Hvað hefur Fíkniefnastríðið gert heiminum?
Lítið á morðin og upplausnina í Mexíkó,
Mið-Ameríku og mörgum öðrum heimshlutum,
svarti markaðurinn á heimsmælikvarða
metinn á 300 milljarða
bandaríkjadala árlega,
fangelsi í Bandaríkjunum yfirfull
sem og annars staðar,
lögregla og her dregin í óvinnandi stríð
sem brýtur gegn grunnmannréttindum
og almennir borgarar
bara vona að þeir lendi ekki á milli,
á meðan notar fleira fólk
meiri fíkniefni en nokkur tímann áður.
Þetta er saga lands míns með áfengisbannið
og Al Capone, fimmtíuföld.
Þess vegna særir það mig sérstaklega
sem Bandaríkjamann,
að við höfum verið drifkrafturinn
bak við hið alþjóðlega fíkniefnastríð.
Spyrjið hvers vegna svo
mörg lönd glæpavæða
fíkniefni sem þau hafa ekki heyrt um,
hvers vegna sáttmálar Sameinuðu-
þjóðanna um fíkniefni
leggja áherslu á glæpavæðingu
fremur en heilsu,
jafnvel hvers vegna fjárveitingar
ætlaðar baráttu gegn misnotkun fíkniefna
renni ekki til hjálparstofnana
heldur refsistofnana,
og þið finnið gamla góða B.N.A.
Hvers vegna gerðum við þetta?
Sumir, sérstaklega íbúar Rómönsku-Ameríku,
telja þetta ekki snúast um fíkniefni.
Að þetta sé bragð til að greiða fyrir
framgangi pólitískra áhrifa Bandaríkjanna.
Það er þó í grunninn rangt.
Við viljum ekki að
glæpamenn og skæruliðar,
fjármagnaðir með
ólöglegum fíkniefnapeningum,
ógni eða taki yfir aðrar þjóðir.
Nei, raunin er að Bandaríkin eru óð
þegar kemur að fíkniefnum.
Ég meina, það vorum
við sem héldum
að við gætum bannað áfengi.
Hugsið um alþjóðlega
fíkniefnastríðið okkar,
ekki sem skynsamlega stefnu,
heldur sem alþjóðlega vörpun
innlendrar geðveilu.
(Lófatak)
En hér eru góðu fréttirnar.
Nú leiða Rússar Fíkniefnastríðið,
ekki við.
Flestir stjórnmálamenn í mínu landi
vilja nú hætta við Fíkniefnastríðið,
fækka fólki í fangelsi, ekki fjölga
og ég get stoltur sagt sem Bandaríkjamaður
að við stöndum nú fremst í heiminum
í endurmótun reglna um marijúana.
Það er nú löglegt í
læknisfræðilegum
tilgangi í nærri helmingi okkar 50 ríkja.
Milljónir manna geta
keypt maríjúanað sitt,
lyfin sín, hjá sölustöðum
með leyfi frá ríkinu,
og yfir helmingur samlanda
minna telja tíma til kominn
að lögleiða og leggja skatta á maríjúana
svipað og áfengi.
Það er það sem Colorado og
Washington gera,
og Úrúgvæ, og önnur
lönd eru líkleg til að fylgja eftir.
Þetta er það sem ég geri;
vinn að því að enda fíkniefnastríðið.
Ég held það hafi byrjað í æsku minni
í nokkuð trúaðri fjölskyldu
með siðferðiskennd,
elsti sonur rabbína,
fór í háskóla þar sem ég
reykti maríjúana
og líkaði það.
(Hlátur)
Mér líkaði drykkja líka,
en það var augljóst
að áfengi var hættulegra af þessu tvennu
en við vinirnir gátum verið handteknir
fyrir að reykja jónu.
Þessi hræsni hélt áfram að
pirra mig svo ég
skrifaði doktorsritgerðina mína
um alþjóðlega fíkniefnastjórnun.
Ég talaði mig inn í Innanríkisráðuneytið.
