[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:14.17,0:00:16.49,Default,,0000,0000,0000,,Antik Yunanlıların harika bir fikri vardı:
Dialogue: 0,0:00:16.49,0:00:18.33,Default,,0000,0000,0000,,Evren basittir.
Dialogue: 0,0:00:18.33,0:00:21.47,Default,,0000,0000,0000,,Zihinlerinde, bunu yapmak için \Ngereken dört element vardı:
Dialogue: 0,0:00:21.47,0:00:24.57,Default,,0000,0000,0000,,Toprak, hava, ateş ve su.
Dialogue: 0,0:00:24.57,0:00:26.92,Default,,0000,0000,0000,,Diğer teoriler arasında,\Nbu güzel bir tanesidir.
Dialogue: 0,0:00:26.92,0:00:28.90,Default,,0000,0000,0000,,Sadeliği ve zarafeti vardır.
Dialogue: 0,0:00:28.90,0:00:32.22,Default,,0000,0000,0000,,Dört temel elementi \Nfarklı şekillerde birleştirerek
Dialogue: 0,0:00:32.22,0:00:35.35,Default,,0000,0000,0000,,evrenin tüm harika çeşitliliğini \Nüretebileceğinizi söylüyor.
Dialogue: 0,0:00:35.35,0:00:37.02,Default,,0000,0000,0000,,Örneğin, toprak ve ateş,
Dialogue: 0,0:00:37.02,0:00:38.98,Default,,0000,0000,0000,,size kuru olan şeyleri verir.
Dialogue: 0,0:00:38.98,0:00:41.82,Default,,0000,0000,0000,,Hava ve su, ıslak olan şeyleri verir.
Dialogue: 0,0:00:41.82,0:00:43.91,Default,,0000,0000,0000,,Ama bu teorinin bir problemi vardı.
Dialogue: 0,0:00:43.91,0:00:47.24,Default,,0000,0000,0000,,Ölçülebilen hiçbir şeyi öngöremedi
Dialogue: 0,0:00:47.24,0:00:49.99,Default,,0000,0000,0000,,ve ölçüm, deneysel bilimin temelidir.
Dialogue: 0,0:00:49.99,0:00:52.20,Default,,0000,0000,0000,,Daha da kötüsü, teori yanlıştı.
Dialogue: 0,0:00:52.20,0:00:54.70,Default,,0000,0000,0000,,Ancak Yunanlılar iyi bilim insanlarıydı,
Dialogue: 0,0:00:54.70,0:00:58.03,Default,,0000,0000,0000,,ve MÖ 5. yüzyılda Miletli \NLeukippos şimdiye kadarki
Dialogue: 0,0:00:58.03,0:01:01.07,Default,,0000,0000,0000,,en kalıcı bilimsel fikirlerden \Nbirini ortaya attı.
Dialogue: 0,0:01:01.07,0:01:05.87,Default,,0000,0000,0000,,Gördüğümüz her şey atom denilen \Nküçük, bölünemez parçalardan oluşuyor.
Dialogue: 0,0:01:05.87,0:01:08.28,Default,,0000,0000,0000,,Teori basit ve zarifti,
Dialogue: 0,0:01:08.28,0:01:12.60,Default,,0000,0000,0000,,ve toprak, hava, ateş \Nve su teorisinin aksine doğruydu.
Dialogue: 0,0:01:12.60,0:01:15.78,Default,,0000,0000,0000,,Yüzyıllarca süren bilimsel \Ndüşünceler ve araştırmalar
Dialogue: 0,0:01:15.78,0:01:21.65,Default,,0000,0000,0000,,atomlarına ayrılabilen hidrojen, karbon\Nve demir gibi gerçek elementler bulmuştu.
Dialogue: 0,0:01:21.66,0:01:24.04,Default,,0000,0000,0000,,Leukippos'un teorisinde atom,
Dialogue: 0,0:01:24.04,0:01:26.79,Default,,0000,0000,0000,,hala hidrojen, karbon \Nveya demir olarak tanınabilen
Dialogue: 0,0:01:26.79,0:01:29.05,Default,,0000,0000,0000,,en küçük bölünemez parçadır.
Dialogue: 0,0:01:29.05,0:01:31.28,Default,,0000,0000,0000,,Leukippos'un fikrinedeki tek yanlış,
Dialogue: 0,0:01:31.28,0:01:33.50,Default,,0000,0000,0000,,atomların gerçekte \Nbölünebilir olduklarıydı.
Dialogue: 0,0:01:33.50,0:01:35.26,Default,,0000,0000,0000,,Dahası sonradan anlaşıldı ki
Dialogue: 0,0:01:35.26,0:01:39.02,Default,,0000,0000,0000,,onun atom fikri evrenin neyden oluştuğunun\Nsadece küçük bir kısmını açıklıyordu.
