WEBVTT

00:00:01.458 --> 00:00:03.809
Bir arkadaşım birkaç hafta önce,

00:00:03.833 --> 00:00:05.768
kötü bir haber vermek için beni aradı.

00:00:05.792 --> 00:00:08.170
Cep telefonunu klozete düşürmüş.

00:00:08.808 --> 00:00:11.201
Aranızda bunu daha önce
yapmış olan kimse var mı?

NOTE Paragraph

00:00:11.201 --> 00:00:12.643
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:00:12.667 --> 00:00:14.226
Bu kötü bir durumdu.

00:00:14.250 --> 00:00:17.601
Olay nasıl oldu, telefonu
oradan nasıl çıkardı gibi

00:00:17.625 --> 00:00:19.518
detaylara tam olarak girmeden,

00:00:19.542 --> 00:00:22.018
sadece kötü bir durum diyelim buna.

00:00:22.042 --> 00:00:24.768
Arkadaşım panik olmuş çünkü çoğumuz gibi

00:00:24.792 --> 00:00:29.226
onun telefonu da yaşamında
en çok kullandığı, en gerekli araç.

00:00:29.250 --> 00:00:32.268
Öte yandan, durumu nasıl
düzelteceğine dair hiçbir fikri yoktu

00:00:32.292 --> 00:00:35.583
çünkü telefon tamamen
gizemli siyah bir kutu.

NOTE Paragraph

00:00:36.083 --> 00:00:38.750
Düşünün, siz ne yapardınız?

00:00:39.583 --> 00:00:42.809
Telefonunuzun nasıl çalıştığına dair
gerçekten ne biliyorsunuz?

00:00:42.833 --> 00:00:46.226
Neyi test etmek ya da tamir etmek
istemeye gönüllüsünüz?

00:00:46.250 --> 00:00:50.059
Birçok insan için cevap şu: hiçbir şey.

00:00:50.083 --> 00:00:51.893
Doğrusu, bir anket ortaya çıkardı ki

00:00:51.917 --> 00:00:55.101
bu ülkedeki akıllı telefon
kullanıcılarının neredeyse %80'i

00:00:55.125 --> 00:00:57.643
telefon bataryasını hiç değiştirmemiş

00:00:57.667 --> 00:01:01.375
ve %25'i de bunun mümkün
olduğunu bile bilmiyormuş.

NOTE Paragraph

00:01:02.500 --> 00:01:04.643
Oyuncaklardan da anlaşıldığı üzere

00:01:04.667 --> 00:01:06.292
ben bir deneysel fizik uzmanıyım.

00:01:07.458 --> 00:01:11.264
Temel kuantum mekaniği
özelliklerini çalışmak için

00:01:11.264 --> 00:01:15.542
nano ölçekli elektronik aygıtların
yeni türleri üzerine uzmanım.

00:01:16.208 --> 00:01:18.480
Fakat ben bile, telefonum bozulursa

00:01:18.480 --> 00:01:23.226
onun parçalarını test etme noktasında
işe nereden başlayacağımı bilmiyorum.

00:01:23.250 --> 00:01:26.026
Telefonlar, bağlı olduğumuz
fakat test edemediğimiz,

00:01:26.026 --> 00:01:29.733
parçalarına ayıramadığımız,
hatta tümüyle bile anlayamadığımız

00:01:29.733 --> 00:01:31.305
birçok aygıttan yalnızca biri.

00:01:31.305 --> 00:01:33.259
Günümüzde, arabalar,
elektronik aletler,

00:01:33.259 --> 00:01:34.349
hatta oyuncaklar bile

00:01:34.349 --> 00:01:38.948
o kadar karmaşık ve gelişmiş ki
onları açıp tamir etmekten korkuyoruz.

NOTE Paragraph

00:01:40.375 --> 00:01:42.559
Sorun şu,

00:01:42.583 --> 00:01:47.375
biz ve kullandığımız teknoloji
arasında bir kopukluk var.