Ég fékk öryggisheimild.
Ég tók viðtöl við fíkniefna-
lögreglumenn og aðra löggæslufulltrúa
í Evrópu og N- og S Ameríku
og ég spurði þá:
„Hvað telur þú vera svarið?“
Í Rómönsku-Ameríku sögðu þeir við mig:
„Þú getur ekki stoppað framleiðsluna.
Svarið liggur í Bandaríkjunum,
í því að draga úr eftirspurninni.“
Svo ég fer heim og tala við fólkið
sem sér um fíkniefnavarnir þar,
og það segir:
„Þú veist, Ethan, að þú getur
ekki hindrað eftirspurnina.
Lausnin er hinu megin.
Þú verður að hindra framleiðsluna.“
Svo ég fer og tala við tollverðina
sem reyna að stoppa
fíkniefnin á landamærunum,
og þeir segja: „Þú stoppar þau ekki hérna.
Lausnin er þarna,
í því að draga úr
framleiðslu og eftirspurn.“
Og þá áttaði ég mig á því:
Allir sem taka þátt í þessu
telja svarið liggja á því svæði
sem þeir þekkja hvað verst.
Það var þá sem ég byrjaði
að lesa allt sem ég gat
um geðvirk lyf:
söguna, vísindin,
stjórnmálin, allt um þau,
og því meira sem maður les,
því betur sér maður hvernig úthugsuð,
upplýst, gáfuleg leið leiddi hingað,
en stjórnmálin og lögin í mínu landi
leiddu okkur hingað.
Og þessi mismunur blasti
við mér sem ótrúlegt
vitsmunalegt og siðferðislegt púsluspil.
Það hefur að líkindum aldrei verið til
fíkniefnalaust samfélag.
Nánast hvert einasta samfélag
hefur innbyrt geðvirk efni
til að takast á við sársauka,
auka orku, blanda geði,
jafnvel ná sambandi við Guð.
Löngun okkar til að
breyta hugarástandi okkar
kann að vera jafn djúpstæð og löngun okkar
í mat, félagsskap og kynlíf.
Svo okkar raunverulega áskorun
er að læra hvernig megi
lifa með fíkniefnum
svo þau valdi sem minnstum skaða
og í nokkrum tilfellum
sem mestum ávinningi.
Ég skal segja ykkur frá öðru sem ég lærði,
að ástæðan fyrir að sum lyf
eru lögleg en önnur ekki
hef lítið sem ekkert að gera
með vísindi eða heilsu
eða áhættu af notkun þeirra,
en mikið að gera með hverjir nota
og hverjir eru taldir nota tiltekin lyf.
Seint á 19. öld,
þegar flest þeirra lyfja sem
nú eru ólögleg voru lögleg,
voru megin neytendur
ópíumefna í mínu landi
og öðrum löndum, miðaldra hvítar konur,
sem notuðu þau til að
lina þjáningar og verki
þegar fá önnur verkjalyf voru í boði.
Engum datt í hug að glæpavæða þau þá
þar sem enginn vildi
setja ömmu í fangelsi.
En þegar hundruðir þúsunda Kínverja
byrjuðu að flytja til landsins
og vinna hörðum höndum
við járnbrautir og í námum
og síðan slaka á um kvöldin
líkt og þeir höfðu gert í gamla landinu
með nokkrum teygum af ópíum pípunni,
þá sástu fyrstu lögin
sem bönnuðu fíkniefni
í Kaliforníu og Nevada,
drifin áfram af kynþáttafordóma-
blöndnum ótta um að Kínverjar
breyttu hvítum konum
í ópíum-háða kynlífsþræla.
Fyrstu lögin sem bönnuðu
kókaín má einnig rekja til
kynþáttafordómablandins ótta við svarta
menn að sniffa þetta hvíta duft
og gleyma sínum rétta stað
í samfélagi suðurríkjanna.
Og fyrstu lögin til að banna maríjúana,
voru vegna ótta við
Mexíkóska innflytjendur
í vestur- og suðvesturríkjunum.