Dialogue: 0,0:01:39.04,0:01:42.71,Default,,0000,0000,0000,,Evrenin sıradan gibi görünen şeyleri\Naslında oldukça nadirdir.
Dialogue: 0,0:01:42.71,0:01:45.85,Default,,0000,0000,0000,,Leukippos'un atomları \Nve onların yapıtaşları
Dialogue: 0,0:01:45.85,0:01:49.29,Default,,0000,0000,0000,,aslında orada olduğunu bildiklerimizin\Nsadece %5'ini oluşturuyor.
Dialogue: 0,0:01:49.29,0:01:52.80,Default,,0000,0000,0000,,Fizikçiler evrenin geri kalan %95'ini
Dialogue: 0,0:01:52.80,0:01:56.56,Default,,0000,0000,0000,,karanlık madde ve karanlık enerjiden\Noluşmuş karanlık evren olarak biliyorlar.
Dialogue: 0,0:01:56.56,0:01:57.71,Default,,0000,0000,0000,,Bunu nasıl mı biliyoruz?
Dialogue: 0,0:01:57.71,0:02:00.02,Default,,0000,0000,0000,,Biliyoruz çünkü etrafımıza bakıyoruz
Dialogue: 0,0:02:00.02,0:02:01.02,Default,,0000,0000,0000,,ve görüyoruz.
Dialogue: 0,0:02:01.02,0:02:02.37,Default,,0000,0000,0000,,Bu, çok basit görünebilir
Dialogue: 0,0:02:02.37,0:02:03.86,Default,,0000,0000,0000,,ama aslında oldukça derindir.
Dialogue: 0,0:02:03.86,0:02:06.20,Default,,0000,0000,0000,,Atomlardan yapılan her şey görünebilir.
Dialogue: 0,0:02:06.20,0:02:08.78,Default,,0000,0000,0000,,Işık üzerinden yansır \Nve bu sayede görebiliriz.
Dialogue: 0,0:02:08.78,0:02:11.51,Default,,0000,0000,0000,,Uzaya baktığımızda\Nyıldızlar ve galaksiler görürüz.
Dialogue: 0,0:02:11.54,0:02:13.84,Default,,0000,0000,0000,,Bizim yaşadığımız gibi bazıları
Dialogue: 0,0:02:13.84,0:02:17.16,Default,,0000,0000,0000,,uzayda zarif bir şekilde dönen, \Ngüzel spiral şekillerdir.
Dialogue: 0,0:02:17.16,0:02:20.96,Default,,0000,0000,0000,,Bilim insanları 1930'larda ilk kez \Ngalaksi gruplarının hareketini ölçtüğünde
Dialogue: 0,0:02:20.97,0:02:23.25,Default,,0000,0000,0000,,ve içerdikleri madde \Nmiktarını tarttıklarında,
Dialogue: 0,0:02:23.25,0:02:24.47,Default,,0000,0000,0000,,şaşırdılar.
Dialogue: 0,0:02:24.47,0:02:28.48,Default,,0000,0000,0000,,Bu gruplarda, onları bir arada tutmak için\Nyeterince görünür şey olmadığını buldular.
Dialogue: 0,0:02:28.48,0:02:30.65,Default,,0000,0000,0000,,Daha sonradan yapılan \Ngalaksilerin ölçümleri
Dialogue: 0,0:02:30.65,0:02:32.10,Default,,0000,0000,0000,,bu şaşırtıcı sonucu onayladı.
Dialogue: 0,0:02:32.10,0:02:34.19,Default,,0000,0000,0000,,Galaksilerde, onları \Nbir arada tutacak kadar
Dialogue: 0,0:02:34.19,0:02:36.81,Default,,0000,0000,0000,,yerçekimi sağlayacak yeteri\Nkadar görünür malzeme yoktu.
Dialogue: 0,0:02:36.81,0:02:39.21,Default,,0000,0000,0000,,Görebildiğimiz kadarıyla\Nparçalanmaları gerekiyordu
Dialogue: 0,0:02:39.21,0:02:40.32,Default,,0000,0000,0000,,ama parçalanmıyorlardı.
Dialogue: 0,0:02:40.32,0:02:42.80,Default,,0000,0000,0000,,O zaman, orada bizim \Ngöremediğimiz şeyler olmalıydı.
Dialogue: 0,0:02:42.80,0:02:44.58,Default,,0000,0000,0000,,Bu şeylere karanlık madde diyoruz.
Dialogue: 0,0:02:44.58,0:02:46.70,Default,,0000,0000,0000,,Bugün karanlık madde için en iyi kanıt,
Dialogue: 0,0:02:46.70,0:02:49.52,Default,,0000,0000,0000,,Büyük Patlamadan gelen kozmik \Nmikrodalga arka planı denilen
Dialogue: 0,0:02:49.52,0:02:51.07,Default,,0000,0000,0000,,bir şeyin ölçümlerinden geliyor
Dialogue: 0,0:02:51.07,0:02:52.45,Default,,0000,0000,0000,,ama bu başka bir hikaye.