00:01:48.708 --> 00:01:52.559
Çoğu zaman bağlı olduğumuz aygıtlara
tamamen yabancılaşmış durumdayız,

00:01:52.583 --> 00:01:55.417
bu da bizi çaresiz
ve yoksun hissettirebiliyor.

00:01:56.125 --> 00:02:00.325
Öyleyse, bir çalışmanın ortaya koyduğu
şu durum aslında şaşırtıcı olmuyor,

00:02:00.325 --> 00:02:03.493
teknolojiden korktuğumuz kadar

00:02:03.493 --> 00:02:05.518
ölümden korkmuyoruz.

NOTE Paragraph

00:02:05.542 --> 00:02:09.393
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:02:09.417 --> 00:02:12.608
Fakat daha çok uygulamalı deney yaparak

00:02:12.608 --> 00:02:15.076
aygıtlarımıza yeniden bağlanabileceğimizi,

00:02:15.076 --> 00:02:19.668
onları bir şekilde yeniden
insanlaştırabileceğimizi düşünüyorum.

00:02:20.458 --> 00:02:24.523
Neden? Çünkü deney,
bir hipotezi test etme aşamasıdır,

00:02:24.523 --> 00:02:26.620
bir gerçeği kanıtlama aşamasıdır.

00:02:27.417 --> 00:02:29.014
Dünyayla iletişim kurmak

00:02:29.014 --> 00:02:31.726
ve nasıl çalıştığını anlamak için

00:02:31.750 --> 00:02:33.393
hislerimizi ve ellerimizi

00:02:33.417 --> 00:02:35.809
kullanma biçimimizdir.

00:02:35.833 --> 00:02:38.809
İşte bu eksik olan iletişimimiz.

NOTE Paragraph

00:02:38.833 --> 00:02:41.351
Size bir örnek vereyim.

00:02:41.351 --> 00:02:44.005
İşte bu, dokunmatik ekranın
nasıl çalıştığına dair

00:02:44.005 --> 00:02:45.518
yakınlarda yaptığım bir deney.

00:02:45.542 --> 00:02:47.434
Sadece iki metal plaka var

00:02:47.458 --> 00:02:51.604
ve plakalardan birini
bataryadan şarj edebiliyorum.

00:02:55.917 --> 00:02:57.184
Pekâlâ.

00:02:57.208 --> 00:03:00.351
Şarj faz ayrışmasını da
bu voltmetre ile ölçebiliyorum.

00:03:00.375 --> 00:03:02.143
Çalıştığından emin olalım.

00:03:02.167 --> 00:03:04.434
Elimi plakaların yanında salladığımda

00:03:04.434 --> 00:03:07.288
tıpkı ekranın elimin hareketine
verdiği tepkideki gibi

00:03:07.288 --> 00:03:09.354
voltajın değiştiğini görebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:03:09.958 --> 00:03:11.542
Peki bunun elimle ilgisi ne?

00:03:11.542 --> 00:03:13.542
O halde, daha çok deney yapmam gerek.

00:03:13.542 --> 00:03:15.851
O zaman tahta bir parça alıp

00:03:15.875 --> 00:03:19.434
plakalardan birine dokundurduğumda
pek bir şey olmadığını görüyorum

00:03:19.458 --> 00:03:22.101
fakat bir metal parçası alıp
plakaya dokundurduğumda

00:03:22.125 --> 00:03:24.000
voltaj çarpıcı biçimde değişiyor.

00:03:24.958 --> 00:03:27.943
Tahta ile metal arasındaki
farkı görmek için

00:03:27.943 --> 00:03:29.458
daha çok deney yapabilirim

00:03:29.458 --> 00:03:31.381
ve tahtanın iletken olmadığını

00:03:31.381 --> 00:03:34.893
fakat metalin tıpkı benim elim gibi
iletken olduğunu çözmem lazım.

00:03:34.893 --> 00:03:37.373
Gördüğünüz üzere,
kavrayışımı geliştiriyorum.

