0:00:06.494,0:00:07.890
ڕوانینی ئاسمان لە شەودا،

0:00:07.890,0:00:10.910
سەرسام بووین بەوەی چۆن [br]تا هەرمان بەردەوام دەبێت.

0:00:10.910,0:00:12.395
بەڵام ئاسمان چۆن دەبێت

0:00:12.395,0:00:13.865
دوای بلیۆنەها ساڵ؟

0:00:13.865,0:00:15.372
بەشێک لە زاناکان،

0:00:15.372,0:00:16.616
پێان دەوترێت گەردووناس،

0:00:16.616,0:00:19.531
کاتیان بە بیرکردنەوە دەربارەی ئە[br]و پرسە تەرخاندەکرد.

0:00:19.531,0:00:21.924
کۆتایی گەردوون لە نزیکەوە بەستراوە

0:00:21.924,0:00:23.868
بەوەی گەردوون لەچی پێکهاتووە.

0:00:23.868,0:00:25.170
زیاد لە ١٠٠ ساڵ پێش ئێستا،

0:00:25.170,0:00:27.660
ئاینشتاین بیردۆزی ڕێژەیی گشتی پەرەپێدا،

0:00:27.660,0:00:30.003
پێکهاتووە لە کۆمەڵێک هاوکێشە [br]کە یارمەتیمان دەدەن

0:00:30.003,0:00:31.258
بۆ تێگەیشتن لە پەیوەندی

0:00:31.258,0:00:33.462
نێوان گەردوون لەچی پێکهاتووە و

0:00:33.462,0:00:34.511
شێوەیەکەی.

0:00:34.511,0:00:36.124
دەرکەوت کە ئەو گەردوونە

0:00:36.124,0:00:38.178
دەکرێت چەماوە بێت، وەک تۆپێک یان گۆیەک

0:00:38.178,0:00:40.468
بەمە دەڵێین چەماوەیەکی پۆزەتیڤانە،[br]یان داخراو.

0:00:40.468,0:00:42.228
یاخود دەکرێت شێوەکەی [br]وەک زین وابێت.

0:00:42.228,0:00:44.488
بەمەش دەڵێن چەماوەی نێگەتیڤ، یاخود کراوە.

0:00:44.488,0:00:46.033
یان دەکرێت تەخت بێت.

0:00:46.033,0:00:47.155
ئەو شێوەیەش دەریدەخات

0:00:47.155,0:00:49.537
کە گەردوون چەندێک دەژی و کەی دەمرێت.

0:00:49.537,0:00:52.282
ئێستا ئەوە دەزانین کە گەردوون زۆر[br]نزیکە لەوەی تەخت بێت.

0:00:52.282,0:00:53.998
بەهەرحاڵ، پێکهێنەرەکانی گەردوون

0:00:53.998,0:00:56.554
هێشتا دەتوانن کاریگەری لەسەر[br]چارەنووسی کۆتایی دابنێن.

0:00:56.554,0:00:58.153
دەتوانین پێشنیاری بکەین گەردوون

0:00:58.153,0:00:59.611
چۆن لەگەڵ کاتدا دەگۆڕێت

0:00:59.611,0:01:02.603
گەر ئەمڕۆ بڕی چڕی وزەی[br]پێکهێنەرە جیاوازەکانی

0:01:02.603,0:01:04.588
گەردوون بپێوین.

0:01:04.588,0:01:06.607
جا، ئایا گەردوون لەچی پێکهاتووە؟

0:01:06.607,0:01:09.393
گەردوون لە هەموو ئەو شتانە پێکهاتووە[br]کە دەتوانین بیبینین،

0:01:09.393,0:01:11.564
وەک ئەستێرەکان، گازەکان، و هەسارەکان

0:01:11.564,0:01:14.733
بەمانە دەڵێن ماددە ئاسایی یان باریۆنیکی.

0:01:14.733,0:01:16.593
هەرچەندە لە دەوروبەرمان دەیانبینین،

0:01:16.593,0:01:18.702
چری وزەی گشتی ئەم پێکهێنەرانە

0:01:18.702,0:01:20.440
لە ڕاستیدا زۆر بچووکە،

0:01:20.440,0:01:23.530
نزیکەی ٪٥ی کۆی گشتی وزەی گەردوونە.

0:01:23.530,0:01:26.675
جا، ئێستا با دەربارەی ٪٩٥ەکەی تر بدوێین.

