WEBVTT 00:00:06.674 --> 00:00:08.682 Bir patojen ortaya çıktığında 00:00:08.682 --> 00:00:12.204 vücutlarımız ile sağlık sistemleri savunmasız kalır. 00:00:12.204 --> 00:00:13.754 Bu gibi zamanlarda, 00:00:13.754 --> 00:00:16.144 minimum düzeyde can kaybıyla 00:00:16.144 --> 00:00:19.492 yaygın bağışıklık tesis etmek için acilen bir aşıya ihtiyaç duyulur. 00:00:19.492 --> 00:00:23.962 Peki, aşılara en çok ihtiyaç duyduğumuzda onları ne kadar hızlı geliştirebiliriz? NOTE Paragraph 00:00:23.962 --> 00:00:27.728 Aşı geliştirilmesi genellikle üç evreye ayrılır. 00:00:27.728 --> 00:00:29.011 Keşif araştırmasında, 00:00:29.011 --> 00:00:32.071 güvenli ve yinelenebilen aşı yapıları bulmak amacıyla 00:00:32.071 --> 00:00:35.371 bilim insanları farklı yaklaşımlara dair deneyler yaparlar. 00:00:35.371 --> 00:00:39.211 Bunlar laboratuvarda bir kez incelendiğinde klinik testlere girerler; 00:00:39.211 --> 00:00:44.291 burada aşıların güvenliği, tesiri ve yan etkileri, 00:00:44.291 --> 00:00:47.116 çeşitli kitleler temel alınarak değerlendirilir. 00:00:47.116 --> 00:00:49.556 Son aşamada da üretim gelir, 00:00:49.556 --> 00:00:53.787 burada, aşılar kamu kullanımı için üretilip dağıtılır. NOTE Paragraph 00:00:53.787 --> 00:00:59.207 Normal şartlar altında bu süreç ortalama 15 ile 20 yıl alır. 00:00:59.207 --> 00:01:00.877 Fakat bir küresel salgın esnasında, 00:01:00.877 --> 00:01:04.307 araştırmacılar her bir aşamayı olabildiğince hızlı geçebilmek için 00:01:04.307 --> 00:01:06.476 çok sayıda strateji kullanırlar. NOTE Paragraph 00:01:06.476 --> 00:01:09.627 Keşif araştırması belki de en esnek olan aşamadır. 00:01:09.627 --> 00:01:11.511 Bu aşamanın amacı, 00:01:11.511 --> 00:01:14.532 bağışıklık sistemimizi virüs veya bakteriye tanıtmak için 00:01:14.532 --> 00:01:16.932 güvenli bir yol bulmaktır. 00:01:16.932 --> 00:01:20.542 Bu aşama, vücudumuza antikor üretebilmesi için bilgi verir, 00:01:20.542 --> 00:01:24.062 antikorlar gerçek bir enfeksiyonla savaşma yetisine sahiptirler. 00:01:24.062 --> 00:01:27.762 Bu bağışıklık tepkisini güvenli biçimde tetiklemek için birçok yol vardır 00:01:27.762 --> 00:01:33.192 fakat genellikle en etkili yapılar, üretimi en yavaş olanlardır. NOTE Paragraph 00:01:33.192 --> 00:01:37.342 Geleneksel atenüe aşılar dayanıklı direnç oluştururlar. 00:01:37.342 --> 00:01:39.972 Fakat bu aşılar, zayıflatılmış viral türlere dayanırlar, 00:01:39.972 --> 00:01:44.553 bu türler, insan dışındaki bir dokuda uzun süre işlenmelidir. 00:01:44.553 --> 00:01:47.994 Etkisizleşmiş aşılar ise çok daha hızlı bir yaklaşıma sahiptir, 00:01:47.994 --> 00:01:50.478 bu aşılar, patojeni zayıflatmak için 00:01:50.478 --> 00:01:53.744 doğrudan ısı, asit veya radyasyon uygularlar. 