00:03:37.373 --> 00:03:40.902
Dokunmatik ekranı neden eldivenlerle
kullanamadığımı da anlayabiliyorum

00:03:40.902 --> 00:03:42.617
çünkü eldivenler iletken değil.

00:03:43.375 --> 00:03:48.476
Ayrıca, teknolojinin ardındaki
gizemin bir kısmını da yıkıp

00:03:48.500 --> 00:03:50.695
yöntemimi, kişisel düşüncemi

00:03:50.695 --> 00:03:55.511
ve aygıtlarımla olan
etkileşimin temelini geliştirdim.

NOTE Paragraph

00:03:56.523 --> 00:03:57.545
Fakat deney yapmak,

00:03:57.545 --> 00:04:00.414
bir şeyleri sadece parçalarına
ayırmaktan bir adım ötede.

00:04:00.414 --> 00:04:04.393
Test etmek ve uygulamalı eleştirel
düşünceye sahip olmak.

00:04:04.393 --> 00:04:07.917
Dokunmatik ekranın
nasıl çalıştığını test etmemin,

00:04:07.917 --> 00:04:11.393
farklı türdeki materyallerin
iletkenliğini ölçmemin

00:04:11.393 --> 00:04:13.717
ya da farklı kalınlıktaki
materyalleri kırmanın

00:04:13.717 --> 00:04:15.417
ne kadar zor olduğunu anlamak için

00:04:15.417 --> 00:04:17.375
ellerimi kullanmamın bile bir önemi yok.

00:04:17.871 --> 00:04:20.559
Her durumda kontrol sağlıyorum

00:04:20.583 --> 00:04:22.792
ve kullandığım şeylerin
temelini kavrıyorum.

NOTE Paragraph

00:04:23.875 --> 00:04:25.519
Bunun arkasında da araştırma var.

00:04:25.519 --> 00:04:27.370
Özellikle ellerimi kullanıyorum,

00:04:27.370 --> 00:04:29.712
ki bu da sağlığı geliştiriyor
gibi görünüyor.

00:04:30.417 --> 00:04:32.768
Ayrıca uygulamalı
öğrenmeyle de ilgileniyorum,

00:04:32.768 --> 00:04:36.008
öyle ki uygulamalı öğrenmenin,
kavrayışı ve hafızayı geliştirdiği,

00:04:36.008 --> 00:04:39.551
hatta beyninizin birçok kısmını daha
aktif hale getirdiği ortaya konuldu.

00:04:40.125 --> 00:04:43.518
Bu yüzden, deney yoluyla pratik düşünme,

00:04:43.518 --> 00:04:45.768
kavrayışımızın ve hatta yaşama gücümüzün

00:04:45.768 --> 00:04:48.977
fiziksel dünyayla
ve kullandığımız şeylerle

00:04:48.977 --> 00:04:50.899
iletişimini sağlıyor.

00:04:51.833 --> 00:04:53.559
İnternette bir şeylere bakınmak,

00:04:53.583 --> 00:04:55.208
aynı etkiyi sağlamıyor.

NOTE Paragraph

00:04:57.500 --> 00:05:00.268
Bu odaklanma deneyleri,

00:05:00.268 --> 00:05:02.000
benim için de kişisel.

00:05:02.000 --> 00:05:03.788
Ben deney yaparak büyümedim.

00:05:03.788 --> 00:05:05.614
Bir fizik uzmanı ne yapar bilmezdim.

00:05:05.614 --> 00:05:09.164
Kız kardeşimin hep kullanmak istediğim
bir kimya seti olduğunu hatırlıyorum

00:05:09.164 --> 00:05:11.044
ama hiçbir zaman
dokunmama izin vermedi.

00:05:11.708 --> 00:05:14.351
Kendimi ruhen dünyadan kopmuş hissettim

00:05:14.351 --> 00:05:16.393
ve nedenini bilmiyordum.

00:05:16.393 --> 00:05:18.268
Aslında, dokuz yaşımdayken

00:05:18.268 --> 00:05:20.601
büyükannem benim için
tekbenci demişti,

00:05:20.601 --> 00:05:22.567
bu sözün ne olduğuna
bakmak zorundaydım.