Dialogue: 0,0:02:52.45,0:02:55.72,Default,,0000,0000,0000,,Elimizde olan tüm kanıtlar,\Nkaranlık maddenin orada olduğunu söylüyor
Dialogue: 0,0:02:55.72,0:03:00.18,Default,,0000,0000,0000,,ve gökleri dolduran o güzel sarmal \Ngalaksilerde olan bir sürü şeyi açıklıyor.
Dialogue: 0,0:03:00.19,0:03:01.99,Default,,0000,0000,0000,,Peki, bu bizi nerede bırakıyor?
Dialogue: 0,0:03:01.99,0:03:05.26,Default,,0000,0000,0000,,Uzun zamandır, göklerin bizim\Netrafımızda dönmediğini
Dialogue: 0,0:03:05.26,0:03:08.03,Default,,0000,0000,0000,,ve bizim oldukça sıradan \Nbir galaksinin bir sarmal kolunda
Dialogue: 0,0:03:08.03,0:03:10.12,Default,,0000,0000,0000,,oldukça sıradan bir yıldızın\Netrafında dönen,
Dialogue: 0,0:03:10.12,0:03:12.98,Default,,0000,0000,0000,,oldukça sıradan bir gezegenin\Nsakinleri olduğumuzu biliyoruz.
Dialogue: 0,0:03:12.98,0:03:17.00,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık maddenin keşfi bizi olayların \Nmerkezinden bir adım uzağa götürdü.
Dialogue: 0,0:03:17.00,0:03:19.57,Default,,0000,0000,0000,,Bize oluştuğumuz şeylerin \Nevreni oluşturan şeylerin
Dialogue: 0,0:03:19.57,0:03:21.69,Default,,0000,0000,0000,,sadece küçük bir kısmı olduğunu söyledi.
Dialogue: 0,0:03:21.69,0:03:22.100,Default,,0000,0000,0000,,Ama dahası da vardı.
Dialogue: 0,0:03:22.100,0:03:24.13,Default,,0000,0000,0000,,Bu yüzyılın başlarında
Dialogue: 0,0:03:24.13,0:03:26.56,Default,,0000,0000,0000,,evrenin dış alanlarını \Ninceleyen bilim insanları,
Dialogue: 0,0:03:26.56,0:03:31.31,Default,,0000,0000,0000,,sıcak, yoğun, büyük bir patlamayla\Nbaşlayan bir evrenden bekleyeceğiniz gibi
Dialogue: 0,0:03:31.31,0:03:33.82,Default,,0000,0000,0000,,yalnızca her şeyin birbirinden\Nuzaklaşmakla kalmayıp
Dialogue: 0,0:03:33.82,0:03:37.51,Default,,0000,0000,0000,,aynı zamanda evrenin genişlemesinin\Nhızlanıyor gibi göründüğünü doğruladılar.
Dialogue: 0,0:03:37.51,0:03:38.96,Default,,0000,0000,0000,,Bu da ne oluyor?
Dialogue: 0,0:03:38.96,0:03:41.95,Default,,0000,0000,0000,,Ya tıpkı bir aracı hızlandırmak için \Nenerji sağladığınız gibi
Dialogue: 0,0:03:41.96,0:03:44.45,Default,,0000,0000,0000,,bu ivmeyi iten bir tür enerji var
Dialogue: 0,0:03:44.45,0:03:47.24,Default,,0000,0000,0000,,ya da yerçekimi tam olarak\Ndüşündüğümüz gibi davranmıyor.
Dialogue: 0,0:03:47.24,0:03:49.88,Default,,0000,0000,0000,,Çoğu bilim insanı,\Nivmeyi harekete geçiren
Dialogue: 0,0:03:49.88,0:03:52.92,Default,,0000,0000,0000,,bir çeşit enerji olduğunu yani\Nbirincisi olduğunu düşünüyor.
Dialogue: 0,0:03:52.92,0:03:54.96,Default,,0000,0000,0000,,Buna "karanlık enerji" diyorlar.
Dialogue: 0,0:03:54.96,0:03:56.35,Default,,0000,0000,0000,,Günümüzün en iyi ölçümleri,
Dialogue: 0,0:03:56.35,0:03:59.30,Default,,0000,0000,0000,,evrenin ne kadarının karanlık \Nolduğunu bulmamıza izin veriyor.
Dialogue: 0,0:03:59.30,0:04:02.76,Default,,0000,0000,0000,,Görünen o ki karanlık \Nenerji evrenin %68'ini
Dialogue: 0,0:04:02.76,0:04:05.24,Default,,0000,0000,0000,,ve karanlık madde \Nevrenin %27'sini oluşturuyor.
