1
00:00:06,494 --> 00:00:07,890
ڕوانینی ئاسمان لە شەودا،

2
00:00:07,890 --> 00:00:10,910
سەرسام بووین بەوەی چۆن 
تا هەرمان بەردەوام دەبێت.

3
00:00:10,910 --> 00:00:12,395
بەڵام ئاسمان چۆن دەبێت

4
00:00:12,395 --> 00:00:13,865
دوای بلیۆنەها ساڵ؟

5
00:00:13,865 --> 00:00:15,372
بەشێک لە زاناکان،

6
00:00:15,372 --> 00:00:16,616
پێان دەوترێت گەردووناس،

7
00:00:16,616 --> 00:00:19,531
کاتیان بە بیرکردنەوە دەربارەی ئە
و پرسە تەرخاندەکرد.

8
00:00:19,531 --> 00:00:21,924
کۆتایی گەردوون لە نزیکەوە بەستراوە

9
00:00:21,924 --> 00:00:23,868
بەوەی گەردوون لەچی پێکهاتووە.

10
00:00:23,868 --> 00:00:25,170
زیاد لە ١٠٠ ساڵ پێش ئێستا،

11
00:00:25,170 --> 00:00:27,660
ئاینشتاین بیردۆزی ڕێژەیی گشتی پەرەپێدا،

12
00:00:27,660 --> 00:00:30,003
پێکهاتووە لە کۆمەڵێک هاوکێشە 
کە یارمەتیمان دەدەن

13
00:00:30,003 --> 00:00:31,258
بۆ تێگەیشتن لە پەیوەندی

14
00:00:31,258 --> 00:00:33,462
نێوان گەردوون لەچی پێکهاتووە و

15
00:00:33,462 --> 00:00:34,511
شێوەیەکەی.

16
00:00:34,511 --> 00:00:36,124
دەرکەوت کە ئەو گەردوونە

17
00:00:36,124 --> 00:00:38,178
دەکرێت چەماوە بێت، وەک تۆپێک یان گۆیەک

18
00:00:38,178 --> 00:00:40,468
بەمە دەڵێین چەماوەیەکی پۆزەتیڤانە،
یان داخراو.

19
00:00:40,468 --> 00:00:42,228
یاخود دەکرێت شێوەکەی 
وەک زین وابێت.

20
00:00:42,228 --> 00:00:44,488
بەمەش دەڵێن چەماوەی نێگەتیڤ، یاخود کراوە.

21
00:00:44,488 --> 00:00:46,033
یان دەکرێت تەخت بێت.

22
00:00:46,033 --> 00:00:47,155
ئەو شێوەیەش دەریدەخات

23
00:00:47,155 --> 00:00:49,537
کە گەردوون چەندێک دەژی و کەی دەمرێت.

24
00:00:49,537 --> 00:00:52,282
ئێستا ئەوە دەزانین کە گەردوون زۆر
نزیکە لەوەی تەخت بێت.

25
00:00:52,282 --> 00:00:53,998
بەهەرحاڵ، پێکهێنەرەکانی گەردوون

26
00:00:53,998 --> 00:00:56,554
هێشتا دەتوانن کاریگەری لەسەر
چارەنووسی کۆتایی دابنێن.

27
00:00:56,554 --> 00:00:58,153
دەتوانین پێشنیاری بکەین گەردوون

28
00:00:58,153 --> 00:00:59,611
چۆن لەگەڵ کاتدا دەگۆڕێت

29
00:00:59,611 --> 00:01:02,603
گەر ئەمڕۆ بڕی چڕی وزەی
پێکهێنەرە جیاوازەکانی

30
00:01:02,603 --> 00:01:04,588
گەردوون بپێوین.

31
00:01:04,588 --> 00:01:06,607
جا، ئایا گەردوون لەچی پێکهاتووە؟

32
00:01:06,607 --> 00:01:09,393
گەردوون لە هەموو ئەو شتانە پێکهاتووە
کە دەتوانین بیبینین،

33
00:01:09,393 --> 00:01:11,564
وەک ئەستێرەکان، گازەکان، و هەسارەکان

34
00:01:11,564 --> 00:01:14,733
بەمانە دەڵێن ماددە ئاسایی یان باریۆنیکی.

35
00:01:14,733 --> 00:01:16,593
هەرچەندە لە دەوروبەرمان دەیانبینین،

36
00:01:16,593 --> 00:01:18,702
چری وزەی گشتی ئەم پێکهێنەرانە

37
00:01:18,702 --> 00:01:20,440
لە ڕاستیدا زۆر بچووکە،

38
00:01:20,440 --> 00:01:23,530
نزیکەی ٪٥ی کۆی گشتی وزەی گەردوونە.

39
00:01:23,530 --> 00:01:26,675
جا، ئێستا با دەربارەی ٪٩٥ەکەی تر بدوێین.

40
00:01:26,675 --> 00:01:29,081
تەنیا کەمتر لە ٪٢٧ ی هەموو

41
00:01:29,081 --> 00:01:30,913
چڕی ووزەی گەردوون

42
00:01:30,913 --> 00:01:33,825
لەوە پێکهاتووە کە پێی دەڵێین ماددەی تاریک.

