1
00:00:14,171 --> 00:00:16,490
Antik Yunanlıların harika bir fikri vardı:

2
00:00:16,490 --> 00:00:18,328
Evren basittir.

3
00:00:18,328 --> 00:00:21,468
Zihinlerinde, bunu yapmak için 
gereken dört element vardı:

4
00:00:21,468 --> 00:00:24,571
Toprak, hava, ateş ve su.

5
00:00:24,571 --> 00:00:26,921
Diğer teoriler arasında,
bu güzel bir tanesidir.

6
00:00:26,921 --> 00:00:28,898
Sadeliği ve zarafeti vardır.

7
00:00:28,898 --> 00:00:32,224
Dört temel elementi 
farklı şekillerde birleştirerek

8
00:00:32,224 --> 00:00:35,346
evrenin tüm harika çeşitliliğini 
üretebileceğinizi söylüyor.

9
00:00:35,346 --> 00:00:37,017
Örneğin, toprak ve ateş,

10
00:00:37,017 --> 00:00:38,975
size kuru olan şeyleri verir.

11
00:00:38,975 --> 00:00:41,822
Hava ve su, ıslak olan şeyleri verir.

12
00:00:41,822 --> 00:00:43,906
Ama bu teorinin bir problemi vardı.

13
00:00:43,906 --> 00:00:47,240
Ölçülebilen hiçbir şeyi öngöremedi

14
00:00:47,240 --> 00:00:49,987
ve ölçüm, deneysel bilimin temelidir.

15
00:00:49,987 --> 00:00:52,196
Daha da kötüsü, teori yanlıştı.

16
00:00:52,196 --> 00:00:54,698
Ancak Yunanlılar iyi bilim insanlarıydı,

17
00:00:54,698 --> 00:00:58,033
ve MÖ 5. yüzyılda Miletli 
Leukippos şimdiye kadarki

18
00:00:58,033 --> 00:01:01,070
en kalıcı bilimsel fikirlerden 
birini ortaya attı.

19
00:01:01,070 --> 00:01:05,870
Gördüğümüz her şey atom denilen 
küçük, bölünemez parçalardan oluşuyor.

20
00:01:05,870 --> 00:01:08,278
Teori basit ve zarifti,

21
00:01:08,278 --> 00:01:12,597
ve toprak, hava, ateş 
ve su teorisinin aksine doğruydu.

22
00:01:12,598 --> 00:01:15,778
Yüzyıllarca süren bilimsel 
düşünceler ve araştırmalar

23
00:01:15,778 --> 00:01:21,652
atomlarına ayrılabilen hidrojen, karbon
ve demir gibi gerçek elementler bulmuştu.

24
00:01:21,661 --> 00:01:24,038
Leukippos'un teorisinde atom,

25
00:01:24,038 --> 00:01:26,788
hala hidrojen, karbon 
veya demir olarak tanınabilen

26
00:01:26,788 --> 00:01:29,049
en küçük bölünemez parçadır.

27
00:01:29,049 --> 00:01:31,283
Leukippos'un fikrinedeki tek yanlış,

28
00:01:31,283 --> 00:01:33,497
atomların gerçekte 
bölünebilir olduklarıydı.

29
00:01:33,497 --> 00:01:35,262
Dahası sonradan anlaşıldı ki

30
00:01:35,262 --> 00:01:39,019
onun atom fikri evrenin neyden oluştuğunun
sadece küçük bir kısmını açıklıyordu.

31
00:01:39,035 --> 00:01:42,713
Evrenin sıradan gibi görünen şeyleri
aslında oldukça nadirdir.

32
00:01:42,713 --> 00:01:45,849
Leukippos'un atomları 
ve onların yapıtaşları

33
00:01:45,849 --> 00:01:49,287
aslında orada olduğunu bildiklerimizin
sadece %5'ini oluşturuyor.

34
00:01:49,287 --> 00:01:52,804
Fizikçiler evrenin geri kalan %95'ini

35
00:01:52,805 --> 00:01:56,563
karanlık madde ve karanlık enerjiden
oluşmuş karanlık evren olarak biliyorlar.

36
00:01:56,563 --> 00:01:57,707
Bunu nasıl mı biliyoruz?

37
00:01:57,707 --> 00:02:00,023
Biliyoruz çünkü etrafımıza bakıyoruz

38
00:02:00,023 --> 00:02:01,024
ve görüyoruz.

39
00:02:01,024 --> 00:02:02,366
Bu, çok basit görünebilir

40
00:02:02,366 --> 00:02:03,860
ama aslında oldukça derindir.

