0:00:14.171,0:00:16.490
Antik Yunanlıların harika bir fikri vardı:

0:00:16.490,0:00:18.328
Evren basittir.

0:00:18.328,0:00:21.468
Zihinlerinde, bunu yapmak için [br]gereken dört element vardı:

0:00:21.468,0:00:24.571
Toprak, hava, ateş ve su.

0:00:24.571,0:00:26.921
Diğer teoriler arasında,[br]bu güzel bir tanesidir.

0:00:26.921,0:00:28.898
Sadeliği ve zarafeti vardır.

0:00:28.898,0:00:32.224
Dört temel elementi [br]farklı şekillerde birleştirerek

0:00:32.224,0:00:35.346
evrenin tüm harika çeşitliliğini [br]üretebileceğinizi söylüyor.

0:00:35.346,0:00:37.017
Örneğin, toprak ve ateş,

0:00:37.017,0:00:38.975
size kuru olan şeyleri verir.

0:00:38.975,0:00:41.822
Hava ve su, ıslak olan şeyleri verir.

0:00:41.822,0:00:43.906
Ama bu teorinin bir problemi vardı.

0:00:43.906,0:00:47.240
Ölçülebilen hiçbir şeyi öngöremedi

0:00:47.240,0:00:49.987
ve ölçüm, deneysel bilimin temelidir.

0:00:49.987,0:00:52.196
Daha da kötüsü, teori yanlıştı.

0:00:52.196,0:00:54.698
Ancak Yunanlılar iyi bilim insanlarıydı,

0:00:54.698,0:00:58.033
ve MÖ 5. yüzyılda Miletli [br]Leukippos şimdiye kadarki

0:00:58.033,0:01:01.070
en kalıcı bilimsel fikirlerden [br]birini ortaya attı.

0:01:01.070,0:01:05.870
Gördüğümüz her şey atom denilen [br]küçük, bölünemez parçalardan oluşuyor.

0:01:05.870,0:01:08.278
Teori basit ve zarifti,

0:01:08.278,0:01:12.597
ve toprak, hava, ateş [br]ve su teorisinin aksine doğruydu.

0:01:12.598,0:01:15.778
Yüzyıllarca süren bilimsel [br]düşünceler ve araştırmalar

0:01:15.778,0:01:21.652
atomlarına ayrılabilen hidrojen, karbon[br]ve demir gibi gerçek elementler bulmuştu.

0:01:21.661,0:01:24.038
Leukippos'un teorisinde atom,

0:01:24.038,0:01:26.788
hala hidrojen, karbon [br]veya demir olarak tanınabilen

0:01:26.788,0:01:29.049
en küçük bölünemez parçadır.

0:01:29.049,0:01:31.283
Leukippos'un fikrinedeki tek yanlış,

0:01:31.283,0:01:33.497
atomların gerçekte [br]bölünebilir olduklarıydı.

0:01:33.497,0:01:35.262
Dahası sonradan anlaşıldı ki

0:01:35.262,0:01:39.019
onun atom fikri evrenin neyden oluştuğunun[br]sadece küçük bir kısmını açıklıyordu.

0:01:39.035,0:01:42.713
Evrenin sıradan gibi görünen şeyleri[br]aslında oldukça nadirdir.

0:01:42.713,0:01:45.849
Leukippos'un atomları [br]ve onların yapıtaşları

0:01:45.849,0:01:49.287
aslında orada olduğunu bildiklerimizin[br]sadece %5'ini oluşturuyor.

0:01:49.287,0:01:52.804
Fizikçiler evrenin geri kalan %95'ini

0:01:52.805,0:01:56.563
karanlık madde ve karanlık enerjiden[br]oluşmuş karanlık evren olarak biliyorlar.

0:01:56.563,0:01:57.707
Bunu nasıl mı biliyoruz?

0:01:57.707,0:02:00.023
Biliyoruz çünkü etrafımıza bakıyoruz

0:02:00.023,0:02:01.024
ve görüyoruz.

0:02:01.024,0:02:02.366
Bu, çok basit görünebilir

0:02:02.366,0:02:03.860
ama aslında oldukça derindir.

0:02:03.860,0:02:06.197
Atomlardan yapılan her şey görünebilir.