Og það sem var raunin í mínu landi
er einnig raunin í mörgum öðrum,
bæði varðandi rætur lagasetningarinnar
og framkvæmd.
Segjum sem svo,
og ég ýki bara örlítið:
Ef aðalneytendur kókaíns
væru vel stæðir eldri hvítir menn
og aðalneytendur Viagra
væru ungir svartir menn,
væri reykjanlegt kókaín auðveldlega
aðgengilegt með lyfseðli frá lækni
en sala á Viagra myndi kosta þig
fimm til tíu ár í fangelsi.
(Lófatak)
Ég var áður prófessor sem kenndi þetta.
Nú er ég aðgerðarsinni,
mannréttindaaðgerðarsinni,
og það sem drífur mig áfram er skömmin
yfir að tilheyra þessari
annars stórkostlegu þjóð
sem telur innan við
fimm prósent íbúa heimsins
en nærri fjórðung fanga heimsins.
Það er fólkið sem ég hitti
sem hefur misst einhvern
sem það elskar vegna
fíkniefnatengds ofbeldis eða í fangelsi
eða ofskammt eða alnæmi
vegna þess að fíkniefnastefna
okkar leggur áherslu
á glæpavæðingu
fremur en heilsu.
Það er gott fólk sem
hefur misst störf sín,
heimili sín, frelsi sitt, jafnvel börn sín
til ríkisins, ekki vegna þess
að það skaði einhvern
heldur vegna þess að þau
völdu að nota ákveðið lyf
frekar en annað.
Svo, er lögleiðing svarið?
Um það er ég óviss.
Þrjá daga í viku tel ég svo vera,
þrjá daga í viku tel ég svo ekki vera,
á sunnudögum efast ég.
En þar sem í dag er þriðjudagur,
leyfi ég mér að segja að
það að lögleiða og skattleggja
flest þeirra lyfja sem nú eru ólögleg
myndi stórminnka glæpina, ofbeldið
spillinguna og svörtu markaðina,
og vandamálin sem fylgja
menguðum og eftirlitslausum lyfjum,
og auka öryggi almennings,
og gera mögulega betri nýtingu
á skattfé almennings.
Ég meina, markaðirnir
með maríjúana, kókaín,
heróín og metamfetamín
eru alþjóðlegir vörumarkaðir
líkt og alþjóðlegir markaðir
með áfengi, tóbak,
kaffi, sykur og svo margt fleira.
Þar sem er eftirspurn
mun verða framboð.
Sláið út einn framleiðanda og annar
mun óhjákvæmilega koma fram.
Fólk lítur gjarnan á bann
sem hina endanlegu reglusetningu
þegar það í raun stendur
fyrir endalok reglusetningar
og glæpamenn taka við.
Þess vegna er það að
nota refsilöggjöf og lögreglu
til að reyna stjórna
síbreytilegum alþjóðlegum vörumarkaði
uppskrift að stórslysi.
Það sem við raunverulega þurfum að gera
er að draga fíkniefnamarkaði undirheima
upp á yfirborðið
og setja þeim eins
skynsamlegar reglur og við getum
til að lágmarka bæði skaða af fíkniefnunum
og þann skaða sem fylgir bannstefnu.
Þegar kemur að maríjúana
þýðir þetta augljóslega
löggjöf og skattlagning líkt og á áfengi.
Ávinningurinn af því er gífurlegur
og áhættan smávægileg.
Munu fleiri nota maríjúana?
Mögulega, en það verða ekki ungmenni,
því það verður ekki lögleitt fyrir þau,
og hreint út sagt hafa þau nú þegar
bestan aðgang að maríjúana.
Ég held það muni verða eldra fólk.
Fólk á fimmtugs-, sjötugs- og
níræðisaldri sem kemst að því
að það vill frekar smá maríjúana
en drykk á kvöldin eða svefntöflu
eða að það hjálpi því
með liðagigtina eða sykursýkina
eða kryddi jafnvel upp langlíft
hjónaband. (Hlátur)
Það gæti því á heildina litið
bætt heilsu almennings.