00:01:53.744 --> 00:01:58.216 Alt birim aşılar, viral proteinlerin zararsız parçacıklarını enjekte ederler 00:01:58.216 --> 00:02:00.466 ve bu aşılar da hızlıca üretilebilir. 00:02:00.466 --> 00:02:05.001 Fakat bu hızlı teknikler daha az dayanıklı bir direnç üretirler. NOTE Paragraph 00:02:05.001 --> 00:02:08.121 Bunlar, birçok aşı yapısından sadece üçü, 00:02:08.121 --> 00:02:10.651 her birinin artısı ve eksisi var. 00:02:10.651 --> 00:02:13.631 Sadece tek bir yaklaşımın işe yarayacağının garantisi yok 00:02:13.631 --> 00:02:16.891 ve bunların hepsi zaman alan araştırmalar gerektiriyor. 00:02:16.891 --> 00:02:20.151 Yani, birçok laboratuvar için işleri hızlandırmanın en iyi yolu 00:02:20.151 --> 00:02:23.381 farklı modeller üzerinde eş zamanlı olarak çalışmak. 00:02:23.381 --> 00:02:25.681 Sona doğru yarış stratejileri 00:02:25.681 --> 00:02:29.938 test edilebilir ilk Zika aşısını 7 ayda üretti 00:02:29.938 --> 00:02:35.088 ve test edilebilir ilk COVID-19 aşısını da sadece 42 günde üretti. 00:02:35.088 --> 00:02:39.008 Test edilebilir olmak, bu aşıların başarılı olacağı anlamına gelmiyor. 00:02:39.008 --> 00:02:42.168 Fakat güvenli addedilen ve kolaylıkla yinelenebilen modeller 00:02:42.168 --> 00:02:43.618 klinik testlere alınabilir, 00:02:43.618 --> 00:02:47.549 bu sırada diğer laboratuvarlarda alternatif yollar araştırılır. NOTE Paragraph 00:02:48.069 --> 00:02:51.896 Test edilebilir bir aşı dört ayda veya dört yılda üretilse de 00:02:51.896 --> 00:02:56.932 sonraki aşama, geliştirmenin sıklıkla en uzun ve en öngörülemez olanıdır. 00:02:56.932 --> 00:03:02.184 Klinik testler üç aşamadan oluşur ve her biri çok sayıda deneme içerir. 00:03:02.184 --> 00:03:04.014 Birinci evre denemelerinde, 00:03:04.014 --> 00:03:07.084 tetiklenmiş bağışıklık tepkisinin yoğunluğuna odaklanılır, 00:03:07.084 --> 00:03:10.924 aşının güvenli ve etkili olduğunu saptamak için denemeler yapılır. 00:03:10.924 --> 00:03:12.582 İkinci evre denemeleri, 00:03:12.582 --> 00:03:17.449 daha geniş bir kitledeki doğru dozaj ile teslimat programını belirlemeye odaklanır. 00:03:17.449 --> 00:03:19.197 Üçüncü aşama denemeleri ise 00:03:19.197 --> 00:03:23.519 aşının kullanıldığı birincil kitledeki güvenliği belirler, 00:03:23.519 --> 00:03:27.837 ayrıca seyrek görülen yan etkiler ile olumsuz tepkileri de tanımlar. NOTE Paragraph 00:03:27.837 --> 00:03:30.677 Değişkenlerin sayısı ve uzun dönem güvenliğe dair odaklanma 00:03:30.677 --> 00:03:31.987 dikkate alındığında 00:03:31.987 --> 00:03:35.987 klinik testi hızlandırmak inanılmaz derecede zorlaşır. 00:03:35.987 --> 00:03:38.007 Olağanüstü durumlarda araştırmacılar, 00:03:38.007 --> 00:03:41.777 aynı anda bir evrede çok sayıda deneme yaparlar. 