Ở thế kỉ 17, một phụ nữ tên Giulia Tofana
rất thành công trong kinh doanh nước hoa
Việc kinh doanh sau 50 năm
bị dừng lại đột ngột khi bà ấy bị xử tử
- (Tiếng cười) -
vì đã giết 600 người đàn ông. Bạn thấy đó,
đây không phải là một loại nước hoa tốt.
Thật ra, nó hoàn toàn không mùi, vị và màu
những xét về mặt thuốc độc,
nó là thứ tốt nhất tiền có thế mua được,
vì thế nhiều phụ nữ tìm đến
để có thể mưu sát chồng của họ
Những kẻ đầu độc hóa ra là một
nhóm người được coi trọng và đáng sợ
bởi vì đầu độc một người là điều
khá khó khăn
Đó là lý do chúng ta có
một hệ thống kiểm tra chất độc
Bạn có thể thấy điều này rất sớm
ngay khi còn là một đứa trẻ
Nếu bạn đồng ý thử nghiệm,
bạn có thể nhỏ vài giọt
chất gì đó đắng hoặc chua vào miệng,
và bạn sẽ thấy khuôn mặt đó,
lưỡi lè ra, mũi nhăn lại,
giống như đang cố gắng nhổ
thứ trong miệng mình ra.
Phản xạ này theo ta lớn lên và trở thành
một phản ứng chán ghét mãnh liệt,
không chỉ là
việc chúng ta có bị đầu độc hay không
nhưng bất cứ khi nào cũng có
nguy cơ về sự nhiễm bẩn
vật lý từ một số nguồn. Ngoại trừ
các mặt còn lại gây chú ý tương tự.
Phản ứng này đã phát triển hơn,
dù chỉ là giúp chúng ta tránh xa
các tác nhân vật lí gây ô nhiễm,
và có một
bằng chứng rõ ràng cho thấy rằng,
thực tế, cảm xúc của sự chán ghét
tác động đến niềm tin
về đạo đức của chúng ta
và thậm chí là những trực giác sâu sắc
về chính trị của chúng ta.
Tại sao lại có chuyện như vậy xảy ra?
Chúng ta có thể hiểu quá trình
này bằng sự hiểu biết
một chút về cảm xúc nói chung.
Những cảm xúc cơ bản của con người,
những cảm xúc mà chúng ta chia sẻ
với tất cả những người khác,
chúng tồn tại bởi vì chúng thúc đẩy
ta làm những việc tốt
và giúp ta tránh làm những việc xấu.
Nên có thể nói ,
chúng giúp ích cho sự sống còn của ta.
Ví dụ như một cảm xúc sợ hãi.
Nó giúp ta tránh
làm những điều thực sự,
thực sự mạo hiểm.
Bức ảnh này được chụp ngay
trước khi ông ấy qua đời— (tiếng cười) —
thật sự là - à không,
một lý do mà bức ảnh này thú vị là
bởi vì hầu hết mọi người sẽ
không làm điều này, và nếu họ đã làm,
họ chẳng còn sống để kể lại
vì nỗi sợ hãi
sẽ kháng cự trong một thời gian dài
trước đó với thú săn mồi hoang
Giống như sự sợ hãi mang lại
lợi ích bảo vệ,
sự chán ghét có vẻ cũng như vậy,
ngoại trừ
những thứ mà sự chán ghét
giữ ta tránh xa
những thứ có thể ăn thịt mình,
hoặc độ cao, còn có
vài thứ có thể đầu độc
hoặc lây nhiễm và gây bệnh.
Như vậy một trong các đặc điểm
của sự chán ghét là làm cho
một cảm xúc thú vị
cái mà rất, rất dễ bị khơi ra,
thực tế là có thể
dễ hơn những cảm xúc cơ bản khác,
tôi sẽ cho bạn thấy rằng
chỉ với vài hình ảnh
Tôi có thể làm cho bạn
cảm thấy ghê tởm
Vì vậy, quay đi nào.
Tôi sẽ cho bạn biết khi bạn quay mặt lại.
(Tiếng cười)
Ý tôi là, bạn nhìn thấy nó mỗi ngày, đúng
không? Ý tôi là, thôi nào. (Tiếng cười)
(Khán giả: Ewww.)