43
00:01:33,825 --> 00:01:36,798
ماددەی ڕەش زۆر بە لاوازی تەنیا کار 
لەگەڵ ڕووناکی دەکات،

44
00:01:36,798 --> 00:01:39,148
ئەوەش واتای وایە ناگەشێتەوە 
یان ڕووناکی ناداتەوە

45
00:01:39,148 --> 00:01:41,301
بەو جۆرەی ئەستێرە و هەسارەکان دەیکەن،
بەڵام،

46
00:01:41,301 --> 00:01:42,288
لەهەموو ڕێیەکانەوە

47
00:01:42,288 --> 00:01:44,259
وەک ماددەیەکی ئاسایی مامەڵە دەکات--

48
00:01:44,259 --> 00:01:46,128
شتەکان بە هێزی ڕاکێشان کێشدەکات.

49
00:01:46,128 --> 00:01:48,761
لە ڕاستئدا، تاکە ڕێگا بۆ
پەیبردن بە ماددەی تاریک

50
00:01:48,761 --> 00:01:50,932
لە ڕووی یەکتربڕینی کێشکردنەوەیە،

51
00:01:50,932 --> 00:01:52,533
چۆن شتەکان خولدەخۆن لە دەوریدا

52
00:01:52,533 --> 00:01:53,785
و چۆن رووناکی لاردەکاتەوە

53
00:01:53,785 --> 00:01:56,008
و بۆشاییەکەی چواردەوری خواردەکاتەوە.

54
00:01:56,008 --> 00:01:58,343
ئێمە هێشتا گەردی ماددەی
تاریکمان نەدۆزیوەتەوە،

55
00:01:58,343 --> 00:02:00,815
بەڵام زاناکانی هەموو جیهان لە گەڕاندان

56
00:02:00,815 --> 00:02:02,950
بۆ ئەم (گەرد یان گەریلە) باسلێنەکراوانە

57
00:02:02,950 --> 00:02:05,843
وهەروەها کاریگەری
ماددەی تاریک لەسەر گەردوون.

58
00:02:05,843 --> 00:02:08,256
بەڵام هێشتا بەرز نابێتەوە بۆ ٪١٠٠.

59
00:02:08,256 --> 00:02:09,784
ئەو ٪٦٨ ی ماوەتەوە

60
00:02:09,784 --> 00:02:11,680
لە چڕی وزەی گەردوون

61
00:02:11,680 --> 00:02:13,759
لە وزەی تاریک پێکهاتووە،

62
00:02:13,759 --> 00:02:16,457
کە پەنهانترە لە ماددەی تاریک.

63
00:02:16,457 --> 00:02:18,422
ئەم وزەی تاریکە رەفتار ناکات

64
00:02:18,422 --> 00:02:20,590
وەک هەر جەوهەرێک کە ئێمە دەیزانین.

65
00:02:20,590 --> 00:02:23,013
زیاتر وەک هێزێکی دژە کێشکردن مامەڵە دەکات.

66
00:02:23,013 --> 00:02:25,420
دەڵێین کە پەستانی کێشکردنی هەیە،

67
00:02:25,420 --> 00:02:28,330
کە ماددەی ئاسایی و ماددەی تاریک نیانە.

68
00:02:28,330 --> 00:02:30,103
لە جێی ئەوەی گەردوون بکشێنێتە یەک،

69
00:02:30,103 --> 00:02:32,004
کە ئێمە وامان داناوە کێشکردن ئەوە دەکات،

70
00:02:32,004 --> 00:02:34,287
گەردوون وا دەردەکەوێت
پارچەیەک بێت کە دەکشێت

71
00:02:34,287 --> 00:02:36,110
بە ڕێژەیەکی هەردەم-زیاد بوون.

72
00:02:36,110 --> 00:02:37,938
ئایدیای پیشەنگ بۆ وزەی تاریک

73
00:02:37,938 --> 00:02:40,148
ئەوەیە کە گەردوونیانە نەگۆڕە.

74
00:02:40,148 --> 00:02:42,245
واتا تایبەتمەندی نامۆی هەیە

75
00:02:42,245 --> 00:02:45,434
کە دەکشێت بە زیادبوونی قەبارەی بۆشایی

76
00:02:45,434 --> 00:02:47,606
بۆ ئەوەی چڕی ووزەکەی بە نەگۆڕی بهێڵێتەوە.

77
00:02:47,606 --> 00:02:49,441
جا، هەر کە گەردوون دەکشێت

78
00:02:49,441 --> 00:02:50,772
هەروەک ئێستا کە لە کشاندایە

79
00:02:50,772 --> 00:02:52,742
بەوە وزەی تاریک زیادتر و زیادتر دەبێت.

80
00:02:52,742 --> 00:02:54,574
ماددەی تاریک و ماددەی بایرۆنیک،

81
00:02:54,574 --> 00:02:55,277
لەلایەکی دیکە،

82
00:02:55,277 --> 00:02:56,622
ناکشێن لەگەڵ گەردووندا

83
00:02:56,622 --> 00:02:58,007
زیادتر لاوازتر دەبن.

