0:00:00.000,0:00:07.890
Gdy patrzymy na nocne niebo,

0:00:07.890,0:00:10.910
jesteśmy zdumieni jego ogromem.

0:00:10.910,0:00:12.395
Lecz jak będzie ono wyglądało

0:00:12.395,0:00:13.865
za kilka miliardów lat?

0:00:13.865,0:00:16.616
Naukowcy zwani kosmologami

0:00:16.616,0:00:19.531
zastanawiają się nad tym pytaniem.

0:00:19.531,0:00:21.924
Koniec wszechświata jest uzależniony

0:00:21.924,0:00:23.868
od jego zawartości.

0:00:23.868,0:00:25.659
Ponad 100 lat temu

0:00:25.659,0:00:28.268
Einstein sformułował Ogólną Teorię Względności,

0:00:28.268,0:00:31.358
która pomaga zrozumieć związek

0:00:31.358,0:00:33.458
między zawartością wszechświata

0:00:33.458,0:00:35.299
a jego kształtem.

0:00:35.299,0:00:36.736
Powierzchnia wszechświata

0:00:36.736,0:00:38.165
może być zakrzywiona na wzór kuli.

0:00:38.165,0:00:40.170
Taki wszechświat nazwiemy zamkniętym

0:00:40.170,0:00:41.266
lub o krzywiźnie dodatniej.

0:00:41.266,0:00:42.560
Może mieć kształt siodła.

0:00:42.560,0:00:44.852
Nazwiemy go otwartym lub o krzywiźnie ujemnej.

0:00:44.852,0:00:46.586
Może też być płaski.

0:00:46.586,0:00:47.324
Kształt wszechświata

0:00:47.324,0:00:49.510
decyduje o jego życiu i śmierci.

0:00:49.510,0:00:52.873
Wiemy, że wszechświat jest prawie płaski.

0:00:52.873,0:00:54.668
Lecz części składowe wszechświata

0:00:54.668,0:00:56.837
mogą wpłynąć na jego los.

0:00:56.837,0:00:57.828
Możemy przewidzieć

0:00:57.828,0:00:59.656
jak wszechświat się zmieni,

0:00:59.656,0:01:02.429
mierząc aktualne wartości gęstości energii

0:01:02.429,0:01:05.335
jego poszczególnych komponentów.

0:01:05.335,0:01:07.313
Z czego zatem składa się wszechświat?

0:01:07.313,0:01:09.779
Tworzą go wszystkie rzeczy, które widzimy,

0:01:09.779,0:01:11.668
jak gwiazdy, chmury gazu i planety.

0:01:11.668,0:01:14.597
Są to przykłady materii zwyczajnej lub barionowej.

0:01:14.597,0:01:16.957
Choć widzimy je wszędzie dookoła,

0:01:16.957,0:01:19.216
ich całkowita gęstość energii

0:01:19.216,0:01:20.641
jest bardzo mała,

0:01:20.641,0:01:23.352
około 5% całkowitej energii wszechświata.

0:01:23.352,0:01:26.668
Przejdźmy do pozostałych 95%.

0:01:26.668,0:01:28.966
Niecałe 27%

0:01:28.966,0:01:31.252
pozostałej gęstości energii wszechświata

0:01:31.252,0:01:34.136
stanowi tak zwana ciemna materia.

0:01:34.136,0:01:36.952
Ciemna materia bardzo słabo oddziałuje ze światłem,

0:01:36.952,0:01:39.928
przez co nie odbija go i nie świeci

0:01:39.928,0:01:41.707
tak jak robią to gwiazdy czy planety,

0:01:41.707,0:01:44.259
lecz poza tym zachowuje się jak normalna materia,

0:01:44.259,0:01:46.128
przyciąga grawitacyjnie obiekty.

0:01:46.128,0:01:48.761
Ciemną materię możemy wykryć

0:01:48.761,0:01:51.052
obserwując jak wpływa grawitacyjnie

0:01:51.052,0:01:52.343
na orbitujące obiekty

0:01:52.343,0:01:53.564
i jak zakrzywia światło

0:01:53.564,0:01:56.854
w zakrzywionej czasoprzestrzeni.

0:01:56.854,0:01:58.948
Nie odkryliśmy jeszcze cząstki ciemnej materii,

0:01:58.948,0:02:03.343
ale szukają jej naukowcy na całym świecie

0:02:03.343,0:02:06.262
i badają wpływ ciemnej materii na wszechświat.

0:02:06.262,0:02:08.773
Nadal jednak nie mamy 100%.

0:02:08.773,0:02:10.270
Pozostałe 68%

0:02:10.270,0:02:12.011
gęstości energii wszechświata

0:02:12.011,0:02:13.910
stanowi ciemna energia,

0:02:13.910,0:02:16.930
jeszcze bardziej tajemnicza niż ciemna materia

0:02:16.930,0:02:18.887
Ciemna energia zachowuje się inaczej

0:02:18.887,0:02:21.183
niż znane substancje

0:02:21.183,0:02:23.612
i działa jak antygrawitacja.