41
00:02:03,860 --> 00:02:06,197
Atomlardan yapılan her şey görünebilir.

42
00:02:06,197 --> 00:02:08,784
Işık üzerinden yansır 
ve bu sayede görebiliriz.

43
00:02:08,784 --> 00:02:11,514
Uzaya baktığımızda
yıldızlar ve galaksiler görürüz.

44
00:02:11,540 --> 00:02:13,837
Bizim yaşadığımız gibi bazıları

45
00:02:13,837 --> 00:02:17,165
uzayda zarif bir şekilde dönen, 
güzel spiral şekillerdir.

46
00:02:17,165 --> 00:02:20,964
Bilim insanları 1930'larda ilk kez 
galaksi gruplarının hareketini ölçtüğünde

47
00:02:20,966 --> 00:02:23,254
ve içerdikleri madde 
miktarını tarttıklarında,

48
00:02:23,254 --> 00:02:24,470
şaşırdılar.

49
00:02:24,470 --> 00:02:28,478
Bu gruplarda, onları bir arada tutmak için
yeterince görünür şey olmadığını buldular.

50
00:02:28,478 --> 00:02:30,648
Daha sonradan yapılan 
galaksilerin ölçümleri

51
00:02:30,648 --> 00:02:32,096
bu şaşırtıcı sonucu onayladı.

52
00:02:32,096 --> 00:02:34,193
Galaksilerde, onları 
bir arada tutacak kadar

53
00:02:34,193 --> 00:02:36,809
yerçekimi sağlayacak yeteri
kadar görünür malzeme yoktu.

54
00:02:36,809 --> 00:02:39,210
Görebildiğimiz kadarıyla
parçalanmaları gerekiyordu

55
00:02:39,210 --> 00:02:40,315
ama parçalanmıyorlardı.

56
00:02:40,315 --> 00:02:42,800
O zaman, orada bizim 
göremediğimiz şeyler olmalıydı.

57
00:02:42,800 --> 00:02:44,578
Bu şeylere karanlık madde diyoruz.

58
00:02:44,578 --> 00:02:46,703
Bugün karanlık madde için en iyi kanıt,

59
00:02:46,703 --> 00:02:49,523
Büyük Patlamadan gelen kozmik 
mikrodalga arka planı denilen

60
00:02:49,523 --> 00:02:51,074
bir şeyin ölçümlerinden geliyor

61
00:02:51,074 --> 00:02:52,450
ama bu başka bir hikaye.

62
00:02:52,450 --> 00:02:55,717
Elimizde olan tüm kanıtlar,
karanlık maddenin orada olduğunu söylüyor

63
00:02:55,717 --> 00:03:00,183
ve gökleri dolduran o güzel sarmal 
galaksilerde olan bir sürü şeyi açıklıyor.

64
00:03:00,193 --> 00:03:01,989
Peki, bu bizi nerede bırakıyor?

65
00:03:01,989 --> 00:03:05,265
Uzun zamandır, göklerin bizim
etrafımızda dönmediğini

66
00:03:05,265 --> 00:03:08,033
ve bizim oldukça sıradan 
bir galaksinin bir sarmal kolunda

67
00:03:08,033 --> 00:03:10,125
oldukça sıradan bir yıldızın
etrafında dönen,

68
00:03:10,125 --> 00:03:12,985
oldukça sıradan bir gezegenin
sakinleri olduğumuzu biliyoruz.

69
00:03:12,985 --> 00:03:17,000
Karanlık maddenin keşfi bizi olayların 
merkezinden bir adım uzağa götürdü.

70
00:03:17,000 --> 00:03:19,568
Bize oluştuğumuz şeylerin 
evreni oluşturan şeylerin

71
00:03:19,568 --> 00:03:21,688
sadece küçük bir kısmı olduğunu söyledi.

72
00:03:21,688 --> 00:03:22,998
Ama dahası da vardı.

73
00:03:22,998 --> 00:03:24,128
Bu yüzyılın başlarında

74
00:03:24,128 --> 00:03:26,564
evrenin dış alanlarını 
inceleyen bilim insanları,

75
00:03:26,564 --> 00:03:31,312
sıcak, yoğun, büyük bir patlamayla
başlayan bir evrenden bekleyeceğiniz gibi

76
00:03:31,312 --> 00:03:33,819
yalnızca her şeyin birbirinden
uzaklaşmakla kalmayıp

77
00:03:33,819 --> 00:03:37,506
aynı zamanda evrenin genişlemesinin
hızlanıyor gibi göründüğünü doğruladılar.

78
00:03:37,511 --> 00:03:38,955
Bu da ne oluyor?

