WEBVTT

00:00:06.494 --> 00:00:07.890
Gece gökyüzüne bakarken

00:00:07.890 --> 00:00:10.910
uçsuz bucaklığına hayret ederiz.

00:00:10.910 --> 00:00:12.395
Peki, gözyüzü milyarlarca yıl

00:00:12.395 --> 00:00:13.865
sonra nasıl görünecek?

00:00:13.865 --> 00:00:15.372
Kozmolog olarak adlandırılan

00:00:15.372 --> 00:00:16.616
bilim adamları zamanlarını

00:00:16.616 --> 00:00:19.531
işte bu sorunun cevabını düşünmekle geçirir.

00:00:19.531 --> 00:00:21.924
Evrenin sonu içeriği ile yakından

00:00:21.924 --> 00:00:23.868
iliişkilidir.

00:00:23.868 --> 00:00:25.170
Yüzyıldan uzun bir süre önce,

00:00:25.170 --> 00:00:27.879
Einstein evrenin neden oluştuğu ve şekli

00:00:27.879 --> 00:00:29.923
arasındaki ilişkiyi

00:00:29.923 --> 00:00:31.258
anlamamızı sağlayan

00:00:31.258 --> 00:00:33.462
denklemlerden oluşan

00:00:33.462 --> 00:00:34.511
Genel Görecelik Teorisini geliştirdi.

00:00:34.511 --> 00:00:36.124
Evren bir top veya

00:00:36.124 --> 00:00:38.178
küre gibi kavisli olabilirdi.

00:00:38.178 --> 00:00:40.676
Biz buna pozitif kavisli veya kapalı diyoruz.

00:00:40.676 --> 00:00:42.228
Evren bir eyer şeklinde de olabilirdi.

00:00:42.228 --> 00:00:44.488
Biz buna negatif kavisli veya açık diyoruz.

00:00:44.488 --> 00:00:46.033
Ya da evren düz olabilirdi.

00:00:46.033 --> 00:00:47.155
Şekli evrenin nasıl yaşayacağını

00:00:47.155 --> 00:00:49.537
ve sona ereceğini belirliyor.

00:00:49.537 --> 00:00:52.632
Evrenin neredeyse düz olduğunu artık biliyoruz.

00:00:52.632 --> 00:00:54.338
Buna rağmen, evrenin bileşenleri hala

00:00:54.338 --> 00:00:56.454
nihai kaderini etkileyebilir.

00:00:56.454 --> 00:00:58.033
Bugün evrendeki çeşitli

00:00:58.033 --> 00:00:59.611
bileşenlerinin

00:00:59.611 --> 00:01:01.793
enerji yoğunluğunu ölçersek, evrenin zamanla

00:01:01.793 --> 00:01:04.588
nasıl değişeceğini tahmin edebiliriz.

00:01:04.588 --> 00:01:06.727
Peki evren neden oluşmaktadır?

00:01:06.727 --> 00:01:09.393
Evren yıldız, gaz ve gezegenler gibi görebildiğimiz

00:01:09.393 --> 00:01:11.564
şeylerin hepsini içerir.

00:01:11.564 --> 00:01:14.733
Biz bunlara sıradan veya baryonik madde diyoruz.

00:01:14.733 --> 00:01:16.593
Bunları çevremizde görmemize rağmen,

00:01:16.593 --> 00:01:18.702
bu bileşenlerin toplam enerji yoğunluğu aslında

00:01:18.702 --> 00:01:20.440
oldukça azdır. Bu bileşenler

00:01:20.440 --> 00:01:23.530
evrendeki enerjinin yaklaşık olarak %5'ini oluşturular.

00:01:23.530 --> 00:01:26.675
O zaman şimdi diğer %95'i konuşalım.

00:01:26.675 --> 00:01:29.081
Geri kalan enerji

00:01:29.081 --> 00:01:30.913
yoğunluğunun yaklaşık %27'si

00:01:30.913 --> 00:01:33.825
karanlık maddeden oluşur.