84
00:02:58,007 --> 00:02:59,335
لەبەر ئەم تایبەتمەندییەی

85
00:02:59,335 --> 00:03:00,694
نەگۆڕی گەردوونیانە،

86
00:03:00,694 --> 00:03:03,451
گەردوونی داهاتوو زیادتر و زیادتر
دەستی بەسەردا دەگیرێت

87
00:03:03,451 --> 00:03:04,592
لەلایەن وزەی تاریک،

88
00:03:04,592 --> 00:03:06,330
ساردتر و ساردتر دەبێت

89
00:03:06,330 --> 00:03:08,715
خێراتر و خێراتر دەکشێت.

90
00:03:08,715 --> 00:03:10,476
لە کۆتاییدا گەردوون گازی نامێنێت

91
00:03:10,476 --> 00:03:11,842
تا ئەستێرەکان درووستبکات،

92
00:03:11,842 --> 00:03:13,861
ئەستێرەکانیش سوتەمەنیان نامێنێت

93
00:03:13,861 --> 00:03:15,322
و دەکوژێنەوە (یان دەتەقنەوە(

94
00:03:15,322 --> 00:03:18,062
گەردوون تەنیا جێدەهێڵن لەگەڵ کونی ڕەش.

95
00:03:18,062 --> 00:03:19,255
بە پێدانی کاتی پێویست.

96
00:03:19,255 --> 00:03:21,610
تەنانەت کۆنەڕەشەکانیش کۆتاییان پێدێت،

97
00:03:21,610 --> 00:03:24,523
گەردوون تەنیا دەهێڵنەوە تەواو سارد و چۆڵ.

98
00:03:24,523 --> 00:03:28,127
ئێمە بەوە دەڵێین پلەی گەرمی مەرگی گەردوون.

99
00:03:28,127 --> 00:03:29,569
لەوانێیە بێتاقەتکەر بێت

100
00:03:29,569 --> 00:03:30,694
ژیانکردن لە گەردوونێکدا

101
00:03:30,694 --> 00:03:32,735
کە کۆتای تەمەنی بە ڕەقبوونەوە بێت

102
00:03:32,735 --> 00:03:34,237
و بەتاڵ بێت لە ژیان،

103
00:03:34,237 --> 00:03:36,027
کۆتا چارەنووسی گەردوونەکەمان

104
00:03:36,027 --> 00:03:37,937
لە ڕاستیدا سەربوردەیەکی جوانی هەیە

105
00:03:37,937 --> 00:03:40,087
بۆ گەرمییەک، سەرەتایەکی ئاگراوی

106
00:03:40,087 --> 00:03:41,998
بەو تاودەرەی ڕەوشی کۆتایی

107
00:03:41,998 --> 00:03:44,111
گەردوون دەڵێین 
de Sitter phase

108
00:03:44,111 --> 00:03:46,082
ناونراوە لە دوای بیرکاریزانی هۆڵەندی

109
00:03:46,082 --> 00:03:47,927
Willem de Sitter.

110
00:03:47,927 --> 00:03:49,685
بەهەرحاڵ، بەهەمان شێوە لەو باوەڕەداین

111
00:03:49,685 --> 00:03:51,520
کە گەردوون قۆناغێکی تری کشانی

112
00:03:51,520 --> 00:03:52,831
ی هەبووەde Sitter

113
00:03:52,831 --> 00:03:54,607
لە سەرەتاترین کاتی ژیانیدا،

114
00:03:54,607 --> 00:03:57,228
بەم سەردەمە زووە دەڵێین ‌هەڵئاوسان،

115
00:03:57,228 --> 00:03:58,894
کە بە کورتی، دوای بیگ بانگ،

116
00:03:58,894 --> 00:04:01,219
گەردوون زۆر بە خێرایی دەکشا

117
00:04:01,219 --> 00:04:02,860
بۆ ماوەیەکی کورت

118
00:04:02,860 --> 00:04:04,391
جا، گەردوون بە کۆتا دێت

119
00:04:04,391 --> 00:04:06,858
بە نزیکەیی بە شێوەیەک کە دەستیپێکردووە،

120
00:04:06,858 --> 00:04:08,768
تاودان،

121
00:04:08,768 --> 00:04:10,778
ئێمە لە کاتێکی ناوازەدا دەژین

122
00:04:10,778 --> 00:04:12,350
کە گەردوون لە ژیاندایە

123
00:04:12,350 --> 00:04:13,861
کە دەتوانین تێبگەین

124
00:04:13,861 --> 00:04:15,153
دەربارەی گەشتەکەی گەردوون

125
00:04:15,153 --> 00:04:16,437
و دیدێکی مێژووەکەی

126
00:04:16,437 --> 00:04:18,520
کە خۆی لە ئاسماندا نمایش دەکات

127
00:04:18,520 --> 00:04:20,622
بۆ هەموومان کە بیبینین.