79
00:03:38,955 --> 00:03:41,948
Ya tıpkı bir aracı hızlandırmak için 
enerji sağladığınız gibi

80
00:03:41,956 --> 00:03:44,450
bu ivmeyi iten bir tür enerji var

81
00:03:44,450 --> 00:03:47,238
ya da yerçekimi tam olarak
düşündüğümüz gibi davranmıyor.

82
00:03:47,238 --> 00:03:49,875
Çoğu bilim insanı,
ivmeyi harekete geçiren

83
00:03:49,875 --> 00:03:52,919
bir çeşit enerji olduğunu yani
birincisi olduğunu düşünüyor.

84
00:03:52,919 --> 00:03:54,960
Buna "karanlık enerji" diyorlar.

85
00:03:54,960 --> 00:03:56,346
Günümüzün en iyi ölçümleri,

86
00:03:56,346 --> 00:03:59,300
evrenin ne kadarının karanlık 
olduğunu bulmamıza izin veriyor.

87
00:03:59,300 --> 00:04:02,755
Görünen o ki karanlık 
enerji evrenin %68'ini

88
00:04:02,761 --> 00:04:05,238
ve karanlık madde 
evrenin %27'sini oluşturuyor.

89
00:04:05,238 --> 00:04:09,407
Bu bize ve görebildiğimiz her şeye
sadece %5'ini bırakıyor.

90
00:04:09,407 --> 00:04:11,349
Peki, karanlık şeyler neyden yapılmış?

91
00:04:11,349 --> 00:04:12,081
Bilmiyoruz

92
00:04:12,081 --> 00:04:15,655
ama "süpersimetri" adında
bir kısmını açıklayabilecek bir teori var.

93
00:04:15,665 --> 00:04:18,262
Süpersimetri veya kısaca SUSY

94
00:04:18,262 --> 00:04:21,967
bir kısmı karanlık maddeyi oluşturabilecek
yeni bir dizi parçacığı öngörüyor.

95
00:04:21,967 --> 00:04:24,105
Eğer SUSY için kanıt bulursak

96
00:04:24,105 --> 00:04:26,311
evrenimizin görebildiğimiz 
%5'ini anlamaktan

97
00:04:26,311 --> 00:04:29,115
üçte birini anlamaya kadar gidebiliriz.

98
00:04:29,122 --> 00:04:30,701
Bir günlük iş için fena değil.

99
00:04:30,701 --> 00:04:33,514
Karanlık enerjiyi anlamak büyük
ihtimalle daha zor olacaktır

100
00:04:33,514 --> 00:04:36,704
ama ortada doğru yöne işaret edebilecek 
bir kaç kuramsal teori var.

101
00:04:36,704 --> 00:04:39,604
Bunların arasında 
birkaç dakika önce bahsettiğimiz

102
00:04:39,604 --> 00:04:42,191
eski Yunanlıların ilk büyük fikrine,

103
00:04:42,191 --> 00:04:45,340
yani evrenin basit olması gerektiği
fikrine dönen teoriler var.

104
00:04:45,340 --> 00:04:47,859
Bu teoriler, tüm evrenin 
harika çeşitliliğinin

105
00:04:47,859 --> 00:04:50,113
tek bir unsurdan geldiğini öngörmektedir:

106
00:04:50,113 --> 00:04:51,675
Titreşen bir ip.

107
00:04:51,675 --> 00:04:54,364
Buradaki fikir, bugün 
bildiğimiz tüm parçacıkların

108
00:04:54,364 --> 00:04:56,183
ipte farklı harmonikler olduğu.

109
00:04:56,183 --> 00:04:59,549
Ne yazık ki sicim teorisi
günümüzde hala test edilemiyor.

110
00:04:59,556 --> 00:05:02,342
Ama evrenin büyük bir kısmı
keşfedilmeyi bekliyor

111
00:05:02,342 --> 00:05:03,848
ve kazanılacak çok şey var.

112
00:05:03,848 --> 00:05:05,862
Bütün bunlar sizi küçük hissettiriyor mu?

113
00:05:05,862 --> 00:05:06,849
Hissettirmemeli.

114
00:05:06,849 --> 00:05:09,851
Onun yerine bildiğimiz kadarıyla
evrendeki harikaları kavramaya

115
00:05:09,851 --> 00:05:12,363
başlayabilen tek türün bir üyesi olduğunuz

116
00:05:12,363 --> 00:05:15,615
ve anlayışımızın daha da 
genişlediğini görmek için

117
00:05:15,615 --> 00:05:18,706
doğru zamanda yaşadığınız
gerçeğine hayret etmelisiniz.