakalamak için

270
00:14:30,480 --> 00:14:33,343
laboratuvarlarında yeni ve daha hassas 
deneyler yapıyorlar.

271
00:14:35,042 --> 00:14:38,309
Karanlık madde hala büyük bir bilinmez.

272
00:14:38,333 --> 00:14:41,583
Ama üzerinde çalışması 
gerçekten çok heyecan verici.

273
00:14:42,750 --> 00:14:45,101
Var olduğuna dair 
çok açık kanıtlarımız var.

274
00:14:45,125 --> 00:14:47,518
En küçük galaksilerden tutun da

275
00:14:47,542 --> 00:14:50,125
evrenin kendisine kadar kanıtlar var.

276
00:14:51,458 --> 00:14:54,958
Bunu gerçekten de bulup
ne olduğunu çözebilecek miyiz?

277
00:14:56,542 --> 00:14:58,309
Hiçbir fikrim yok.

278
00:14:58,333 --> 00:15:01,268
Ama öğrenmesi çok eğlenceli olacak.

279
00:15:01,292 --> 00:15:03,684
Bir sürü keşif şansımız var,

280
00:15:03,708 --> 00:15:07,184
ve ne işe yaradığına dair, 
ne olmadığına dair

281
00:15:07,208 --> 00:15:09,102
kesinlikle daha çok şey öğreneceğiz.

282
00:15:09,833 --> 00:15:12,893
Bu parçacığı yakın zamanda
bulup bulamayacağımıza bakmaksızın

283
00:15:12,917 --> 00:15:15,467
umarım bu gizemin
hassas noktamıza dokunduğuna

284
00:15:15,467 --> 00:15:18,726
sizi ikna edebilmişimdir.

285
00:15:18,750 --> 00:15:20,572
Karanlık madde arayışı

286
00:15:20,572 --> 00:15:23,601
yepyeni bir fizik anlayışının 
ve evrendeki yerimizi algılamanın

287
00:15:23,625 --> 00:15:25,476
anahtarı olabilir.

288
00:15:25,500 --> 00:15:26,768
Teşekkür ederim.

289
00:15:26,792 --> 00:15:30,542
(Alkış)