00:05:22.567 --> 00:05:26.401
Anlamı, tek var olan şeyin
yalnızca siz olduğunu düşünmek.

00:05:27.875 --> 00:05:29.408
O zaman oldukça gücenmiştim,

00:05:29.408 --> 00:05:32.187
çünkü kimin büyükannesi torununa
böyle bir şey söyler ki?

NOTE Paragraph

00:05:32.187 --> 00:05:34.601
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:34.601 --> 00:05:38.213
Ama düşünüyorum da, bu doğruydu.

00:05:38.213 --> 00:05:40.625
Üniversitede temel fizik
okuyana kadar da böyleydi,

00:05:40.625 --> 00:05:43.559
o zaman şöyle bir aydınlanma yaşadım,

00:05:43.559 --> 00:05:45.876
dünya - en azından fiziksel dünya -

00:05:45.876 --> 00:05:48.422
deneyden geçirilebilir ve kavranabilirdi,

00:05:48.422 --> 00:05:50.387
böylece ben, dünyanın işleyişine dair

00:05:50.387 --> 00:05:53.059
ve benim dünyadaki yerimin
neresi olduğuna dair

00:05:53.059 --> 00:05:56.417
tamamen farklı bir algı edinmeye başladım.

00:05:56.417 --> 00:05:59.601
Daha sonra, kendi testimi ve kavrayışımı

00:05:59.601 --> 00:06:01.394
araştırmalar yoluyla yapabiliyorken

00:06:01.394 --> 00:06:04.385
dünyayla olan iletişimimin
büyük bir kısmı tamamlanmıştı.

NOTE Paragraph

00:06:05.000 --> 00:06:10.309
Herkesin uygulamalı fizik uzmanlığını
meslek edinmediğini biliyorum

00:06:10.309 --> 00:06:14.011
ama herkesin daha çok uygulamalı deney
yapabileceğini düşünüyorum.

NOTE Paragraph

00:06:14.792 --> 00:06:16.601
Aslında biz de yapabiliriz --

00:06:16.625 --> 00:06:18.917
size başka bir örnek vereyim.

00:06:20.171 --> 00:06:22.869
Son zamanlarda birkaç
ortaokul öğrencisiyle çalışırken

00:06:22.869 --> 00:06:25.205
manyetizmayı öğrenmelerine
yardımcı oluyordum

00:06:25.205 --> 00:06:29.434
ve parçalarına ayırmak için
onlara bir manyetik çizim tahtası verdim.

00:06:29.458 --> 00:06:31.542
Bunları hatırlıyor musunuz?

00:06:35.098 --> 00:06:38.787
İlk başta, hiçbiri buna dokunmak istemedi.

00:06:38.787 --> 00:06:42.099
Onlara o kadar uzun süredir
eşyaları kırmamaları söyleniyor ki

00:06:42.099 --> 00:06:44.662
sadece pasif kullanıma alışkınlar.

00:06:44.662 --> 00:06:47.127
Fakat sonra, onlara şöyle
sorular sormaya başladım:

00:06:47.127 --> 00:06:48.086
Bu nasıl çalışıyor?

00:06:48.086 --> 00:06:49.166
Hangi kısmı manyetik?

00:06:49.166 --> 00:06:51.476
Bir varsayım yapıp deneyebilir misiniz?

00:06:51.476 --> 00:06:53.809
Fakat yine de onu kırıp açmak istemediler.

00:06:53.833 --> 00:06:56.059
Onu gerçekten evlerine götürmek istediler,

00:06:56.083 --> 00:07:01.309
ta ki bir çocuk onu parçalarına ayırıp
içinde gerçekten güzel şeyler bulana dek.

00:07:01.333 --> 00:07:03.684
Bunu burada birlikte yapabiliriz.

00:07:03.708 --> 00:07:05.375
Bunu parçalamak oldukça kolay.