0:02:06.197,0:02:08.784
Işık üzerinden yansır [br]ve bu sayede görebiliriz.

0:02:08.784,0:02:11.514
Uzaya baktığımızda[br]yıldızlar ve galaksiler görürüz.

0:02:11.540,0:02:13.837
Bizim yaşadığımız gibi bazıları

0:02:13.837,0:02:17.165
uzayda zarif bir şekilde dönen, [br]güzel spiral şekillerdir.

0:02:17.165,0:02:20.964
Bilim insanları 1930'larda ilk kez [br]galaksi gruplarının hareketini ölçtüğünde

0:02:20.966,0:02:23.254
ve içerdikleri madde [br]miktarını tarttıklarında,

0:02:23.254,0:02:24.470
şaşırdılar.

0:02:24.470,0:02:28.478
Bu gruplarda, onları bir arada tutmak için[br]yeterince görünür şey olmadığını buldular.

0:02:28.478,0:02:30.648
Daha sonradan yapılan [br]galaksilerin ölçümleri

0:02:30.648,0:02:32.096
bu şaşırtıcı sonucu onayladı.

0:02:32.096,0:02:34.193
Galaksilerde, onları [br]bir arada tutacak kadar

0:02:34.193,0:02:36.809
yerçekimi sağlayacak yeteri[br]kadar görünür malzeme yoktu.

0:02:36.809,0:02:39.210
Görebildiğimiz kadarıyla[br]parçalanmaları gerekiyordu

0:02:39.210,0:02:40.315
ama parçalanmıyorlardı.

0:02:40.315,0:02:42.800
O zaman, orada bizim [br]göremediğimiz şeyler olmalıydı.

0:02:42.800,0:02:44.578
Bu şeylere karanlık madde diyoruz.

0:02:44.578,0:02:46.703
Bugün karanlık madde için en iyi kanıt,

0:02:46.703,0:02:49.523
Büyük Patlamadan gelen kozmik [br]mikrodalga arka planı denilen

0:02:49.523,0:02:51.074
bir şeyin ölçümlerinden geliyor

0:02:51.074,0:02:52.450
ama bu başka bir hikaye.

0:02:52.450,0:02:55.717
Elimizde olan tüm kanıtlar,[br]karanlık maddenin orada olduğunu söylüyor

0:02:55.717,0:03:00.183
ve gökleri dolduran o güzel sarmal [br]galaksilerde olan bir sürü şeyi açıklıyor.

0:03:00.193,0:03:01.989
Peki, bu bizi nerede bırakıyor?

0:03:01.989,0:03:05.265
Uzun zamandır, göklerin bizim[br]etrafımızda dönmediğini

0:03:05.265,0:03:08.033
ve bizim oldukça sıradan [br]bir galaksinin bir sarmal kolunda

0:03:08.033,0:03:10.125
oldukça sıradan bir yıldızın[br]etrafında dönen,

0:03:10.125,0:03:12.985
oldukça sıradan bir gezegenin[br]sakinleri olduğumuzu biliyoruz.

0:03:12.985,0:03:17.000
Karanlık maddenin keşfi bizi olayların [br]merkezinden bir adım uzağa götürdü.

0:03:17.000,0:03:19.568
Bize oluştuğumuz şeylerin [br]evreni oluşturan şeylerin

0:03:19.568,0:03:21.688
sadece küçük bir kısmı olduğunu söyledi.

0:03:21.688,0:03:22.998
Ama dahası da vardı.

0:03:22.998,0:03:24.128
Bu yüzyılın başlarında

0:03:24.128,0:03:26.564
evrenin dış alanlarını [br]inceleyen bilim insanları,

0:03:26.564,0:03:31.312
sıcak, yoğun, büyük bir patlamayla[br]başlayan bir evrenden bekleyeceğiniz gibi

0:03:31.312,0:03:33.819
yalnızca her şeyin birbirinden[br]uzaklaşmakla kalmayıp

0:03:33.819,0:03:37.506
aynı zamanda evrenin genişlemesinin[br]hızlanıyor gibi göründüğünü doğruladılar.

0:03:37.511,0:03:38.955
Bu da ne oluyor?