Được rồi, quay mặt lại nào,
nếu bạn không nhìn.
chúng có thể làm cho nhiều bạn
trong số khán giả
cảm thấy rất, rất ghê tởm,
nhưng nếu bạn không nhìn,
Tôi có thể cho bạn biết về vài thứ khác
cái mà hầu như trên Thế giới
người ta đều ghê sợ
những thứ như phân, nước tiểu,
máu, thịt thối rữa.
Đây là những thứ làm cho
chúng ta muốn tránh xa,
vì chúng có thể lây nhiễm cho chúng ta.
Thực tế, chỉ cần nhìn bề ngoài
như mang bệnh
hoặc lệch lạc về giới tính,
những thứ này
cũng khiến cho ta cảm thấy rất ghê tởm.
Darwin là một trong
những nhà khoa học đầu tiên
nghiên cứu một cách có hệ thống
về cảm xúc của con người và ông đã
chỉ ra bản chất chung và thế mạnh
của những phản ứng ghê tởm này.
Đây là một câu chuyện
từ chuyến đi của ông ấy ở Nam Mỹ.
"Ở Tierro del Fuego, có người dân
đã chạm tay vào miếng thịt hộp
khi tôi đang ăn...
và cảm thấy ghê tởm vì sự mềm của nó,
trong khi tôi cảm thấy
rất ghê khi đồ ăn của tôi bị
người man rợ trần truồng chạm vào
dù tay của ông ta có vẻ không bẩn"
Ông viết, "Không sao, vài người bạn thân
của tôi cũng man rợ và trần truồng."
Vâng, hóa ra là không chỉ
những nhà khoa học Anh xưa kia
mới khó tính.
Mới đây tôi đã có một cơ hội
nói chuyện với Richard Dawkins
để làm phóng sự,
và tôi đã ghê sợ về anh ta hàng lần
Đây là phần yêu thích của tôi.
Richard Dawkins: "Ta đã tiến triển
về sự hiểu biết và tình dục
được gắn với những cảm xúc
và phản ứng khá sâu sắc
chúng thật khó có thể vứt bỏ
chỉ sau 1 đêm."
David Pizarro: Phần yêu thích của tôi
trong clip này là
Giáo sư Dawkins thật sự đã nôn
Ông ấy giật ngược lại và nôn,
và chúng tôi phải thử lại 3 lần
và ông đã nôn cả ba lần. (Tiếng cười)
ông ấy thực sự đã nôn. Tôi nghĩ
ông có lẽ sẽ đổ lên người tôi
Một trong các đặc điểm của sự ghê tởm,
không chỉ là sự phổ biến
và sức mạnh của nó,
mà còn là cách nó hoạt động
thông qua sự kết hợp.
Khi mà một thứ ghê sợ
chạm vào một thứ sạch sẽ,
thì cái sạch sẽ trở nên ghê sợ,
chứ không phải ngược lại.
Điều này khiến nó trở thành
một chiến lược hữu ích nếu bạn muốn
thuyết phục ai đó về
một vật hoặc một cá thể
hoặc toàn bộ một nhóm xã hội là
ghê sợ và nên tránh xa.
Nhà triết học Martha Nussbaum
chỉ ra điều này trong
câu nói: "Trong suốt lịch sử,
những đặc tính
của sự ghê tởm-sự dơ bẩn, hôi,
sự nhầy nhụa, thối rữa, ghê sợ-
đã gắn liền một cách
lặp lại và đều đặn với
người Do Thái, phụ nữ, người đồng tính,
tiện dân, người có địa vị xã hội thấp--
tất cả người đó đều bị cho là ô uế
bởi sự dơ bẩn trên người"
Hãy để tôi cho bạn chỉ một vài ví dụ,
một vài ví dụ hùng hồn
về cách mà việc này
được sử dụng trong lịch sử.
Điều này đến từ một quyển sách cho
trẻ em Đức Quốc được xuất bản năm 1938:
"Hãy nhìn vào những kẻ này! Râu bị rận bu,
những cái tai bẩn nhô ra,
những bộ quần áo thùng thình bẩn thỉu,...
Người Do Thái thường có một mùi hơi ngọt khó chịu.
Nếu bạn có một cái mũi thính, bạn có thể ngửi thấy người Do Thái."
Một ví dụ hiện đại hơn đến từ những người cố gắng
thuyết phục chúng ta rằng
đồng tính luyến ái là trái với đạo đức.