00:07:08.958 --> 00:07:14.723
İşte içinde bir mıknatıs var
ve bunu sadece kesip açabiliyorum.

00:07:17.833 --> 00:07:19.851
Bir kez daha kesiyorum, bölebilirsiniz de.

00:07:19.875 --> 00:07:23.393
Peki, bunu yaptığım zaman --
bunu görebiliyor musunuz bilmiyorum

00:07:23.417 --> 00:07:27.226
ama bu bir tür şey --
işte içinde sızan beyaz bir sıvı var.

00:07:27.250 --> 00:07:28.934
İşte parmağımda görebilirsiniz.

00:07:28.934 --> 00:07:32.871
Üzerinde kalem sürüklediğimde

00:07:35.375 --> 00:07:39.393
bu ince tellerin buna bağlı
olduğunu görebilirsiniz.

00:07:39.393 --> 00:07:41.436
Çocuklar bunu
bu aşamada gördüklerinde

00:07:41.436 --> 00:07:44.096
müthiş bir şey olduğunu
söylediler ve heyecanlandılar.

00:07:44.096 --> 00:07:47.684
Hepsi yırtıp açtılar
ve parçalamaya başladılar,

00:07:47.708 --> 00:07:50.559
keşfettikleri şeyleri
görünce de bağırdılar,

00:07:50.583 --> 00:07:54.351
bu manyetik ince teller
manyetik kaleme nasıl bağlıydı

00:07:54.351 --> 00:07:55.614
ve kalem nasıl yazıyordu?

00:07:55.614 --> 00:07:58.132
Sızan beyaz sıvı,
kalemin yazması için

00:07:58.132 --> 00:08:00.104
cisimleri sıvı içinde nasıl çözüyordu?

00:08:00.107 --> 00:08:01.851
Öğrenciler sınıftan çıkarken

00:08:01.875 --> 00:08:03.893
iki tanesi bana döndü ve şunu dedi,

00:08:03.917 --> 00:08:05.476
"Bunu çok sevdik,

00:08:05.500 --> 00:08:08.976
biz ikimiz bu hafta sonu daha çok
deney yapmak için eve gideceğiz.

NOTE Paragraph

00:08:09.196 --> 00:08:13.215
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:08:14.542 --> 00:08:17.226
Evet, biliyorum ki buradaki
ebeveynler endişeleniyorlar

00:08:17.250 --> 00:08:19.601
ama bu iyi bir şey!

00:08:19.625 --> 00:08:23.143
Deney yapmak iyidir,
aslında ben tatmin edici bulurum

00:08:23.167 --> 00:08:28.309
ve umarım ki onların hayatlarını
oldukça zenginleştiren bir şeydi.

00:08:28.333 --> 00:08:31.059
Çünkü basit bir mıknatıs bile,

00:08:31.083 --> 00:08:33.726
evde deneyini yapabileceğimiz bir şey.

00:08:33.726 --> 00:08:37.414
Aynı anda hem basit
hem de karmaşık şeyler.

00:08:37.414 --> 00:08:39.415
Örneğin, kendinize şunu sorabilirsiniz,

00:08:39.415 --> 00:08:42.781
aynı materyal nasıl olur da
hem çekici hem de iğrendirici olabilir?

00:08:42.781 --> 00:08:46.184
Örneğin, bir mıknatıs alıp o mıknatısı

00:08:46.208 --> 00:08:49.393
bir diğerini döndürmek için
kullanmak faydalı olabilir mi?

00:08:49.393 --> 00:08:52.703
Peki bu dolar banknotu buraya alıp

00:08:52.703 --> 00:08:54.542
yanına bir dizi mıknatıs alabilirim

00:08:54.542 --> 00:08:59.000
ve mıknatısların dolar banknotunu
çektiğini görebilirsiniz.

00:08:59.000 --> 00:09:03.309
Burada, sahteciliği önleyen
bir manyetik mürekkep saklı.

00:09:03.333 --> 00:09:06.684
Öğütülmüş kepekli
mısır gevreği de olabilir.