0:01:26.675,0:01:29.081
تەنیا کەمتر لە ٪٢٧ ی هەموو

0:01:29.081,0:01:30.913
چڕی ووزەی گەردوون

0:01:30.913,0:01:33.825
لەوە پێکهاتووە کە پێی دەڵێین ماددەی تاریک.

0:01:33.825,0:01:36.798
ماددەی ڕەش زۆر بە لاوازی تەنیا کار [br]لەگەڵ ڕووناکی دەکات،

0:01:36.798,0:01:39.148
ئەوەش واتای وایە ناگەشێتەوە [br]یان ڕووناکی ناداتەوە

0:01:39.148,0:01:41.301
بەو جۆرەی ئەستێرە و هەسارەکان دەیکەن،[br]بەڵام،

0:01:41.301,0:01:42.288
لەهەموو ڕێیەکانەوە

0:01:42.288,0:01:44.259
وەک ماددەیەکی ئاسایی مامەڵە دەکات--

0:01:44.259,0:01:46.128
شتەکان بە هێزی ڕاکێشان کێشدەکات.

0:01:46.128,0:01:48.761
لە ڕاستئدا، تاکە ڕێگا بۆ[br]پەیبردن بە ماددەی تاریک

0:01:48.761,0:01:50.932
لە ڕووی یەکتربڕینی کێشکردنەوەیە،

0:01:50.932,0:01:52.533
چۆن شتەکان خولدەخۆن لە دەوریدا

0:01:52.533,0:01:53.785
و چۆن رووناکی لاردەکاتەوە

0:01:53.785,0:01:56.008
و بۆشاییەکەی چواردەوری خواردەکاتەوە.

0:01:56.008,0:01:58.343
ئێمە هێشتا گەردی ماددەی[br]تاریکمان نەدۆزیوەتەوە،

0:01:58.343,0:02:00.815
بەڵام زاناکانی هەموو جیهان لە گەڕاندان

0:02:00.815,0:02:02.950
بۆ ئەم (گەرد یان گەریلە) باسلێنەکراوانە

0:02:02.950,0:02:05.843
وهەروەها کاریگەری[br]ماددەی تاریک لەسەر گەردوون.

0:02:05.843,0:02:08.256
بەڵام هێشتا بەرز نابێتەوە بۆ ٪١٠٠.

0:02:08.256,0:02:09.784
ئەو ٪٦٨ ی ماوەتەوە

0:02:09.784,0:02:11.680
لە چڕی وزەی گەردوون

0:02:11.680,0:02:13.759
لە وزەی تاریک پێکهاتووە،

0:02:13.759,0:02:16.457
کە پەنهانترە لە ماددەی تاریک.

0:02:16.457,0:02:18.422
ئەم وزەی تاریکە رەفتار ناکات

0:02:18.422,0:02:20.590
وەک هەر جەوهەرێک کە ئێمە دەیزانین.

0:02:20.590,0:02:23.013
زیاتر وەک هێزێکی دژە کێشکردن مامەڵە دەکات.

0:02:23.013,0:02:25.420
دەڵێین کە پەستانی کێشکردنی هەیە،

0:02:25.420,0:02:28.330
کە ماددەی ئاسایی و ماددەی تاریک نیانە.

0:02:28.330,0:02:30.103
لە جێی ئەوەی گەردوون بکشێنێتە یەک،

0:02:30.103,0:02:32.004
کە ئێمە وامان داناوە کێشکردن ئەوە دەکات،

0:02:32.004,0:02:34.287
گەردوون وا دەردەکەوێت[br]پارچەیەک بێت کە دەکشێت

0:02:34.287,0:02:36.110
بە ڕێژەیەکی هەردەم-زیاد بوون.

0:02:36.110,0:02:37.938
ئایدیای پیشەنگ بۆ وزەی تاریک

0:02:37.938,0:02:40.148
ئەوەیە کە گەردوونیانە نەگۆڕە.

0:02:40.148,0:02:42.245
واتا تایبەتمەندی نامۆی هەیە

0:02:42.245,0:02:45.434
کە دەکشێت بە زیادبوونی قەبارەی بۆشایی

0:02:45.434,0:02:47.606
بۆ ئەوەی چڕی ووزەکەی بە نەگۆڕی بهێڵێتەوە.

0:02:47.606,0:02:49.441
جا، هەر کە گەردوون دەکشێت

0:02:49.441,0:02:50.772
هەروەک ئێستا کە لە کشاندایە

0:02:50.772,0:02:52.742
بەوە وزەی تاریک زیادتر و زیادتر دەبێت.