0:02:23.612,0:02:26.010
Jej ciśnienie grawitacyjne jest inne

0:02:26.010,0:02:28.953
niż zwykłej i ciemnej materii.

0:02:28.953,0:02:31.270
Wszechświat powinien się kurczyć

0:02:31.270,0:02:32.950
pod wpływem przyciągania grawitacyjnego,

0:02:32.950,0:02:34.833
lecz zamiast tego rozszerza się

0:02:34.833,0:02:36.624
w coraz szybszym tempie.

0:02:36.624,0:02:38.586
Ciemna energia często interpretowana jest

0:02:38.586,0:02:40.548
jako stała kosmologiczna.

0:02:40.548,0:02:42.510
Oznacza to, że ciemna energia

0:02:42.510,0:02:45.567
rośnie wraz z objętością wszechświata,

0:02:45.567,0:02:47.770
a jej gęstość energii pozostaje stała.

0:02:47.770,0:02:49.461
Gdy wszechświat się rozszerza,

0:02:49.461,0:02:50.742
jak robi to obecnie,

0:02:50.742,0:02:53.052
wzrasta ilość ciemnej energii.

0:02:53.052,0:02:55.770
Jednak ciemna materia i materia barionowa

0:02:55.770,0:02:57.163
nie rosną wraz ze wszechświatem

0:02:57.163,0:02:58.407
i stają się bardziej rozrzedzzone.

0:02:58.407,0:03:00.304
Ponieważ ciemna energia

0:03:00.304,0:03:01.434
jest stałą kosmologiczną,

0:03:01.434,0:03:05.051
ciemna energia zdominuje wszechświat,

0:03:05.051,0:03:06.884
który oziębi się

0:03:06.884,0:03:08.785
i będzie się coraz szybciej rozszerzać.

0:03:08.785,0:03:10.510
Kiedyś wyczerpią się zapasy gazu,

0:03:10.510,0:03:11.984
z którego powstają gwiazdy,

0:03:11.984,0:03:14.009
a gwiazdom skończy się paliwo

0:03:14.009,0:03:15.325
i zgasną,

0:03:15.325,0:03:18.017
zostawiając wszechświat pełen czarnych dziur.

0:03:18.017,0:03:19.115
Z biegiem czasu

0:03:19.115,0:03:21.292
nawet czarne dziury wyparują,

0:03:21.292,0:03:24.282
a wszechświat stanie się zimny i pusty.

0:03:24.282,0:03:28.728
Nazywamy to śmiercią cieplną wszechświata.

0:03:28.728,0:03:30.071
Mimo przygnębiającej prognozy

0:03:30.071,0:03:31.363
życia we wszechświecie,

0:03:31.363,0:03:32.250
który dobiegnie końca

0:03:32.250,0:03:34.131
zimny i pozbawiony życia,

0:03:34.131,0:03:36.259
ostateczny los wszechświata

0:03:36.259,0:03:38.098
stanowi piękną symetrię

0:03:38.098,0:03:40.270
z jego wybuchowym początkiem.

0:03:40.270,0:03:42.984
Ostatni etap akceleracji wszechświata

0:03:42.984,0:03:44.638
nazywamy fazą de Sittera,

0:03:44.638,0:03:46.631
od nazwiska holenderskiego matematyka,

0:03:46.631,0:03:48.145
Willema de Sittera.

0:03:48.145,0:03:49.793
Uważa się też,

0:03:49.793,0:03:51.852
że wszechświat przeszedł już raz

0:03:51.852,0:03:53.251
fazę de Sittera

0:03:53.251,0:03:54.712
w początkowym okresie istnienia.

0:03:54.712,0:03:56.978
Ten wczesny okres nazywamy inflacją,

0:03:56.978,0:03:59.091
kiedy tuż po Wielkim Wybuchu

0:03:59.091,0:04:01.062
wszechświat błyskawicznie się rozszerzał

0:04:01.062,0:04:03.125
przez krótki czas.

0:04:03.125,0:04:04.665
Zatem wszechświat zakończy się

0:04:04.665,0:04:07.260
tak samo, jak się rozpoczął,

0:04:07.260,0:04:08.991
fazą akceleracji.

0:04:08.991,0:04:11.407
Żyjemy w wyjątkowym okresie

0:04:11.407,0:04:12.958
życia wszechświata.

0:04:12.958,0:04:15.396
Możemy go poznać,

0:04:15.396,0:04:16.999
stać się świadkami historii

0:04:16.999,0:04:18.493
rozgrywającej się na niebie

0:04:18.493,0:04:20.708
przed naszymi oczami.