WEBVTT

00:00:06.793 --> 00:00:11.073
ပထမကမ္ဘာစစ်တုန်းက ကြောက်စရာ
ကောင်းတဲ့ အရာတွေထဲက တစ်ခုဟာ

00:00:11.073 --> 00:00:15.200
mustard gas လို့ခေါ်တဲ့
အဝါရောင်အဆိပ်ဓာတ်ငွေ့ ဖြစ်ပါတယ်။

00:00:15.200 --> 00:00:18.090
ကံဆိုးစွာနဲ့ အဆိပ်ထိခဲ့တဲ့သူတွေဟာ

00:00:18.090 --> 00:00:21.982
အသက်ရှူလို့ မရတော့တာတွေ
မျက်လုံးစပ်တာ၊ လောင်တာတွေ

00:00:21.982 --> 00:00:26.034
ထိမိတဲ့ အရေပြားမှာ မီးလောင်ဖုကြီးတွေ
ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:00:26.034 --> 00:00:31.536
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ဒီအဆိပ်လက်နက်ဆိုးအတွက်
အဆိပ်ဖြေဆေးကို အပူတပြင်း ရှာဖွေခဲ့ပါတယ်။

00:00:31.536 --> 00:00:37.201
ဒီအဆိပ်ဟာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို ကုလို့မရအောင်
ထိခိုက်စေတယ်ဆိုတာ တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

00:00:37.201 --> 00:00:41.651
ထိခိုက်မိတဲ့ စစ်သားတွေမှာ
သွေးဆဲလ်အသစ်တွေ မထွက်တော့ပါဘူး။

00:00:41.651 --> 00:00:46.727
ဒီလိုစိတ်ပျက်စရာတွေထဲကမှ
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အကြံတစ်ခု ရခဲ့ပါတယ်။

00:00:46.727 --> 00:00:52.803
ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီလိုပဲ
လျှင်လျှင်မြန်မြန်ပွားတဲ့ အစွမ်းရှိပါတယ်။

00:00:52.803 --> 00:00:55.333
ဒါကြောင့် စစ်ကြီးရဲ့ရက်စက်ယုတ်မာမှု
တွေထဲက တစ်ခုဟာ

00:00:55.333 --> 00:00:58.262
ကင်ဆာကိုတိုက်ဖို့ ရပ်တည်ကာကွယ်ပေးမှု
တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

00:00:58.262 --> 00:01:01.541
၁၉၃၀ ခုနှစ်မှာ
လေ့လာသူပညာရှင်တွေဟာ

00:01:01.541 --> 00:01:05.052
ကင်ဆာလူနာရဲ့ သွေးပြန်ကြောထဲကို
ဒီအဆိပ်ဓာတ်ပေါင်း ထိုးသွင်းပြီး

00:01:05.052 --> 00:01:07.664
လေ့လာစူးစမ်းမှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

00:01:07.664 --> 00:01:12.909
ဘေးဖြစ်စေတာထက် ပိုကောင်းတဲ့ ကုသမှုတွေကို 
အချိန်ယူ စမ်းသပ်ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ခဲ့ပေမဲ့

00:01:12.909 --> 00:01:14.999
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးပြီးချိန်မှာတော့

00:01:14.999 --> 00:01:20.135
ပထမဆုံးကင်ဆာခီမိုဆေးကို
ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:20.135 --> 00:01:22.545
ယနေ့မှာတော့ ခီမိုဆေး
အမျိုးပေါင်းတစ်ရာကျော်နေပါပြီ။

00:01:22.545 --> 00:01:26.295
ခီမိုဆေးကို သောက်ဆေးအနေနဲ့ရော
ထိုးဆေးအနေနဲ့ပါ ပေးပါတယ်။

00:01:26.295 --> 00:01:32.765
ဆဲလ်တွေကို ထိခိုက်စေတဲ့ ကွန်ပေါင်းတွေမို့
ဆဲလ်အဆိပ်သင့်ပစ္စည်းတွေ လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်

00:01:32.765 --> 00:01:38.183
ဒီဆေးတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရှိဆဲလ်တွေကို
အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ထိခိုက်စေပါတယ်။

00:01:38.183 --> 00:01:39.873
ပုံမှန်ကျန်းမာနေတဲ့ ဆဲလ်တွေတောင်ပါ။

00:01:39.873 --> 00:01:44.783
သို့သော် သူတို့ရဲ့အဖျက်စွမ်းအားဟာ
အမြန်ပွားနေတဲ့ဆဲလ်တွေမှာ ပိုသက်ရောက်ပါတယ်။