00:09:06.708 --> 00:09:09.601
Bu da manyetik, değil mi?

00:09:09.601 --> 00:09:11.398
İçinde demir var.

NOTE Paragraph

00:09:11.398 --> 00:09:13.077
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:09:13.077 --> 00:09:15.768
Size iyi gelebilir, değil mi?

00:09:15.792 --> 00:09:17.809
İşte başka bir şey daha.

00:09:17.833 --> 00:09:19.684
Buradaki madde manyetik değil.

00:09:19.708 --> 00:09:22.684
Onu mıknatısla kaldıramıyorum.

00:09:22.708 --> 00:09:24.476
Fakat onu soğutacağım.

00:09:24.500 --> 00:09:26.851
Buradaki gibi soğuk

00:09:26.875 --> 00:09:28.417
ve onu soğutup

00:09:33.000 --> 00:09:35.047
mıknatısın üzerine koyarsam

00:09:37.458 --> 00:09:38.851
işte böyle --

NOTE Paragraph

00:09:38.875 --> 00:09:40.143
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:09:40.167 --> 00:09:41.417
Bu muhteşem.

NOTE Paragraph

00:09:45.792 --> 00:09:47.934
Bu manyetik değil

00:09:47.958 --> 00:09:50.768
fakat bir şekilde bir mıknatısla
etkileşime geçiyor.

00:09:50.792 --> 00:09:54.684
Bunu açıkça anlamak,
daha çok deneylerin yolunu açıyor.

00:09:54.684 --> 00:09:57.558
Doğrusu, mesleki çalışmamın
büyük kısmını bununla geçirdim.

00:09:57.558 --> 00:09:59.500
Buna süper iletken deniyor.

NOTE Paragraph

00:10:00.083 --> 00:10:03.518
Süper iletkenler karmaşık olabiliyor

00:10:03.518 --> 00:10:05.407
fakat basit deneyler bile,

00:10:05.407 --> 00:10:08.125
dünyayla daha iyi bir iletişim
kurmamızı sağlayabilir.

00:10:08.125 --> 00:10:12.976
Taşınabilir belleğin, dönen küçük
mıknatıslarla çalıştığını size söylesem

00:10:13.000 --> 00:10:15.518
o zaman bunu hayal edebilirsiniz
çünkü onu gördünüz.

00:10:15.518 --> 00:10:17.068
MR makinelerinin

00:10:17.068 --> 00:10:19.940
vücudunuzda manyetik
parçacıkların dönmesi için

00:10:19.940 --> 00:10:22.250
manyetizmayı kullandıklarını söylesem

00:10:22.250 --> 00:10:24.125
bunun yapıldığından emin olursunuz.

00:10:24.125 --> 00:10:31.370
Teknolojiyle etkileşime geçtiniz
ve bu aygıtların temelini kavradınız.

NOTE Paragraph

00:10:34.803 --> 00:10:39.768
Yaşamımıza daha çok şey dahil
etmenin zor olduğunu biliyorum,

00:10:39.768 --> 00:10:42.143
özellikle de deneyleri dahil etmek zor.

00:10:42.143 --> 00:10:44.905
Fakat bu mücadeleye değer.

00:10:44.905 --> 00:10:46.860
Bir aygıtın nasıl çalıştığını düşünün,

00:10:46.860 --> 00:10:49.250
sonra da deney yapmak için
onu parçalarına ayırın.

00:10:49.250 --> 00:10:50.982
Bir şeyi elle çalıştırın

00:10:50.982 --> 00:10:54.292
ve bazı fiziksel prensiplerin
olduğunu kendinize ispatlayın.

00:10:54.292 --> 00:10:57.458
İnsanı yeniden ait olduğu
teknolojiye bırakın.

00:10:58.250 --> 00:11:01.143
Sağladığınız iletişimlere şaşıracaksınız.

NOTE Paragraph

00:11:01.167 --> 00:11:03.143
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:11:03.167 --> 00:11:05.333
(Alkış)