00:01:33.825 --> 00:01:36.928
Karanlık maddenin ışık ile etkileşimi çok zayıftır. Yani,

00:01:36.928 --> 00:01:39.208
karanlık madde, yıldız ve gezengenler gibi

00:01:39.208 --> 00:01:41.191
parlamaz veya ışığı yansıtmaz; fakat

00:01:41.191 --> 00:01:42.288
bunun dışında

00:01:42.288 --> 00:01:44.259
sıradan madde gibi davranır --

00:01:44.259 --> 00:01:46.128
cisimleri yerçekimsel olarak kendine çeker.

00:01:46.128 --> 00:01:48.761
Aslında karanlık maddeyi saptamanın tek yolu

00:01:48.761 --> 00:01:51.052
bu yerçekimsel etkileşimdir. Yani cisimlerin

00:01:51.052 --> 00:01:52.343
karanlık madde etrafında

00:01:52.343 --> 00:01:53.595
nasıl döndüğü, karanlık maddenin

00:01:53.595 --> 00:01:56.008
etrafındaki boşluğu döndürürken ışığı nasıl büktüğüdür.

00:01:56.008 --> 00:01:58.343
Karanlık madde parçacıklarını henüz saptayamadık;

00:01:58.343 --> 00:02:00.815
fakat dünyadaki bilim adamları bu bulunması zor

00:02:00.815 --> 00:02:02.950
parça veya parçacıkları ve karanlık

00:02:02.950 --> 00:02:05.843
maddenin evren üzerindeki etkilerini araştırıyor.

00:02:05.843 --> 00:02:08.256
Fakat yine de toplam %100 olmuyor.

00:02:08.256 --> 00:02:09.784
Evrendeki enerji

00:02:09.784 --> 00:02:11.680
yoğunluğunun kalan %68'i karanlık

00:02:11.680 --> 00:02:13.759
maddeden daha da gizemli

00:02:13.759 --> 00:02:16.457
olan karanlık enerjiden oluşur.

00:02:16.457 --> 00:02:18.422
Bu karanlık enerji bildiğimiz diğer

00:02:18.422 --> 00:02:20.590
maddeler gibi davranmaz ve daha çok

00:02:20.590 --> 00:02:23.013
yerçekim karşıtı bir güç olarak davranır.

00:02:23.013 --> 00:02:25.420
Biz buna sıradan madde ve karanlık maddede

00:02:25.420 --> 00:02:28.330
bulunmayan yerçekimsel basınç diyoruz.

00:02:28.330 --> 00:02:30.213
Yerçekiminin yaptığı gibi evreni bir arada

00:02:30.213 --> 00:02:32.004
tutmak yerine, evren her zamankinden

00:02:32.004 --> 00:02:34.287
daha hızlı bir şekilde

00:02:34.287 --> 00:02:36.110
genişliyor.

00:02:36.110 --> 00:02:37.938
Karanlık enerjiye ilişkin ana fikir

00:02:37.938 --> 00:02:40.148
bu enerjinin kozmolojik sabit olduğudur.

00:02:40.148 --> 00:02:42.245
Yani, karanlık enerjinin tuhaf bir özelliği vardır.

00:02:42.245 --> 00:02:45.434
Uzayın hacmi genişledikçe, enerji yoğunluğunu sabit

00:02:45.434 --> 00:02:47.606
tutmak için karanlık enerji de genişler.

00:02:47.606 --> 00:02:49.441
Yani, evren şu anda olduğu

00:02:49.441 --> 00:02:50.772
gibi genişledikçe

00:02:50.772 --> 00:02:52.742
karanlık enerji daha da artacak.

00:02:52.742 --> 00:02:54.574
Buna karşın karanlık madde ve

00:02:54.574 --> 00:02:55.277
baryonik madde

00:02:55.277 --> 00:02:56.622
evrenle birlikte genişlemez

00:02:56.622 --> 00:02:58.409
fakat seyrelir.