00:01:44.783 --> 00:01:48.353
ဒါဟာ ကင်ဆာဆဲလ်ရဲ့ လက္ခဏာ အတိအကျပါပဲ။

NOTE Paragraph

00:01:48.353 --> 00:01:51.462
ဥပမာပြရရင်
ပထမဆုံးခီမိုဆေးမျိုးဆက်ထဲက

00:01:51.462 --> 00:01:55.666
ယနေ့ထိအသုံးပြုနေတဲ့ ဆေးဖြစ်တဲ့
alkylating agents ပါ

00:01:55.666 --> 00:01:57.570
သွေးကြောထဲကို ထိုးထည့်လိုက်တဲ့အခါ

00:01:57.570 --> 00:02:00.760
သူတို့ဟာ ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့က ဆဲလ်တွေဆီ
ရောက်သွားပါတယ်။

00:02:00.760 --> 00:02:05.565
အတွင်းရောက်တာနဲ့ ဆဲလ်ဟာ ပွားဖို့အတွက်
DNA ကို အပြင်ထုတ်လိုက်တဲ့အခါ

00:02:05.565 --> 00:02:09.635
ခီမိုဆေးဟာ DNA နှစ်ပင်လိမ်ပုံစံရဲ့
အခြေခံအုတ်မြစ်တွေကို ဝင်ဖျက်ပါတယ်။

00:02:09.635 --> 00:02:13.373
ဒါကို အချိန်မှီ မပြင်နိုင်ရင်တော့
ဆဲလ်က သေသွားပါလိမ့်မယ်။

00:02:13.373 --> 00:02:16.164
ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ အရမ်းပွားတာကြောင့်

00:02:16.164 --> 00:02:20.111
ခီမိုဆေး ပမာဏအများစုဟာ
သူတို့အတွက် ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။

00:02:20.111 --> 00:02:24.276
ပွားလေလေ၊ ခီမိုတွေက ဝင်ဖျက်လေလေ၊
ပြန်ပြင်ဖို့ခက်လေလေ ဖြစ်လာတော့

00:02:24.276 --> 00:02:27.830
ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ
သာမန်ဆဲလ်တွေထက် ပိုသေကုန်ပါတယ်။

00:02:27.830 --> 00:02:30.175
သာမန်ဆဲလ်က ပွားတာနှေးလို့
DNA ပြန်ပြင်ချိန် ရှိတယ်

00:02:30.175 --> 00:02:34.651
ပွားတာနှေးလို့လည်း
ခီမိုဆေးတွေကို သုံးစွဲတဲ့ပမာဏ နည်းပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:34.651 --> 00:02:40.610
နောက်ထပ်ခီမိုဆေးတစ်မျိုးကတော့
microtubule stabilizers ကွန်ပေါင်းပါ

00:02:40.610 --> 00:02:44.440
ဆဲလ်တွေမှာ ဆဲလ်ပွားဖို့အတွက်၊
DNA ကူးပွားဖို့၊ ဖြန့်ခွဲပွားဖို့

00:02:44.440 --> 00:02:47.789
စီထားတဲ့
ပိုက်ငယ်လေးတွေ ရှိပါတယ်။

00:02:47.789 --> 00:02:50.977
ဒီ microtubule stabilizers ခီမိုဆေးတွေ
ဆဲလ်အတွင်းကို ဝင်တာနဲ့

00:02:50.977 --> 00:02:54.315
ဒီပိုက်ငယ်လေးတွေကို
ကွဲမထွက်အောင် ထိန်းသိမ်းလိုက်ပါတယ်။

00:02:54.315 --> 00:02:59.253
ဒါကြောင့် ဆဲလ်ဟာ ပြီးအောင်မပွားနိုင်တော့ပဲ
သေသွားပါတော့တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:59.253 --> 00:03:03.693
ဒီဟာတွေကတော့ ယနေ့ခေတ်မှာသုံးနေတဲ့
ခီမိုဆေး ခြောက်မျိုးထဲက

00:03:03.693 --> 00:03:06.235
ဥပမာနှစ်မျိုးပါ။

00:03:06.235 --> 00:03:11.112
ဒီလိုကောင်းကျိုးတွေရှိနေပေမဲ့
ဆိုးကျိုးအကြီးကြီးတစ်ခု ရှိနေပါတယ်။

00:03:11.112 --> 00:03:16.769
ခီမိုဟာ သဘာဝအရ မြန်မြန်ပွားဖို့လိုတဲ့
ဆဲလ်တွေကိုလည်း ထိခိုက်ပါတယ်။

00:03:16.769 --> 00:03:21.489
ဥပမာ - ဆံပင်အိတ်တွေ၊ အာခံတွင်းကဆဲလ်တွေ၊
အူလမ်းကြောင်းတစ်လျှောက်ဆဲလ်တွေ၊