Điều này là từ một trang web chống đồng tính,
nơi họ nói về
người đồng tính rằng "xứng đáng phải chết
vì hành vi hèn hạ của họ... quan hệ tình dục"
Họ giống như: "chó ăn lại chỗ ói của chúng
và heo nái đắm mình trong bãi phân của chính chúng"
Những đặc tính ghê tởm này đang cố gắng tạo mối liên kết
trực tiếp với nhóm xã hội mà bạn không nên thích.
Khi chúng tôi lần đầu tiên điều tra vai trò của sự ghê tởm
trong việc đánh giá đạo đức,
một trong những điều khiến chúng tôi quan tâm
là liệu có hay không điều này dễ thấy hơn
ở những người dễ cảm thấy ghê tởm hơn.
Như vậy trong khi ghê tởm, cùng với những cảm xúc cơ bản khác,
là hiện tượng phổ biến, có một sự thật là
một số người thì dễ cảm thấy ghê tởm về một cái gì đó hơn những người khác.
Bạn có thể thấy điều này ở khán giả
khi tôi cho các bạn xem những bức ảnh kinh tởm.
Chúng tôi đo nó bằng một thước đo
được xây dựng bởi một vài nhà tâm lí học
bằng cách hỏi nhiều người ở rất nhiều trường hợp
về việc họ có thể cảm thấy kinh tởm như thế nào
Đây là một số ví dụ.
"Ngay cả khi tôi đói, tôi sẽ không ăn món súp yêu thích
nếu như nó đã bị khuấy bởi một cái đập ruồi
đang xài và ko được rửa sạch"
"bạn đồng ý hay không đồng ý?" (Tiếng cười)
"Trong khi bạn đang đi bộ qua
một đường hầm dưới một đường ray,
Bạn có thể ngửi thấy mùi nước tiểu.
Bạn có thể thấy rất ghê tởm hoặc không thấy gì cả ?"
Nếu bạn hỏi đủ trong số này, bạn có thể nhận được
một số điểm tổng về mức độ nhạy cảm đối với sự ghê sợ
Hóa ra số điểm này là thực sự có ý nghĩa.
Khi bạn đưa mọi người vào phòng thí nghiệm
và bạn hỏi họ rằng
họ đang chuẩn bị để tiến hành trong an toàn
nhưng mà với những hoạt động ghê tởm
như ăn sô cô la được nướng để trông giống như phân chó,
hoặc trong trường hợp này ăn một số con dòi
hoàn toàn khỏe mạnh nhưng trông khá ghê tởm,
điểm số của bạn trên thước đo
thực sự dự đoán được việc
bạn có sẵn sàng để tham gia vào
những hoạt động này hay không.
Lần đầu tiên chúng tôi đặt ra
để thu thập dữ liệu về điều này
và liên kết nó với niềm tin về chính trị hoặc đạo đức,
chúng tôi tìm thấy một mô hình tổng quát--
Điều này với nhà tâm lý học Yoel Inbar và Paul Bloom--
trong thực tế, trên ba nghiên cứu
chúng tôi tìm được
thì những người báo cáo rằng
họ dễ dàng bị ghê sợ
cũng thông báo rằng họ đã
thận trọng khôn khéo hơn.
Một cách khác để nói điều này, Tuy nhiên, những người
rộng rãi thì rất khó để chán ghét. (Tiếng cười)
Trong một nghiên cứu theo dõi gần đây,
chúng tôi đã có thể nhìn ra được
nhiều mẫu thử lớn hơn, nhiều mẫu thử
chi tiết hơn. Trong trường hợp này,
là gần 30.000 sự phản hồi ở Mỹ ,
và chúng tôi tìm thấy cùng một khuôn mẫu.
Như bạn thấy,
những người có vẻ bảo thủ trong việc trả lời
về quy mô định hướng chính trị thì
cũng rất có khả năng tố cáo rằng
họ rất dễ dàng bị chán ghét.
Dữ liệu này cũng cho phép
chúng tôi thống kê kiểm soát
đối với một số điều mà chúng tôi biết
cả hai có liên quan
đến sự định hướng chính trị và
sự ghê sợ nhạy bén
Vì vậy chúng tôi có thể kiểm soát
về giới tính, tuổi tác, thu nhập,
giáo dục, thậm chí cả sự thay đổi về nhân cách,
và kết quả vẫn như nhau.