00:02:58.409 --> 00:02:59.335
Kozmolojik sabitin bu

00:02:59.335 --> 00:03:00.694
özelliğinden dolayı

00:03:00.694 --> 00:03:03.451
gitgide evrenin geleceğine karanlık enerji

00:03:03.451 --> 00:03:04.592
hakim olacak.

00:03:04.592 --> 00:03:06.330
Evren daha da soğuyacak ve

00:03:06.330 --> 00:03:08.715
daha da hızlı genişleyecek.

00:03:08.715 --> 00:03:10.736
Sonunda, evrendeki yıldızları oluşturmak için

00:03:10.736 --> 00:03:11.842
gerekli gaz bitecek

00:03:11.842 --> 00:03:13.941
ve yıldızların da yakıtı biterek yıldızlar

00:03:13.941 --> 00:03:15.192
sönecek.

00:03:15.192 --> 00:03:18.062
Evrende sadece kara delikler kalacak.

00:03:18.062 --> 00:03:19.255
Zamanla bu kara

00:03:19.255 --> 00:03:21.610
delikler de buharlaşacak ve evren

00:03:21.610 --> 00:03:24.523
tamamen soğuk ve boş bir yer olacak.

00:03:24.523 --> 00:03:28.127
Biz buna evrenini ısısal ölümü diyoruz.

00:03:28.127 --> 00:03:29.569
Varlığını soğuk ve hayattan

00:03:29.569 --> 00:03:30.694
yoksun olarak sonlandıracak

00:03:30.694 --> 00:03:32.735
bir evrende yaşama fikri

00:03:32.735 --> 00:03:34.237
kulağa moral bozucu gelse de

00:03:34.237 --> 00:03:36.027
aslında evrenin nihai kaderi

00:03:36.027 --> 00:03:37.937
sıcak ve kızgın başlangına göre

00:03:37.937 --> 00:03:40.087
güzel bir simetri oluşturur.

00:03:40.087 --> 00:03:41.998
Biz bu hızlanarak devam eden evrenin

00:03:41.998 --> 00:03:44.111
nihai durumuna ''de Sitter evresi'' diyoruz.

00:03:44.111 --> 00:03:46.082
Bu evre adını Hollandalı Willem de Sitter'den

00:03:46.082 --> 00:03:47.927
almaktadır.

00:03:47.927 --> 00:03:49.685
Buna karşın, evren varlığının

00:03:49.685 --> 00:03:51.520
en başlarında bir başka

00:03:51.520 --> 00:03:52.831
''de Sitter genişlemesi'' daha

00:03:52.831 --> 00:03:54.607
yaşadı.

00:03:54.607 --> 00:03:57.228
Biz bu erken döneme eflasyon(şişkinlik) diyoruz.

00:03:57.228 --> 00:03:58.894
Büyük Patlamanın ardından evren

00:03:58.894 --> 00:04:01.219
kısa bir süre içinde oldukça hızlı bir şekilde

00:04:01.219 --> 00:04:02.860
genişledi.

00:04:02.860 --> 00:04:04.391
Bu yüzden evren

00:04:04.391 --> 00:04:06.858
varlığının başlangıcında olduğu gibi

00:04:06.858 --> 00:04:08.768
hızlanarak sona erecek.

00:04:08.768 --> 00:04:10.778
Evrenin yolcuğunu anlamaya

00:04:10.778 --> 00:04:12.350
başladığımız ve gözyüzünde

00:04:12.350 --> 00:04:13.861
bizim için oynanan

00:04:13.861 --> 00:04:15.153
bir tarihi görebildiğimiz

00:04:15.153 --> 00:04:16.437
bir zamanda,

00:04:16.437 --> 00:04:18.520
evrenin varlığının olağandışı

00:04:18.520 --> 00:04:20.622
bir zamanında yaşıyoruz.