0:02:52.742,0:02:54.574
ماددەی تاریک و ماددەی بایرۆنیک،

0:02:54.574,0:02:55.277
لەلایەکی دیکە،

0:02:55.277,0:02:56.622
ناکشێن لەگەڵ گەردووندا

0:02:56.622,0:02:58.007
زیادتر لاوازتر دەبن.

0:02:58.007,0:02:59.335
لەبەر ئەم تایبەتمەندییەی

0:02:59.335,0:03:00.694
نەگۆڕی گەردوونیانە،

0:03:00.694,0:03:03.451
گەردوونی داهاتوو زیادتر و زیادتر[br]دەستی بەسەردا دەگیرێت

0:03:03.451,0:03:04.592
لەلایەن وزەی تاریک،

0:03:04.592,0:03:06.330
ساردتر و ساردتر دەبێت

0:03:06.330,0:03:08.715
خێراتر و خێراتر دەکشێت.

0:03:08.715,0:03:10.476
لە کۆتاییدا گەردوون گازی نامێنێت

0:03:10.476,0:03:11.842
تا ئەستێرەکان درووستبکات،

0:03:11.842,0:03:13.861
ئەستێرەکانیش سوتەمەنیان نامێنێت

0:03:13.861,0:03:15.322
و دەکوژێنەوە (یان دەتەقنەوە(

0:03:15.322,0:03:18.062
گەردوون تەنیا جێدەهێڵن لەگەڵ کونی ڕەش.

0:03:18.062,0:03:19.255
بە پێدانی کاتی پێویست.

0:03:19.255,0:03:21.610
تەنانەت کۆنەڕەشەکانیش کۆتاییان پێدێت،

0:03:21.610,0:03:24.523
گەردوون تەنیا دەهێڵنەوە تەواو سارد و چۆڵ.

0:03:24.523,0:03:28.127
ئێمە بەوە دەڵێین پلەی گەرمی مەرگی گەردوون.

0:03:28.127,0:03:29.569
لەوانێیە بێتاقەتکەر بێت

0:03:29.569,0:03:30.694
ژیانکردن لە گەردوونێکدا

0:03:30.694,0:03:32.735
کە کۆتای تەمەنی بە ڕەقبوونەوە بێت

0:03:32.735,0:03:34.237
و بەتاڵ بێت لە ژیان،

0:03:34.237,0:03:36.027
کۆتا چارەنووسی گەردوونەکەمان

0:03:36.027,0:03:37.937
لە ڕاستیدا سەربوردەیەکی جوانی هەیە

0:03:37.937,0:03:40.087
بۆ گەرمییەک، سەرەتایەکی ئاگراوی

0:03:40.087,0:03:41.998
بەو تاودەرەی ڕەوشی کۆتایی

0:03:41.998,0:03:44.111
گەردوون دەڵێین [br]de Sitter phase

0:03:44.111,0:03:46.082
ناونراوە لە دوای بیرکاریزانی هۆڵەندی

0:03:46.082,0:03:47.927
Willem de Sitter.

0:03:47.927,0:03:49.685
بەهەرحاڵ، بەهەمان شێوە لەو باوەڕەداین

0:03:49.685,0:03:51.520
کە گەردوون قۆناغێکی تری کشانی

0:03:51.520,0:03:52.831
ی هەبووەde Sitter

0:03:52.831,0:03:54.607
لە سەرەتاترین کاتی ژیانیدا،

0:03:54.607,0:03:57.228
بەم سەردەمە زووە دەڵێین ‌هەڵئاوسان،

0:03:57.228,0:03:58.894
کە بە کورتی، دوای بیگ بانگ،

0:03:58.894,0:04:01.219
گەردوون زۆر بە خێرایی دەکشا

0:04:01.219,0:04:02.860
بۆ ماوەیەکی کورت

0:04:02.860,0:04:04.391
جا، گەردوون بە کۆتا دێت

0:04:04.391,0:04:06.858
بە نزیکەیی بە شێوەیەک کە دەستیپێکردووە،

0:04:06.858,0:04:08.768
تاودان،

0:04:08.768,0:04:10.778
ئێمە لە کاتێکی ناوازەدا دەژین

0:04:10.778,0:04:12.350
کە گەردوون لە ژیاندایە

0:04:12.350,0:04:13.861
کە دەتوانین تێبگەین

0:04:13.861,0:04:15.153
دەربارەی گەشتەکەی گەردوون

0:04:15.153,0:04:16.437
و دیدێکی مێژووەکەی

0:04:16.437,0:04:18.520
کە خۆی لە ئاسماندا نمایش دەکات

0:04:18.520,0:04:20.622
بۆ هەموومان کە بیبینین.