Khi chúng tôi thực sự xem xét không chỉ
về việc tự báo cáo định hướng chính trị,
mà còn có hành vi bầu cử,
chúng tôi đã có thể nhìn về mặt địa lý
trên toàn quốc. Những gì chúng tôi tìm được
là trong khu vực
có người báo cáo cấp cao của sự chán ghét nhạy cảm,
McCain có nhiều phiếu.
Vì vậy nó không chỉ dự đoán tự báo cáo
việc định hướng chính trị,
ngoại trừ hành vi biểu quyết thực tế.
Và chúng tôi đã có thể,
với mẫu thử này,
để xem xét trên toàn thế giới,
tại 121 quốc gia khác nhau,
chúng tôi đã hỏi cùng một câu hỏi,
và như bạn thấy đấy, đây là 121 quốc gia bị sụp đổ
ở 10 khu vực địa lý khác nhau.
Bất cứ nơi nào mà bạn thấy,
những thứ này đang âm mưu mở rộng
các mối quan hệ giữa sự ghê sợ nhạy bén
và định hướng chính trị,
và bất cứ nơi nào mà chúng tôi tìm kiếm,
chúng tôi đều thấy một hiệu ứng tương tự.
Các phòng thí nghiệm khác đã thực sự xem xét điều này
cũng sử dụng các biện pháp khác nhau của sự ghê sợ nhạy bén,
Vì vậy chứ không phải là yêu cầu mọi người làm thế nào dễ dàng bị ghê sợ,
họ treo người lên với những biện pháp sinh lý,
trong trường hợp bọc lớp dẫn điện.
Và những gì họ đã chứng minh được rằng những người báo cáo
đang bảo thủ chính trị hơn thì cũng tỉnh táo nhiều hơn
khi bạn cho họ thấy hình ảnh ghê tởm như những cái mà tôi cho bạn thấy.
Thật thú vị, những gì họ cho thấy
trong một phát hiện
mà chúng tôi nhận được trong
nghiên cứu trước đây của chúng tôi
tốt như là một trong những ảnh hưởng mạnh nhất ở đây
đó là những cá nhân rất nhạy cảm với sự ghê tởm không chỉ có
nhiều khả năng tố cáo một cách bảo toàn khôn ngoan ,
mà họ còn rất phản đối hôn nhân đồng tính
và đồng tính luyến ái cũng như khá nhiều
vấn đề đạo đức xã hội thuộc phạm vi tình dục.
Kích thích sinh lý được dự đoán, trong nghiên cứu này,
Thái độ đối với hôn nhân đồng tính.
Nhưng ngay cả với tất cả các dữ liệu liên kết giữa sự kì thị nhạy cảm
và định hướng chính trị, một trong những câu hỏi những gì còn lại
quan hệ nhân quả ở đây là gì? Có phải nó là trường hợp mà
sự kì thị thực sự đang trở thành niềm tin chính trị và đạo đức?
Chúng tôi đã phải nhờ đến các phương pháp thực nghiệm để trả lời câu hỏi này,
và vì vậy những gì chúng tôi có thể làm là thực sự đưa mọi người vào các phòng thí nghiệm
và kì thị họ đồng thời so sánh họ với một nhóm kiểm soát
những thứ mà không bị kì thị. Nó chỉ ra rằng
hơn năm năm qua một số nhà nghiên cứu đã làm điều này,
và với số lượng lớn các kết quả có là như nhau,
khi mọi người đang cảm giác ghê tởm, Thái độ của họ
thay đổi về phía bên phải của quang phổ chính trị,
về hướng chủ nghĩa bảo thủ hơn.
Vì vậy, cho dù bạn sử dụng một mùi hôi, một hương vị tệ,
từ phim ảnh, từ việc đề nghị thôi miên trong sự ghê tởm,
hình ảnh như những cái tôi đã cho bạn xem, thậm chí chỉ cần
nhắc nhở mọi người rằng căn bệnh này là phổ biến và
họ nên được cảnh giác về nó cũng như gội rửa, chỉnh đốn, giữ trong sạch,
Tất cả những điều đó có hiệu lực tương tự như một bản án.
Hãy để tôi chỉ cho bạn một ví dụ từ một nghiên cứu gần đây
mà chúng tôi đã thực hiện. Chúng tôi yêu cầu người tham gia
chỉ đơn giản là cung cấp cho chúng tôi ý kiến của mình về một loạt các nhóm xã hội,
và chúng tôi cũng không làm toàn bộ căn phòng đoán được
Khi toàn bộ căn phòng đoán được,
những gì chúng tôi thấy được là
những cá nhân thực sự phản ứng nhiều thái độ tiêu cực về phía đồng tính nam.