0:03:38.955,0:03:41.948
Ya tıpkı bir aracı hızlandırmak için [br]enerji sağladığınız gibi

0:03:41.956,0:03:44.450
bu ivmeyi iten bir tür enerji var

0:03:44.450,0:03:47.238
ya da yerçekimi tam olarak[br]düşündüğümüz gibi davranmıyor.

0:03:47.238,0:03:49.875
Çoğu bilim insanı,[br]ivmeyi harekete geçiren

0:03:49.875,0:03:52.919
bir çeşit enerji olduğunu yani[br]birincisi olduğunu düşünüyor.

0:03:52.919,0:03:54.960
Buna "karanlık enerji" diyorlar.

0:03:54.960,0:03:56.346
Günümüzün en iyi ölçümleri,

0:03:56.346,0:03:59.300
evrenin ne kadarının karanlık [br]olduğunu bulmamıza izin veriyor.

0:03:59.300,0:04:02.755
Görünen o ki karanlık [br]enerji evrenin %68'ini

0:04:02.761,0:04:05.238
ve karanlık madde [br]evrenin %27'sini oluşturuyor.

0:04:05.238,0:04:09.407
Bu bize ve görebildiğimiz her şeye[br]sadece %5'ini bırakıyor.

0:04:09.407,0:04:11.349
Peki, karanlık şeyler neyden yapılmış?

0:04:11.349,0:04:12.081
Bilmiyoruz

0:04:12.081,0:04:15.655
ama "süpersimetri" adında[br]bir kısmını açıklayabilecek bir teori var.

0:04:15.665,0:04:18.262
Süpersimetri veya kısaca SUSY

0:04:18.262,0:04:21.967
bir kısmı karanlık maddeyi oluşturabilecek[br]yeni bir dizi parçacığı öngörüyor.

0:04:21.967,0:04:24.105
Eğer SUSY için kanıt bulursak

0:04:24.105,0:04:26.311
evrenimizin görebildiğimiz [br]%5'ini anlamaktan

0:04:26.311,0:04:29.115
üçte birini anlamaya kadar gidebiliriz.

0:04:29.122,0:04:30.701
Bir günlük iş için fena değil.

0:04:30.701,0:04:33.514
Karanlık enerjiyi anlamak büyük[br]ihtimalle daha zor olacaktır

0:04:33.514,0:04:36.704
ama ortada doğru yöne işaret edebilecek [br]bir kaç kuramsal teori var.

0:04:36.704,0:04:39.604
Bunların arasında [br]birkaç dakika önce bahsettiğimiz

0:04:39.604,0:04:42.191
eski Yunanlıların ilk büyük fikrine,

0:04:42.191,0:04:45.340
yani evrenin basit olması gerektiği[br]fikrine dönen teoriler var.

0:04:45.340,0:04:47.859
Bu teoriler, tüm evrenin [br]harika çeşitliliğinin

0:04:47.859,0:04:50.113
tek bir unsurdan geldiğini öngörmektedir:

0:04:50.113,0:04:51.675
Titreşen bir ip.

0:04:51.675,0:04:54.364
Buradaki fikir, bugün [br]bildiğimiz tüm parçacıkların

0:04:54.364,0:04:56.183
ipte farklı harmonikler olduğu.

0:04:56.183,0:04:59.549
Ne yazık ki sicim teorisi[br]günümüzde hala test edilemiyor.

0:04:59.556,0:05:02.342
Ama evrenin büyük bir kısmı[br]keşfedilmeyi bekliyor

0:05:02.342,0:05:03.848
ve kazanılacak çok şey var.

0:05:03.848,0:05:05.862
Bütün bunlar sizi küçük hissettiriyor mu?

0:05:05.862,0:05:06.849
Hissettirmemeli.

0:05:06.849,0:05:09.851
Onun yerine bildiğimiz kadarıyla[br]evrendeki harikaları kavramaya

0:05:09.851,0:05:12.363
başlayabilen tek türün bir üyesi olduğunuz

0:05:12.363,0:05:15.615
ve anlayışımızın daha da [br]genişlediğini görmek için

0:05:15.615,0:05:18.706
doğru zamanda yaşadığınız[br]gerçeğine hayret etmelisiniz.