Hvað varðar önnur fíkniefni,
lítið til Portúgal,
þar sem enginn fer í fangelsi
fyrir vörslu fíkniefna,
og stjórnvöld hafa raunverulega ákveðið
að líta á fíkn sem heilsuvandamál.
Lítið til Sviss, Þýskalands, Hollands,
Danmerkur, Englands,
þar sem fólk sem hefur
verið háð heróíni í mörg ár
og marg oft reynt að
hætta en ekki tekist það
geta fengið heróín og aðstoð
á heilsugæslustöðvum
og áhrifin eru augljós:
Misnotkun ólöglegra lyfja, sjúkdómum,
ofskömmtum, glæpum og handtökum fækkar,
heilsa og vellíðan aukast,
skattborgarar græða,
og margir neytendur jafnvel
venjast af fíkniefnunum.
Lítið til Nýja-Sjálands
sem lögfesti nýlega
heimild til sölu á
ákveðnum upplyftingarlyfjum,
að því gefnu að öryggi þeirra
væri staðfest.
Lítið hingað til Brasilíu
og nokkurra annarra landa
þar sem merkilegt geðvirkt efni,
ayahuasca, getur verið
keypt og notað löglega
svo lengi sem það er vegna trúarathafna.
Lítið til Bólivíu og Perú,
þar sem margskonar
vörur gerðar úr kóka-laufi,
upprunaefnis kókaíns,
eru seld löglega til almennings
án sjáanlegs skaða á heilsu almennings.
Ég meina, ekki gleyma að
Coca-Cola innihélt kókaín fram til 1900,
og að við best vitum var
ekki meira ávanabindandi
en Coca-Cola í dag.
Hugsið hins vegar um sígarettur:
Ekkert getur krækt í þig og
drepið þig jafn auðveldlega og sígarettur.
Þegar rannsakendur spyrja heróínfíkla
hvaða fíkniefni erfiðast er að
venja sig af, segja flestir sígarettur.
Þrátt fyrir það hefur í
mínu landi, sem og öðrum,
helmingur þeirra sem
ánetjast hefur sígarettum,
hætt að reykja
án þess að vera handteknir
eða settir í fangelsi
eða sendir í „meðferð“
af saksóknara eða dómara.
Það sem dugði voru skattahækkanir,
tíma- og staðsetningartakmarkanir
á sölu og notkun
og áhrifaríkar herferðir gegn reykingum.
Gætum við dregið enn meira úr reykingum
með því að banna þær?
Líklega.
En ímyndið ykkur
fíkniefnastríðs-martröðina
sem myndi fylgja.
Svo áskoranir dagsins í dag
eru tvær.
Fyrri er áskorunin er
vandamál við reglubreytingar,
að hanna og koma í
framkvæmd öðrum valkostum
en árangurslausri bannstefnu
ásamt því að bæta regluverk í kringum
og lifa með þeim lyfjum sem nú eru lögleg.
En seinni áskorunin er erfiðari,
því hún snýst um okkur.
Hindranir í vegi endurmótunar
eru ekki bara á vegum fangelsisiðnaðarins
eða annarra hagsmunaaðila sem vilja halda
hlutunum í núverandi mynd,
heldur innra með okkur öllum.
Það er ótti okkar og skortur á þekkingu
og ímyndunarafli sem stendur í
vegi raunverulegrar endurmótunar.
Og í grunninn held ég að
þetta snúist um krakkana,
og þrá allra foreldra
til að vernda börn sín,
og óttann um að einhvern vegin
muni fíkniefni ná til þeirra,
og setji börnin okkar í hættu.
Í rauninni virðist stundum sem
að Fíkniefnastríðið sé réttlætt
sem ein stór barnaverndarlöggjöf,
sem hvaða unga manneskja sem er,
getur sagt ykkur að það er ekki.
Svo það sem ég segi við unglinga er:
Í fyrsta lagi, ekki nota fíkniefni.