Sự kì thị không ảnh hưởng đến thái độ
đối với tất cả những nhóm xã hội khác
mà chúng tôi yêu cầu, bao gồm cả người Mỹ gốc Phi,
người cao tuổi. Nó thực sự đã thất bại với những thái độ
mà họ đối với đồng tính nam.
Trong một tập hợp các nghiên cứu, chúng tôi thực sự chỉ đơn giản là nhắc nhở người--
đây là khoảng thời gian khi dịch cúm lợn đã đi qua--
chúng tôi nhắc nhở mọi người rằng để ngăn chặn sự lây lan
của bệnh cúm thì họ phải rửa tay.
Với một số người tham gia, chúng tôi đã đưa ra những câu hỏi
bên cạnh một dấu hiệu để nhắc nhở họ để rửa tay.
Và những gì chúng tôi tìm thấy rằng chỉ cần làm một bảng câu hỏi
cùng với việc nhắc nhở vệ sinh tay đã làm cho các cá nhân
trở nên khá bảo thủ.
Và khi chúng tôi hỏi họ một loạt các câu hỏi về
việc đúng đắn và sai trái, những gì chúng tôi tìm thấy được
đó là nhăc nhở họ phải rửa tay
để làm họ dùy trì hơn về mặt đạo đức.
Đặc biệt, khi chúng tôi hỏi họ
về điều cấm kỵ nhưng khá không có hại về mặt tình dục,
chỉ cần được nhắc nhở rằng họ phải rửa tay
làm cho họ nghĩ rằng họ đã làm trái với đạo lý.
Hãy để tôi cung cấp cho bạn một ví dụ mà tôi có nghĩ là vô hại
nhưng lại bị cấm kỵ về tình dục. Chúng tôi đã cho họ kịch bản.
Một trong số họ cho biết một người đàn ông canh cửa cho bà ngoại của ông ta.
Khi bà ngoại của ông ta chết, ông ta đã làm tình với bạn gái
trên giường của bà ông ta.
Trong một số khác, chúng tôi cho biết một người phụ nữ thích thủ dâm
với con gấu bông yêu thích bên cạnh cô ta. (Tiếng cười)
Mọi người đi tìm những thứ trở nên trái với đạo đức
khi họ đã được nhắc nhở về việc rửa tay. (Tiếng cười)
(Tiếng cười)
Ok. Một thực tế cho thấy rằng những cảm xúc ảnh hưởng đến sự phê bình của chúng tôi
nên đến như là không có bất ngờ. Ý tôi là
đó là một phần của việc cảm xúc hoạt động thế nào.
Chúng không chỉ thúc đẩy bạn cư xử theo cách nhất định,
mà còn thay đổi cách bạn nghĩ.
Trong trường hợp của sự ghê sợ, cái ngạc nhiên hơn một chút
là phạm vi ảnh hưởng. Nó tạo ra cảm giác hoàn hảo,
và nó mang đến một cảm xúc rất tốt cho chúng ta, sự ghê tởm đó
sẽ làm cho tôi thay đổi cách nhận thức về thế giới vật lý
bất cứ khi nào sự ô nhiễm xảy ra.
Nó làm cho ít cảm nhận được một cảm xúc
cái được dựng lên để ngăn tôi khỏi việc ăn phải chất độc
nên dự đoán những người tôi sẽ bỏ phiếu cho trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới.
Các câu hỏi về cho dù ghê tởm cũng phải ảnh hưởng
đến sự phê bình về đạo đức và chính trị
chắc chắn đã được phức tạp hóa,
và có thể phụ thuộc một cách chính xác
những gì chúng ta đang nói về,
và như là một nhà khoa học,
chúng ta phải kết luận
theo phương pháp khoa học
đó là trang bị ít
để trả lời các loại câu hỏi này.
Nhưng một điều mà tôi là khá chắc chắn
đó là,
ít nhất, những gì chúng tôi
có thể làm với nghiên cứu này là
chỉ ra những câu hỏi mà chúng ta
phải hỏi ở nơi đầu tiên.
Cảm ơn các bạn. (Vỗ tay)