00:03:21.489 --> 00:03:27.443
မျိုးပွားအင်္ဂါတွေ၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီတွေဟာ
ပွားတာမြန်လို့ ခီမိုဆေးဒဏ် ခံရပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:27.443 --> 00:03:31.563
ကင်ဆာဆဲလ်တွေလို မြန်မြန်ပွားတဲ့
သဘာဝကြောင့်

00:03:31.563 --> 00:03:34.803
ဒီဆဲလ်တွေဟာ
ခီမိုဆေးတွေနဲ့ များများထိပြီး

00:03:34.803 --> 00:03:38.896
ဆေးဒဏ်ကို ကင်ဆာဆဲလ်တွေနီးပါး
ခံကြရပါတယ်။

00:03:38.896 --> 00:03:42.225
ဒါကြောင့် ဆေးတွေရဲ့ ဘေးထွက်
ဆိုးကျိုးများစွာဖြစ်တဲ့

00:03:42.225 --> 00:03:47.284
ဆံပင်ကျွတ်တာ၊ မောပန်းတာ၊ မြုံတာ၊ 
ပျို့အန်တာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။

00:03:47.284 --> 00:03:51.214
ဒါ့ကြောင့် ဆရာဝန်တွေဟာ 
ဒီဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေရန်က ကာကွယ်ဖို့

00:03:51.214 --> 00:03:54.001
ပျို့အန်ပျောက်ဆေး အပြင်းစားတွေ ပေးပါတယ်။

00:03:54.001 --> 00:03:58.562
ဆံပင်ကျွတ်တာကိုကာကွယ်ဖို့၊ အပူချိန်ချတဲ့
အအေးခေါင်းဆောင်းတွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

00:03:58.562 --> 00:04:01.807
အပူချိန်ကျတာဟာ ခေါင်းနားတဝှိက်က
သွေးကြောတွေကို ကျဥ်းသွားစေပြီး

00:04:01.807 --> 00:04:05.665
ဆံပင်အိတ်တွေဆီရောက်မယ့် ဆေးပမာဏကို
လျှော့ချပေးပါတယ်။

00:04:05.665 --> 00:04:08.527
ခီမိုဆေးသွင်းကုသမှု ပြီးသွားတဲ့အခါ

00:04:08.527 --> 00:04:12.594
ခီမိုထိထားတဲ့ဆဲလ်ကောင်းတွေဟာ
ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာပြီး

00:04:12.594 --> 00:04:15.239
မူလတာဝန်များ ပြန်လည်ထမ်းဆောင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:15.239 --> 00:04:21.643
၂၀၁၈ တစ်နှစ်တည်းမှာပဲ လူ ၁၇ သန်းမှာ
ကင်ဆာရောဂါ ရှာဖွေသိရှိခဲ့ပါတယ်။

00:04:21.643 --> 00:04:26.640
ဒါပေမယ့် ခီမိုဆေးနဲ့ အခြားကုထုံးတွေဟာ
အများကြီးပြောင်းလဲပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

00:04:26.640 --> 00:04:31.475
ဝှေးစေ့ကင်ဆာဖြစ်တဲ့လူနာထဲက
၉၅ ရာနှုန်းလောက်ဟာ

00:04:31.475 --> 00:04:34.775
တိုးတက်လာတဲ့ ကုသမှုတွေကြောင့်
အသက်ဆက်ရှင်သန်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

00:04:34.775 --> 00:04:39.590
သွေးကင်ဆာဆိုးတစ်ခုဖြစ်တဲ့
acute myeloid leukemia မှာဆို

00:04:39.590 --> 00:04:43.750
အသက် ၆၀ အောက်လူနာထဲက ၆၀ ရာနှုန်း
ကျော်ဟာ ခီမိုကုထုံး ပထမအဆင့်မှာပဲ

00:04:43.750 --> 00:04:47.797
ရောဂါပျောက်ကင်းတဲ့အဆင့်ကို
ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:47.797 --> 00:04:51.354
လေ့လာသူပညာရှင်တွေဟာ
ကင်ဆာဆဲလ်ကိုသာ ဦးတည်တိုက်ခိုက်မယ့်

00:04:51.354 --> 00:04:54.546
ပိုမိုအစွမ်းထက်တဲ့ ဆေးဝါးများကို
လေ့လာရှာဖွေနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

00:04:54.546 --> 00:04:58.093
ဒီရှာဖွေမှုတွေကြောင့်
သာမန်ဆဲလ်တွေ အထိအခိုက်နည်းပြီး

00:04:58.093 --> 00:04:59.367
ပိုကောင်းလာသလို

00:04:59.367 --> 00:05:03.869
ကင်ဆာကိုတိုက်မယ့် အကောင်းဆုံး
လက်နက်တစ်ခု ရရှိလာမှာဖြစ်ပါတယ်။