Í öðru lagi, ekki nota fíkniefni.
Í þriðja lagi, ef þú notar fíkniefni,
þá eru nokkrir hlutir
sem ég vil að þú vitir af,
því að markmið mitt sem foreldri þitt er,
að þú komir heill heim í lok kvölds,
að þú fáir að fullorðnast
og lifa heilbrigðu lífi.
Það er mín speki við kennslu um
fíkniefni: Öryggið á oddinn.
Svo ég hef helgað líf mitt því
að byggja stofnun og hreyfingu fólks
sem trúir því að við
þurfum að snúa baki við
misheppnaðri bannstefnu fortíðarinnar
og taka opnum örmum
lyfjalöggjöf byggðri á vísindum,
samúð, heilsu og mannréttindum,
þar sem fólk með
mismunandi stjórnmálaskoðanir
og mismunandi bakgrunn,
þar sem fólk sem elskar fíkniefni,
fólk sem hatar fíkniefni,
og fólki sem er alveg sama um fíkniefni,
en öll teljum við að Fíkniefnastríðið,
þetta afturhaldssama, hjartalausa
og hörmulega Fíkniefnastríð,
þurfi að binda endi á.
Þakka ykkur fyrir.
(Lófatak)
Þakka ykkur, þakka ykkur.
Chris Anderson: Ethan,
til hamingju - þó nokkuð góð viðbrögð.
Þetta var áhrifamikill fyrirlestur.
Ekki alveg allir sem stóðu
upp til að klappa samt,
og ég giska á að nokkrir hér,
og mögulega nokkrir
sem fylgjast með á netinu,
þekki ungling eða vin,
eða einhvern sem veiktist,
eða jafnvel dó af völdum ofskammts.
Það fólk hefur líklega
nálgast þig áður.
Hvað segirðu við það?
Ethan: Chris, það
merkilegasta sem hefur
gerst nýlega er að ég hef
hitt fleiri og fleiri
sem hafa misst systkini eða barn
vegna ofskammts,
og fyrir 10 árum, vildu þau bara smala
saman öllum fíkniefnasölunum
og skjóta þá
til að leysa vandamálið.
Það sem þau hafa komist að
er að Fíkniefnastríðið verndaði
börnin þeirra alls ekki.
Ef eitthvað jók það líkurnar á
að börnin þeirra lentu í hættu.
Svo nú eru þau að verða hluti af
hreyfingunni til endurmótunar
lyfjalöggjafar.
Það er annað fólk sem á börn,
annað barnið er háð áfengi
en hitt kókaíni eða heróíni,
og það veltir fyrir sér:
Af hverju fær annað barnið að
taka eitt skref í einu
í átt til betrunar
en hitt þarf sífellt
að takast á við fangelsi
lögreglu og glæpamenn?
Svo allir eru að átta sig á,
að Fíkniefnastríðið
verndar ekki nokkurn mann.
CA: Sérstaklega í B.N.A.
mjakast ekkert áfram
í flestum pólitískum málum.
Eru raunverulegar líkur á nokkurri
framför á þessu sviði á næstu fimm árum?
Mér finnst það mjög merkilegt.
Ég fæ símtöl
frá blaðamönnum sem segja við mig:
„Ethan, svo virðist sem þau einu tvö mál
sem miðar eitthvað áfram
í bandarískum stjórnmálum,
séu maríjúana lagabreytingar
og hjónabönd samkynhneigðra.
Hvað ertu að gera rétt?“
Svo sjáum við samvinnu beggja flokka,
repúblikanar í þinginu
og á löggjafarþingum ríkja
að hleypa í gegn frumvörpum
með stuðningi meirihluta demókrata,
svo við höfum farið frá því að
vera einskonar utangarðsmál,
óttalegasta málefni
bandarískra stjórnmála,
yfir í að vera eitt það farsælasta.
Ethan, þakka þér kærlega fyrir mæta á
TEDGlobal.
Þakka þér kærlega Chris.
Þakka þér. (Lófatak)