Dialogue: 0,0:04:05.24,0:04:09.41,Default,,0000,0000,0000,,Bu bize ve görebildiğimiz her şeye\Nsadece %5'ini bırakıyor.
Dialogue: 0,0:04:09.41,0:04:11.35,Default,,0000,0000,0000,,Peki, karanlık şeyler neyden yapılmış?
Dialogue: 0,0:04:11.35,0:04:12.08,Default,,0000,0000,0000,,Bilmiyoruz
Dialogue: 0,0:04:12.08,0:04:15.66,Default,,0000,0000,0000,,ama "süpersimetri" adında\Nbir kısmını açıklayabilecek bir teori var.
Dialogue: 0,0:04:15.66,0:04:18.26,Default,,0000,0000,0000,,Süpersimetri veya kısaca SUSY
Dialogue: 0,0:04:18.26,0:04:21.97,Default,,0000,0000,0000,,bir kısmı karanlık maddeyi oluşturabilecek\Nyeni bir dizi parçacığı öngörüyor.
Dialogue: 0,0:04:21.97,0:04:24.10,Default,,0000,0000,0000,,Eğer SUSY için kanıt bulursak
Dialogue: 0,0:04:24.10,0:04:26.31,Default,,0000,0000,0000,,evrenimizin görebildiğimiz \N%5'ini anlamaktan
Dialogue: 0,0:04:26.31,0:04:29.12,Default,,0000,0000,0000,,üçte birini anlamaya kadar gidebiliriz.
Dialogue: 0,0:04:29.12,0:04:30.70,Default,,0000,0000,0000,,Bir günlük iş için fena değil.
Dialogue: 0,0:04:30.70,0:04:33.51,Default,,0000,0000,0000,,Karanlık enerjiyi anlamak büyük\Nihtimalle daha zor olacaktır
Dialogue: 0,0:04:33.51,0:04:36.70,Default,,0000,0000,0000,,ama ortada doğru yöne işaret edebilecek \Nbir kaç kuramsal teori var.
Dialogue: 0,0:04:36.70,0:04:39.60,Default,,0000,0000,0000,,Bunların arasında \Nbirkaç dakika önce bahsettiğimiz
Dialogue: 0,0:04:39.60,0:04:42.19,Default,,0000,0000,0000,,eski Yunanlıların ilk büyük fikrine,
Dialogue: 0,0:04:42.19,0:04:45.34,Default,,0000,0000,0000,,yani evrenin basit olması gerektiği\Nfikrine dönen teoriler var.
Dialogue: 0,0:04:45.34,0:04:47.86,Default,,0000,0000,0000,,Bu teoriler, tüm evrenin \Nharika çeşitliliğinin
Dialogue: 0,0:04:47.86,0:04:50.11,Default,,0000,0000,0000,,tek bir unsurdan geldiğini öngörmektedir:
Dialogue: 0,0:04:50.11,0:04:51.68,Default,,0000,0000,0000,,Titreşen bir ip.
Dialogue: 0,0:04:51.68,0:04:54.36,Default,,0000,0000,0000,,Buradaki fikir, bugün \Nbildiğimiz tüm parçacıkların
Dialogue: 0,0:04:54.36,0:04:56.18,Default,,0000,0000,0000,,ipte farklı harmonikler olduğu.
Dialogue: 0,0:04:56.18,0:04:59.55,Default,,0000,0000,0000,,Ne yazık ki sicim teorisi\Ngünümüzde hala test edilemiyor.
Dialogue: 0,0:04:59.56,0:05:02.34,Default,,0000,0000,0000,,Ama evrenin büyük bir kısmı\Nkeşfedilmeyi bekliyor
Dialogue: 0,0:05:02.34,0:05:03.85,Default,,0000,0000,0000,,ve kazanılacak çok şey var.
Dialogue: 0,0:05:03.85,0:05:05.86,Default,,0000,0000,0000,,Bütün bunlar sizi küçük hissettiriyor mu?
Dialogue: 0,0:05:05.86,0:05:06.85,Default,,0000,0000,0000,,Hissettirmemeli.
Dialogue: 0,0:05:06.85,0:05:09.85,Default,,0000,0000,0000,,Onun yerine bildiğimiz kadarıyla\Nevrendeki harikaları kavramaya
Dialogue: 0,0:05:09.85,0:05:12.36,Default,,0000,0000,0000,,başlayabilen tek türün bir üyesi olduğunuz
Dialogue: 0,0:05:12.36,0:05:15.62,Default,,0000,0000,0000,,ve anlayışımızın daha da \Ngenişlediğini görmek için
Dialogue: 0,0:05:15.62,0:05:18.71,Default,,0000,0000,0000,,doğru zamanda yaşadığınız\Ngerçeğine hayret etmelisiniz.