00:03:41.777 --> 00:03:43.327 Fakat buna devam etmeden önce, 00:03:43.327 --> 00:03:46.067 sıkı güvenlik kriterlerini yine de karşılamaları gerekir. 00:03:46.067 --> 00:03:49.917 Bazen laboratuvarlar, daha önce onaylanan tedavilerinin gücü yoluyla 00:03:49.917 --> 00:03:52.577 bu süreci hızlandırabilirler. 00:03:52.577 --> 00:03:55.553 2009'da araştırmacılar mevsimsel grip aşısını, 00:03:55.553 --> 00:03:58.763 H1N1 virüsünü tedavi etmek için ona uyarladılar, 00:03:58.763 --> 00:04:03.776 böylece yaygın olarak erişilebilen bir aşıyı sadece altı ayda ürettiler. 00:04:03.776 --> 00:04:08.267 Yine de bu teknik sadece bilinen patojenlerle uğraşıldığında işe yarar, 00:04:08.267 --> 00:04:11.897 bu patojenlerin iyi yapılandırılmış aşı yapıları var. NOTE Paragraph 00:04:11.897 --> 00:04:14.968 Başarılı olan üçüncü evre denemesinden sonra, 00:04:14.968 --> 00:04:18.133 bir ulusal düzenleme kurulu sonuçları gözden geçirir 00:04:18.133 --> 00:04:21.102 ve güvenli aşıları üretim için onaylar. 00:04:21.102 --> 00:04:25.782 Her aşının eşsiz olan biyolojik ve kimyasal karışım ögeleri vardır, 00:04:25.782 --> 00:04:29.492 üretim için bu ögelerin özelleşmiş iletişim hatlarının olması gerekir. 00:04:29.492 --> 00:04:32.392 Aşı onaylanır onaylanmaz üretime başlamak için 00:04:32.392 --> 00:04:37.674 üretim planları, araştırmalar ile denemelere paralel olarak tasarlanmalıdır. 00:04:37.674 --> 00:04:39.731 Bu da laboratuvarlar ile üreticiler arasında 00:04:39.731 --> 00:04:41.366 daimi bir koordinasyon gerektirir. 00:04:41.366 --> 00:04:43.985 Bunun yanı sıra, aşı yapımıyla ilgili ani değişikliklere 00:04:43.985 --> 00:04:47.227 kaynakların uyum sağlaması için de daimi bir koordinasyon gerektirir, 00:04:47.227 --> 00:04:50.605 bu durum aylarca süren çalışma rafa kaldırılsa bile böyledir. NOTE Paragraph 00:04:50.605 --> 00:04:54.435 Zamanla keşif araştırmasındaki ve üretimdeki gelişmelerin 00:04:54.435 --> 00:04:56.835 bu süreci hızlandırması gerekir. 00:04:56.835 --> 00:05:00.795 Ön çalışmalar, farklı virüslerdeki genetik materyaller ile aynı aşı yapısını 00:05:00.795 --> 00:05:05.855 belki de gelecekteki araştırmacıların takas edebileceğini ileri sürüyor. 00:05:06.065 --> 00:05:09.350 Bu DNA ve mRNA temelli aşılar, 00:05:09.350 --> 00:05:13.819 aşı üretiminin üç evresini de önemli ölçüde hızlandırabilir. 00:05:13.819 --> 00:05:15.949 Fakat böyle atılımlar gerçekleşene kadar, 00:05:15.949 --> 00:05:19.943 dünya çapındaki laboratuvarlar için en iyi stratejimiz, iş birliği yapmak 00:05:19.943 --> 00:05:22.743 ve farklı yaklaşımlarda paralel olarak çalışmak. 00:05:22.743 --> 00:05:24.983 Bilgiyi ve kaynakları paylaşarak 00:05:24.983 --> 00:05:29.485 bilim insanları her patojeni parçalarına ayırabilir ve ele geçirebilir.